DOĞAL ARITIM YÖNTEMLERİ-FİNAL SINAVI DERS NOTLARI

Transkript

1 DOĞAL ARITIM YÖNTEMLERİ-FİNAL SINAVI DERS NOTLARI 1. STABİLİZASYON HAVUZLARI Bu sistemler, atık suların ağırlıklı olarak doğal metotlarla tabi tutulduğu, büyük hacimli, geniş alanlı, uzun bekletme süreli, arıtma üniteleridir. Bu tesisler arıtmayı gerçekleştiren biyokimyasal faaliyetlerin özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Stabilizasyon havuzları organik madde giderme, alg üretimi ve oksijen temini, koliform ve nütrient madde giderimi amaçları ile biyolojik arıtma ünitesi olarak dünyada yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Havuzların aerobik tabakasında görülen bakteriler aktif çamur prosesi ve damlatmalı filtrelerde görülen bakterilerle aynıdır. Bu organizmalar aerobik tabakadaki organik maddeleri parçalayarak oksitlenmiş ürünlere dönüştürürler. Sistemde arıtımı sağlamaya yardımcı olan algler de mevcuttur. Bunlar mavi-yeşil, yeşil, kahverengi ve kırmızı alglerdir. Bu arıtma yönteminde atık sular ön arıtma ünitelerinden geçirildikten sonra havuzlara alınır. Havuzlar seri ve paralel bağlanabilir. Genel olarak birden fazla havuz kullanılarak proses performansı arttırılır. Sistemin arıtma verimi %70-80 civarında, kişi başına alan ihtiyacı m 2 olup sadece personel ve çok az bakım masrafı gerektirmektedir Stabilizasyon Havuzlarının Avantajları Kolaylık İnşa açısından İşletim ve bakım açısından İşletim ve bakım için kalifiye eleman ihtiyacı Düşük Maliyet Diğer arıtma sistemlerine göre daha ucuz Yüksek maliyetli elektromekanik ekipmana ihtiyaç yok Az miktarda elektrik enerjisi tüketimi Az miktarda çamur üretimi Kolay kurulum Minimum ön arıtım ve mekanik ekipman ihtiyacı Küçük ve sıcak yerler için uygundur. Düşük işletme maliyeti. Ayrı bir çamur arıtımına ihtiyaç duymaz Stabilizasyon Havuzlarının Dezavantajları Koku Böcek (özellikle sivrisinek) üremesi Fazla miktarda alan ihtiyacı Çıkış suyunda yüksek bulanıklılık, özellikle alg kaynaklı

2 1.3.Stabilizasyon Havuz Türleri Bu havuzlar genellikle toprak yapılar şeklinde inşa edilirler. Başlıca aşağıdaki gruplara ayrılırlar; Aerobik stabilizasyon havuzları Fakültatif stabilizasyon havuzları Anaerobik stabilizasyon havuzları Olgunlaştırma havuzları Aerobik Stabilizasyon Havuzları: Organik maddelerin ayrışması bakteri ve alglerin yardımı ile olur. Algler, fotosentez sırasında güneş enerjisini kullanarak oksijen açığa çıkarırlar. Açığa çıkan oksijen heterotrof bakteriler tarafından kullanılırlar. Aerobik stabilizasyon havuzları genellikle düşük hacimsel organik madde yüküne sahip 1.5 m' den sığ havuzlardır. Böylece havuzun tüm derinliği boyunca oksijen sağlanması mümkün olur bekleme süresi gün olup, yüzeysel kirlilik yükü kgboi 5 /hektar kadardır Fakültatif Stabilizasyon Havuzları: Bu havuzlarda aerobik bakteriler ve alglerin bulunduğu bir yüzey tabaka ile dip kısımda anaerobik bakterilerin faaliyet gösterdiği bir alt anaerobik tabaka mevcuttur. Bu iki tabaka arasında ise kısmen anaerobik bir ortam ile her iki ortama da adaptasyon gösterebilen fakültatif bakteriler bulunur. Havuzların derinliği 1-2.5m, bekleme süresi 7-20 gün arasındadır. Yüzeysel kirlilik yükü kgboi5/hektar kadardır. Fakültatif Havuzlarin Biyolojisi: Hangi alg türünün baskın olacağı bir çok faktöre bağlıdır. Genellikle, bulanık sularda hareketli algler baskındır. Çünkü bulanık sularda, ışığa doğru yönelerek gelen ışığı optimal şekilde kullanabilir. Alg fotosentezi, sıcaklığa ve ışığa bağlıdır. Fakültatif havuz rengi izlenerek biyolojik faaliyetin iyi gidip gitmediği hakkında karar vermek mümkündür. Havuz yüzeyi rengi havuzun durumunu yorumlar. Çok yeşil iyi şartlar: yüzeyde bol miktarda alg mevcut, çözünmüş oksijen ve ph yüksek Donuk yeşil veya sarımtırak Çok iyi değil Alglerin arzu edilmeyen türü (mavi yeşil, fimantlı algler) hakim oluyor, kötü şartları gösterir, çözünmüş oksijen ve ph optimum değerlerden daha düşüyor. Taba rengi, kahve rengi Kusurlu ya göl kıyısından erozyonla toprak girmiştir veya kırmızı veya farklı pigmentli alg mevcut. Gri veya siyah Çok kötü Anaerobik veya septik şartlar mevcut, dolayısıyla atık su arıtılamaz, Muhtemelen koku mevcut. Fazla çamur olduğu da söylenebilir.

3 Anaerobik Stabilizasyon Havuzları: Yüksek miktarda organik madde ve katı madde içeren atık suların arıtımında kullanılır. Havuzlar anaerobik reaksiyon şartlarını sağlamak amacı ile derin toprak yapılar olarak inşa edilirler. Bu havuzların hacimsel kirlilik yükü grboi 5 /m 3 gün mertebesindedir. Ortalama bekleme süresi 5 günden azdır Olgunlaştırma Havuzları: Olgunlaştırma havuzlarının amacı arıtılmış atık suları kalitesinin daha iyileşmesi, tesislerin toplam organik madde giderim veriminin yükseltilmesi ve bakteri gideriminin sağlanmasıdır. Bu sistemler fakültatif, veya aerobik stabilizasyon işlemlerinden sonra kullanılabilecekleri gibi, klasik biyolojik arıtma sistemlerini takiben de kullanılabilirler. Bu havuzlar 1.5 m' den sığ olup bekletme süresi 5-20 gün mertebesindedir. Yüzeysel kirlilik yükü 15 kgboi 5 /hektar kadardır. Anaerobik, fakültatif ve olgunlaştırma lagünleri her ne kadar tam karıştırmalı olarak düşünülse bile, lagünlerin verimini piston akımlı reaktörlerin verimine yaklaştırmak amacı ile lagün giriş ve çıkışları zıt yönlerde olmalı ve belirli aralıklarla, suyun akım yörüngesini uzatmak amacı ile perdeler inşa edilmelidir. 2. SU BİTKİLERİ İLE ARITIM Bu sistemler, doğayı taklit ederek geliştirilmiş basit düzenekler oldukları için bitkisel arıtma sistemi ya da ekili sulak alanlar olarak da tanımlanmaktadır. Sistemin basit ve ucuz inşasının yanı sıra neredeyse hiç enerji kaynağına ihtiyaç duymadan, çevreyle uyumlu olması kullanımı için oldukça idealdir. Doğal arıtma sistemleri, klasik arıtma sistemlerine göre yatırım maliyetlerinde %65-70 civarında tasarruf sağlanmaktadır. İşletme maliyetleri açısından ise 4 kat avantajı vardır. Doğanın kendi kendini arındırabilmesinin sırrı, sulak alan ekosisteminin karmaşık fiziksel, kimyasal ve biyolojik süreçlerinde saklıdır. Sulak alanlarda yaşayan bitkiler, yapraklarının fotosentezle özümsediği karbondioksiti oksijene çevirerek suyun içindeki köklerine taşırlar. Bu sayede su oksijen bakımından zenginleşir ve köklerde yaşayan mikroorganizmalar için yaşam ortamı oluşur. Bu canlılar sudaki organik atıkları, kimyasal kirleticileri parçalayıp yok eder. Bazı bitkiler sudaki ağır metalleri bile yok edebilmektedir Sistemin Kurulması 80 cm derinliğinde dikdörtgen bir havuz ve köydeki her bir kişi için 1-2 m 2 ' lik alan yeterli oluyor. Köklü bitkilerin tutunması için havuzun altına toprak, kum ve çakıldan oluşan bir karışım serilmektedir. Dağıtım ve drenaj boruları döşendikten sonra uygun sucul bitkilerin dikimine geçilir. Bitki olarak çoğunlukla suyu seven, sulak ortamda kendiliğinden yetişen saçak köklü bitkiler, sazlar ve kamışlar kullanılmaktadır. Bitkilerin dikiminden sonra tesisin inşası tamamlanmaktadır. Evsel atıklar ve kanalizasyon suyu, borular kanalıyla havuza aktarılmaktadır. Kendi kendini yenileyebilme özelliği olan bu bitkiler suyu kirleten azot, fosfor, potasyum ve karbon gibi elementleri tüketerek beslenmekteve havadan aldığı oksijeni de kökleri vasıtasıyla suya ileterek, arıtma işlemini gerçekleştirmektedir.

4 2.2 Su Arıtıcı Bitkiler Su arıtmada kullanılan bitkiler üç ana gruba ayrılır: Tümüyle suyun altında yaşayanlar Su içinde yaşayan türlere örnek olarak Eledoa verilebilir. Elodoa suyu oksijen bakımından zenginleştirir. Çok hızlı büyüyen, çok zorlu şartlara dayanan bir bitkidir. Su sıcaklığı 26 derecenin üstüne çıkmadıkça problem yaşamaz. Çok hızlı büyümesi sudaki bitkilerin ve yosunların kullandığı maddeleri hızlıca azaltarak yosun oluşumuna engel olacak ya da azaltacaktır Suyun üstünde yüzenler Su Sümbülü, su mercimeği türü bitkiler kirli suyu temizleyerek, atıksuyu tarımsal alanda yapılan faaliyetlerde sulama suyu olarak kullanılabilir hale getirmektedir. Su yüzeyinde oluşturdukları katmanla su yosunu oluşumunu yavaşlatırlar Su Mercimeği: Yeterli seviyede tutulduğunda çok iyi bir biyolojik filtrasyon yardımcısıdır. Balıkların yuva yapmaları için ideal bir ortam oluşturur. Ayrıca yavru balıkların saklanmaları için ve bitkisel olarak beslenmeleri için çok uygundur. Özellikle ışık gördükleri zaman yapıları koni biçimini alır. Uygun ortam bulduklarında çok hızlı yayılırlar. Göletlerin yüzeyini kapladıkları için alglerin büyümelerini engeller, dolayısıyla denitrifikasyon ve amonyak absorbsiyonu ile sudaki azot miktarını azaltır ve ekolojik denge oluştururlar. Su Mercimekleri içme suyunda bulunan kirleticilerin %50-60 ını uzaklaştırır. Bütün bu özellikleri ile çevre kirliliğinin önlenmesinde kullanılabilecek önemli alternatiflerden biri hatta en önemlisidir. Yeterli seviyede tutulduğunda çok iyi bir biyolojik filtrasyon yardımcısıdır Su Sümbülü: Tatlı ve tuzlu suda yetişebilen, karasal damarlı makrofitler arasında en hızlı çoğalan türdür. Durgun ve yavaş akan sularda tek türlü sık bir örtü meydana getirir. Fiziksel Özellikleri: Genelde 0.5m'ye kadar büyür, 1 metreye kadar büyüdüğü de görülmüştür. Dairesel biçimli yaprakları kalın, parlak ve balmumu ile kaplanmış gibidir, Su yüzeyinden yukarıya sapları üzerinde uzar. Çiçekleri hermafrodittir. Biyokütle miktarı 6-18 günde koşullara bağlı olarak iki katına çıkmaktadır. Yaşayabileceği Koşullar: Kil, silt, kum ve organik madde içeren topraklarda yaşayabileceği gibi, killi veya kumlu özellik gösteren topraklarda da yaşayabilmektedir. Asidik, bazik ya da nötr ph yaşam koşulları için uygundur. Toprak nemli olmalı, ışıklı veya yarı gölgeli olmalıdır. Su Sümbülü doğal ortamında yani göllerin içinde çok hızlı yayıldığı için gölde bulunan diğer canlılara zarar verebilmektedir. Çünkü sudaki buharlaşmayı hızlandırıyor, sudaki oksijeni azaltıyor ve güneşi engelliyor. Bu özelliği sebebiyle diğer canlılar su sümbülün bulunduğu ortamda hayatlarını sürdürmekte zorlanabilmektedir. Suyun buharlaşmasını hızlandırdığı için su kaynaklarının azalmasına sebep olur Toprağa köklenip yaprak ve gövdeleri suyun üstünde olanlar En yaygın olarak kullanılan bitkiler su kamışı (Typha spp.),saz (Scirpus spp.) ve kamışın (Phragmites australis) yerel türleridir. Bu sucul bitkiler, dünyanın farklı coğrafyalarında

5 yaygın olarak bulunmaktadırlar. Kana, zencefil, fil kulağı, muz, zambak gibi egzotik bitkiler de atık su arıtma özelliğine sahiptir Hasır Out: Çok yıllık, otsu bitki cinsidir. Halk arasında kullanılan başka isimleri de vardır: koğa, semerci sazı, semer otu, kılıçverdi. Durgun su ve bataklıklarda yetişir. Tropik ve ılıman bölgelerde yaygın olarak yetişen dayanıklı 20 den fazla türe sahip olan ve cm boylanabilen çok yıllık rizomlu bir cinstir. Dik yapılı, küme formlu olan bu cinste yapraklar ince uzun mızrak şeklindedir. Almaşık yaprakları hasırcılıkta kullanılır Kamış: Sulak yerlerde; göl ya da nehir kenarında yetişen uzunca ve içi boş bitki türüdür. Kamış kökleri, mineralleri, vb maddeleri emerken aynı zamanda toprağa mikroorganizmalar tarafından kullanılan karbonhidrat, enzim ve diğer besleyici maddeleri sağlar. Bitki kökleri, organik maddelerin çözünmesini sağlayan önemli miktarda bakteri florasına barınaktır. Balıkçıların olta yapımında kullandığı bu bitki ayrıca hasır yapımında da kullanılır. Budanan ve kurutulan kamışlar bir boya getirilerek hasır kilim, sepet minder ya da süs eşyası haline getirilir. 3. SIZINTI SULARININ DOĞAL ARITIMI Katı atık sızıntı suyu; katı atıktan çıkan sıvı ve çözünmüş maddelerdir. Diğer bir ifadeyle katı atık içinde bulunan büyük yoğunluktaki organik maddelerin aerobik ve anaerobik mikroorganizmalarca daha küçük parçalara ayrılmasıyla oluşan çözünmüş haldeki maddeler veya sıvıdır. Katı atık maddelerinin özelliğine bağlı olarak ortaya çıkan sızıntı suları yüksek miktarda organik madde, inorganik madde (sodyum klorür, karbonat) ve ağır metal içerebildiğinden bir çok evsel ve endüstriyel atıksuya göre daha konsantre (fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak) bir kirlilik yüküne sahiptir. Sızıntı sularının arıtımı için geliştirilen yöntemler fiziksel, kimyasal, biyolojik ve ileri arıtma metotları olup bu metotlardan herhangi birini tek başına kullanarak yüksek oranda arıtma verimi ve çıkış suyu kalitesi elde etmek zordur. Bunun için sızıntı sularının arıtımında genellikle biyolojik, fiziksel-kimyasal ve kimyasal proseslerin bir kombinasyonu

6 önerilmektedir. Bu teknolojilerin ana problemleri, yüksek maliyet ve yönetimin karmaşıklığıdır. Sonuç olarak atıksu gideriminde olduğu gibi bu kompleks suların arıtımı için de maliyeti düşük, minimum insan gücü gerektiren ve enerji tüketimi çok az olan alternatif teknoloji olarak kabul edilen sucul bitkili sistemlerin kullanılabileceği belirtilmiştir. Sızıntı sularının doğal sistemler ile arıtılması, çoğu bileşenin arıtımı için çevresel olarak uygun gözükmektedir. Hem yüzeyaltı akış hem de serbest su yüzeyi sistemleri, deponi sızıntı suyunu arıtma potansiyeli olan ekoteknolojilerdir. Yapay sulakalan sistemleri, sızıntı suyu yönetimi için uygun bir düşük maliyetli çözümdür. Sulakalan sistemleri, immobilize veya birleşik organik maddeleri ve kirletilmiş sulardaki diğer kirleticileri parçalamak için anaerobik ve aerobik reaksiyonlar kullanır. Yapay sulakalanların, deponi sızıntı suyundan besin maddelerinin ve organik bileşenlerin azaltılmasında etkili olduğunu bulunmuştur. Bir sulakalanın deponi sızıntı suyunu arıtmak için çevresel olarak uygun bir teknik olduğunu tespit etmişlerdir Sızıntı Suyu Katı atık içerisindeki çoğu organik madde biyolojik olarak bozunabilir olup anaerobik ve aerobik mikroorganizmalarca daha basit bileşiklere parçalanabilir. Böylece sızıntı suyu oluşur Sızıntı suyu, katı atıktan süzülmüş ve çözünmüş ve askıda maddelerin ekstrakte olan kısmı olarak tanımlanabilir. Katı atıkların depolandığı deponi alanlarında sızıntı suyu; yüzey drenajı ile atıkların bozunmasından oluşan sıvı ile yağmur, yeraltısuyu, yeraltındaki kaynaktan giren su gibi dış kaynaklardan deponiye giren sıvılardan meydana gelir. Sızıntı suyu özelliği; manganez, demir, kadmiyum ve kurşun gibi ağır metal içeriğine bağlı olarak toksik atığa benzer olabilir. Sızıntı suyu, flora ve fauna üzerindeki ters etkiler kadar, insan sağlığı üzerinde kanserojen etkiler, nöro toksidite, böbrek hasarı, bağışıklık hasarı, sindirim hastalıkları gibi ters etkilere sahiptir Sızıntı Suyu Bileşimi: Genel olarak sızıntı suyu, KOİ ve BOİ olarak ölçülen organik kirleticiler, halojenleştirilmiş hidrokarbonlar, ağır metaller ve amonyak tarafından yüksek oranda kirletilmiştir. Sızıntı sularının karakteristiğinde göze çarpan en önemli parametreler organik kirlilik ve azotlu bileşiklerdir. Azot, sızıntı suyundaki önemli kirleticilerden birisidir. Sızıntı suyundaki Toplam Kjeldahl Azotu (TKN) konsantrasyonunun yapılan çalışmalarda mg/l ve mg/l aralığında olduğu belirtilmiş olup ortalama 1350 mg/l düzeylerinde olduğu bildirilmiştir. NH 3, TKN nin önemli bir kısmıdır. Sızıntı suyu ayrıca genellikle yüksek konsantrasyonlarda sodyumklorit ve karbonatlar gibi inorganik tuzları içermektedir. Bazı araştırmacılar, humik tipte maddelerin sızıntı suyu organik maddesinin önemli bir grubunu oluşturduğunu bildirmişlerdir. Deponideki endüstriyel atığın birlikte

7 uzaklaştırılması sızıntı suyu üzerinde ters etki yapabilir. Endüstriyel atığın içeriği, fiziksel karakteristiği ve çevresel bozunma potansiyeli oldukça değişkendir. Endüstriyel atığın eklenmesi, sızıntı suyunda, evsel çöp sızıntı suyunun başlangıç içeriğinden fazla değişik toksik elementlerin oluşmasına yol açabilir. İz metaller ve ağır metallerce yüksek olan endüstriyel çamurun eklenmesi, sızıntı suyunda, yüksek metal konsantrasyonlarına yol açar. Katı atık bozunmasının 4 temel fazı vardır. Her kademe farklı kompozisyonlarda sızıntı suyu oluşturur. Şekil 1, katı atık bozunmasının 4 fazını göstermektedir. Şekil 1. Faz 1ve Faz 2 de (hidroliz ve asidifikasyon fazı) oksijen, gömülü çöpün içine hapsolur ve organik maddenin bozundurulması için aerobik mikroorganizmalarca kullanılır. Bu faz genellikle büyük oranda karbondioksit üretimi ve atıkta sıcaklık artışıyla karakterize edilir. Asidojenik fazda taze (genç) bir sızıntı suyu, yüksek bir organik içerikle BOİ 5 /KOİ>0,4 değerine sahiptir (Pouliot, 1999). Sızıntı suyu kolaylıkla biyolojik olarak bozunabilir bir özellik gösterir ve zayıf asidiktir. Bu nedenle ağır metalleri hareketlileştirir. Aerobik bozunma tipik olarak kısa olup bir aydan daha az sürede gerçekleşir. Atıktaki mevcut oksijen kullanıldığında aerobik bozunma sonlanır ve deponi sahası anaerobik sisteme döner. Faz 3 (başlangıç metan üretim fazı), anaerobik ve fakültatif organizmaların aktivitelerinin başlamasıyla başlar. Mikroorganizmalar; selüloz ve diğer çürüyebilen maddeleri, uçucu yağ asitleri (yüksek BOİ değerine yol açar) ve amonyak gibi daha basit ve çözünebilir bileşiklere hidroliz ve fermente eder. Üretilen uçucu yağ asitleri; asetat, propiyonat ve bütrat gibi karboksilik asitlerdir. Bu organik asitler sızıntı suyunun asidik olmasına (tipik olarak ph:4,5-

8 5,5) yol açar. Sızıntı suyunun asidik yapısı toprak metallerinin ayrışmasına bağlı olarak yüksek metal konsantrasyonlarına sebep olur. Deponi sızıntı suyunda mevcut en yaygın metaller yüksek konsantrasyonda indirgenmiş formdaki demir ve manganezdir (Fe 2+, Mn 2+ ). Deponi olgunlaşmaya devam ettikçe, biriken karboksilik asitler, yavaş büyüyen metanojenik bakterilerce CH 4 ve CO 2 gazına dönüştürürler. Bu gazlar deponi gazlarıdır. Karboksilik asitler harcandıkça, KOİ ve BOİ değerleri azalır ve ph artmaya başlar. Bu sebeple bu fazdaki sızıntı suyu; dayanıklı organik bileşik ve yüksek amonyak konsantrasyonu içeren daha yaşlı sızıntı suyu olup yüksek ph değerleriyle karakterize edilir. Bozunmanın bu fazının yılda sona ermesi beklenebilir. Faz 4 de (stabilize olmuş kademe) bakteriler, büyük oranda Faz 2 sızıntı suyunun karakteristiklerinden sorumlu, temel olarak yağ asitleri olan çözünebilir organik bileşikleri uzaklaştırırlar. Sonunda asetojenik ve metanojenik bakteriler arasında dinamik bir denge oluşur ve atık aktif olarak bozunmaya devam eder. Hem KOİ hem de BOİ, bu fazda zamanla azalır. Bu fazda oluşan sızıntı suyu sıklıkla stabilize sızıntı suyu olarak adlandırılır. Bu fazda üretilen sızıntı suyu düşük BOİ ve düşük BOİ/KOİ oranı ile karakterize edilir. Amonyak azotu, asetojenik prosesin birinci kademesinde bırakılmaya devam eder ve böylece sızıntı suyunda yüksek seviyede amonyak azotu mevcut olur. Bu fazda sızıntı suyunun ph değeri nötrdür ve uçucu yağ asitleri konsantrasyonu düşüktür. Fakat dayanıklı organik madde konsantrasyonu yüksektir Sızıntı Sularının Doğal Arıtımı Doğal çevrede; su, toprak, bitkiler, mikroorganizmalar ve atmosfer etkileşerek fiziksel, kimyasal ve biyolojik prosesler meydana gelir. Doğal arıtma sistemleri atıksuların arıtımı için bu proseslerin avantajlarını kullanırlar. Doğal sistemlerdeki prosesler, doğal sistemler için benzersiz olan fotosentez, fotooksidasyon ve bitki alımı gibi yollara ek olarak sedimentasyon, filtrasyon, gaz transferi, adsorpsiyon, iyon değiştirme, kimyasal çökeltme, kimyasal oksidasyon ve redüksiyon, biyolojik dönüşüm ve bozunma gibi mekanik veya bitkili arıtma sistemlerinin çoğunu içermektedir. Doğal sistemlerde prosesler, ayrı reaktörde veya tanklarda enerji girişinin bir sonucu olarak, proseslerin artırılmış hızlarda ardışık olarak meydana geldiği mekanik sistemlerin tersine, doğal hızlarla meydana gelirler ve tek bir ekosistem reaktöründe aynı zamanda meydana gelmeye eğilimlidirler. Doğal arıtma sistemleri; yavaş hızlı sistemlerden, hızlı infiltrasyon sistemlerinden, yüzeyüstü akışlı sistemlerden ve doğal ve yapay sulakalanlardan oluşmaktadır.

9 4. TÜRKİYEDE DOĞAL SULAK ALANLAR Sulak alanlar ülkemizde ise daha çok deprem, volkanizma hareketleri ve heyelan gibi tabii yeryüzü hareketlerinin oluşturduğu çanak tiplerine göre sınıflandırılmaktadırlar. Buna göre sulak alanlar; 4.1. Tektonik hareketler: Meydana gelen yer hareketleri sırasında, yer kabuğundaki kırılmalar ve kıvrılmalar sonucu oluşan çanakların su ile dolması ile oluşan sulak alanlardır. Bu tip sulak alanlara ülkemizdeki sulak alanlardan en iyi Tuz Gölü ve Beyşehir Gölü örnek olarak gösterilebilir 4.2. Volkanizma: Kraterlerin Oluşturduğu Çanaklardaki Sulak Alanlar: Volkanik çanaklarda biriken suların oluşturduğu göllerdir. Ülkemizde bu tip sulak alanlara en iyi örnek Ramsar Alanlarımızdan Meke Maarı ve Nemrut Kalderası gösterilebilir Lav Setlerinin Oluşturduğu Çanaklardaki Sulak Alanlar: Bunlar, volkan patlamaları sonucunda yeryüzüne püsküren lav ve katı maddelerin vadinin ağzını tıkaması ya da kapatması yoluyla oluşurlar. Ülkemizde Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan Nazik Gölü bu tip göllere ilişkin en iyi örneklerden biridir Karstlaşma: Kireçtaşlarının karbondioksitli sularla erimesi ve bu erimeden dolayı oluşan topografya şekillerinin ortaya çıkmasıdır. Ülkemizde özellikle Orta Anadolu da Konya Kapalı Havzasında bulunan obruklar bu tip sulak alanlar için en önemli örnekleri oluşturmaktadır Akarsu Biriktirmesi: Vadi, koy veya körfezlerin akarsularla taşınan alüvyonlarla oluşan setlerle tıkanması sonucu meydana gelirler. Ülkemizde, Ankara sınırları içinde bulunan Mogan ve Eymir Gölleri, Vadilerin Alüvyonla dolması sonucu oluşan sulak alanlarımızdandır. Körfezlerin akarsuların taşıdığı alüvyonla kapanması sonucu oluşan sulak alanlara ise en iyi örnek Aydın ve Muğla sınırlarında bulunan Bafa Gölüdür Dalgaların Biriktirmesi: Kıyı kordonlarının oluşturduğu bu tip sulak alanlara en iyi örnek olarak lagün göllerini verebiliriz. Lagünler; Denizle doğal dar bir su yoluyla bağlantısı bulunan, denizden çoğunlukla da dar bir karayla ayrılmış olan biyolojik çeşitlilik açısından

10 zengin olan sulak alanlardır. r. Ülkemizde bu konuda verilebilecek en iyi örnek olarak İzmir Hisarönü ndeki Hisar önü ve İstanbul Haliç verilebilir Heyelanlar: Bu tip sulak alanlar bir heyelan olayı sonucu kayan malzemelerin, bir vadinin önünü tıkaması ve bu setin gerisinde suların birikmesi ile meydana gelirler. Ülkemizde özellikle Karadeniz bölgesindeki göller bu şekilde oluşmuş sulak alanlardır. Bolu daki Karamurat Gölü, Yedigöller, Trabzon daki Sera Gölü gibi sulak alanlar bu tipteki sulak alanlar için en iyi örnekleri oluşturmaktadır.