EĞİTİM SÜRECİNDE REHBERLİK HİZMETLERİ

Transkript

1 EĞİTİM SÜRECİNDE REHBERLİK HİZMETLERİ Rehberliğin Çeşitleri Hizmet(Uygulama) Alanına Göre Birey Sayısına Göre Temel işlevlerine Göre 4 Eğitim Kademelerine Göre 5 Problem Alanlarına Göre Suat ÇELİK Rehberlik 1. Hizmet Alanına Göre Rehberlik a) Eğitim alanında rehberlik En yaygın rehberlik hizmeti, Okul öncesinden başlayıp tüm öğretim kademelerinde sunulmaktadır. b) Sağlık ğ alanında rehberlik Önleyici ruh sağlık hizmetleri, Psikolojik danışma ağırlıklı bir hizmet c) Sosyal yardım alanında rehberlik Çocuk esirgeme, huzurevleri, cezaevleri, vb. Psikolojik danışma ve kişisel rehberlik şeklinde sunulmakta 1. Hizmet Alanına Göre Rehberlik d) Endüstri alanında rehberlik Sanayi kuruluşları, işçi sendikları, iş ve işçi bulma kurumlarında Kişisel gelişim ve mesleki rehberlik alanlarında l e) Güvenlik alanında rehberlik Silahlı kuvvetler ve emniyet teşkilatlarına sunulan bir hizmet, Daha çok psikolojik danışma ağırlıklı bir hizmet 2. Birey Sayısına Göre Rehberlik 1. Bireysel rehberlik 2. Grup rehberiği Uzman kişiler ya da psikolojik danışmanlar tarafından sağlanabilir. Bu ayrım genelde rehberlik yerine psikolojik danışma için yapılır. Birysel Rehberlik-Grup Rehberliği Bireysel Psikolojik Danışma-Grupla Psikolojik Danışma Karşılaştırma Bireysel Rehberlik Grup Rehberliği Bireysel Psikolojik Danışma Uzmanlık Uzmanlık gerektirmez Uzmanlık gerektirmez Ekonomiklik Ekonomik değildir Ekonomiktir Süre Gündemli Sadece psikolojik danışman Ekonomik değildir. 45 dakikada bir kişi ile yapılabilir Yapılacak etkinliğe Yapılacak etkinliğe 45 dakika, haftada 1 göre değişir. i göre değişir i kez 7 oturum Gündemlidir. Yapılacak çalışma önceden bellidir. Gündemlidir. Yapılacak çalışma önceden bellidir. Gündemli değildir. Danışana göre gündem değişir. Grupla Psikolojik Danışma Sadece psikolojik danışman Daha ekonomiktir. 90 dakikada 8 12 kişi ile yapılabilir 90 dakika haftada 1 kez oturum sayısı değişken Gündemli değildir. Danışan gruba göre gündem değişir. Kişi Sayısı Bir kişi Yapılacak etkinliğe göre değişken Bir kişi 8 12 kişilik grup Etkinlik düzeyi Bilişsel alan Bilişsel alan Duyuşsal alan Duyuşsal alan Derinlik Yüzeysel bir hizmet Yüzeysel bir hizmet Bireysele göre daha Derinlemesine alanı alanı az derinlik Standart Kurallar Yok Yok Gizlilik, gönlülük, katılım, özgür ifade, ideolojik paylaşma yok Gizlilik, gönlülük, katılım, özgür ifade, ideolojik paylaşma yok 1

2 TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK 1-Uyum sağlayıcı rehberlik: Uyum sorunu olan öğrencileri tanıyarak, psikolojik durumunu düzeltmek ve mevcut ortama uyum sağlamasına yardımcı olmak amacıyla verilen hizmet türüdür. üdü 2-Yöneltici rehberlik: Öğrencinin ilgi ve yeteneklerine uygun olan okul ve meslek seçmesi için yardım etme ve bu yolla bir okul programına veya mesleğe yönelmesi için ona bilgi sunma amacıyla verilen hizmet türüdür. TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK 3-Ayarlayıcı rehberlik: Eğitim programlarının öğrencilerin özel ilgi ve yetenekleri göz önünde tutularak oluşturulmasında eğitim planlamacılarına ve program yapımcılara yol göstermek amacıyla yapılan hizmet türüdür. üdü 4-Geliştirici rehberlik: Öğrencinin içinde bulunduğu gelişim döneminde kendisinden beklenen görevleri etkili bir şekilde yerine getirmesi ve bu yolla olumlu bir uyum geliştirmesi amacıyla verilen hizmet türüdür. TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK 5-Önleyici rehberlik: Bazı olumsuz durumları ortaya çıkmadan ve bu durumların öğrenci üzerinde yaratacağı olumsuz sonuçlar görülmeden önlenmesi amacıyla verilen hizmet türüdür. 6-Tamamlayıcı rehberlik: Okullarda yürütülen eğitim ve öğretim etkinliklerinin yeterli düzeyde verimli olabilmesi ve amaçlarına ulaşabilmesi için eğitimcilere verilen hizmet türüdür. Gelişim: organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. Gelişme olgunlaşma, ve yaşantının bir ürünüdür. Gelişim? Gelişim ve Rehberlik Gelişim Dönemleri Gelişim süreklidir. Bu sebeple gelişimi kolaylaştırma ve gelişim görevlerinin başarılmasına yardımcı olabilmek için eğitim ve rehberlik hizmetleri de sürekli olmak zorundadır. Bebeklik İlk Çocukluk İkincil Çocukluk Ergenlik Yaşlılık Yetişkinlik 2

3 Rehberlik Yaklaşımları Gelişimsel Çağdaş Kriz Odaklı İyileştirici Önleyici Rehberlikte Gelişimsel Yaklaşım Çağdaş eğitimde; bireyin gelişimsel ihtiyaçlarını ön plana alan ve psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemlerinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olmasını öngören ö Gelişimsel Rehberlik anlayışı esastır. Geleneksel Gelişimsel Rehberliğin Amaçları Gelişimsel Rehberliğin İlkeleri Okul ve Çevresini Tanıma Kendini ve Başkalarını Tanıma Tutum ve Davranışları Anlama Karar Verme ve Problem Çözme Kişiler arası ilişki ve iletişim Becerileri Okul Başarısı Becerileri Meslekî Farkındalık ve Eğitimsel Plânlama Toplumsal Katılım Gelişimsel rehberlik yaklaşımına göre PDR hizmetleri sadece problem yaşayan öğrencilere değil, bütün öğrencilere yöneliktir. Gelişimsel rehberlik yaklaşımı, organize edilmiş ve planlı bir müfredatı gerektirir. Gelişimsel rehberlik, ardışık ve esnektir. Gelişimsel rehberlik bütün eğitim süreçlerinin tamamlayıcı bir parçasıdır. Gelişimsel vs Geleneksel Rehberlik Gelişimsel (Çağdaş) Geleneksel Önleyici + Krize Yönelik Krize Yönelik Danışma Danışma Rehberlik Hizmeti Bilgilendirme Hizmeti Kariyer Planlaması ve Gelişimi Kariyer Bilgilendirme Öngörüsel Tepkisel OKULÖNCESİ Dönemde Rehberlik Okulöncesi dönem Okulöncesi dönem çocuklarının gelişim görevleri nelerdir? Amaç Yönelimli Görev Yönelimli Ölçülebilir Yapılanmamış Değerlendirir ve Değiştirir Statükoyu Devam ettirir 3

4 OKULÖNCESİ Gelişim Görevler-1 OKULÖNCESİ Gelişim Görevler-2 Yemek yeme, kendi başına giyinebilme, temizlik gibi öz bakım becerilerini geliştirme El-göz koordinasyonunu sağlama Olgunlaşmaya bağlı olarak dil ve ifade yeterliliğini geliştirme Cinsel farklılıkları ve cinsel kimliğini kazanma Büyük ölçüde anne babalarını model alarak, yaşıtları, kardeşleri, ebeveyn ve öğretmen ile ilişki kurmayı, onlara yönelik duygularının farkında olmaya başlama Sevilmeyi, sevmeyi ve sevgiyi paylaşma ve ifade etme yollarını Yanlış ve doğruya ilişkin toplumsal kuralları ve toplumsal rolleri ye başlama OKULÖNCESİ Eğitimde Rehberliğin Amacı Nedir? İLKÖĞRETİM Döneminde Rehberlik Bu dönemin gelişim görevlerini gerçekleştirmeye yardımcı olmak. İlköğretim dönemi çocuklarının gelişim görevleri nelerdir? Görevleri Çocuklar üç özgül alanda; Bilişsel (karşamaşık kavramlar, sembolizm ve mantıksal düşünme), Sosyal (ev ve aile ortamının dışına çıkma) ve Fiziksel (gelişmiş sinir kas güçlerini kullanarak spor yapma) gelişim gösterirler. Öğrenme yaşantılarının temel ihtiyaçları karşılayacak nitelikte olması gereklidir. Görevleri - 1 Anne baba dışındaki başka yetişkinlerle ilişki kurabilme Bedenini kendine özgü nitelikleri ile tanıma ve kabul etme Kendi cinsi ile özdeşleşebilme, kendi cinsine uygun rolleri benimseme 4

5 Görevleri - 2 Büyük ve küçük kaslarını kullanmayı, Çeşitli oyunlar ve aktivitelerde beceri kazanma, Kurumsal kurallara uyarak yaşamayı Sosyal gelişimine bağlı olarak yaşıtları ile iyi geçinmeyi, kişiler arası ilişkilerini zenginleştirme Görevleri - 3 Yaşamında kendisi için önemli olan yetişkinleri büyük ölçüde model alarak toplumsal ve mesleki roller geliştirme İlköğretimde hedeflenen okuma, yazma ve aritmetik alanında temel beceriler kazanma Görevleri - 4 Zaman kavramını ve somuttan soyuta uslamlama gücünü kazanma Kendi kararlarını alma ve davranışlarının sorumluluğunu üstlenme, kişisel bağımsızlığını kazanmaya başlama Vicdan ve değerler sistemini geliştirme. Görevleri Fiziksel gelişim hızı yavaşlamıştır. Psikolojik olarak huysuzluk, terslik ve gerinliğin yaşandığı bir olumsuz dönem olarak nitelendirilmektedir. Gelişim hızlanır. Cinsel olgunluğu sağlayan cinsel bezlerin faaliyetinde artış olur. Bu dönemde rehberlik yukarıda sıralanan gelişim görevlerine yardımcı olacak şekilde düzenlenmelidir. Görevleri Bu dönemdeki eğitim vatandaşlık eğitimi olarak kabul edilmektedir. Devlet eliyle tüm vatandaşlara zorunlu ve parasız olarak sağlanır. ğ Bu dönemin yetiikin yaşamına ve bir üst eğitim kademesine hazırlama işlevi bulunmaktadır. Görevleri - 1 Sosyal davranışların gelişmeye devam etmesine bağlı olarak her iki cinsteki yaşıtları ile yeni ve daha olgun ilişkiler kurmayı başarma Akranlarca önem verilen etkinliklerde beceri kazanma Bedene iyi bakım alışkanlıklarını kazanma ve beden fonksiyonlarına karşı sağlıklı bir tutum geliştirme 5

6 Görevleri - 2 Cinsel ilgilerini gizli tutmayı ve denetlemeyi Toplumdaki cinsel kimlik rollerine uygun olarak kadın yada erkek rolünü benimseme Kendi değerler sistemi içinde doğru yanlış kavramlarını geliştirme ve kendine özgü bir değerler sistemi araştırma Görevleri - 3 Soyut düşünme yeteneğini geliştirme Gelecekteki yaşamına yönelik düşünme, bir mesleğe yönelip hazırlanma Fiziksel ve sosyal çevreye çeşitli biçimlerde uyum yollarını Dilin yazılı sembollerini kullanmada beceri kazanma Görevleri - 3 Arkadaşlık, evlilik, aile kurma gibi sosyal görevler üzerine düşünme ve hazırlanmaya başlama Akranlar grubunun standartlarını benimseme, kendi cinsinden olan yaşıtları ile özdeşleşme İLKÖĞRETİM de Rehberliğin Amacı? Sağlıklı gelişime yardımcı olma Sosyalleşme - Toplusallaşma Çalışma alışkanlığı kazandırma Mesleki gelişime yardımcı olma Yöneltme Kendini Tanıma ve Kabul Birey olma Öz yönetim Olumlu benlik kavramı geliştirme İLKÖĞRETİMDE Rehberliğin Özellikleri - 1 Sınıf Öğretmenliği esastır Rehberlik hizmetlerini yürütmede öğretmen anahtar konumundadır Öğretmen çocuk için modeldir Olumlu sınıf ortamı yaratılmalıdır İLKÖĞRETİMDE Rehberliğin Özellikleri - 2 Fiziksel etkinlik ve oyun önemlidir Aile ile işbirliği en yüksek düzeyde sağlanmalıdır Rehberlik müfredatla bütünleştirilmelidir Gelişimsel rehberlik anlayışı benimsenmelidir 6

7 ORTAÖĞRETİM Dönemde Rehberlik Ortaöğretim dönemi çocuklarının gelişim görevleri nelerdir? Görevleri Öğrencilere bir meslek kazandırmayı ve bir üst eğitime hazırlamayı amaçlayan eğitim evresidir. Ara insan gücünün yetiştirilmesi toplumların gelişmesi için oldukça önemlidir. Yüksek öğretimde öğrencilerin göstereceği başarı öğrencilerin orta öğretimde geçirdikleri yaşantılara bağlıdır. Ergenlik çağı olarak üzerinde en fazla durulması gereken dönemdir. Farklı Uzmanlara Göre Ergenlik Dönemi Gelişim Alanları Ve Gelişim Görevleri Uzman Gelişim Alanı Gelişim Görevleri Freud Erikson Piaget Maslow Psikoseksuel Psikososyal Bilişsel İnsan İhtiyaçları Super Mesleki Gelişim Sullivan Kişiler Arası İlişki Seksuel enerjinin sosyal yönden onaylanan etkinliklere harcanması Kimlik kazanma, kendini tek bir birey olarak algılama ve kabul etme Formal işlemler, soyut düşünceler ve kuramsal işler üzerinde yoğunlaşma Ego, saygı ihitiyaçları,güven duygusunun gelişimi, kendine değer verme ve geliştirme Mesleki önceliklerin belirginleşmesi, geçici seçimler yapma Kendi cinsi ve karşı cinse doyum verici ilişkiler kurma ve sürdürme Görevleri-1 Sevme, sevilme, sevgisini başkaları ile paylaşmasını Değişen toplumsal gruplara dahil olmasını, bu gruplardaki değişik rolleri ve kendi rolünü Kendi cinsinin psiko-sosyal, biyolojik rolünü öğrenerek buna uygun davranışlar, tavırlar geliştirme Görevleri-2 Başkalarına ve topluma karşı ödevlerini kavrayacak bir vicdan duygusu ve ahlak anlayışı ve değerler sistemi geliştirme Uygun bir bağımlılıkbağımsızlık tarzı geliştirme ve yürütme Görevleri-3 Fiziksel ve fizyolojik değişmeleri kabul etme, kendini bu değişmelere uydurabilme, kas koordinasyonu ve kontrolü sağlayabilmeğ Dil, sayılar, şekiller ve benzeri simgelerle düşünmesini, bunları etkili biçimde kullanmasını ve soyut kavramları anlama, oluşturma yeteneği 7

8 Görevleri-4 Fiziksel çevre ve dünyasını keşfedip kontrol etmesini Eş seçme, evlenme, aile kurma gibi sosyal rollere hazırlık Bir meslek seçmeye ve çalışma hayatına hazırlık ORTAÖĞRETİM de Rehberliğin Gerekliliği Gelişim ihtiyaçları (kendini arama ve değerler oluşturarak kimlik belirleme arayışı) Ergenlik (belirsizlikler ve kararsızlıklar) Eğitsel planlar (çalışma alışkanlıkları) Mesleki kararlar (ilgi i ve yeteneklerin belirginleşmesi) i l i) Yardım ihtiyacı Öğrenciyi tanıma Merak ve değişim arzusu (zigara, içki ve madde bağımlılığı) Macera tutkusu ve kötü alaışkanlıklar (suça tevik etme) Kimlik arayışı (illegal bir gruba dahil alma tehlikesi) ORTAÖĞRETİM de Rehberlik Hizmetlerinin Özellikleri Karmaşık yapı Konu ağırlıklı ve alan öğretmenleri Sınıf rehber öğretmeni Birlikte olma Grup ve bireysel yaklaşım Okul yöneticisinin rolü Aile ile işbirliği ORTAÖĞRETİM de Rehberliğin Amacı Bireyi Tanıma Bilgi verme Karar verme 8