ERGENLİK DÖNEMİ VE KİMLİK KARMAŞASI

Transkript

1 Havva ŞABAN UDK (457.7) Makale türü: 1.02 Genel bilimsel makale Kabul edildi: Revize : Onaylandı : ERGENLİK DÖNEMİ VE KİMLİK KARMAŞASI Mr. Havva Sabani Havva_sh@live.com Uluslararası Vizyon Üniversitesi, Makedonya ÖZET Ergenlik donemi yetişkinliğe adım dönemidir. Ergenlik çocukluk çağı ile yetişkin çağı arasında ki geçiş dönemi de olarak bilinir. İnsan hayatındaki en önemli gelişim dönemidir de diyebiliriz. Ergenlik çocukluktan çıktıktan sonra yetişkin bir insan olmadan önce bir kimlik kazanma dönemidir ve bu kimlik çocuğu bireysel ve toplumsal yeri açısından etkiler. Sağlıklı bir kimlik açısından kişinin kendine olan bakış açısının iyi olması gerekir. Bu çalışmanın amacı bireyde ergenlik donemindeki kimlik arayışını, karşılaştığı sorunları ve bu sorunlara sağlıklı çozümlere nasıl ulaşacağını açıklamaktadır. Anahtar kelimeler: ergenlik, kimlik karmaşası, kimlik arayışı, 138

2 HİKMET 30 - Kasım 2017 UDK (457.7) Article type: 1.02 Overview scientific article Received : Revise : Accepted : ADOLESCENCE AND IDENTITY CONFUSION Msc Havva Sabani Havva_sh@live.com International Vision University Macedonia ABSTRACT Adolescence is the step to adulthood. Adolescence is also known as the transition period between childhood and adulthood. It can be said that this is the most important development period in human life. Adolescence is a period of gaining identity before becoming an adult after childhood and this identity affects the child in the individual and social aspect. In terms of a healthy identity the perspective of one s self must be good. This study aims to explain, the quest for identity in the period of adolescence, the problems they face, and the healthy solutions to these problems. Keywords: adolescence, search for identity, identity confusion, identity crisis 139

3 Havva ŞABAN ERGENLİKTE KİMLİK KARMAŞASI Ergenliğin Tanımı Birey, çocukluğundan yaşlılığına kadar gelişen yaşam çizgisi üzerinde birbirinden farklı gelişim dönemlerinden geçer ve bu dönemler içerisinde birbiriyle aynı olmayan fizyolojik ve psikolojik bazı özellikler gösterir. 1 Insan hayatı genel olarak, çocukluk, gençlik, yetişkinlik, orta yaşlılık, ve ihtiyarlık olmak üzere altı evreye ayılabilir. Bu evrelerden diğerine geçişte kesin yaş sınırı yoktur. Bununla beraber gelişimde belirli ve ardışık bir seyir izlenir. Bu gelişme seyri bütün insanlar için ayrıdır. (Prof. Dr. Kulaksızoğlu,2004). Bu dönemler bulunduğu yaşa, beden yapısına, iklim ve beslenme şartlarına göre farklı özellikler gösterir. Ergenlik, insan gelişim dönemleri içinde toplumsal etkilerin birey için en fazla önem taşıdığı bir evredir; fiziksel büyüme, cinsel gelişme ve psikososyal olgunlaşmanın gerçekleştiği, çocukluktan erişkin hayata geçiş dönemidir. Puberte ile başlayan ergenlik, yaşam sürecinde en etkileyici biyolojik ve sosyal geçiş dönemlerinden biridir 2. Ergenlik; insanın erişkinliğe adım attığı içinde adeta fırtınaların koptuğu, sosyal psikolojik, fiziksel değişimlerin bir arada yaşandığı bir dönemdir. Gençlik, çocukluk ve 1 KOÇ, Mustafa GELİŞİM PSİKOLOJİSİ AÇIS- INDAN ERGENLİK DÖNEMİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 17 Yıl : 2004/2 ( s.) 2 Adolescence Period: Physical Growth, Psychological and Social Development Process, Turkish Family Physician Volume: 3 Issue: 4 erişkinlik arasında yer alan gelişme, ruhsal olgunlaşma ve bağımsız yaşamaya hazırlanmayla birlikte; bedensel, toplumsal ve zihni olgunlaşma dönemi diye adlandırılabilir. Ergen sözcüğü Batı literatüründeki adolescent [kelimesinin] karşılığı olarak kullanılmıştır. Latincede büyümek, olgunlaşmak anlamında kullanılan adolescere fiilinin kökünden gelmekte olan bu sözcük, yapısı gereği bir durumu değil, bir süreci belirtmektedir; günümüzde, bireyde gözlenebilen hızlı ve sürekli bir gelişme evresi olarak da tanımlanabilmektedir. 3 Insan doğası açısından biyo-psişik ve toplumsal bir süreci ya da gelişimi ifade eden ergenlik, farklı coğrafya ve sosyo-ekonomik yapılarda, farklı yaş dönemlerinde başlayıp biten ve neredeyse bireyin tüm gelişimsel özelliklerini içeren bir süreç olarak belirtilebilir. ERGENLİKTE YAŞANAN DEĞİŞİM- LER VE ÖZELLİKLERİ Değişim bu dönemde en belirgin özelliklerden bir tanesidir. Değişim birçok alanda yaşanmakla birlikte genel olarak üç kısıma ayrılabilir: Ergen bireyin fiziksel değişimi Bilişsel ve Duygusal değişim Sosyokültürel ve çevresel değişimi 3 YAVUZER, Haluk, Çocuk Psikolojisi, 16. Basım, İstanbul, 1998, s

4 HİKMET 30 - Kasım 2017 Fiziksel değişim: Ergenlik dönemi, çocukluk ile yetişkinlik arasındaki fiziksel, duygusal, bilişsel ve sosyal değişimlerle belirlenmiş dönem olarak tanımlanır. Bu dönem çocuğun biyolojik ve cinsel açıdan olgunlaşma dönemidir. Kızlar, erkeklere göre genel olarak yaklaşık 1-2 yıl daha önce ergenlik çağına girebilir ve erkeklere göre daha kısa sürede cinsel olgunluğa erişebilirler. Fiziksel olarak boy artış hızının en yüksek olduğu yaşlar kızlar için 11-12, erkekler için yaşlar arasıdır. Ergenlik, çocuğun büyüme atılımını, birincil (üreme organlarındaki değişimleri içerir) ve ikincil cinsiyet (beden yapısındaki değişimleri içerir) özelliklerini gösterdiği en hızlı büyüme ve gelişim dönemlerinden biridir. Bilişsel ve duygusal gelişim: Ergenlik döneminde genç, somut düşünceden soyut düşünceye ulaşır. (Soyut düşünce, olayların nedenlerini araştırmaya yönelik düşünce biçimidir). Ergenin dış dünyayı algılaması değişikliğe uğrar, daha çok sorgulamaya ve farklı açılardan bakmaya başlar tartışmacı, idealist ve eleştirici olur. Duyguları değişkendir ve yoğun yaşarlar. Ergenlik döneminde kimlik gelişimi önem kazanır ve bu dönemin gelişimsel görevlerinden biridir. Kimlik sorunları yaşam boyu sürse bile en çok bu evrede ağırlık taşır. Kimliğin kazanılması, ergenlik döneminin en önemli psikososyal yönüdür. 4 Sosyokültürel ve çevresel değişimi: Sosyokültürel ve çevresel değişim fiziksel ve psikolojik farklılaşmanın bir sonucudur. Çocukluktan uzaklaşan genç bireyin arkadaşlarının, ilgi alanlarının, sportif aktivitelerinin, eğlence çeşitlerinin, alışkanlıklarının, kısacası sosyokültürel özelliklerinin önemli bir kısmının zamanla değiştiği görülecektir. 5 KİMLİK İLE İLGİLİ TANIMLAR İnsanlar yaşamları boyunca sürekli olarak değişir ve gelişirler. Bu değişimlerin yoğun olarak yaşandığı dönemlerden biri de ergenlik dönemidir. Erikson a göre ergenlikte kazanılması gereken temel özellik kimlik gelişimidir. Erikson kimlik kavramını açıklarken bazen bir duyguya, bazen de psikolojik bir yapıya işaret etmekte ve kimlik oluşum sürecini bilinç ve bilinç-dışı mekanizmaların bileşimi olarak 4 Ergenlik döneminde ailenin rölü, ODTÜ Geliştirme Vakfı Özel OrtaOkulu, Pdr Servisi 5 Doç.Dr.Osman Abalı,Ergenlik Dönemi ve Ruhsal Yaklaşım,

5 Havva ŞABAN açıklamaktadır. J.Marcia ya göre kimlik, bireyin dürtü- lerinin, inançlarının ve kişisel geçmişinin dinamik bir örgütlenmesinden oluşmaktadır. Kimlik literatürde en genel anlamıyla, bireyin ben kimim? sorusuna verdiği yanıt olarak tanımlanmaktadır. 6 Myers in (1980) deyişiyle, yaşamımızı, mutlu veya mutsuz, üretken veya kısır görmemiz bu sorunun cevabına bağlıdır. Bireyi diğerlerinden ayıran duygu, düşünce, tutum ve davranışların bütünüdür. 7 Kimlik, bireyin kendine özgü davranış ve düşünce bütünü, başkalarından ayıran farklılıklarıdır. Kimliğin oluşması süreci ergenlikten çok önce başlar ve önceki dönemlerde başarılı sonuçlar alınması yetişkin kimliğine geçişi de kolaylaştırır. Bedeni, çok kısa bir süre içinde yetişkin görünümü alan ergen, artık çocuk gibi davranmayacağını anlar ve Ben kimim?, Yaşamdaki amaçlarım neler olmalı? gibi sorularla kendini sorgular; geleceğe dönük kararlar almaya ve benliğini oluşturmaya başlar. 8 6 Hasan Atak, Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi: Kuramsal Bir Değerlendirme, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL, Ergenlikte Kimlik Gelişimi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi. 8 Psk.Sema Kahveci, Ergenlik dönemi kişilik gelişimi, Derin Psikolojik Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri Haziran 19, 2014 ERGENLİKTE KİMLİK ARAYIŞI VE KİMLİK KARMAŞI Ergenlik, çocukluktan çıktıktan sonra yetişkin bir insan olmadan önce bir kimlik kazanma dönemidir. Bu kimlik, çocuğu hem bireysel olarak hem de toplum içindeki yeri açısından etkiler. Erikson a göre ergenlik dönemi, ergenin kimlik arayışı içinde olduğu dönemdir. Çocuklar bu dönemde farklı davranışlar sergileyerek kendilerine kimlik oluşturmaya çalışırlar. 9 Erikson a göre bu dönem ergenin kimlik arayışı içinde olduğu dönemdir ve ergen farklı yol ve davranışları deneyerek kendisi için bir kimlik oluşturmaya çalışmaktadır. Erikson un deyişiyle, kimlik duygusu, bedeninde kendini evinde hissetme, nereye doğru gidiyor olduğunu bilme ve kendisi için önemli olan insanların onu kabul ettiği duygusudur. 10 Kimlik arayışı ergenlik döneminde belirgindir. Çocukluktan erişkinliğe geçişte farklı bir birey farklı bir kimlik ortaya çıkacaktır. Bu farklı kişiliğin gelişiminde kimlik arayışı olması beklenen sonuçtur. Kimlik arayışının sonucunda ergen birey ben kimim? nasıl bir kişiyim? ileride nasıl bir kimliğim olacak? aile içindeki yerim nedir? toplum içindeki yerim nedir gibi sorular sormaya başlar. Önceden çocukluk döneminde 9 Ergenlikte Kimlik Karmaşası, Kişisel Başarı, May 9, Erikson EH. Identity: Youth and Crisis. New York, W.W. Norton Company,

6 HİKMET 30 - Kasım 2017 ait duygu ve düşünceleri olan genç birey artık idealleri hedefleri olan çevrenin beklentilerinin arttığı bir birey haline gelmiştir. 11 Erikson a göre kimlik krizi (bunalımı) bu dönemin önemli bir parçasıdır. Ergen, uygun bir kimlik arayışı sürecinde özdeşim kurduğu çeşitli rolleri deneyerek, gerçek ben i bulabilmek için bir rolden diğerine geçer. Bu gidiş-geliş, roller arasında arayış ve keşif süreci hem bilinçli hem de bilinç dışı gerçekleşen bir kimlik bulma mücadelesidir. Ergenin kimliğiyle ilgili keşif süreci hayli zorludur. Genç, kimlik arayışı içerisinde kendisini sürekli tartar, değerlendirir ve eleştirir. Bu süreçte kendisi için en uygun benliği kazanmaya çalışır. Böylece, kimlik bunalımı ortaya çıkar. Kimlik bunalımı, gencin kendisi için uygun kimliği edinme sürecinde kaçınılmaz olarak yaşaması gereken bir durumdur. Bu dönem her gencin kendi kimliğini kazanmak için değişik yoğunlukta yaşadığı bir süreçtir (Kimisinde sessiz sedasız, kimisinde çok daha fırtınalı geçebilir). Bu zor süreçte ergeni desteklemek için çevresindeki yetişkinlerin (anne, baba, öğretmen) onu yetişkin olarak kabul edip buna uygun biçimde davranması, ona doğru rol model olması son derece önemlidir. Ergenin sağlıklı bir şekilde kimliğini kazanabilmesi için çevresinde uygun özdeşimler kurabileceği ve destek alabileceği yetişkinlere ihtiyaç vardır. Bu dönemin en belirgin tehlikesi; kimlik ka- 11 Doç.Dr.Osman AbalıErgenlik dönemi ve ruhsal yaklaşım,şubat 2018 zanımına karşı, kimlik karmaşasının yaşanmasıdır. Kimlik karmaşası, gencin kimlik bunalımının yarattığı zorlanmayı ve stresi kaldıramayarak kim olduğuna ve ne yapmak istediğine karar verememesi durumunda ortaya çıkar. Gencin bu dönemi sağlıklı bir şekilde atlatabilmesi için uygun bir çevre ve sağlıklı bir aile ortamına sahip olması gerekir. 12 KİMLİK KARMAŞASI YAŞAYAN GENÇLERİN ÖZELLİKLERİ Kimlik karmaşasına giren gençler, kendilerine belli bir yön veremeyen, bir yerde kök salamayan gençlerdir. Erikson kimlik karmaşası yaşayan genci şöyle tanımlar: İnsanlara yaklaşma ve sıkı ilişkiler kurmada başarısızlık gösterir ve bunun sonucu yalnızlık çeker. Uygun olmayan rastgele kişilerle arkadaşlık eder. Çalışamama, kendini bir işe verememe, dikkatini toplama güçlüğü belirgindir. Yarışmaktan kaçar ve yeteneklerine uymayan işlerde kendini tüketir. Ailenin ve toplumun onaylamadığı rollere girer. Ters ya da olumsuz kimliğe bürünür. Kimlik karmaşasında kurtulmak için gençler değişik yollara sapabilirler. Şiddet eylemcileri, teröristler bunlara örnek gösterilebilir Kimlik Gelişimi, Eyüboğlu Eğitim Kurumları Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Birimi 13 Ergenlikte Kimlik Karmaşası,Kişisel Başarı,

7 Havva ŞABAN SAĞLIKLI BİR KİMLİK GELİŞİMİ Sağlıklı bir kimlik açısından kişinin kendine olan bakış açısının iyi olması gerekir. Kendini, olumlu, yararlı, üretken, değer verilen, ilgi gösteren, beklenen, varlığı hissedilen bir konuma koyması gerekir. Kişi kendine oluşturduğu bu olumlu duyguları kendi kimliği ile bütünleştirir. Anne babalarında bu kimlik algısını pekiştirmeleri gerekir. Ona saygı göstermek Sevmek,Varlığını önemsemek Olumlu yönlerini vurgulamak Negatif mesaj vermemek Başarılarını fark etmek İyi yönlerini konuşmak Onun aile içinde değerli olduğunu hissetmek önemlidir. Kimlik algısı ne kada olumlu olursa kişilik bozukluğu süreci yaşanmayacaktır. Gençler kendilerini değerli olduklarını hissettikleri yerde güvende hissederler. Aile içi huzur, kaliteli iletişim, saygı, sevgi ve hoşgörü ile yaşanan her türlü tecrübenin önemi vardır. İyi ustalık iyi sanat eserler için olmazsa şarttır. 14 KAYNAKLAR Prof. Dr. Yavuzer Haluk, Gençleri Anlamak, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2005 Erikson Erik H., İnsanın Sekiz Çağı, Birey ve Toplum Yayınları, İstanbul, 1984 Doç.Dr. Abalı Osman, Ergenlik dönemi ve ruhsal yaklaşım,şubat 2018 Yavuzer, Haluk, Çocuk Psikolojisi, 16. Basım, İstanbul, Atak Hasan Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi : Kuramsal Bir Değerlendirme,2011 Eryilmaz Ali Ergenlik Döneminde Stres Ve Başa Çikma, Eğitim Fakültesi Dergisi. Aralık 2009, Kızıldağ Özgün, Ergenleri Anlama Kılavuzu, Elma Yayınevi, 2017 Aydın Betül, Çocuk ve Ergenlik Psikolojisi, Nobel Akademik Yayınları, 2006 Kulaksızoğlu Adnan, Ergenlik Psikolojisi, Remzi Kitapevi,2015 Rodopman Arman Ayşe, Bereket Abdullah, Ateş Erhan, Kim Korkar Ergenlikten, Doğan Kitap, 2011, 14 Doç.Dr.Osman Abalı, Ergenlik dönemi ve ruhsal yaklaşım,şubat

8 HİKMET 30 - Kasım