KONFERANSDAKİ GÖRÜŞMELERİN TUTANAKLARI VE BELGELER

Transkript

1

2 Bu ciltteki haritaların basılmasında gösterdikleri içten ilgi, yardım ve özen için, başta Sayın Genel Müdür Korgeneral Fahir ATABEK olmak üzere, Harita Genel Müdürlüğü yetkililerine ve görevlilerine gönül borcumu, yürekten teşekkür/erle bildiririm. S. L. M. A N K A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ B A S I M E V İ

3 YAKIN DOĞU SORUNLARI ÜZERİNE LAUSANNE KONFERANSI ( ) KONFERANSDAKİ GÖRÜŞMELERİN TUTANAKLARI VE BELGELER İKİNCİ TAKIM CİLT II KONFERANSDA İMZALANAN SENETLER (30 OCAK VE 24 TEMMUZ 1923) DEVLET PARİS BASIMEVİ 1923

4 İÇİNDEKİLER SAYFA I. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Barış Andlaşması 1 önsöz 1 BÖLÜM I SİYASAL HÜKÜMLER Madde 1 2 KESİM I. 1. Ülkeye ilişkin hükümler (Mad. 2-22) 3 2. özel hükümler (Mad ) 8 KESİM II. Uyrukluk (Mad ) 10 KESİM III. Azınlıkların korunması (Mad ) 11 BÖLÜM II MALÎ HÜKÜMLER KESİM I. Osmanlı Devlet Borcu (Mad ) 14 Ek. 20 KESİM II. Çeşitli hükümler (Mad ) 22 BÖLÜM III EKONOMİK HÜKÜMLER Madde KESİM I. Mallar, haklar ve çıkarlar (Mad ) 24 KESlM II. Sözleşmeler ve süre aşımları (Mad ) 27 Ek. I. Hayat sigortaları 31 II. Deniz sigortaları 33 III. Yangın sigortaları ve öteki sigortalar 33 KESİM III. Borçlar (Mad ) 33 KESlM IV. Endüstri, edebiyat ya da sanat yapıtları mülkiyeti (Mad ) 34 KESlM V. Hakemlik Karma Mahkemesi (Mad ) 36 KESlM VI. Andlaşmalar (Mad ) 39 BÖLÜM IV ULAŞIM YOLLARI VE SAĞLIK SORUNLARI KESlM I. Ulaşım yollan (Mad ) 41 KESlM II. Sağlık sorunları (Mad ) 44 VII

5 BÖLÜM V SAYFA ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 1. Savaş tutsakları (Mad ) 2. Mezarlar (Mad ) 3. Genel hükümler (Mad ) II. 24 Temmuz 1923 de imzalanan. Boğazlar rejimine ilişkin Sözleşme III. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Trakya sınırına ilişkin Sözleşme IV. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Yerleşmeye ve Yargı yetkisine ilişkin Sözleşme V. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Ticaret Sözleşmesi VI. 30 Ocak 1923 de imzalanan, Yunan ve Türk halklarının mübadelesine ilişkin Sözleşme ve Protokol V I I. 30 Ocak 1923 de imzalanan, Sivil rehinelerin geri verilmesine ve Savaş tutsaklarının mübadelesine ilişkin Türk-Yunan Anlaşması VIII. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Genel affa ilişkin Bildiri ve Protokol IX. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Yunanistan'da Müslümanların taşınmaz mallarına [emlâkine] ilişkin Bildiri X. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Sağlık sorunlarına ilişkin Bildiri XI. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Yargı yönetimine ilişkin Bildiri XII. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Osmanlı imparatorluğunda verilmiş birtakım ayrıcalıklara [imtiyazlara] ilişkin Protokol ve Bildiri XIII. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Lausanne'da imzalanmış Senetlerin kimi hükümlerine Belçika'nın ve Portekiz'in katılmalarına ilişkin Protokol ile, bu iki Devletin söz konusu katılmaya ilişkin Bildirileri XIV. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, ingiliz, Fransız ve İtalyan kuvvetlerinin işgal XV. etmiş bulundukları Türk topraklarının boşaltılmasına ilişkin Protokol ve Bildiri XV. Karaağaç toprak parçası [arazisi] ile imroz ve Bozcaada adalarına ilişkin olarak, İngiliz imparatorluğu, Fransa, italya, Japonya, Yunanistan ve Türkiye'nin, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzaladıkları Protokol... XVI. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Yunanistan'da azınlıkların korunması konusunda Başlıca Müttefik Devletlerle Yunanistan arasında, 10 Ağustos 1920 tarihinde, Sevres'de yapılmış Andlaşmaya ve Trakya konusunda, aynı tarihte, aynı Devletler arasında yapılmış Andlaşmaya ilişkin Protokol XVII. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Sırp-Hırvat-Sloven Devletinin imzalamasına ilişkin Protokol XVIII. 24 Temmuz 1923 de imzalanan, Lausanne Konferansının Son [Nihaî] Senedi.. Dizin (ikinci Takım, İkinci Cildin Sonu) İkinci Takımın Sonu TUTANAKLAR VE BELGELERİN SONU VIII

6 LAUSANNE'DA İMZALANAN SENETLER 30 OCAK VE 24 T E M M U Z 1923 I. BARIŞ ANDLAŞMASI 24 T E M M U Z 1923 TARİHÎNDE İMZALANMIŞTIR Bir yandan, İNGİLİZ İMPARATORLUĞU, FRANSA, İTALYA, JAPONYA, YUNANİSTAN, ROMANYA, SIRP-HIRVAT-SLOVEN DEVLETÎ, Ve öte yandan, TÜRKİYE, 1914 yılından beri Doğu'nun huzurunu bozan savaş durumuna kesin bir son vermek için aynı istekle duygulu olarak, Uluslarının ortaklaşa refah ve mutluluğu için gerekli olan dostluk ve ticaret ilişkilerini aralarında yeniden kurmak özlemi içinde, Ve bu ilişkilerin, Devletlerin bağımsızlığına ve egemenliğine saygı temeline dayanması gerektiğini düşünerek, Bu amaçla bir Andlaşma yapmağı kararlaştırmışlar ve Tamyetkili Temsilcilerini aşağıda belirtildiği üzere atamışlardır: MAJESTE BÜYÜK-BRÎTANYA VE İRLANDA BİRLEŞÎK-KRAL- LIĞI VE DENİZLER ÖTESÎ İNGİLİZ ÜLKELERİ KRALI, HİNDİSTAN İMPARATORU: Çok Sayın Sir Horace George Montagu RUMBOLD, Baronet, G. C. M. G.,* İstanbul'da Yüksek-Komiser; FRANSA CUMHURBAŞKANI: Korgeneral Sayın Maurice PELLE, Fransa Büyükelçisi, Cumhuriyet'in Doğu'da Yüksek-Komiseri, Legion d'honneur Ulusal Nişanın Grand Officier rütbesi; * Grand Cross of St Michael and St George Nişanı (S. L. M.)

7 2 MAJESTE İTALYA KRALI: Sayın Marki Camille GARRONÍ, Krallık Senatörü, İtalya Büyükelçisi, İstanbul'da Yüksek-Komiser, Saints Maurice et Lazare Nişanlarıyla Couronne d'italie Nişanının Grand-Croix rütbesi; M. Jules César MONTAGNA, Atina'da Olağanüstü Temsilci ve Tamyetkili Ortaelçi, Saints Maurice et Lazare Nişanlarının Commandeur rütbesi, Couronne d'italie Nişanının Grand Officier rütbesi; MAJESTE JAPONYA İMPARATORU: M. Kentaro OTCHİAİ, Jusammi, Soleil Levant Nişanının Birinci Sınıf rütbesi, Roma'da Olağanüstü ve Tamyetkili Büyükelçi; MAJESTE YUNANLILAR KRALI: M. Eleftherios K. VENİSELOS, eski Başbakan, Sauveur Nişanının Grand-Croix rütbesi; M. Démètre CACLAMANOS, Londra'da Tamyetkili Temsilci, Sauveur Nişanının Commandeur rütbesi; MAJESTE ROMANYA KRALI: M. Constantin 1. DİAMANDY, Tamyetkili Ortaelçi; M. Constantin CONTZESCO, Tamyetkili Ortaelçi; MAJESTE SIRPLAR, HIRVATLAR VE SLOVENLER KRALI: M. Dr. Miloutine YOVANOVİTCH, Bern'de Olağanüstü Temsilci Tamyetkili Ortaelçi; TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ HÜKÜMETİ: İSMET Paşa, Dışişleri Bakanı, Edirne Milletvekili; Dr. RIZA NUR Bey, Sağlık İşleri ve Sosyal Yardım Bakanı, Sinop Milletvekili ; HASAN Bey, eski Bakan, Trabzon Milletvekili. BU TEMSİLCİLER, yetki belgelerini gösterdikten ve bu belgeler usulüne uygun ve geçerli kabul edildikten sonra, aşağıdaki hükümler üzerinde anlaşmaya varmışlardır : BÖLÜM I SİYASAL HÜKÜMLER Madde i İşbu Andlaşmanın yürürlüğe girişi tarihinden başlıyarak, bir yandan İngiliz İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven Devleti ve öte yandan Türkiye arasında olduğu kad àr, bunların uyrukları arasında da, barış durumu kesin olarak kurulmuş olacaktır.

8 3 Taraflar arasında resmî ilişkiler kurulacak ve Tarafların ülkelerinde diplomasi ve konsolosluk görevlileri (agents diplomatiques et consulaires), yapılacak özel anlaşmalara halel gelmeksizin, Devletler hukukunun genel ilkeleri uyarınca işlem göreceklerdir. KESÎM I i. ÜLKEYE İLİŞKİN HÜKÜMLER Madde 2 Karadeniz'den Ege Denizi'ne kadar Türkiye'nin sınırları aşağıdaki gibi saptanmıştır (I sayılı Haritaya bakılması) : 1. Bulgaristan ile : Rezvaya'nın denize döküldüğü yerden, Türkiye, Bulgaristan ve Yunanistan sınırlarının birleştikleri noktada, Meric'e kadar: Bulgaristan'ın Güney sınırı, şimdiki durumuyla saptanmış olduğu gibi; 2. Yunanistan ile : Buradan, Arda ve Meric'in birleştikleri yere kadar: Meric'in akım yolu; Buradan Arda kaynağına doğru (vers Vamont de l'arda) bu nehir üzerinde ve Çörek Köy'ün hemen yakınında olmak üzere arazi üzerinde saptanacak bir noktaya kadar: Arda'nın akım yolu; Buradan, Güney-Doğu doğrultusunda, Bosna-Köy'ün, nehrin denize döküldüğü yönde (en aval) 1 kilometre uzaklığında bulunan bir noktaya kadar: Bosna-Köy'ü Türkiye'de bırakan, belli olacak ölçüde düz bir çizgi. Çörek Köy, 5 nci maddede belirtilen Komisyonca, nüfusunun (halkının) çoğunluğunun Türk ya da Rum olarak kabul edileceğine göre, Türkiye'ye ya da Yunanistan'a verilecektir; 11 Ekim 1922 den sonra bu köye göç etmiş olanlar hesaba katılmayacaklardır; Buradan, Ege Denizi'ne kadar: Meric'in akım yolu. Madde 3 Akdeniz'den İran sınırına kadar, Türkiye'nin sınırı aşağıdaki gibi saptanmıştır: 1. Suriye ile : 20 Ekim 1921 tarihli Türk-Fransız Andlaşmasının 8 nci maddesiyle saptanmış olan sınır;

9 4 2. Irak ile : Türkiye ile Irak arasındaki sınır, işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlıyarak dokuz aylık bir süre içinde Türkiye ile ingiltere arasında dostça bir çözüm yoluyla saptanacaktır. Öngörülen süre içinde iki Hükümet arasında bir anlaşmaya yarılamazsa, anlaşmazlık Milletler Cemiyeti Meclisine götürülecektir. Sınır çizgisi konusunda alınacak kararı beklerken, Türk ve İngiliz Hükümetleri, kesin geleceği [kaderi] bu karara bağlı olan toprakların şimdiki durumunda herhangi bir değişiklik yapacak nitelikte hiç bir askerî ya da başka bir harekette bulunmamağı karşılıklı olarak yükümlenirler. Madde 4 İşbu Andlaşmada belirtilen sınırlar, Andlaşmaya eklenmiş 1/1,000,000 ölçekli haritalar üzerine çizilecektir.* Andlaşma metni ile haritalar arasında uyuşmazlık çıkarsa, Andlaşma metni üstün tutulacaktır. Madde 5 İşbu Andlaşmanın 2 nci maddesinin 2 nci paragrafında tanımlanmış sınırı, toprak [arazi] üzerinde çizmekle, bir Sınırlandırma Komisyonu görevlendirilecektir. Komisyon, Türkiye ile Yunanistan'ın - her Devlet için birer temsilci olmak üzere - temsilcilerinden ve bunların üçüncü bir Devletin uyrukları arasından seçecekleri bir Başkan'dan kurulacaktır. Sınırlandırma Komisyonu, her yerde, yönetsel sınırlarla yerel [mahallî] ekonomik çıkarları, elden geldiği ölçüde göz önünde tutarak, Andlaşmalarda verilmiş tanımlamaları en yakından izlemeye çalışacaktır. Komisyonun kararları oyçokluğuyla alınacak ve bu kararlar ilgili Taraflar için bağlayıcı nitelikte olacaktır. Sınırlandırma Komisyonunun giderleri ilgili Taraflarca eşit olarak yüklenilecektir. Madde 6 Bir nehrin ya da bir ırmağın kıyılarıyla değil de akım yollarıyla tanımlanan sınırlar bakımından, işbu Andlaşmadaki tanımlamalarda kullanılan "akım yolu" (mecra "cours'" ya da "chenav) terimleri, şu anlama gelmektedir: Bir yandan, gemilerin gidiş-gelişine (ulaşıma) elverişli olmayan nehirlerde, akar suyun ya da ana kolunun ortay çizgisi (ligne mediane), ve öte yandan, gemilerin gidiş-gelişlerine (ulaşıma) elverişli nehirlerde, ana gidiş- * Bu çevirideki haritalar, Tutanak ve Belgeler'in Fransızca aslındaki haritalardır. 1 sayılı haritanın başılğı "AVRUPA TÜRKİYE'Sİ" dir. Haritanın sağ üst köşesindeki açıklamaların Türkçesi şöyledir: "Türkiye ile Bulgaristan arasında, savaştan önceki sınır (1913 İstanbul Andlaşması). Bulgaristan'ın sınırı (Neuilly Andlaşması) Türkiye'nin sınırı " (S.L.M.)

10 5 geliş yolunun ortay çizgisi (ligne mediane du chenal de navigation principale). Bununla birlikte, a.kım ya da gidiş-geliş yolunda değişiklikler olması halinde, sınır çizgisinin, bu biçimde tanımlanmış olan akım yoluyla gidiş-geliş yolunu mu izleyeceğini, yoksa, bu yolun, işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş anındaki durumunda olduğu gibi kesin olarak saptanmış mı kalacağını kararlaştırmaya, işbu Andlaşmada öngörülen Sınırlandırma Komisyonu yetkili olacaktır. İşbu Andlaşmada aykırı bir hüküm bulunmadıkça, deniz sınırları, kıyıya üç milden daha yakın bulunan adaları ve adacıkları da içine alacaktır. Madde 7 ilgili Devletler, Sınırlandırma Komisyonuna, görevlerini yerine getirmesi için gerekli her türlü belgeleri, özellikle şimdiki ya da eski sınırların saptanmasına ilişkin tutanakların doğruluğu onanmış örneklerini, elde bulunan en büyük ölçekli bütün haritaları, geodezik verileri, yapılmış fakat yayınlanmamış yerölçmesi [mesaha] haritalarını (leves), sınırdaki akar suların yatak değiştirmelerine ilişkin bilgileri vermeği yükümlenirler. Türk makamlarının elinde bulunan haritalar, geodezik veriler, yayınlanmamış olsa bile yerölçmesi [mesaha] haritaları, işbu Andlaşmanın yürürlüğe konulmasından sonra en kısa süre içinde, istanbul'da, Sınırlandırma Komisyonunun Başkanına teslim edilecektir. İlgili Devletler, bundan başka, bütün belgeleri, özellikle plânları, kadastrolarla tapu kütüklerini ve, Komisyon isterse, mülkiyet durumuna ve ekonomik akımlara ilişkin bilgilerle gerekli her çeşit bilgileri Komisyona iletmeleri için yerel makamlara yönergeler [talimat] vermeyi de yükümlenirler. Madde 8 ilgili Devletler, Sınırlandırma Komisyonuna, görevlerini yerine getirebilmesi için gerekli olan ulaşım, konut, işgücü ve malzemeye (direkler ve sınır işaretleri) ilişkin her türlü yardımı gerek doğrudan gerekse yerel makamların aracılığıyla yapmağı yükümlenirler. Özellikle, Türk Hükümeti, Sınırlandırma Komisyonunun görevlerini yerine getirmesinde, gerekli görünürse, teknik personel yardımında bulunmağı yükümlenir. Madde 9 İlgili Devletler, Komisyonca konulmuş nirengi noktalarını, sınır işaretlerini, taşlarını, kazık ya da direklerini korumayı yükümlenirler. Madde 10 Sınır işaretleri [taş, kazık ya da direkler], birbirinden gözle görülecek uzaklıklarda konulacaktır; bunlara sayı verilecek ve yerleriyle sayıları bir haritaya işlenecektir.

11 6 Madde ıı Sınırlandırmaya ilişkin kesin tutanaklar, bunlara ekli haritalar ve belgeler, her biri de asıl nüsha sayılmak üzere, üç nüsha olarak düzenlenecektir: bunlardan ikisi sınırdaş Devletlere, üçüncüsü de, doğruluğu onaylanmış birer örneğini işbu Andlaşmayı imzalamış Devletlere gönderecek olan, Fransa Cumhuriyeti Hükümetine verilecektir. Madde 12 İmroz (İmbros) adası ile Bozcaada (Tenedos) ve Tavşan adaları (îles aux Lapins) dışında, Doğu Akdeniz adaları ve özellikle Limmi (Lemnos), Semadirek (Semendirek, Samothrace), Midilli (Mitylène), Sakız (Chio), Sisam (Samos) ve Nikarya (Nicaria) adaları üzerinde Yunan egemenliği konusunda 17/30 Mayıs 1913 tarihli Londra Andlaşmasının 5 nci ve 1/14 Kasım 1913 tarihli Atina Andlaşmasının 15 nci Maddeleri hükümleri uyarınca alınan ve 13 Şubat 1914 tarihinde Yunan Hükümetine bildirilen karar, bu Andlaşmanın, İtalya'nın egemenliği altına konulan ve 15 nci Maddede belirtilen adalara ilişkin hükümleri saklı kalmak üzere, doğrulanmıştır. İşbu Andlaşmada aykırı bir hüküm bulunmadıkça, Asya kıyısından 3 milden az bir uzaklıkta bulunan adalar, Türk egemenliği altında kalacaktır. Madde 13 Barışın sürekli olmasını sağlamak amacıyla, Yunan Hükümeti, Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya adalarında, aşağıdaki tedbirlere uymağı yükümlenir: 1. Bu adalarda hiç bir deniz üssü kurulmayacak, hiç bir istihkâm yapılmayacaktır. 2. Yunan askerî uçaklarının Anadolu kıyısı toprakları üstünde uçmaları yasak olacaktır. Buna karşılık, Türk Hükümeti de askerî uçaklarının bu adalar üstünde uçmalarını yasaklayacaktır. 3. Bu adalarda Yunan askerî kuvvetleri, askerlik hizmetine çağrılmış ve bulundukları yerde eğitilebilecek normal asker sayısından çok olmayacağı gibi, jandarma ve polis kuvvetleri de, bütün Yunan ülkesindeki jandarma ve polis kuvvetlerine orantılı bir sayıda kalacaktır. Madde 14 Türk egemenliği altında kalan İmroz adasıyla Bozcaada, yerel [mahallî] yönetim ile can ve mal güvenliği bakımından, Müslüman-olmayan yerli halka gerekli bütün güvenceyi sağlayan, yerel unsurlardan kurulu bir özel yönetim örgütünden yararlanacaktır. Bu adalarda düzenin korunması, yukarıda öngörülen yerel yönetim örgütünün aracılığıyla yerli halktan seçilmiş ve bu örgütün emrinde bulunan bir polis kuvvetince sağlanacaktır.

12 7 Rum ve Türk halklarının mübadelesine ilişkin olarak Türkiye ile Yunanistan arasında kararlaştırılmış ya da kararlaştırılacak olan hükümler, tmroz ve Bozcaada adaları halkına uygulanmayacaktır. Madde 15 Türkiye, aşağıda sayılan adalar üzerindeki bütün haklarından ve sıfatlarından İtalya yararına vazgeçer: Bugünkü durumda İtalya'nın işgali altında bulunan Stampalia (Astropolia), Rodos (Rhodes, Rhodos), Kalki (Calki, Khalki), Skarpanto (Scarpanto), Kazos (Casos, Casso), Piskopis (Piscopis, Tilos), Miziros (Misiros, Misyros), Kalimnos (Calimnos, Kalymnos), Leros, Patmos, Lipsos (Lipso), Simi (Symi)* ve İstanköy (Cos, Kos) adaları ile, bunlara bağlı adacıklar, ve Meis (Castellorizo) adası (2 sayılı Haritaya bakılması).** Madde 16 Türkiye, işbu Andlaşmada belirtilen sınırlar dışında bulunan topraklar üzerindeki ya da bu topraklara ilişkin olarak, her türlü haklarıyla sıfatlarından ve egemenliği işbu Andlaşmada tanınmış adalardan başka bütün öteki adalar üzerindeki her türlü haklarından ve sıfatlarından vazgeçmiş olduğunu bildirir; bu toprakların ve adaların geleceği [kaderi], ilgililerce düzenlenmiştir ya da düzenlenecektir. İşbu maddenin hükümleri, Türkiye ile sınırdaş olan ülkeler arasında komşuluk durumları yüzünden kararlaştırılmış ya da kararlaştırılacak olan özel hükümlere halel vermez. Madde 17 Türkiye'nin Mısır ve Sudan üzerindeki bütün haklarından ve sıfatlarından vazgeçişi, 5 Kasım 1914 tarihinden başlıyarak yürürlüğe girmiş olacaktır. Madde 18 Türkiye, Mısır vergisiyle güvence altına alınmış Osmanlı borçlanmaları - başka bir deyimle 1855, 1891 ve 1894 borçlanmaları - konusundaki bütün yükümlerinden ve borçlarından aklanmıştır [ibra edilmiştir]. Bu üç borçlanmanın hizmetleri için Mısır'ın yaptığı yıllık ödemeler, bugün Mısır Devlet Borcu hizmetlerinin ödenmesinin bir parçasını oluşturmakta olduğundan, Mısır, Osmanlı Devlet Borcuna [Düyun-u Umumiye-i Osmaniye'ye] ilişkin olarak başka her türlü borçlardan aklanmıştır. Madde 19 Mısır Devletinin tanınmasından doğan sorunlar, ilgili Devletler arasında saptanacak şartlar içinde, sonradan kararlaştırılacak hükümlerle çözüme bağlanacak ve işbu Andlaşma uyarınca Türkiye'den ayrılan top- * Tutanakların Fransızca Birinci Takım I nci Cildinde bu adanın adı Limi (Lymi) olarak verilmiştir. (S.L.M.) ** Haritanın başlığı şöyledir: "ADALAR". (S.L.M.)

13 8 raklara ilişkin olarak sözü geçen Andlaşmanın hükümleri Mısır Devletine uygulanmayacaktır. Madde 20 Türkiye, tngiliz Hükümetince 5 Kasım 1914 tarihinde ilân edilen, Kıbrıs'ın [ingiltere'ye] katılışını tanıdığını bildirir. Madde 21 5 Kasım 1914 tarihinde Kıbrıs adasında yerleşmiş bulunan Türk uyrukları, yerel kanunun saptadığı şartlar içinde, ingiliz uyrukluğunu edinecekler ve bu kimseler Türk uyrukluğunu yitireceklerdir. Bununla birlikte, işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlıyarak iki yıllık bir süre içinde, Türk uyrukluğunu seçme yetenekleri olacaktır; bu durumda, seçme hakkını (option) kullandıkları tarihi izleyecek oniki ay içinde Kıbrıs adasından ayrılmaları zorunlu olacaktır. işbu Andlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte Kıbrıs adasında yerleşmiş olup da, bu tarihte, yerel kanunun öngördüğü şartlar içinde yapılmış başvurma üzerine tngiliz uyrukluğunu edinmiş bulunan ya da edinmekte olan Türk uyrukları da bu yüzden Türk uyrukluğunu yitireceklerdir. Şurası kararlaştırılmıştır ki, Kıbrıs Hükümetinin, Türk Hükümetinin rızası olmaksızın Türk uyrukluğundan başka bir uyrukluk edinmiş olan kimselere, ingiliz uyrukluğunu reddetme yeteneği olacaktır. Madde 22 Türkiye, 27 nci Maddenin genel hükümlerine halel gelmemek şartıyla, 18 Ekim 1912 tarihli Lausanne Andlaşması ve bu Andlaşmaya ilişkin senetler uyarınca, ne nitelikte olursa olsun, Libya'da yararlandığı bütün haklarının ve ayrıcalıklarının kesin olarak sona erdiğini tanıdığını bildirir. 2. ÖZEL HÜKÜMLER Madde 23 Bağıtlı Yüksek Taraflar, Boğazlar rejimine ilişkin bugünkü tarihle yapılmış olan Sözleşmede öngörüldüğü üzere, Çanakkale Boğazı'nda, Marmara Denizi'nde ve Karadeniz Boğazı'nda, denizden ve havadan, barış zamanında olduğu gibi savaş zamanında da, geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) serbestliği ilkesini kabul ve ilân etmekte görüş birliğine varmışlardır. [Boğazlar rejimine ilişkin olarak bugünkü tarihle yapılmış] bu Sözleşme, Yüksek Taraflar bakımından, sanki bu Andlaşmanın içindeymiş gibi, aynı güç ve değerde olacaktır. Madde 24 işbu Andlaşmanın 2 nci Maddesinde tanımlanan sınır rejimine ilişkin olarak bugünkü tarihle yapılmış olan Sözleşme, işbu Andlaşmaya taraf

14 9 olan Devletler bakımından, sanki bu Andlaşmanın içindeymiş gibi, aynı güç ve değerde olacaktır. Madde 25 Türkiye, kendisiyle yan yana savaşmış olan Devletlerle öteki Bağıtlı Devletler arasında yapılmış Barış Andlaşmaları ile ek Sözleşmeleri tam geçerli olarak tanımağı, eski Alman imparatorluğu, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan topraklarına ilişkin olarak alınmış ya da alınacak kararları kabul etmeyi ve yeni Devletleri [bu andlaşmalarda] saptanan sınırlar içinde tanımayı yükümlenir. Madde 26 Türkiye, şimdiden, Almanya'nın, Avusturya'nın, Bulgaristan'ın, Yunanistan'ın, Macaristan'ın, Polonya'nın, Romanya'nın, Sırp-Hırvat-Sloven Devletinin ve Çeko-Slovakya Devletinin sınırlarını - işbu sınırlar 25 nci Maddede belirtilen Andlaşmalar ya da bunları tamamlayıcı bütün sözleşmelerde saptanmış olduğu ya da saptanabileceği üzere - tanıdığını ve kabul ettiğini bildirir. Madde 27 Türk ülkesinin dışında, işbu Andlaşmayı imzalayan öteki Devletlerin egemenliği ya da koruyuculuğu (protectorat) altında bulunan ülkelerin uyrukları ile Türkiye'den ayrılmış ülkelerin uyrukları üzerinde, Türk Hükümeti ya da Türk makamlarınca, siyasal, yasamaya ya da yönetime ilişkin herhangi bir nedenle olursa olsun, hiç bir güç ya da yetki kullanılmayacaktır. Şurası kararlaştırılmıştır ki, Müslüman din makamlarının ruhanî yetkilerine halel verilmiş değildir. Madde 28 Bağıtlı Yüksek Taraflar, her biri kendi yönünden, Türkiye'de Kapitülasyonların her bakımdan kaldırıldığını kabul ettiklerini bildirirler. Madde 29 Fransız uyrukluğundaki Fas'lılara ve Tunus'lulara, Türkiye'de, her bakımdan, öteki Fransız uyruklarına uygulanan rejim uygulanacaktır. Libya uyrukluğunda olanlara, Türkiye'de, her bakımdan, öteki italyan uyruklarına uygulanan rejim uygulanacaktır. işbu Maddenin hükümleri, Türkiye'de yerleşmiş, Tunus, Libya ve Fas kökenli kimselerin uyrukluğunu etkilememektedir. Buna karşılık, Türk uyrukları, halkı 1 nci ve 2 nci fıkraların hükümlerinden yararlanan ülkelerde, Fransa ile italya'da yararlandıkları aynı rejimden yararlanacaklardır.

15 10 Birinci fıkradaki hükümlerden halkı yararlanan ülkelerden gelen ya da bu ülkelere gönderilen mallara [ticaret eşyasına] Türkiye'de uygulanacak rejim ile, buna karşılık, Türkiye'den gelen ya da Türkiye'ye gönderilecek mallara bu ülkede uygulanacak rejim, Fransız Hükümeti ile Türk Hükümeti arasında anlaşma ile saptanacaktır. KESÎM II UYRUKLUK Madde 30 işbu Andlaşmanın hükümleri uyarınca, Türkiye'den ayrılmış ülkelerde yerleşmiş Türk uyrukları hukukça (de plein droit) ve yerel yasaların öngördüğü şartlarla, bu ülke hangi Devlete bırakılmışsa o Devletin uyruğu olacaklardır. Madde 31 Onsekiz yaşını aşmış olup da Türk uyrukluğunu yitiren ve 30 ncu Madde uyarınca hukuk açısından yeni bir uyrukluk edinmiş bulunan kimseler, işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden başlıyarak, iki yıllık bir süre içinde Türk uyrukluğunu seçebileceklerdir. Madde 32 işbu Andlaşma uyarınca, Türkiye'den ayrılan bir ülkede yerleşmiş ve bu ülkede halkın çoğunluğundan soy [ırk] bakımından ayrı olan, 18 yaşını aşmış kimseler, işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden başlıyarak iki yıllık bir süre içinde, halkın çoğunluğu seçme hakkını (droit d'option) kullanan kişinin soyundan olan Devletlerden birinin uyrukluğunu, bu Devletin de buna razı olması şartıyla, edinebileceklerdir. Madde nci ve 32 nci Maddelerdeki hükümler uyarınca, seçme haklarını (droit d'option) kullanan kimseler, bunu izleyen oniki ay içinde konullarını [ikametgâhlarını], seçme haklarını hangi Devlet için kullanmışlarsa o Devletin ülkesine taşıtmak zorundadırlar. Bu gibi kimseler, seçme haklarını kullanmazdan önce, oturmakta oldukları öteki Devletin ülkesinde malik oldukları taşınmaz malları ellerinde tutmakta serbest olacaklardır. Bu gibi kimseler, her çeşit taşınır mallarını yanlarında götürebileceklerdir. Bu yüzden, kendilerinden, bu malların çıkarılışı ya da sokuluşu için hiç bir vergi ya da resim alınmayacaktır. Madde 34 işbu Andlaşmanın hükümleri uyarınca, Türkiye'den ayrılan bir ülkenin yerli halkından olup, 18 yaşını aşmış ve işbu Andlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte yabancı ülkelerde yerleşmiş bulunan Türk uyrukları, Tür-

16 11 kiye'den ayrılan ülkelerde yetkilerini [otoritelerini] kullanan Hükümetlerle, yerleşmiş bulundukları ülkelerin Hükümetleri arasında yapılması gerekli görülebilecek anlaşmalar saklı kalmak üzere, yerli halkından oldukları ülkedeki uyrukluğu seçebilirler. Bu seçme hakkı (droit d'option), işbu Andlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak iki yıllık bir süre içinde kullanılmalıdır. Madde 35 Bağıtlı Devletler, işbu Andlaşmada, ya da Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan ile yapılmış Barış Andlaşmalarında, ya da Türkiye'den başka bağıtlı Devletlerle ya da onlardan biriyle Rusya arasında, ya da kendileri arasında yapılmış bir Andlaşmada öngörülen ve ilgililere, kendileri için edinilmesi mümkün her hangi bir uyrukluğa geçme olanağını sağlayan seçme hakkının (droit d'option) kullanılmasına, herhangi bir engel çıkartmamayı yükümlenirler. Madde 36 İşbu Kesimdeki hükümlerin uygulanmasında, her bakımdan, evli kadınların durumu kocalarının, ve 18 yaşından küçük çocukların durumu da ana-babalarınm durumuna göre ayarlanacaktır. KESİM AZINLIKLARIN III KORUNMASI Madde 37 Türkiye, 38 nci Maddeden 44 ncü Maddeye kadar olan Maddelerin kapsadığı hükümlerin temel yasalar olarak tanınmasını ve hiç bir kanunun, hiç bir yönetmeliğin (tüzüğün) ve hiç bir resmî işlemin bu hükümlere aykırı ya da bunlarla çelişir olmamasını ve hiç bir kanun, hiç bir yönetmelik (tüzük) ve hiç bir resmî işlemin söz konusu hükümlerden üstün sayılmamasını yükümlenir. Madde 38 Türk Hükümeti, Türkiye'de oturan herkesin, doğum, bir ulusal topluluktan olma [milliyet, nationalité], dil, soy ya da din ayırımı yapmaksızın, hayatlarını ve özgürlüklerini korumayı tam ve eksiksiz olarak sağlamayı yükümlenir. Türkiye'de oturan herkes, her inancın, dinin ya da mezhebin, kamu düzeni ve ahlâk kurallarıyla çatışmayan gereklerini, ister açıkta isterse özel olarak, serbestçe yerine getirme hakkına sahip olacaktır. Müslüman-olmayan azınlıklar, bütün Türk uyruklarına uygulanan ve Türk Hükümetince, ulusal savunma amacıyla ya da kamu düzeninin korunması için, ülkenin tümü ya da bir parçası üzerinde alınabilecek tedbirler saklı kalmak şartıyla, dolaşım ve göç etme özgürlüklerinden tam olarak yararlanacaklardır. «

17 12 Madde 39 Müslüman-olmayan azınlıklara mensup Türk uyrukları, Müslümanların yararlandıkları aynı yurttaşlık [medenî] haklarıyla siyasal haklardan yararlanacaklardır. eşit Türkiye'de oturan herkes, din ayırımı gözetilmeksizin, kanun önünde olacaktır. Din, inanç ya da mezhep ayrılığı, hiç bir Türk uyruğunun, yurttaşlık haklarıyla [medenî haklarla] siyasal haklarından yararlanmasına, özellikle kamu hizmet ve görevlerine kabul edilme, yükseltilme, onurlanma ya da çeşitli mesleklerde ve iş kollarında çalışma bakımından, bir engel sayılmayacaktır. Herhangi bir Türk uyruğunun, gerek özel gerekse ticaret ilişkilerinde, din, basın ya da her çeşit yayın konularıyla açık toplantılarında, dilediği bir dili kullanmasına karşı hiç bir kısıtlama konulmayacaktır. Devletin resmî dili bulunmasına rağmen, Türkçeden başka bir dil konuşan Türk uyruklarına, mahkemelerde kendi dillerini sözlü olarak kullanabilmeleri bakımından uygun düşen kolaylıklar sağlanacaktır. Madde 40 Müslüman-olmayan azınlıklara mensup Türk uyrukları, hem hukuk bakımından hem de uygulamada, öteki Türk uyruklarıyla aynı işlemlerden ve aynı güvencelerden [garantilerden] yararlanacaklardır. Özellikle, giderlerini kendileri ödemek üzere, her türlü hayır kurumlarıyla, dinsel ve sosyal kurumlar, her türlü okullar ve buna benzer öğretim ve eğitim kurumları kurmak, yönetmek ve denetlemek ve buralarda kendi dillerini serbestçe kullanmak ve dinsel âyinlerini serbestçe yapmak konularında eşit hakka sahip olacaklardır. Madde 41 Genel [kamusal] eğitim konusunda, Türk Hükümeti, Müslüman-olmayan uyrukların önemli bir oranda oturmakta oldukları il ve ilçelerde, bu Türk uyruklarının çocuklarına ilk okullarda ana dilleriyle öğretimde bulunulmasını sağlamak bakımından, uygun düşen kolaylıkları gösterecektir. Bu hüküm, Türk Hükümetinin, söz konusu okullarda Türk dilinin öğrenimini zorunlu kılmasına engel olmayacaktır. Müslüman-olmayan azınlıklara mensup Türk uyruklarının önemli bir oranda bulundukları il ve ilçelerde, söz konusu azınlıklar, Devlet bütçesi, belediye bütçesi ya da öteki bütçelerce, eğitim, din ya da hayır işlerine genel gelirlerden sağlanabilecek paralardan yararlanmaya ve pay ayrılmasına hak gözetirliğe uygun ölçülerde katılacaklardır. Bu paralar, ilgili kurumların (établissements et institutions) yetkili temsilcilerine teslim edilecektir.

18 13 Madde 42 Türk Hükümeti, Müslüman-olmayan azınlıkların aile durumlarıyla [statüleriyle, aile hukukuyla] kişisel durumları [statüleri, kişi halleri] konusunda, bu sorunların, söz konusu azınlıkların gelenek ve görenekleri uyarınca çözümlenmesine elverecek bütün tedbirleri almağı kabul eder. Bu tedbirler, Türk Hükümetiyle ilgili azınlıklardan her birinin eşit sayıda temsilcilerinden kurulu özel Komisyonlarca düzenlenecektir. Anlaşmazlık çıkarsa, Türk Hükümetiyle Milletler Cemiyeti Meclisi, Avrupa'lı hukukçular arasından birlikte seçecekleri bir üst-hakem atayacaklardır. Türk Hükümeti, söz konusu azınlıklara ait kiliselere, havralara, mezarlıklara ve öteki din kurumlarına tam bir koruma sağlamayı yükümlenir. Bu azınlıkların Türkiye'deki vakıflarına, din ve hayır işleri kurumlarına her türlü kolaylıklar ve izinler sağlanacak ve Türk Hükümeti, yeniden din ve hayır kurumları kurulması için, bu nitelikteki öteki özel kurumlara sağlanmış gerekli kolaylıklardan hiç birini esirgemeyecektir. Madde 43 Müslüman-olmayan azınlıklara mensup Türk uyrukları, inançlarına ya da dinsel âyinlerine aykırı herhangi bir davranışta bulunmağa zorlanamayacakları gibi, hafta tatili günlerinde mahkemelerde hazır bulunmamaları ya da kanunun öngördüğü herhangi bir işlemi yerine getirmemeleri yüzünden haklarını yitirmeyeceklerdir. Bununla birlikte bu hüküm, söz konusu Türk uyruklarını, kamu düzeninin korunması için, öteki Türk uyruklarına yükletilen yükümler dışında tutar anlamına gelmeyecektir. Madde 44 Türkiye, bu Kesimin bundan önceki Maddelerindeki hükümlerin, Türkiye'nin Müslüman-olmayan azınlıklarıyla ilgili olduğu ölçüde, uluslararası nitelikte yükümler meydana getirmelerini ve Milletler Cemiyetinin güvencesi [garantisi] altına konulmalarını kabul eder. Bu hükümler, Milletler Cemiyeti Meclisinin çoğunluğunca uygun bulunmadıkça, değiştirilemeyecektir, ingiliz imparatorluğu, Fransa, italya ve Japon Hükümetleri, Milletler Cemiyeti Meclisinin çoğunluğunca razı olunacak herhangi bir değişikliği reddetmemeği, işbu Andlaşma uyarınca kabul ederler. Türkiye, Milletler Cemiyeti Meclisi üyelerinden her birinin, bu yükümlerden herhangi birine aykırı herhangi bir davranışı ya da böyle bir davranışta bulunama tehlikesini Meclise sunmağa yetkili olacağını ve Meclisin, duruma göre, uygun ve etkili sayacağı yolda davranabileceğini ve gerekli göreceği yönergeleri [talimatı] verebileceğini kabul eder. Türkiye, bundan başka, bu maddelere ilişkin olarak, hukuk bakımından ya da uygulamada, Türk Hükümetiyle imzacı öteki Devletlerden herhangi biri ya da Milletler Cemiyeti Meclisine üye herhangi bir başka Devlet arasında görüş ayrılığı çıkarsa, bu anlaşmazlığın, Milletler Cemiye-

19 14 - ti Misakının 14 ncü Maddesi uyarınca uluslararası nitelikte sayılmasını kabul eder. Türk Hükümeti, böyle bir anlaşmazlığın, öteki taraf isterse, Milletlerarası Daimî Adalet Divanına götürülmesini kabul eder. Divanın kararı kesin ve Milletler Cemiyeti Misakının 13 ncü maddesi uyarınca verilmiş bir karar gücünde ve değerinde olacaktır. Madde 45 Bu Kesimdeki hükümlerle, Türkiye'nin Müslüman-olmayan azınlıklarına tanınmış olan haklar, Yunanistan'ca da, kendi ülkesinde bulunan Müslüman azınlığa tanınmıştır. BÖLÜM III MALÎ HÜKÜMLER KESİM OSMANLI DEVLET BORCU I Madde 46 işbu Kesime ekli çizelgede belirtildiği üzere, Osmanlı Devlet Borcu [Düyun-u Umumiye-i Osmaniye], Türkiye, Balkan Savaşları sonucu olarak kendilerine Osmanlı İmparatorluğundan topraklar katılmış Devletler, işbu Andlaşmanın 12 nci ve 15 nci Maddelerinde belirtilen adalarla, bu Maddenin son fıkrasında belirtilen toprak parçası kendilerine bırakılmış olan Devletler ve, son olarak, işbu Andlaşma uyarınca Osmanlı imparatorluğundan ayrılmış Asya toprakları üzerinde yeni kurulan Devletler arasında, işbu Kesimde belirtilen şartlar içinde, bölüştürülecektir. Bundan başka, yukarıda belirtilen bütün bu Devletler, 53 ncü Maddede gösterilen tarihlerden başlayarak, Osmanlı Devlet Borcu hizmetlerinin ödenmesine ilişkin yıllık yükümlere [taksitlere] de, işbu kesimde belirtilen şartlar içinde, katılacaklardır. Türkiye, 53 ncü Maddede belirtilen tarihlerden başlayarak, öteki Devletlere yükletilmiş katılma paylarından artık hiç bir biçimde sorumlu tutulmayacaktır. 1 Ağustos 1914 tarihinde Osmanlı egemenliği altında olup, Türkiye' nin, işbu Andlaşmanın 2 nci Maddesinde saptanan sınırları dışında bulunan Trakya arazisi, Osmanlı Devlet Borcunun bölüştürülmesi konusunda, işbu Andlaşma uyarınca Osmanlı imparatorluğundan ayrılmış gibi sayılacaktır. Madde 47 Osmanlı Devlet Borcu [Düyun-u Umumiye-i Osmaniye] Meclisi, işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlıyarak üç aylık bir süre içinde, işbu Kesime ekli çizelgenin (A) Bölümünde yazılı borçlanmalara ilişkin olan ve ilgili Devletlerden her birine düşen yıllık taksitlerin tutarını, 50 nci ve 51 nci Maddelerde kabul edilmiş esaslara dayanarak saptayacak ve bu tutarı sözü^geçen Devletlere bildirecektir.

20 15 Bu Devletler, Osmanlı Borcu Meclisinin bu konudaki çalışmalarını izlemek üzere, istanbul'a temsilciler gönderebileceklerdir. Osmanlı Devlet Borcu Meclisi, Bulgaristan ile yapılmış 27 Kasım 1919 tarihli Andlaşmanın 134 ncü Maddesinde öngörülen görevleri de yerine getirecektir. İşbu bu Maddede yazılı ilkelerin uygulanması konusunda, ilgili taraflar arasında doğabilecek her türlü anlaşmazlıklar, 1 nci fıkrada belirtilen bildirinin yapılması tarihinden başlıyarak en çok bir ay içinde, Milletler Cemiyeti Meclisinden atanması rica edilecek bir hakeme sunulacak ve bu hakem, en çok üç aylık bir süre içinde kararını verecektir. Hakemin kararları kesin olacaktır. Anlaşmazlığın sözü geçen hakeme sunulmuş olması, yıllık taksitlerin ödenmesini geciktirmeyecektir. Madde 48 İşbu Kesime ekli çizelgenin (A) Bölümünde gösterilen Osmanlı Devlet Borcunun aralarında bölüştürüleceği, Türkiye'den başka Devletler, 47 nci Maddede öngörülen ayıllık taksitlerden her birine düşen pay konusunda, 47 nci Madde uyarınca kendilerine yapılacak bildiri gününden başlıyarak üç aylık bir süre içinde, Osmanlı Devlet Borcu Meclisine, kendi paylarının güvence altına alınması için yeterli sağlancalar [karşılıklar, rehinler] vereceklerdir. Bu sağlancalar yukarıda belirtilen süre içinde gösterilmemiş olursa, ya da bu sağlancaların uygun olup olmadığı konusunda anlaşmazlık çıkarsa, işbu Andlaşmanın İmzacısı Devletlerden herhangi birince, Milletler Cemiyeti Meclisine başvurulabilecektir. Milletler Cemiyeti Meclisi, sağlanca olarak ayrılan gelirlerin toplanmasını, aralarında Borcun bölüştürülmüş olduğu, Türkiye dışındaki Devletlerde bulunan uluslararası maliye örgütlerine emanet edebilecektir. Milletler Cemiyeti Meclisinin kararları kesin olacaktır. Madde 49 İlgili Devletlerden her birine düşecek yıllık taksitler tutarının 47 nci Madde hükümleri uyarınca kesin olarak saptanmasına girişileceği günden başlayarak bir aylık bir süre içinde, işbu Kesime ekli çizelgenin (A) Bölümünde gösterilen Osmanlı Devlet Borcunun nominal anaparasının bölüştürülme yol ve yöntemlerini saptamak üzere, Paris'de bir komisyon toplanacaktır. Bu bölüştürme, yıllık taksitlerin bölüştürülmesi için kabul edilen oranlara göre, borçlanma sözleşmeleriyle işbu Kesimin hükümleri göz önünde tutularak, yapılacaktır. 1 nci fıkrada öngörülen Komisyon, Türk Hükümetinin bir temsilcisiyle, Osmanlı Devlet Borcu Meclisinin temsilcilerinden, Birleştirilmiş Borç ve İkramiyeli Türk Tahvilleri [Düyun-u Muvahhide ve İkramiyeli Türk Tahvilâtı, la Dette unifiée et les Lots turc] dışında kalan Osmanlı Devlet Borcunun bir temsilcisinden ve ilgili Devletlerden her birinin atayabileceği birer temsilciden kurulacaktır. Komisyonda görüş birliğine varılamayacak bütün sorunlar, 47 nci Maddenin 4 ncü fıkrasında öngörülen hakeme sunulacaktır.

21 16 Türkiye, kendi payını temsil etmek üzere yeni borç senetleri çıkarmağa karar verirse, Borç anaparasının bölüştürülmesi, önce, Türkiye bakımından, Türk Hükümetinin temsilcisinden, Osmanlı Devlet Borcu temsilcisinden ve Birleştirilmiş Borç ile İkramiyeli Türk Tahvilleri dışındaki borcun temsilcilerinden kurulu bir Komitece yapılacaktır. Yeni çıkartılmış borç senetleri Komisyona teslim edilecektir; Komisyon da, bunların, bir yandan Türkiye'nin aklanmış [ibra edilmiş] olduğunu, öte yandan da borç senetlerini ellerinde bulunduranların, Osmanlı Devlet Borcundan kendilerine bir pay düşen öteki Devletlere karşı haklarını göz önünde* tutarak, borç senetlerini ellerinde bulunduranlara verilmesini sağlıyacaktır. Osmanlı Devlet Borcundan her Devlete düşecek payı temsil etmek üzere çıkartılacak senetler, Bağıtlı Yüksek Tarafların ülkelerinde, her türlü damga resimlerinden ya da bu senetlerin çıkartılmasının yol açabileceği her çeşit vergilerden bağışık tutulacaktır. İlgili Devletlerden her birine düşecek yıllık taksitlerin ödenmesi, işbu Maddenin, nominal anaparanın bölüştürülmesine ilişkin hükümleri yüzünden, ertelenmeyecektir. Madde 50 Yıllık taksitlerin 47 nci Maddede öngörülen bölüştürülmesi ile, Osmanlı Devlet Borcu [Düyun-u Umumiye-i Osmaniye] nominal anaparasının 49 ncu Maddede sözü edilen bölüştürülmesi, aşağıdaki gibi yapılacaktır: (1) 17 Ekim 1912 tarihinden önceki borçlanmalar ve onlara ilişkin yükümler, Balkan Savaşlarından sonraki durumda Osmanlı İmparatorluğu ile, Balkan Savaşları sonucunda Osmanlı İmparatorluğundan toprak almış Balkan Devletleri ve işbu Andlaşmanın 12 nci Maddesinde belirtilen adalar kendilerine verilmiş olan Devletler arasında bölüştürülecektir; bu savaşlara son veren Andlaşmaların ya da sonradan yapılan Andlaşmaların yürürlüğe girişlerinden bu yana meydana gelen ülke değişiklikleri de göz önünde tutulacaktır. (2) Bu ilk bölüştürmeden sonra, Osmanlı İmparatorluğunun üzerinde kalmış borçlanmaların ve onlara ilişkin yıllık taksitlerin, 17 Ekim 1912 ile 1 Kasım 1914 tarihi arasında, Osmanlı İmparatorluğunun yapmış olduğu borçlanmaların ve bunlara ilişkin taksitlerin ertelenmesiyle artmış olan geri kalan parçası [bakiyesi], Türkiye ile, bu Andlaşma uyarınca kendilerine Osmanlı İmparatorluğundan toprak katılmış Asya'da yeni kurulmuş Devletler ve bu Andlaşmanın 46 nci Maddesinde belirtilen toprağın kendisine verilmiş bulunduğu Devlet arasında bölüştürülecektir. Anaparanın bölüştürülmesi, işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişi tarihinde her borçlanmanın anaparasının tutarı üzerinden yapılacaktır. Madde nci Maddede öngörülen bölüştürme sonucu olarak, Osmanlı Devlet Borcu'nun [Düyun-u Umumiye-i Osmaniye'nin] yıllık borçlarından, ilgili her Devlete düşen pay şöyle saptanacaktır:

22 17 (1) 50 nci Maddenin ilk fıkrasında öngörülen bölüştürme için, önce, 12 nci ve 15 nci Maddelerde belirtilen adalar ile, Balkan Savaşları sonucunda Osmanlı imparatorluğundan ayrılmış toprakların tümüne düşen payın saptanmasına girişilecektir. Bu payın, 50 nci Maddenin 1 nci paragrafı hükümleri uyarınca bölüştürülmesi gereken yıllık taksitler toplam tutarına göre tutarı, yukarıda sözü geçen adalarla toprakların, birlikte hesaplanan ortalama genel gelirinin, Osmanlı imparatorluğunun ve malî yılları içindeki yılında konulmuş ek gümrük vergisi gelirini de kapsamak üzere - ortalama genel gelirine olan oranına eşit oranda olacaktır. Böylece saptanan tutar, daha sonra, bir önceki fıkrada öngörülen toprakraklar kendilerine verilmiş bulunan Devletler arasında bölüştürülecektir; bu işlem üzerine, sözü geçen Devletlerin her birine düşen payın, aralarında bölüşülen toplam tutara göre oranı, Balkan Savaşları sonucunda Osmanlı imparatorluğundan ayrılmış bütün topraklar ile 12 nci ve 15 nci Maddelerde belirtilen adaların ve malî yılları içindeki - genel ortalama geliri oranıyla aynı oranda olacaktır. Bu fıkrada öngörülen gelirlerin hesaplanmasında, gümrük vergisi gelirleri dikkate alınmayacaktır. (2) 46 nci Maddenin son fıkrasında belirtilen toprağı da kapsamak üzere, işbu Andlaşma uyarınca Osmanlı imparatorluğundan ayrılan topraklara gelince, ilgili Devletlerden her birine düşen payın, 50 nci Maddenin 2 nci fıkrası hükümleri uyarınca bölüştürülecek yıllık taksitlerin toplam tutarına göre tutarı, ayrılan toprakların ortalama gelirinin ve malî yılları içindeki yılında konulmuş ek gümrük vergisi gelirini de kapsamak üzere - Osmanlı imparatorluğunun, 1 nci paragrafta belirtilen topraklarla adaların payının düşülmesinden sonraki ortalama toplam gelirine olan oranına eşit oranda olacaktır. Madde 52 tşbu Kesime bağlı çizelgenin (B) Bölümünde öngörülen öndelikler [avanslar], Türkiye ile 46 nci Maddede belirtilen öteki Devletler arasında, aşağıdaki şartlar içinde bölüştürülecektir: (1) Çizelgede gösterilen ve 17 Ekim 1912 tarihinde varolan öndeliklerin, işbu Andlaşmanın yürürlüğe konulması tarihinde ödenmemiş bulunan anaparası varsa, işbu anapara ile, bunun, 53 ncü Maddenin birinci fıkrasında belirtilen tarihlerden bu yana birikmiş faizleri ve bu tarihlerden sonra yapılmış bulunan ödemeler, 50 nci maddenin birinci paragrafı ile 51 nci maddenin birinci paragrafı hükümleri uyarınca bölüştürülecektir. (2) Bu ilk bölüştürmeden sonra, Osmanlı imparatorluğu üzerinde kalan borçlara ve bu imparatorlukça 17 Ekim 1912 ve 1 Kasım 1914 tarihleri arasında alınmış ve çizelgede gösterilen öndeliklere gelince, işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinde ödenmemiş anapara varsa, bu anapara ile, bunun, 1 Mart 1920 tarihine kadar birikmiş faizleri ve bu tarihten sonra yapılmış ödemeler, 50 nci Maddenin 2 nci paragrafı ile 51 nci Maddenin 2 nci paragrafı hükümleri uyarınca bölüştürülecektir.

23 18 Osmanlı Devlet Borcu Meclisi, söz konusu öndeliklerden [avanslardan] ilgili Devletlerden her birine düşen payın tutarını, işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlıyarak üç aylık bir süre içinde saptayacak ve bu tutan söz konusu Devletlere bildirecektir. Türkiye'den başka Devletlerin borçlu tutuldukları paralar, bu Devletlerce, Osmanlı Devlet Borcu Meclisine ödenecek ve Osmanlı Devlet Borcu Meclisince ya alacaklılara ödenecek, ya da Türkiye'nin bu Devletler hesabına gerek faiz gerekse borcun karşılığı olarak ödemiş bulunduğu para tutarına eşit bir tutarı buluncaya kadar, Türk Hükümeti hesabına gelir yazılacaktır. Bir önceki fıkrada öngörülen ödemeler, işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlıyarak yıllık beş eşit taksitle yapılacaktır. Söz konusu ödemelerin Osmanlı imparatorluğunun alacaklılarına yapılacak parçası, öndelik sözleşmelerinde şart koşulan faizleri de kapsayacak ve Türk Hükümetine düşen parçası ise faizsiz ödenecektir. Madde 53 Balkan Savaşları sonucunda Osmanlı imparatorluğundan ayrılan toprakları kendilerine katmış olan Devletlerce ödenmesi gereken, işbu Kesime ekli çizelgenin (A) Bölümünde belirtilmiş bulunan Osmanlı Devlet Borcu borçlanmalarının yıllık taksitleri, bu toprakların sözü geçen Devletlere katılmasını sağlamış bulunan Andlaşmaların yürürlüğe giriş tarihinden başlıyarak, ödenmesi gerekli duruma gelecektir. 12 nci Maddede belirtilen adalara ilişkin yıllık taksit 1/14 Kasım 1914 den başlıyarak ve 15 nci Maddede belirtilen adalara ilişkin yıllık taksit de 17 Ekim 1912 den başlıyarak ödenmesi gerekli duruma gelecektir. işbu Andlaşma uyarınca, Osmanlı imparatorluğundan ayrılan Asya'- daki topraklar üzerinde yeni kurulmuş Devletlerin ve 46 nci Maddenin son fıkrasında belirtilen toprağı kendisine katan Devletin borçlu oldukları yıllık taksitler, 1 Mart 1920 tarihinden başlıyarak ödenmesi gerekli duruma gelecektir. Madde 54 işbu Kesime ekli çizelgenin (A) Bölümünde sayılan 1911, 1912 ve 1913 yılları Hazine Tahvilleri (Bons de Tresor), sözleşmelerinde öngörülen ödeme tarihlerinden başlıyarak on yıl içinde, kararlaştırılmış faizleriyle birlikte ödeneceklerdir. Madde 55 Aralarında Türkiye de bulunmak üzere, 46 nci Maddede belirtilen Devletler, işbu Kesime ekli çizelgenin (A) Bölümünde gösterildiği üzere Osmanlı Devlet Borcundan kendilerine düşen ve 53 ncü Maddede belirtilen tarihlerden başlıyarak ödenmesi gerekirken ödenmemiş bulunan yıllık taksitlerin tutarını Osmanlı Devlet Borcu Meclisine ödeyeceklerdir. Bu ödeme, işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden başlıyarak, eşit yirmi taksitle, faizsiz yapılacaktır.

24 19 Türkiye'den başka Devletlerin Osmanlı Devlet Borcu Meclisine ödedikleri yıllık taksitler, Borç Meclisince, söz konusu Devletler hesabına Türkiye'nin ödemiş olduğu para tutarını buluncaya kadar, Türkiye'nin borçlu kalabileceği gecikmiş taksitler hesabından düşülecektir. Madde 56 Bundan böyle, Osmanlı Devlet Borcu Yönetim Meclisinde, ellerinde borç senetleri bulunduran Almanların, Avusturyalıların ve Macarların temsilcileri [vekilleri] bulunmayacaktır. Madde 57 Osmanlı Devlet Borcu borçlanmalarıyla faizlerine ve karşılığı Mısır vergisi ile sağlanmış olan 1855, 1891 ve 1894 borçlanmalarına ilişkin faizsiz kuponların sunulmasına ilişkin süreler ile, sözü geçen borçlanmalardan adçekme vurmuş olan borç senetlerinin ödenmek üzere sunulma süreleri, Yüksek Bağıtlı Taraflar ülkesinde 29 Ekim 1914 tarihinden başlıyarak işbu Andlaşmanın yürürlüğe girişini izleyecek üç ayın sona ermesine kadar ertelenmiş sayılacaktır.

25 BİRİNCİ KESİME EK 1 Kasım 1914 Tarihinden Önceki Osmanlı Devlet Borcu Çizelgesi (A) BÖLÜMÜ

26

27 22 KEStM II ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Madde 58 Bir yandan Türkiye, ve öte yandan (Yunanistan dışında) öteki Bağıtlı Devletler, bu Devletlerle (tüzel kişileri de kapsamak üzere) uyruklarının, 1 Ağustos 1914 tarihiyle işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihi arasındaki süre boyunca uğramış oldukları, gerek savaş eylemleri, gerekse zoralım, haciz, dilediği gibi kullanma ve elkoyma tedbirlerinden doğan kayıp ve zararlardan dolayı her türlü parasal istemde bulunanma hakkından karşılıklı olarak vazgeçerler. Bununla birlikte, yukarıdaki hüküm, işbu Andlaşmanın III ncü Bölümünde (Ekonomik hükümler) öngörülen hükümlere halel getirmeyecektir. Türkiye, Almanya ile yapılmış 28 Haziran 1919 tarihli Barış Andlaşmasının 259 ncu Maddesinin birinci fıkrası ve Avusturya ile yapılmış 10 Eylül 1919 tarihli Barış Andlaşmasının 210 ncu Maddesinin birinci fıkrası uyarınca, Almanya ile Avustrya'nın geçirmiş [transfer etmiş] oldukları altın paralar üzerindeki her türlü haktan, (Yunanistan dışında) öteki Bağıtlı Devletler yararına vazgeçer. Sürüme [tedavüle] çıkarılan birinci tertip Türk kâğıt paralarına ilişkin olarak, gerek 20 Haziran 1331 (3 Temmuz 1915) tarihli sözleşme, gerekse söz konusu kâğıt paraların arkasında yazılı metin uyarınca, Osmanlı Devlet Borcu Meclisine yükletilmiş bütün ödeme yükümleri geçersiz sayılmıştır. Bunun gibi, Türkiye, Osmanlı Hükümetince İngiltere'ye ısmarlanmış ve ingiliz Hükümetince 1914 de elkonmuş olan savaş gemileri için ödenmiş bulunan paranın geri verilmesini ingiliz Hükümetinden ya da ingiliz uyruklarından istememeği kabul eder ve bu yüzden her türlü istemde bulunmaktan vazgeçer. Madde 59 Yunanistan, Anadolu'da, savaş yasalarına aykırı olarak, Yunan ordusu ya da Yunan yönetiminin eylemleriyle işlenmiş zararları onarma yükümünü kabul eder. Öte yandan, Türkiye, Yunanistan'ın, savaşın uzamasından ve savaş sonuçlarından doğan malî durumunu dikkate alarak, onarımlar karşılığı olarak, Yunan Hükümetine karşı yöneltebileceği her türlü zarar-giderim isteminden kesinlikle vazgeçer. Madde 60 Gerek Balkan Savaşları sonucu olarak gerekse işbu Andlaşma ile, kendilerine Osmanlı imparatorluğundan bir toprak parçası ayrılmış ya da ayrılan Devletler, Osmanlı İmparatorluğunun bu toprak parçasında

28 23 bulunan her türlü taşınır ve taşınmaz malları, herhangi bir karşılık ödemeksizin, edinmiş olacaklardır. Şurası kararlaştırılmıştır ki, 26 Ağustos 1324 (8 Eylül 1908) ve 20 Nisan 1325 (2 Mayıs 1909) tarihli İradelerde, Hazine-i Hassa'dan (Liste çivile) Devlete geçirilmesi buyrulmuş olan taşınır ve taşınmaz mallarla, 30 Ekim 1918 de, bir kamu hizmeti yararına Hazine-i Hassa'ca yönetilen mallar, sözü geçen Devletler Osmanlı İmparatorluğunun yerini almış olduklarından ve bu mallar üzerinde kurulmuş bulunan Vakıfların geçerli tanınması şartıyla, bir önceki fıkrada belirtilen taşınır ve taşınmaz malların kapsamı içinde bulunmaktadırlar. Gerek Balkan Savaşları sonucu olarak, gerek daha sonra Yunanistan'a geçmiş eski Osmanlı İmparatorluğu topraklarında bulunan ve Hazine-i Hassa'dan Devlete geçmiş taşınır ve taşınmaz mallar konusunda, Türk Hükümeti ile Yunan Hükümeti arasında çıkan anlaşmazlık, 1/14 Kasım 1913 tarihli Atina Andlaşmasına ekli özel bir protokol uyarınca ve yapılacak bir hakemlik sözleşmesine göre, La Haye'de bir hakemlik mahkemesine götürülücektir. İşbu Maddenin hükümleri, Hazine-i Hassa adına yazıtlı bulunan ya da Hazine-i Hassa'ca yönetilen ve bu Maddenin 2 nci ve 3 ncü fıkralarında öngörülmeyen taşınır ve taşınmaz malların hukuksal niteliğini değiştirmeyecektir. Madde 6 ı Türk sivil ya da askerî emeklilik maaşından yararlananlardan, işbu Andlaşma uyarınca Türkiye'den başka bir Devletin uyrukluğuna geçmiş bulunanlar, emeklilik maaşlarına ilişkin olarak Türk Hükümetine karşı herhangi bir istemde bulunamayacaklardır. Madde 62 Türkiye, Almanya ile Versailles'da 28 Haziran 1919 tarihinde yapılmış Barış Andlaşmasının 261 nci Maddesi, ve Avusturya ile 10 Eylül 1919 da, Bulgaristan ile 27 Kasım 1919 da ve Macaristan ile 4 Haziran 1920 de yapılmış Barış Andlaşmalarının bu konuyla ilgili maddeleri uyarınca, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'ın, Türkiye'den olan bütün alacaklarının [bağıtlı Devletlere] geçirilmesini [transferini] kabul eder. Bağıtlı öteki Devletler, bu yüzden Türkiye'ye düşen borçlardan Türkiye'yi aklanmış [ibra edilmiş] saymaya razı olurlar. Türkiye'nin, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'dan olan alacakları da sözü geçen Bağıtlı Devletlere geçirilmiştir. Madde 63 Türk Hükümeti, öteki Bağıtlı Devletlerle görüş birliği içinde, savaştan sonra Almanya'dan Türkiye'ye gönderilecek malların tutarına karşılık olarak, Alman Hükümetince sürüme çıkartılmış kâğıt paraları belli bir