Prof. Dr. Nuray Mücellâ Müftüoğlu

Transkript

1 Prof. Dr. Nuray Mücellâ Müftüoğlu Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Çanakkale

2 DERS 1 DERS PROGRAMI DERS 1. Ders programı ve içeriği hakkında genel bilgiler DERS 2. Bitki beslemede etkili etmenler DERS 3. Bitki beslemede toprak ve önemi DERS 4. Bitki besleme açısından toprak verimlilik etmenleri DERS 5. Bitki besin elementleri kaynakları DERS 6. Bitki besin maddelerinin hareketleri DERS 7. Ara sınav DERS 8. Azot ve bitkide noksanlık belirtileri DERS 9. Fosfor ve bitkide noksanlık belirtileri DERS 10. Potasyum, kalsiyum ve bitkide noksanlık belirtileri DERS 11. Magnezyum, demir ve bitkide noksanlık belirtileri DERS 12. Alandan sunumlar DERS 13. Alandan sunumlar DERS 14. Genel değerlendirme

3

4 DERS 2 BİTKİ BESLEMEDE ETKİLİ ETMENLER BİTKİ ÇEVRE TOPRAK Su Hava Işık Sıcaklık

5 Bitkiler beslenmeleri için gerekli besin maddelerinin çoğunu topraktan alırlar

6 DERS 3 BİTKİ BESLEMEDE TOPRAK VE ÖNEMİ Kayaların ve organik maddelerin uzun yıllar çeşitli etmenlerin etkisi altında kalarak ayrışması ve parçalanması sonucu oluşan, organik olan ve organik olmayan maddelerden meydana gelen, içinde çok fazla sayıda canlı barındıran, bitkiler için olduğu kadar tüm canlılar için de besin kaynağı olan maddedir. Organik olmayan maddeler %45 Organik maddeler %5 Toprak havası %25 Toprak suyu %25 Toprağın yaklaşık yarısı katı maddelerden, yarısı ise su ve gazlardan meydana gelmektedir, katı kısmın yaklaşık %45 i organik olmayan maddelerden, %5 i ise organik maddelerden oluşmaktadır.

7 TOPRAĞIN OLUŞUMU LİTOSFER BİYOSFER ATMOSFER HİDROSFER Taşlar ve mineral parçacıklar (İnorganik yapı) Toprak organizmaları ve organik kökenli taze ve çürümüş artıklar Toprak havası (Gaz) O 2 ve CO 2 Toprak suyu H 2 O ÖRNEK TOPRAK KÜTLESİ Litosfer Biyosfer KISIMLARI Atmosfer Hidrosfer

8 DERS 4 BİTKİ BESLEME AÇISINDAN TOPRAK VERİMLİLİK ETMENLERİ 1. Toprak reaksiyonu (ph ve poh) 2. Suda eriyebilir tuz 3. Karbonat 4. Organik madde 5. Bünye 6. Bitki besin elementleri

9 1. Toprak reaksiyonu Tanım olarak ph; bir litre çözeltideki hidrojen iyonları konsantrasyonunun g veya mol (g/l, mol/l) olarak negatif logaritmasıdır. ph = - log [H + ] = log 1/[H + ] Bitkiler için çok önemli belirleyici bir etmendir. Her bitkinin en iyi gelişme gösterdiği bir ph vardır ve mutlaka bu değerlere uyulmalıdır. Ayrıca bitki besin elementlerinin, bitkilerce kolay alınabilir oldukları ph değerleri vardır. Örneğin çok önemli olan bitki besin elementlerinden biri olan fosforun en yarayışlı olduğu ph değeri 6,5 7,5 arasındadır. Şayet ph 6,5 değerinden az olursa topraklarda bulunan alüminyum, demir ve mangan nedeniyle, ph 7,5 8,5 arasında ise kalsiyum nedeniyle fosforun alınabilirliği son derecede azalmakta, ph değeri 8,5 olduktan sonra yeniden alınabilirliği artmaktadır. Fosfor gibi diğer bitki besin elementlerinin de bitki tarafından alınabilirliği ph ile sıkı sıkıya ilişkilidir. İstisnaları olmakla birlikte makro bitki besin elementlerinin alınabilirliği ph yükseldikçe, mikro bitki besin elementlerinin alınabilirliği ise ph düştükçe artmaktadır.

10 ph (1 : 2,5 Toprak : saf su karışımında) değerlendirme çizelgesi ph Derecesi < 4,5 Kuvvetli asit 4,5 5,5 Orta asit 5,5 6,5 Hafif asit 6,5 7,5 Nötr 7,5 8,5 Hafif alkalin 8,5 < Kuvvetli alkali

11 2. Suda eriyebilir tuz Toprağın tuz içeriğinin bilinmesi ve takip edilmesi gereklidir, bu özellikle hep aynı tarımın yapıldığı çeltik gibi alanlarda ve seralarda çok önemlidir. Böyle alanlarda toprağın tuzlanmasını engelleyecek önlemleri almak gereklidir çünkü tuzlu toprakların ıslahı son derecede zor ve pahalıdır, hatta bazen olanaksızdır. Seralarda ise 3 4 yıl gibi kısa bir süre sonra toprak verimsizleşmekte ve başka bir alana taşınmak zorunda kalınmaktadır. Suda çözünebilir tuz (1 : 2,5 Toprak : saf su karışımında) Tuz (%) Derecesi Tuz (ds/m) Derecesi < 0,15 Tuzsuz 0 4 Tuzsuz 0,15 0,35 Hafif tuzlu 4 8 Hafif tuzlu 0,35 0,65 Orta tuzlu 8 15 Orta derecede tuzlu 0,65 < Çok tuzlu 15 < Çok tuzlu Toprak tuzluluğuna arpa, pamuk, şeker pancarı gibi bitkiler kısmen dayanıklı iken, buğday, mısır, yonca, yulaf, çeltik, ayçiçeği, kolza gibi bitkiler orta dayanıklı, bakla, bezelye, fiğ gibi bitkiler ise dayanıksız gurupta yer almaktadır.

12 3. Karbonat Kireç, özellikle topraktaki bitki besin maddelerinin bitkiler tarafından alınması üzerinde önemli bir belirleyicidir. Bazı bitki besin maddelerinin bitki tarafından alınamaz şekle dönüşmesine neden olabilmektedir. Bu nedenle toprakların bitki yetiştirilmeden önce mutlaka kireç miktarlarının bilinme zorunluluğu vardır. Özellikle kalsiyum miktarı fosfor üzerinde etkili olmakta, bazen fosforun suda çözünemez forma dönüşmesine neden olmaktadır, bu durum damla sulama sistemlerinde de önemli olmaktadır, bu nedenle damla sulamalarda suyun kalsiyum değerine dikkat etmek gerekmektedir. Kireç değerlendirme çizelgesi %CaCO Derecesi 3 < 1 Çok az kireçli 1 5 Az Kireçli 5 15 Orta kireçli Fazla kireçli 25 < Çok fazla kireçli

13 4. Organik Madde Topraklarımızda organik madde miktarı genellikle düşüktür. Ancak organik maddenin topraklarımıza katılması hem bitki besin maddelerini artırması hem de toprakların tüm özelliklerini iyileştirmesi açısından çok önemlidir. Günümüzde topraklara ilave edilecek olan organik maddelerin tamamına yakınını olgunlaşmasını tamamlamış olan ahır gübreleri oluşturmaktadır. Sınırlı miktarda olan ahır gübrelerinin ilk andan itibaren olgunlaştırılmasında ve toprağa karıştırılmasında bitki besin maddelerinde meydana gelebilecek olan kayıpları en aza indirecek tedbirlerinin alınması gerekmektedir. Organik madde değerlendirme çizelgesi Organik madde (%) Derecesi < 1 Çok az 1 2 Az 2 3 Orta 3 4 İyi 4 < Yüksek

14 DERS 5 5. Bünye Bünye, topraktaki kum, mil ve kilin yüzde dağılımlarını ifade etmektedir. Bu parçalardan en büyüğü kum, en küçüğü ise kildir. Genel olarak bünyelerine göre topraklar kumlu, tınlı ve killi topraklar olarak isimlendirilir. Bünye, toprak örneklerinde %kum, %mil ve %kilin bulunup bünye üçgenine uygulanması ile tespit edilir. Ayrıca 100 g toprağın su ile doyurulması ile yapılan % İşba ile de toprağın bünyesi hakkında kabaca bilgi sahibi olunabilir. Kumlu topraklar kum oranı yüksek, işlenmeleri kolay, kolay ısınıp kolay soğuyan, su tutma kapasiteleri düşük, bitki besin maddelerince zengin olmayan, bitki besin maddelerinin hızlı hareket ettiği topraklardır. Kumlu topraklara kolay ısınmaları nedeni ile sıcak toprak, toprak işleme aletlerine gösterdikleri direncin az olması nedeni ile hafif toprak adı da verilmektedir. Killi topraklar ise kil oranı yüksek, işlenmeleri zor, geç ısınıp geç soğuyan, su tutma yetenekleri yüksek, bitki besin maddelerince zengin ancak bu bitki besin maddelerinin bitki tarafından alınması zor olan topraklardır. Killi topraklara geç ısınmaları nedeni ile soğuk toprak, toprak işleme aletlerine gösterdikleri direncin fazla olması nedeni ile de ağır toprak adı da verilmektedir. Killi topraklar içerdiği kilin yapısına göre, farklı olmakla birlikte su alınca şişmekte, suyu kaybedince büzülmektedir. Sürekli olarak bu şişme ve büzülmeler çok su alıp çok su kaybeden killerin bulunduğu topraklarda çatlamalara neden olmakta ve bu olay özellikle genç bitki köklerine zarar vermektedir. Tınlı topraklar ise kum, kil ve mil oranlarının yaklaşık aynı oranlarda bulunduğu, kum veya kilin fazla bulunmasından dolayı kumlu ve killi topraklardaki gibi oluşacak olan olumsuzlukların ortadan kalktığı, ziraata en elverişli toprak grubudur. Toprak bünyesi tın bünyesinden uzaklaştıkça çok büyük bir oranda bitkilerdeki verim düşmektedir, zor koşullara dayanabilen bitkiler de elverişli koşullarda daha fazla verim sunmaları doğal bir sonuçtur.

15 Kil artıyor Kum artıyor Toprak bünyesi verim ilişkisi

16 noktası: %15 kil, %52 mil ve %33 kum içeren toprağın bünye sınıfını göstermektedir %kil %mil milli milli milli Mil %kum

17 Bünye sınıfları ve tanımlamalar Bünye sınıfı Sembol Tanımlama Kum S Kum % 85 den fazladır Tınlı kum LS Kum % arasındadır Tın L Kum, mil ve kil içerikleri birbirine yakındır Kumlu tın SL Kum % 42 den fazladır Kumlu killi tın SCL Kum % 45 den fazla, mil % 27 den az ve kil % arasındadır Mili tın SiL Mil % 50 den fazla, kil % 28 den azdır Mil Si Mil % 80 den fazla, kil % 12 den azdır Milli killi tın SiCL Kum % 20 den, kil % 40 dan azdır Killi tın CL Kum % 20-45, kil % arasındadır Kumlu kil SC Kum % 45 den fazla, mil 20 den az ve kil % arasındadır Milli kil SiC Kum % 20 den az, silt ve kil % arasındadır Kil C Kum % 45 ve silt % 40 dan az, kil % 40 dan fazladır

18 Toprak parçacığı Agregat Toprak yapısı (Strüktür)

19 Granüle Prizmatik Masif Teksel Blokvari Levhamsı Hızlı Orta Yavaş

20 Toprak yapısı 2,5 cm Granüle Blokvari Levhamsı Masif Teksel

21 Granüle Levhamsı Blokvari Prizmatik

22 Toprağın bünyesi yanı sıra yapısı da çok önemlidir. Toprak yapısının furda yapıda olması toprak içindeki gerek kök hareketlerinin gerek bitki besin maddesi hareketlerinin kolaylaşması yanında topraktaki organizma faaliyetleri içinde elverişli ortamlar sunmaktadır. Toprak işlemesinin ana amaçlarından biri de toprak yapısının yetiştiricilik için daha uygun hale getirmektir. Kötü yapılı toprak İyi yapılı toprak

23 Kötü yapılı ve iyi yapılı toprakta bitki gelişimi

24 DERS 6 VİZE DERS 7 6. Bitki besin elementleri Besin elementleri 3% Organik madde 27% Su 70% Bitki kısımlarının genel dağılımı

25 Liebig'in "Kimyanın Tarım ve Fizyolojiye Uygulanması" isimli kitabında yer alan "...Toprakta tüm öteki bitki besin maddeleri optimum düzeyde bulunsalar bile bunlardan birinin noksanlığı ya da yokluğu halinde topraktan kaldırılan ürün miktarını bu minimumdaki besin maddesi belirler" şeklindeki görüşü sonradan "Minimum Yasası" olarak kabul edildi. Bu yasa bitki besleme ve gübreleme alanında çalışanların uzun süre düşüncelerine yön verdi. Bu yasaya göre bitkilerin kül analizleriyle hangi bitki besin maddelerine gereksinim duyduklarının saptanabileceği savunuldu.

26 DERS 8 BİTKİ BESİN ELEMENTLERİ KAYNAKLARI Toprakta yetişen bitkiler gereksinim duydukları besin elementlerinin tamamına yakınını kökleri aracılığıyla topraktan alırlar. Bitki besin elementleri toprakta değişik şekillerde bulunur. Bunlar: 1. Toprak minerallerinde kimyasal bağlı olarak, 2. Toprağın değişim komplekslerinde adsorbe edilmiş olarak, 3. Toprak çözeltisinde çözünmüş şekilde, 4. Organik maddede organik bileşikler şeklinde, 5. Toprak boşluklarında gaz halinde bulunurlar.

27 Bitkiler toprakta değişik şekillerde bulunan besin elementlerinden en fazla toprak çözeltisinde çözünmüş şekilde bulunanlar ile toprağın değişim komplekslerinde adsorbe edilmiş durumda olanlardan yararlanırlar. Bitkilerin organik bileşikler şeklinde bulunan besin elementlerinden yararlanmaları güç olduğu gibi zaman alıcıdır. Toprakta kimyasal bağlı besin elementlerinden bitkilerin yararlanmaları göreceli olarak en güç ve en az düzeydedir. Kuvars SiO 2 Hematit Fe 2 O 3 Kalsit CaCO 3 Muskovit KAl 2 (AlSi 3 O 10 )(OH) 2 Flor apatit Ca 10 F 2 (PO 4 ) 6 Toprakta değişik şekillerde bulunan bitki besin elementleri arasında görülen sürekli değişim sonucu denge oluşur. Bu olgu toprak çözeltisindeki bitki besin elementleri ile toprağın değişim komplekslerinde adsorbe edilmiş besin elementleri arasında çok açık şekilde görülür. Toprak çözeltisinde azalan besin elementleri toprağın katı fazında bulunan besin elementleri tarafından sürekli yenilenir.

28 Bitki Gelişmesi İçin Mutlak Gerekli Besin Elementleri Organik maddede bulunan temel elementler Makro elementler Mikro elementler C N Fe (Al) H P Zn (Co) O K Cu (Na) S Mn (Ni) Ca B (Si) Mg Cl (V) Mo

29 Besin Elementlerinin Alım Biçimi Besin elementi Alım biçimi Besin elementi Alım biçimi C CO 2, HCO - 3 Cu Cu +2 H H 2 O Fe Fe +2, Fe +3* O CO 2, H 2 O Mn Mn +2 N NO 3-, NH + 4 Mo MoO -2 4 P HPO 4-2, H 2 PO 4 - Zn Zn +2 K K + B H 3 BO 3 S SO -2 4 Cl Cl - Mg Mg +2 Na Na + Ca Ca +2 * Organik olarak birleşmiş Fe (şelat) şeklinde.

30 DERS 9 Bitki için bir besin elementinin mutlak gerekli olabilmesi: 1.Elementin noksanlığı durumunda bitkinin vejetatif ya da generatif gelişmesini gelişme süreci içerisinde tamamlayamaması gerekir 2.Elementin noksanlığı ile ilgili olarak ortaya çıkan belirtiler yalnızca noksan olan elementin sağlanmasıyla önlenmeli ya da giderilmelidir 3.Sağlanan element bitkinin gelişmesi üzerine bitki besin maddesi olarak doğrudan kendine özgü etki yapmalı ve bu etki gelişme ortamında uygun olmayan bazı mikrobiyolojik, kimyasal koşulları düzeltmek ya da bir enzimatik sistemde görev almak şeklinde ortaya çıkmamalıdır.

31 Bitki besin maddesi noksanlıklarının nedenleri 1)Toprakta besin maddesinin mutlak noksanlığı. 2)Besin maddelerinin bitki tarafından alınabilirliğini sınırlandıran toprak ve diğer çevre etmenleri. 3)Dengesiz gübreleme. 4)Besin maddelerinin alınımını ve kullanımını zorlaştıran bitkisel özellikler.

32 Antagonistik etki Bir besin elementinin başka bir besin elementinin alınabilirliği üzerine olumsuz etki yapmasına ANTAGONİZM denir. Bir elementin topraktaki mutlak fazlalığı veya gübreleme ile topraktaki miktarının artması sonucu diğer bazı elementlerin alınımında sorunlar çıkması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Sinergetik etki Bir besin elementinin başka bir besin elementinin alınabilirliği üzerine olumlu etki yapmasına SİNERGİZM denir. Bir elementin topraktaki mutlak fazlalığı veya gübreleme ile topraktaki miktarının artması sonucu diğer bazı elementlerin alınımında sorunlar çıkması sıkça karşılaşılan bir durumdur.

33 Antagonistik element Alımına mani olunan element Aşırı Azot (N) Aşırı Fosfor (P) Aşırı Potasyum (K) Aşırı Çinko (Zn) Aşırı Mangan (Mn) Aşırı Demir (Fe) Aşırı Bakır (Cu) Potasyum (K), Bakır (Cu), Bor (B) Potasyum (K), Kalsiyum (Ca), Çinko (Zn), Demir (Fe), Bakır (Cu) Magnezyum (Mg), Bor (B) Mangan (Mn), Demir (Fe), Bakır (Cu) Çinko (Zn), Demir (Fe) Fosfor (P), Mangan (Mn) Çinko (Zn), Mangan (Mn), Demir (Fe)

34 DERS 10 BİTKİ BESİN MADDELERİNİN HAREKETLERİ Bitki tepesi Toprak katı fazındaki bitki besin elementleri Aşamalar 5.Kök içi Bitki tepesi 4.Kök üzeri Kök içi 3.Kök etki alanı Kök üzeri 2.Toprak çözeltisi Kök etki alanı 1.Toprak katı fazı Toprak çözeltisi

35 1. Toprak katı fazı Toprak çözeltisi Negatif yüke sahip yüzeyin hemen yakınında katyonların yoğun şekilde bulunmasına karşın anyon yoğunluğu aşağı yukarı sıfırdır. Yüzeyden uzaklaşıldıkça katyon ve anyon yoğunluğunun eşit olduğu bağımsız çözeltiye doğru katyon yoğunluğu başlangıçta çok hızlı olmak üzere giderek azalır. Buna karşın anyon yoğunluğu dıştaki çözeltiye doğru giderek artar. Katyonlar (- Yüklü iyonlar) Negatif yüklü yüzey tabakası İyon dengesi Anyonlar (+ Yüklü iyonlar)

36 Adsorbe edilen katyonlarla başka katyonlar yer değiştirebilir. Bu geriye dönüşümlü işlem toprağın sıvı ve katı fazları arasında cereyan eder ki buna "Katyon değişimi" denir. Katyon değişinimdeki güç katyonların adsorpsiyon gücüne bağlıdır. Birleşme değerleri arttıkça katyonların tutulma gücü de artar. Örneğin 3 değerli katyonlar 2 değerli katyonlardan daha büyük güçle tutulur. Aynı şekilde her ikisi de 1 değerli katyonlardan daha büyük güçle tutulurlar. Hidratasyon sularının miktarı da iyonların tutulma güçleri üzerine etki yapar. Hidratasyon suyu az olan bir iyon hidratasyon suyu fazla olan bir iyona göre kil kompleksine daha fazla yaklaşır. Hidratasyon suyu fazla olan iyonlarda hidratasyon kabuğu büvüktür. O nedenle hidratasyon kabuğu büvük olan iyonlar kil kompleksine yaklaşamaz ve daha az tutulur. Toprakların kolloidal kil parçacıkları üzerinde katyonların değişimi çok hızlı ve iki yönlüdür. Çoğunluk nötr ve hafif alkali topraklarda değişebilir asal katyon Ca ++ olup bunu Mg ++ izler. Asit tepkimeli topraklarda ıse asal değişebilir katyon H + iyonudur. Değişebilir katyonlar toprakların kolloidal parçacıkları tarafından özdeş güçle tutulmazlar. Kolloidal parçacıklar tarafından katyonların tutulma sırası asal olarak H + > Ca ++ > Mg ++ > K + NH 4+ > Na + şeklindedir. Öteki katyonlara göre kolloidal parçacıklar tarafından H + en güçlü bir şekilde Na + ise en güçsüz bir şekilde tutulur. Katyonların birbirleriyle yer değiştirmeleri de aynı sırayı izler. Katyon değişim mekanizması

37 2. Toprak çözeltisi Kök etki alanı Kitle Akımı Terlemenin sebep olduğu toprak çözeltisinin kitle akışı genellikle iyon alımında doğrudan ilişkili değildir, ancak iyon hareketine katkıda bulunur. Yüksek su akış oranlarında ve çözeltideki yüksek mineral miktarlarında kitle akışı besin elementlerinin temininde en önemli yeri işgal eder. En hızlı kitle akışı yağış ve sulamadan hemen sonra olur. Bitkiler tarafından su alındıkça kök etki alanına suyun hareketi de hızlanır. Difüzyon Bitkilerle besin elementi alımının yüksek ve topraktaki mineral yoğunluğunun düşük olması halinde, mineral element ihtiyacının karşılanmasında kitle akışının önemi azalır. Bu durumda difüzyon öne çıkar. Difüzyon genelde yavaş bir hareket olduğundan, kök yüzeyinde bir mineral eksikliği bölgesi oluşur. Toprakta iyonların difüzyonunda toprak nemi çok önemlidir. Su miktarı arttıkça difüzyon artar. Kurak topraklarda difüzyon ile mineral hareketi çok az olduğundan, kurak yerler ve yıllarda besin elementi noksanlıklarının belirtilerine daha sık rastlanır. Difüzyonda sıcaklık miktarı önemlidir.

38 Yoğunluk Difüzyon; belli bir maddenin (katı, sıvı, gaz) çok yoğun ortamdan daha az yoğun ortama madde parçacıklarının (molekül, atom, iyon) gelişigüzel hareketlerle net geçişidir. Difüzyon bir yoğunluk gradienti sonucu ortaya çıkar. Başlangıç Orta Denge Yoğunluk profilleri

39 Sol taraftaki düşük (negatif) su potansiyeli basınç yaratarak suyun yarı geçirgen zarı geçmesini sağlar. Çok yoğun çözelti: düşük y s Az yoğun çözelti: yüksek y s

40 3. Kök etki alanı Kök üzeri Karbonik Asit Kuramı Bu prensibe göre toprakta tutunmuş besin maddeleri önce toprak çözeltisine geçer, sonra çözeltiden alınır. Kontak Değişim Kuramı Toprak kolloidleri üzerinde tutunmuş besin elementleri temas sonucu doğrudan köke geçerler.

41 Karbonik asit kuramı Yağış miktarı ve toprak organik maddesi toprak ph sını düşüren temel etmenlerdir. Organik maddenin ayrışması sonucu meydana gelen CO 2 su ile birleşerek hidrojen iyonları ve karbonat oluşur. CO 2 + H 2 O H + + HCO 3 -

42 * Kökler ve mikroorganizmalar tarafından çıkarılan CO 2 su ile birleşerek karbonik asit oluşur. CO 2 + H 2 O H 2 CO 3 (karbonik asit) * Karbonik asit iyonlarına ayrılır. H 2 CO 3 H + + HCO 3 - * Bağımsız hale geçen H + kil yüzeyinde tutunmuş katyonlarla yer değiştirir. Kil K + + H + + HCO 3 - Kil H + + K + -HCO 3 -

43 Bu tepkime sonucu meydana gelen iyon çifti kök yüzeyine gelir. Kök yüzeyine gelen K + - HCO 3- iyon çifti olduğu gibi ya da K + ile H + yer değiştirerek bitki tarafından alınır. H + H + kök H+ H + H + H + Mikro organizma CO 2 + H 2 O H 2 CO 3 H + + HCO 3 - K + - HCO 3 - İyon çifti Ca ++ Na + K kil -

44 Kontak Değişim Kuramı İyonlar temas sonucu doğrudan köke geçerler. Ortamda CO 2 bulunmasına gerek yoktur. Metabolizma faaliyetinin durduğu 0 o C de de gerçekleşir. Topraktaki su miktarı ve terleme önemli değildir. kil Kil-çözelti + + Osilasyon hacmi kil + Kil-kil + kil kil K + H + kök Kil-kök