T.C. M LLÎ E T MBAKANLI I MEGEP (MESLEK E T M VE Ö RET M S STEM N N GÜÇLEND R LMES PROJES ) AH AP TEKNOLOJ S RUSALTORNALAMA

Transkript

1 T.C. M LLÎ E T MBAKANLI I MEGEP (MESLEK E T M VE Ö RET M S STEM N N GÜÇLEND R LMES PROJES ) AH AP TEKNOLOJ S DO RUSALTORNALAMA ANKARA 2008

2 Milli E itim Bakanl taraf ndan geli tirilen modüller; Talimve Terbiye Kurulu Ba kanl n n tarih ve 269say l Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda kademeli olarak yayg nla t r lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve ö retim programlar nda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazand rmaya yönelik geli tirilmi ö retim materyalleridir (DersNotlar d r). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazand rmak ve bireysel ö renmeye rehberlik etmek amac yla ö renme materyali olarak haz rlanm,denenmek ve geli tirilmek üzere Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda uygulanmaya ba lanm t r. Modüller teknolojik geli melere paralel olarak, amaçlanan yeterli i kazand rmak ko ulu ile e itim ö retim s ras nda geli tirilebilir ve yap lmas önerilen de i iklikler Bakanl kta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yayg ne itim kurumlar,iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmakisteyen bireylermodüllereinternetüzerinden ula labilirler. Bas lm modüller,e itim kurumlar nda ö rencilere ücretsiz olarak da t l r. Modüller hiçbir ekilde ticari amaçla kullan lamaz ve ücret kar l nda sat lamaz.

3 Ç NDEK LER AÇIKLAMALAR...ii G R...1 Ö RENME FAAL YET DÜZPARÇA TORNALAMAYAPMAK Siper Ayarlar Tornalama Yöntemleri Kesme Yöntemi Kaz ma Yöntemi...6 UYGULAMAFAAL YET...8 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...10 Ö RENME FAAL YET KON KPARÇA TORNALAMAYAPMAK Konik ekilvermek DüzKonik ekilverme KademeliKonik ekilverme...14 UYGULAMAFAAL YET...16 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...21 Ö RENME FAAL YET KADEMEL PARÇA TORNALAMAYAPMAK Kademeli ekilvermek DüzKademeli ekilvermek ç-d bükeykademeli ekilvermek...25 UYGULAMAFAAL YET...26 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...28 Ö RENME FAAL YET BURGULUTORNALAMAYAPMAK Burma Makinesi Tan m ve Parçalar Çe itleri Bak m Eklentileri Çal ma Güvenli i...37 UYGULAMAFAAL YET...38 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...40 MODÜLDE ERLEND RME...42 CEVAPANAHTARLARI...44 KAYNAKLAR...46 i

4 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR MODÜLÜNKODU 543M00103 ALAN Ah apteknolojisi DAL/MESLEK Ah apsüsleme MODÜLÜNADI Do rusaltornalama MODÜLÜNTANIMI Torna makineleri ile do rusal tornalama yöntemlerinin anlat ld,bu konu ile ilgili bilgi ve becerilerin uygulamal olarakverildi i ö renmefaaliyetidir. SÜRE 40/32,40/32 ÖNKO UL Ortakalan modüllerinialm olmak YETERL K Do rusaltornalamayapmak MODÜLÜNAMACI E T M Ö RET M ORTAMLARI VEDONANIMLARI ÖLÇME VE DE ERLEND RME GenelAmaç Gerekli ortam sa land nda bu modülle; standartlara ve tekni ineuygundüz, konik, kademeliveburmal tornalama yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Torna makinesini ve gerekli torna kalemlerini kullanarak tekni ine uygundüz parça tornalama yapabilecektir. 2. Torna makinesini ve gerekli torna kalemlerini kullanarak tekni ine uygunkonikparça tornalamayapabilecektir. 3. Torna makinesini ve gerekli torna kalemlerini kullanarak tekni ine uygunkademeliparça tornalama yapabilecektir. 4. Burma makinesini kullanarak tekni ine uygun burgulu tornalama yapabilecektir. Ortam: Uygun ayd nl katölye ortam ve torna makinesi ile torna kalemleri Donan m: Çal r durumdaki tornalama makinesi, torna kalemleri,bileme ta ve ya ta,ölçü kontrolaletleri. Bu modül içerisinde her ö renme ve uygulama faaliyetinden sonra yap lan ölçme ve de erlendirmeler ile kendinizi de erlendirebileceksiniz. Modül sonunda öretmeniniz taraf ndan yap lan uygulamal testlerle,kazand n zbilgivebecerilerde erlendirilecektir. ii

5 G R G R Sevgili Ö renci, Ah ap teknolojisi alan i levsel de erleriyle mekânlar n kullan l n, estetik de erleriyle de ya ad m z ve çal t m z yerlerin s cak, sevimli ve renkli bir ortam haline gelmesini sa lar.bu alan sanat ve tekni ibirle tirerekürünüortaya çkar r.alanda ah ap ve ah ap ürünleriyle birlikte boya, renk, cam, plastik, çelik ve metal gibi gereçler de kullan lmaktad r. Türkiye de bu sektör hzla geli mekte ve büyümektedir. Ülkemizde küçük ve orta ölçekli i letmeler giderek irketle mekte ve bu alanda ciddi miktarda elemana ihtiyaç duyulmaktad r. Günümüzde herhangi bir mesle iörenmek, mutlaka uygulamal bilimsel eitimden geçmeyi zorunlu hale getirmektedir. Art khiçbir meslek ilk ö renildi i ekilde kalmamakta, süreklialan nda yenilenmeyigerektirmektedir. Ah ap tornalama mobilya sektöründe çok önemli bir paya sahiptir. Ah ap torna ile yap lan i ler oturma gruplar nda, masa ve sehpa ayaklar nda ta y c eleman olarak, Merdiven korkuluklar nda, aksesuar olarak birçok yerde rahatl kla kullanabilece imiz e yalar yapmak mümkündür. Bu modülü tamamlad n zda ah ap tornalamada kullan lan tornamakinesini, makinekesicilerinivekesicilerinbilenmesini ö renecek, builemlerde kullan lan makineler hakk nda bilgi sahibi olacaks n z. Ayr ca tornalamaya ba lamadan önce yap lan haz rl klar, tornalama yöntemlerini, tornalamada kullan lan ölçme ve markalama aletlerini tan yacaks n z. Ayn zamanda bu makineleri çal t rarak tornalama i lemlerini ö reneceksiniz. Tornalama ve torna ürünleri mobilya sektörünün olmazsa olmaz de ildir. Ancak herkesin yapt ndan farkl bir ey üretmek son derece önemlidir. Bu farkl l da torna ve tornalama ürünleriyle elde etmek, son derece kve zarif eyler yapmak mümkündür. Torna makinelerindeba kayerlerdekullan lamayacakkadarküçükparçalardanbir eylerüretmek ve onlar ekonomiye kazand rmakta önemlidir. Burada önemli olan geli en teknolojiyi sürekli takip edip alan n zda uygulaman zve geli en yeniliklere ayak uydurabilmenizdir. Konuyla ilgili de i ik uygulama örnekleri göreceksiniz. Bu örnekleri çok daha fazla ço altman z mümkündür.nekadarçokçal rsan zbecerivehznzokadarartacakt r. Modülü tamamlad n zdaülkemizin ve sanayimizin nitelikli insan gücü ihtiyac n bir birey olarak kar laman zyan nda ülkenize, çevrenize, ailenize ve kendinize faydal olma mutlulu unuvesevinciniya ayacaks n z. 1

6 Ö RENME FAAL YET -1 AMAÇ Ö RENME FAAL YET -1 Gerekliortamsa land nda bu modülle: do rusal tornalama yöntemleriniö renecek vekurallarauygunfarkl do rusaltornalamayapabileceksiniz. ARA TIRMA Çevrenizde ah ap tornalamayla u ra an ki i ya da ki iler, varsa irtibat kurarak tornac l kla ilgili fikir ve görü lerini alarak not ediniz ve de erlendiriniz. Notald n zbufikir ve görü leri snfta arkada lar n zla tart n z. Çevrenizde bu alanla ura an iletmelerden, mesleki eitim-ö retim kurumlar ndan, konu ile ilgili bütün yaz l kaynaklardan, kütüphanelerden veya internet ortam ndan ara t rmalar n z gerçekle tirebilirsiniz. 1. DÜZPARÇA TORNALAMA YAPMAK 1.1. SiperAyarlar Siperler Torna makinesinde, tornalama s ras nda torna kesici kalemlerine destek görevi gören metal eklentilere siper denir.çok özellikli bir yap s olmamas na ra men makinenin olmazsa olmazlar ndand r. Siper olmadan manüel torna makinelerinde tornalama yapmak mümkün de ildir. Makine sat n al n rken üreticisi firma taraf ndan yap l p makine ile birlikte verilen bir veya birkaç siper vard r. Bunlar yeterli olmaz veya amaca hizmet etmez ise kullan c taraf ndan kolayca yapt r labilir. Siper,makine yata üzerinde sa asola ve öne arkaya hareket edebilensiper kaidesine oturtulur. Siperin yüksekli ive do rultusu ayarland ktan sonra skma koluyla sabitlenir. Manüel torna makinesinde kullan lan siperler de i ik biçim ve büyüklükte olabilirler. parças n nboyunagöresiperlerikiyeayr l r. K sa Siper: Küçük i lerde ve al ntornalamada kullan lan boylar k sa olansiperlerdir. Siperkaidesindekiyuvas naoturantekaya vard r. Düz, i in ekline uyabilecek ekilde kavisli ve 90 lik siperler vard r. Ksa siperlerin en önemli avantaj tek ayakl olduklar için çal rken i in durumuna göre istenen yöne dönebilmeleri ve çal ma kolayl sa lamalar d r. A a daki resimlerde de de i ik k sa siperler görülmektedir. 2

7 Resim 1.1: Ksa dökümsiper Resim 1.2: Ksa Lprofil ve cvatal siper Resim 1.3: Ksa Lsiper Resim1.4: Ksa 90 liksiper Resim 1.5: Ksa Lprofilve kaynakl siper Resim1.6: Kavislisiper 3

8 Resim 1.7: KavislisiperResim 1.8: Ksa siperine ikba lanmas Uzun Siper: K sa siperlerin yapt ayn i iyapan ad ndan da anla laca gibi iin boyuna göre daha uzun olan makine eleman d r. Makine ile birlikte verilir veya iste e göre yapt r labilir. in boyuna göre farkl ölçülerdeolabilir. Boyuuzunoldu uiçin tekayakileba lanamaz, dengeli durmaz. ki ayakl d r. Ayaklar n tak ld kaideler birbirine yakla p uzakla abilir. Makine yata na paralel olarak ba lan r ve o ekilde çal l r. Ksa siperler gibi istenen yöne döndürülemez. (Resim 1.9) da muhtelif büyüklükteki uzun siperler, (Resim 1.10) da iki ayakl uzun siperinba lan görülmektedir. Resim 1.9: Muhtelif büyüklükteki uzun siperler Resim1.10: Çift ayakl uzun siper 4

9 1.2. Tornalama Yöntemleri Torna kaleminin i parças na göre pozisyonu ve etkisi yönünden, iki de i ik yöntemle tornalama yap l r Kesme Yöntemi Beceri ve tecrübe gerektiren bir yöntemdir. Sadece oluklu ve e ik a zl kalemlerle keserek tornalama ilemi yap labilir. Torna kaleminin a z,i parças n nyüzeyinden soyma vetra lama eklindetala kald r r(resim1.11,1.12,1.13). Resim 1.11: Oluklu kalemle kesme yöntemiyle tornalama yapmak Resim 1.12: E ike ika zl kalemle kesme yöntemiyle tornalama yapmak Buyöntemletornalamayaparkenkalemsipereyerle tirildiktensonra, sapksm 30 kadar aa ya, 30 kadardasa aveyasolae ilir. Bilemetaban parçayüzeyine tamdayan r. Sonra hafifçe bükülerek, aznnçok dar bir aç ile kesme yapmas sa lan r. Bu noktaya dikkat edilmezse, kalem parçaya birden bire dal yaparak kazaya sebep olabilir. Bu nedenle dikkatli olunmal d r. Keserek tornalama yönteminde oldukça temiz bir yüzey elde edilir. Torna kalemleri yeterli keskinlikteyse zmparalamaya gerek kalmayacak kadar temiz bir yüzeyelde edilir. 5

10 Resim 1.13: Kesme yöntemiyle tornalama yapmak Kaz ma Yöntemi Tehlikesiz ve fazla beceri gerektirmeyen bir yöntemdir. Torna makinesinde çal maya yeni ba layanlar ntercih etti itornalama yöntemidir. Her çe it torna kalemiyle kaz ma yöntemiyle tornalama yap labilir. Kaz ma yönteminde torna kalemleri iki elle yatay pozisyonda sa lamca tutulur ve makine çal t r larak tornalama yap l r. Kalemin az i parças ndankaz mavekoparma eklindetala kald r r(resim1.14,1.15,1.16). Kaz narak tornalanan yüzeyler pek temiz çkmad klar için fazla zmpara yapmak gerekir. Al ntornalamailemlerindezorunluolarakkaz ma yöntemiuygulan r(resim1.17) Resim 1.14: Oluklu kalemle kaz ma yöntemiyle tornalama yapmak Resim 1.15: Kaz ma yöntemiyle ekil olu turmak 6

11 Resim 1.16: Kaz ma yöntemiyle ölçüye getirmek Resim 1.17: Kaz ma yöntemiyle al ntornalama yapmak 7

12 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Kesme yöntemiyle tornalama uygulamas yap n z. lembasamaklar Öneriler Tornalama yapaca n zparçay makineye merkezindenba lay n z. parças n n kö elerini k rarak zaman kazan n z. Tornakalemini siperedayay n z30 a a 30 sola e erek dönen i parças na dokundurunuz. ve Kesme yöntemiyle tornalamada bilenmi her türlütorna kalemini kullanabilirsiniz. parças n yuvarlakhale getirince bölme yerlerini markalay n z. Markalama i leminiçivi çak lm ve çivilerinba kesilerekucu sivriltilmi bir çta ile veya metre ile yapabilirsiniz. 8

13 Markalanançizgilere göretornalama i lemini yap n z. Tornalama i leminde iin gere ine göre de i ika zyap l b çaklar seçiniz. ekil verme i leminde uygun b çak kullan n z. Son ekillendirmeyiözellikle kesme yöntemiyle yap n z. Son rötu ve temizli iyaparaki lemibitiriniz. nce bir zmpara ile i inizi z mparalayarak i lemi bitiriniz. 9

14 ÖLÇME VEDE ERLEND RME ÖLÇMEVE DE ERLEND RME Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Y harfinikoyunuz. 1. Torna makinesinde tornalama yaparken torna kalemlerine destek görevi gören makine eklentilerine siper denir. 2. Siperler manüeltorna makinesinin olmazsa olmaz de ildir. 3. Siperler makine sat n al n rken makine ile birlikte verildi i gibi sonradan da yapt r labilirler. 4. Siperler torna makinesiyata üzerinde sabitolarakdururlar. 5. Siperler i parças n n kal nl na göre ayarlanabilmesi için yukar -a a hareketlidirler. 6. Siperler de i ik ekil ve büyüklükte olabilirler. 7. Siperler makine yata üzerindeki siper kaidesine tak l rlar. 8. K sa siperler tek ayakl,uzun siperlerse genellikle çift ayakl d rlar. 9. Uzunsiperlerinenönemli avantaj çal rken istenenyöne dönebilmeleridir. 10. K sa siperler uzun i parçalar n n tornalanmas nda daha çok tercih edilir. 11. Kesme yöntemiyle tornalama ustal kgerektirmeyen bir yöntemdir. 12. Kesme yöntemiyle tornalama da sadece oluklu ve e ika zl kalemler kullan l r. 13. Kaz ma yöntemiyle tornalama da bütün torna kalemleri kullan labilir. 14. Kaz ma yöntemiyle tornalama da yüzeyler çoktemizçkarlar. 15. Al n tornalamalarda genellikle kesme yöntemi uygulan r. DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtar ile kar la t r n z. Do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevap verdi iniz ya da cevap verirken tereddüt ya ad n z sorularla ilgilikonular faaliyete dönerektekrarinceleyiniz. Tüm sorulara do ru cevap verdiyseniz uygulamal de erlendirmeye geçiniz. 10

15 UYGULAMALI TEST a a Örnek i parças üzerinde kesme yöntemiyle tornalama yap n z. Bu uygulamay dakiölçütlere göre kontrol ediniz. Aç klama A a da listelenen davran lar kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu a(x)le i aretleyiniz. De erlendirme Ölçütleri De er Ölçe i Evet Hay r 1 Tornalama yapaca n zparçay makineye merkezinden ba lat n zm? 2 Torna kalemini sipere dayayarak 30 a a ve 30 sola e ikolacak ekildedöneni parças nayakla t rd n zm? 3 parças n yuvarlak hale getirince bölme yerlerini markalat n zm? 4 Markalanançizgileregöretornalamai leminiyapt n z m? 5 ekilverme i lemlerineuygun bçakkullantnzm? 6 Son rötu ve temizli iyaparaktornalama i lemini bitirtinizmi? DE ERLEND RME Yap lan de erlendirme sonunda hay r eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz.kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplar n z n tamam evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 11

16 AMAÇ Ö RENME FAAL YET -2 Ö RENME FAAL YET 2 Bu faaliyet sonucunda gerekli ortam ve ekipman sa land nda torna makinesini ve torna kalemlerini kullanarak tekni ine uygun olarak konik tornalama i lemleri yapabileceksiniz. ARA TIRMA Torna makineleriyle faaliyet gösteren i letmeleri ara t rarak yap lan i lem ve i leri gözlemleyiniz. Tornalanm ürünlerin kullan ld yerleri, kullan ld klar yerlere nas lbir etki katt klar n de erlendiriniz ve bu ara t rmalar n z s n fta arkada lar n zla tart n z. Çevrenizde bu alanla u ra an i letmelerden, mesleki ö retim veren e itim kurumlar ndan, konu ile ilgili bütün yaz l kaynaklardan veya internet ortam ndan ara t rmalar n z gerçekle tirebilirsiniz. Bu faaliyetteverilen bilgilerdo rultusunda ah ap teknolojisi alan ndakullan lan torna makineleriyle ilgili bilgileri ö renecek düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde tornalama i lemleriniyapabileceksiniz. 2.KON K PARÇA TORNALAMA YAPMAK 2.1. Konik ekil Vermek Konik ekil verme ilemi tornalama da çok kullan lan yöntemlerden biridir. Masa ve sehpa ayaklar nda, merdiven ve balkon korkuluklar nda vb. skça kullan lan bir tornalama eklidir. Resim2.1 dekoniktornalamayapma,resim2.2 dekoniktornalanm parmakl klar görülmektedir. Resim2.1: Koniktornalama yapmak 12

17 Resim 2.2: Konik tornalanm simetrik parmakl klar Ancak sadece konik tornalama ile yetinilmez ve mutlaka i parças na konikli in yan nda ba ka bir veya birkaç ekil daha verilerek olabildi ince be enilebilecek bir ey ortaya konmaya çal l r(resim2.3). Resim 2.3: De i iktornalama çal malar Düz Konik ekilverme Düz konik ekil vermek tornalamada en çok uygulanan tornalama ekillerindendir. parças torna makinesine merkezlenip ba lanarak kaba tornalanmas yap l psilindirik hale getirilir. Sonra koninin ba lang çve biti noktalar en büyük ve en küçük ölçüye indirilir. Daha sonra da arada kalan yer tam do rusal olarak tornalanarak istenen ekil elde edilmi olur. Burada dikkat edilecek nokta son rötu i leminin kesme yöntemiyle tornalanmas d r. Son olarakarzuediliyorsa zmparalama ilemi yap l r(resim2.4). 13

18 Resim 2.4: Düz konik ekilvermek KademeliKonik ekil Verme Kademeli konik tornalama i lemi, konik tornalamadan daha çok uygulanan bir tornalama yöntemidir. Bu yöntemle i parçalar na biraz daha hareket ve ekil verilerek zengin ve be enilen görünü lü i ler yap l r. parças puntalar ars na merkezlenerek ba land ktan sonra kaba tornalamas yap l p silindir hale getirilir. Sonra metre, cetvel veya çivi çak l pucu kesilerek sivriltilmi ölçü ç talar yla i parças ndaki belirli yerler markaland ktan sonra ieuygun torna kalemleriyle gereken ekillendirme i lemleri yap l r(resim2.5,2.6,2.7,2.8). Resim 2.5: Konikkademelitornalanm biri Resim 2.6: Konikkademelitornalanm birsehpa aya 14

19 Resim 2.7: Konikkademelitornalanm ve üzerine Muz dilimi fitil aç lm birayak Resim 2.8: De i ik ekillerde tornalanm ve muz dilimi fitil aç lm ayaklar 15

20 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Koniktornalama uygulamas yap n z. lembasamaklar Tornalayaca n zi parças n haz rlayarakkö egenlerini birle tirip merkezinibulunuz. Öneriler Bu i lemiözelgönye ile veya herhangibir cetvelile de yapabilirsiniz. Bu i lemi kenarlar n orta noktalar n birle tirerekde yapabilirsiniz. Mahmuz puntan n i parças n kavrayabilmesi için çizdi inizçizgi üzerinden1-2mmderinlikte parçay kesiniz. Kesme i leminiel testeresi veya erit testere yapabilirsiniz. Di er yard mc ölçü aletlerini de haz rlay n z. parçan z puntalara ortalayarak ba lay n z.siper do rultusu ve yüksekli ini ayarlay n z. parçan z makineye ba lay n z. 16 Siperkenar ile i parças kenar aras n 3 mm,siperüstkenar n i parças merkezinden 3mmyukar da ayarlayaraksiperi sabitleyiniz. parças ile siper aras n çokgeni b rakmaki kazas na nedenolabilir. parças incelince siperi parçaya yakla t r n z. Gezerpuntasabitleme kolu ve siperyükseklik sabitleme kollar n

21 gerekli ayarlar yaparak sabitleyiniz. Makineyiçal t r p b ça hafifçe de direrekmerkezli ba lan p ba lanmad n kontrol ediniz. Makineyi çal t rarak kaba tornalama yap p parçay silindirikhale getiriniz. Ölçme ve markalama i lemlerini yap n z. Kaba tornalama genellikle oluklu kalemlerle ve kaz ma yöntemiyleyap l r. Kör bçakla düzgüni yap lamaz, kullanaca n zbçaklar bilenmesi gerekiyorsa bileyiniz. Ölçme ve markalamada de i ikalet ve yöntemler geli tirebilirsiniz. Uç aç kl n ayarlad n z pergelinizi sipere dayayarak i inizi markalay n z. Makineyiçal t r p pergelin sivri uçlar n i parças na dokundurarak markalama i lemini gerçekle tirebilirsiniz. 17

22 Markalama i lemlerini metre ile ölçüpkalemle i aretleyiniz. parças n elle döndürerekve kalemi markalanançizgilere dokunduraraki in çevresine markalama i lemini yapabilirsiniz. Çapkumpas n ayarlayarakilkbo umunba layaca ölçüsüneindiriniz. yeri Son rötu ve düzeltme içinçap kumpas n z 1-2mmbüyük ayarlayabilirsiniz. Ba lang ç k sm n i resminize göre ekillendiriniz. ekillendirme i lemlerinde de i ik b çaklar kullanabilirsiniz. Konikli in biti noktas n da i resminize göre ölçülendiriniz. ekillendirme i lemlerinde de i ik b çaklar kullanabilirsiniz. 18

23 Aya nalt ksm n resminize göre ekillendiriniz. Aya nalt ksm en çok görünen ksmoldu u içinbe enilenbir form vermeye özen gösteriniz. Arada kalanksm tornalayarakkonikle tiriniz. Bu i lemde önce oluklu b çaklarla kaz ma yöntemiyle tornalama yap n z. Kaba tornalamadansonra son düzeltme i lemini yap n z. çbükey ve d bükey yerlerde son düzeltmeleri yap n z. Sondüzeltme i lemini e ika zl b çaklarla kesme yöntemiyle tornalama yaparak bitiriniz. çbükeytornalamalarda kavise uygunoluklu kalemler kullan n z. Kavisibelirginle tirenfatural tornalamay yap n z. Bu i lemde kare bçak denen delikkalemlerini kullan n z. 19

24 Z mparalama yaparak i lemi bitiriniz. Z mparalamay kal n ve ince zmparalama olarakiki a amada yapabilirsiniz. Koniktornalad n zi parçalar namuzdilimifitil açmak için divizör ve rulmanl puntal kal ba ba lay n z. Bu i lemidikeyfreze makinesinde yapabilirsiniz. Kal b b ça ntamkar s ndakipimedayay piterekmuz dilimifitiliaç n z. lkdilimiaç ncaba taraftanyeniden ba lay n z. Bu i lemiçinmakine ayarlar na gereken önemi veriniz. lemiçinuygun bçak kullan n z. Her i lemsonunda divizörüçeviripfitilaçaraki lemi bitiriniz. parças n nçevresi kaça bölünecekse divizörüona uygun olarakçeviriniz. 20

25 ÖLÇME VEDE ERLEND RME ÖLÇME VEDE ERLEND RME Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Y harfinikoyunuz. 1. Konik tornalama çok yayg n birtornalama yöntemi de ildir. 2. Sadece konik tornalama yaparak be enilen iler yapmak mümkün de ildir. Konik tornalanan yüzeylere içbükey veya d bükey ekiller verilerek be enilebilecek iler yap lmal d r. 3. Konik tornalama da i parças n iki punta aras na merkezleyerek ba lamak tornalaman n önemli bir a amas d r. 4. Konik tornalanm i lere, uygun torna makinelerinde veya freze makinelerinde fitiller aç larak be enilen i ler yapmak mümkündür. 5. Konik tornalanacak i parçalar n n markalanmas nda pergel kullan lmaz.. 6. Konik tornalama yöntemiyle tornalama yaparken ölçme ilemleri sadece metre ile yap l r. 7. Konik tornalamada tornalana yerlerdeki d çap ölçüleri çap kumpaslar yla yap l r. 8. Koniktornalamada torna hatlar n nbozulmamas içinzmparalama yap lmaz. DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtar ile kar la t r n z. Do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevap verdi iniz ya da cevap verirken tereddüt ya ad n z sorularla ilgilikonular faaliyete dönerektekrarinceleyiniz. Tüm sorulara do ru cevap verdiyseniz uygulamal de erlendirmeye geçiniz. 21

26 UYGULAMALI TEST Örneki parças üzerinde koniktornalama yap n z.bu uygulamay a a göre kontrolediniz. daki kriterlere Aç klama: A a da listelenen davran lar kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu a(x) lei aretleyiniz. De erlendirme Ölçütleri De er Ölçe i Evet Hay r 1 Tornalayaca n z i parças n n merkezini buldunuz mu? 2 Mahmuz puntan n i parças n kavrayabilmesi için çizdi inizçizgi üzerinden1-2mmderinlikte parçay kestiniz mi? 3 Uygun siper kaidesi ve siperi seçip ayarlad n z m? 4 parçan z makineye ba lat n zm? 5 Makineyi çal t rarak kaba tornalama yap p parçay silindirikhale getirdiniz mi? 6 Gerekliölçme ve markalama i lemleriniyapt n zm? 7 Pergelle markalama i lemini yapt n z m? 8 Markalama i lemlerini kalemle yapt n z m? 9 lk bo umu tornalay p çap kumpas ile ölçme i lemini yapt n zm? 10 Ba lang ç k sm n i resminize göre ekillendirdiniz mi? 11 Konikli in biti noktas n da i resminize göre ekillendirdiniz mi? 12 Aya nalt ksm n resminize göre ekillendirdinizmi? 13 Ba lang ç ve biti yeri aras nda kalan k sm tornalayarakkonikle tirdiniz mi? 14 Kaba tornalamadan sonrason ekillendirme ilemlerini 22

27 yapt n zm? çbükey ve d bükey yerlerde son düzeltmeleri yapt n zm? Kavisi belirginle tiren fatural tornalamay yapt n z m? 17 Z mparalama yaparak i lemi bitirdiniz mi? Konik tornalad n z i parçalar na muz dilimi fitil açmak için divizör ve rulmanl puntal kal ba iinizi ba lad n zm? Kal b b ça ntamkar s ndaki pimedayay piterekmuz dilimi fitiliaçt n zm? Her i lemsonunda divizörüçeviripfitilaçarak i lemini bitirdiniz mi? DE ERLEND RME Yap lan de erlendirme sonunda Hay r eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz.kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplar n z n tamam Evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 23

28 AMAÇ Ö RENME FAAL YET -3 Ö RENME FAAL YET 3 Bu faaliyet sonucunda gerekli ortam ve ekipman sa land nda torna makinesini ve torna kalemlerini kullanarak tekni ine uygun olarak kademeli tornalama i lemleri yapabileceksiniz. ARA TIRMA Torna makineleriyle faaliyet gösteren i letmeleri ara t rarak yap lan i lem ve i leri gözlemleyiniz. Tornalanm ürünlerin kullan ld yerleri, kullan ld klar yerlere nas lbir etki katt klar n de erlendiriniz ve bu ara t rmalar n z s n fta arkada lar n zla tart n z. Çevrenizde bu alanla u ra an i letmelerden, mesleki ö retim veren e itim kurumlar ndan, konu ile ilgili bütün yaz l kaynaklardan veya internet ortam ndan ara t rmalar n z gerçekle tirebilirsiniz. Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda ah ap teknolojisi alan nda kullan lan torna makineleriyle ilgili bilgileri ö renecek düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekildetornalama i lemlerini yapabileceksiniz. 3.KADEMEL PARÇA TORNALAMA YAPMAK 3.1. Kademeli ekilvermek Kademeli parça tornalama ilemi de manüel torna makinesinde çok uygulanan bir tornalama yöntemidir. sminden de anla laca gibi ayn seviyede olmayan birbirine göre gittikçe incelen düz,içbükey,d bükeytornalama uygulamalar d r Düz Kademeli ekilvermek Bu tornalama yöntemi fatural tornalama veya Merdivenli tornalama diye de bilinir. Tornalananyüzeylerdüzfakatgittikçeincelenhatlareldeedilerekyap lantornalama yöntemidir (Resim3.1). Resim 3.1: Kademeli tornalanm 24 i parças

29 ç-d bükey Kademeli ekil Vermek çe veya d a do ru kavisli olarak yap lan tornalama i lemleridir. D bükey kavisli b çaklarla içbükey tornalama içbükey kavisli b çaklarla d bükey tornalama yap labilir.fakat bu ilemler düz bçaklarla veya normal oluklu bçaklarla da yap labilir. Ancak biraz bilgi ve deneyim gerekir. (Resim 3.2) de içbükey ve d bükey tornalamaya bir örnek, (Resim 3.3) de a z içbükey ve d bükey kavislendirilmi b çaklar görülmektedir. Resim 3.2: çbükey ve d bükey tornalama Resim 3.3: A z de i ik biçimlerde ekillendirilmi b çaklar 25

30 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Düz, içbükey- d bükey kademelitornalama uygulamas yap n z. lembasamaklar Tornalayaca n z i parças n makineye ba lay n z. Öneriler Merkezleme i lemlerini önceki faaliyetlerde anlat ld gibi yap n z. Oluklu kalemle i parçan z n kaba tornalamas n yap n z. Öncedeni parças n n kö elerini k rarak zamandan kazanabilirsiniz. Markalama i lemini yap n z. Markalama i lemi için de i ikyöntemler kullanabilirsiniz. lk ksm ölçüye getiriniz. iniziölçüsüne getirirken ölçme i leminiçap kumpas yla yapabilirsiniz. 26

31 Markalaman n gere i olan di er kademeli tornalama i lemini yap n z. Tornalama i lemibitince z mpara yaparak daha temiz birtornalama yüzeyielde edebilirsiniz. Bilenmi oluklu kaleminizle içbükeytornalamalar yap n z. Bu i lemid bükeybçaklarla da yapabilirsiniz. resmi veya örne e göre olmas gerekend bükey kavisli ve di er tornalamalar yap n z. Builemdeelal kanl göre de i ikbçaklarla çal abilirsiniz. n za 27

32 ÖLÇME VEDE ERLEND RME ÖLÇME VEDE ERLEND RME Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Y harfinikoyunuz. 1. Kademeli tornalama çokuygulanan bir yöntemde ildir. 2. Düzkademelitornalamaya fatural tornalama veya merdivenlitornalama da denir. 3. çbükeytornalama i lemi içbükeybçaklarla yap l r 4. D bükey tornalama i lemi d bükey b çaklarla yap l r 5. D bükey tornalama düz a zl ve oluklu kalemlerle de yap labilir. 6. Kademeli tornalamada çap ölçme i lemleri d çap kumpaslar ile yap l r. 7. Kademeli do rusal tornalamada pergel ile ölçme ve markalama i lemi yapmak tehlikelidir. 8. Koniktornalamada son i lemolarakzmparalama yap l r. DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtar ile kar la t r n z. Do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevap verdi iniz ya da cevap verirken tereddüt ya ad n z sorularla ilgilikonular faaliyete dönerektekrarinceleyiniz. Tümsorulara do ru cevap verdiyseniz uygulamal de erlendirmeye geçiniz. 28

33 UYGULAMALI TEST Örnek i parças üzerinde düz, içbükey- d bükey kademeli tornalama yap n z Yapt n z uygulamay a a daki kriterlere göre de erlendirerek, eksik veya hatal gördü ünüzdavran lar tamamlama yoluna gidiniz. Aç klama: A a da listelenen davran lar kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu u(x) lei aretleyiniz. De erlendirme Ölçütleri 1 Tornalayaca n zi parças n makineyeba latt n z m? Oluklukalemlei parçan z nkabatornalamas n 2 yapt n zm? Yapaca n ztornalama ilemine göre markalama 3 i leminiyapt n zm? 4 lkba lang çksm n ölçüyegetirttinizmi? Markalaman ngere iolandi erkademeli 5 tornalamailemleriniyapt n zm? Oluklu kalemlerle içbükey tornalama yapt n z 6 m? resmi veya örne e göre olmas gereken 7 d bükeykavisli vedi ertornalamalar yapt n z m? De er Ölçe i Evet Hay r DE ERLEND RME Yap lan de erlendirme sonunda Hay r eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz.kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplar n z n tamam evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 29

34 Ö RENME FAAL YET -4 AMAÇ Ö RENMEFAAL YET 4 Bu faaliyet sonucunda gerekli ortam ve ekipman sa land nda torna makinesini ve torna kalemlerini kullanarak tekni ine uygun olarak konik tornalama i lemleri yapabileceksiniz. ARA TIRMA Torna makineleriyle faaliyet gösteren iletmeleri ara t rarak yap lan ilem ve i leri gözlemleyiniz. Tornalanm ürünlerin kullan ld yerleri, kullan ld klar yerlere nas lbir etki katt klar n de erlendiriniz ve bu ara t rmalar n z s n fta arkada lar n zla tart n z. Çevrenizde bu alanla ura an iletmelerden, mesleki öretim veren eitim kurumlar ndan, konu ile ilgili bütün yaz l kaynaklardan veya internet ortam ndanara t rmalar n z gerçekle tirebilirsiniz. Bufaaliyetteverilenbilgilerdo rultusundaah apteknolojisialan ndakullan lan yar otomatik burma (Dekoratif tornalama ) makineleriyle ilgili bilgileri ö renecek düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekildeburgulu tornalama i lemleriniyapabileceksiniz. 4. BURGULU TORNALAMA YAPMAK 4.1. Burma Makinesi Tan m ve Parçalar Tan m :Torna makinelerinde yuvarlat larak ekillendirilen i parçalar n nyüzeylerini çevreselolarakoyan, ekillendirenveya yüzeylereçizgiçizen makinelereburmamakinesi denir (Resim4.1). Burma makineleri gövde yap s itibar yla manüel torna makinelerine benzer yap daki makinelerdir. Gövde yap s farkl olsa dahi çal ma prensipleri ayn d r. parças yine puntalar aras na ba lan rve i parças dönerek ilenir. Ancak i parças n ndönme hz manüel torna makinelerine göre daha yava t r. Manüel torna makinelerinde i parças n döndüren bir adet motor vard r. Burma makinesinde ise en az iki adet motor vard r. Makineninözelli inegöremotorsay s artar. Manüeltornamakinesindebçak elletutulup sipere dayanarak i parças ekillendirilir. Burma makinesinde ise b ça döndüren ve b ça ntak ld ayr bir motor vard r. Bçak yatay konumdad ri parças na dikey olarak gelir (Resim4.2). Burma makinelerinde bça ntak ld en az 3000 dev/dakika hzla dönen bir motor vard r. Ayr ca b ça sa a sola hareket ettiren bir motor daha vard r. Bu motor çal nca anz man sistemi devreye girerek zincir sayesinde b çak motorunu hareket ettiren kare vidal mili döndürerek b çak kaidesinin hareket etmesini sa lar. Ayn anda kare vidal mil di lileri, di lilerde i parças n döndürerek i leme devam edilir. 30

35 Özellikleri geli tirilen burma torna makinelerinde daha de i ikilerin yap labilmesi mümkündür (Resim 4.3). Hatta yatak üzerindeki burma ünitesini söküp yerine siper kaidelerini ba layarakdi lisisteminidevred brak pmakineyimanüeltornamakinesigibi kullanmak mümkündür. Parçalar Resim 4.1: Yar otomatikburma torna makinesi 1. Yatak 2. B çakhareketmotoru 3. Sa -solhareketmotoru 4. Divizör (Bölme diski) 5. Gezer punta kaidesi 6. Gezer punta kaidesisabitleme vidas 7. Rulmanl punta 8. Rulmanl punta tespit kolu 9. Sa a-sola hareketli kzak 10. Öne-arkaya hareketlikzak 11. B çakderinlikayar vidas 12. Koruyucu kapak 13. B çakhareket alteri 14. Sa -solhareket alteri 15. Kare vidal mil 16. B çak mili 17. B çak 18. Hareketdi lileri 31

36 Resim 4.2: Bçakve i parças n nkonumu Resim 4.3: Geli tirilmi bir burma torna makinesi 32

37 Çe itleri Burma torna makineleri Yar otomatikburma torna makineleri Tam otomatik burma torna makineleri diye ikiye ayr l r. Yar Otomatik Burma Torna Makineleri: Yukar da k saca anlat lan ve faaliyetimiz boyunca anlat lacak olan bu makine dekoratif kopyalama ve burma makinesi diye de bilinir. Bu makine ile bçak hareket mesafesi ayarlanarak i parças n nçevresine, ayarlanan derinlikte ve arzu edilen say da bölme i lemini burarak ileme i lemi yap l r. Bçak derinli i yüzeysel olarak ayarlan rsa yüzeyde çevresel bir burma ilemi gerçekle ir (Resim 4. 4). B çak derinli ii parças n nmerkezine kadar girerse içi bo bir oyma ilemi gerçekle tirilir (Resim5.5).Bui lemtamotomatikburma torna makinelerinde de ayn ekildedir. Yar otomatik burma makinelerinde i parças elle ba lan r, bçak derinli iayarlan r, burma yap lacak mesafe ayarlan r, bçak motoru ve hareket motoru çal t r l r. parças dönmeye ba lar. Bçak ba l oldu ukaide ile birlikte ilerlerken yüzeyde çevresel olarak kesme i lemini yapar. Bçakayarlananson noktaya gidince durur. Makineyi çal t ranki iel ile divizörü (bölme diski) döndürür ve hareket motoru ters yöne çal t r l r. Bçak hareket motoru yine ayarlanannoktaya gelince durur. leme bu ekilde devamedilir ve bitirilir. Resim 4.4: Yüzeysel bir burma uygulamas,bçakyüzeysel kalm Resim 4.5: çi bo birburma uygulamas,bçakmerkeze kadar girmi 33

38 Tam OtomatikBurma TornaMakineleri: Tam otomatik burma torna makineleri, ad ndan da anla laca gibi yar otomatik burma makinelerinin yapt i leri otomatik olarak yapan makinelerdir. lenecek parçalar makine arjörüne dizilir, ayarlar yap ld ktan sonra makine çal t r l r. Bundan sonraki bütün i lemleri makine otomatik olarak kendi kendine yapar. Yani i parças n al r, ilk tur burma i lemini yapar, divizör kendi kendine döner, bçak ters yönde geri gelirken di er burma i lemini yapar. lemi bu ekilde bitirerek i parças n b rak rve yeni parçay al r. Bu makinelerle masa ayaklar,sehpa ayaklar,ranza ayaklar,fiskos sehpa ayaklar,merdiven korkuluklar,çekyatvekoltukayaklar vs.yap labilir Bak m leme ba lamadan önce: Kesicibçaklar nkeskinli inikontrolediniz,gerekiyorsabileyiniz. Gezer punta hareket ve ba lama düzenlerinin normal çal p çal mad n kontrolediniz. B çak hareket di lilerinin normal çal p çal mad n, i parças n n dönmesinisa layandi lilerinnormalçal pçal mad n kontrolediniz. anz man sistemininnormalçal pçal mad n kontrol ediniz Puntalar ntammerkezli ve rahat çal pçal mad n kontrolediniz. Günlük bak m: Günlükçal ma sonunda makine tala lar n temizleyiniz. Kullan lan kesici vedi ertak mlar yerlerinekald r n z. Çal t n zçevreyi temizleyerek makine metal yüzey ve eklentilerini ince ya ilehafifçe ya lay n z. Haftal kbak m: Milvepuntayataklar ndakiya lamanoktalar n ya lay n z. Makinenin tala ve tozlar n temizleyiniz. Metal yüzeyleri ve eklentileri ince ya ileya lay n z. Y ll kgenel bak m: Her yla a dakii lemlerigözdengeçiriniz. Motor, altervekabloba lant lar n kontrolediniz. Yataklar,puntaveaynaba lant lar n kontrolediniz. Kay vekasnaklar ndurumunukontrolediniz. Gezer punta yata,hareketve skma düzenlerinikontrol ediniz. Hareket ve skma düzenlerinikontrolediniz. Ölçme aletleri ve eklentilerikontrol ediniz. 34

39 Eklentileri Burma Torna makinelerinde normal torna makinelerinden farkl eklentiler vard r. Bunlar: Kare Vidal Mil: Makinenin arka ksm nda yata aparalel ve yatak boyunda uzanan bir mildir. Makine anz man sistemi motordan ald hareketle di lileri, di lilerdekarevidal milidöndürerekbça nba l oldu ukaideninilerlemesini sa lar (Resim4.6). Resim 4.6: Kare vidal mil Hareket K zaklar : ki çe it hareket kza vard r. Birisi kare vidal mil yard m yla yatak üzerinde bça nsa a-sola hareketini sa lar. Di eri de önearkayahareketlebça ni parças nagirece iderinlikmiktar n ayarlar. Divizör: Silindirik ayak veya sütunlar torna burma makinelerinde çevresel olarak ekillendirme ileminde kullan lan bir bölme diskidir. (Bu divizörün ba l oldu ubir kal pla (Resim 4.7) silindirik ayak veya sütunlara torna veya freze makinelerinde eksen boyunca fitil veya oluklar aç labilir.) parçalar divizör sayesinde ye veya ebölünebilir. Divizörün içinde bir bölme diski vard r. Bölme diski üzerinde iç içe çizilmi birkaç daire, de i ik say da eit parçalara bölünür ve bu noktalardan tespit piminin çap nda delinir (Resim 4.8). Çevirme kolu üzerine de, diskteki her dairenin hizas ndan ve ayn çapta bir delik delinir.bu kal b kullan rken tornada daha önce ilenmi olan parça ayn punta yerlerinden makineye ba lan r. Parça kaç eit parçaya bölünmek isteniyorsa, gerekli bölüm dairesi seçilir. Çevirme kolundaki delik, bu dairedeki deliklerden birinin hizas na getirilerek tespit pimi tak l r. Makine miline ieuygun bçak tak larak parça eksenine göre yükseklik ayar yap l r. Aç lacak fitilin boyuna göre boy ayar yap l r. Makine çal t r larak ilk burma tornalama ilemi yap l r. Bçak geri çekilerek varsa tespit pimi çkar l rve kol çevrilerek sonraki delik hizas na getirilerek pim tak l r. Makine geri dönü yönünde çal t r l pbçaki parças na de dirilip ikinci ve di er burma ilemleri ayn ekilde tamamlan r. 35

40 Resim 4.7: Divizör tak l kal p Resim 4.8: Divizör içindeki bölme diski B çaklar: Dikey freze ve el freze makinelerine de tak labilen ksa bçaklard r. Tabandan ve yanlardan kesme ilemi yapabilirler. Farkl a zyap s ndad rlar ve a zyap lar na göre profilaçarlar (Resim4.9). Resim 4.9: Burma torna makinesi bçaklar 36

41 Çal ma Güvenli i Parçalar makineyesa lam bir ekilde ba lay n z. Gezerpuntay s kt ktan sonra mutlaka tespitediniz. Tala miktar n b ça zorlamayacak ekilde ayarlay n z,bçakderinli ifazla ise i lemibirkaçhamledetamamlay n z. B ça ni parças üzerindeburmayapaca alan do ruolarakayarlay n z. B çak kaidesinin hareketini sa layan di lilerin düzenli çal pçal mad n kontrolediniz. Ö renme aamas nda, makine çal rken hiçbir ayarlama, ölçme, markalama ve kontroli lemiyapmay n z. Divizöründo ruçal pçal mad n kontrolediniz. Daimakeskinbçaklarlaçal n zvekörelen b çaklar bileyiniz. Dönenparçayaveba lamaelemanlar naeliniziçarpmay n z. 37

42 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Burma torna uygulamas yap n z. lembasamaklar parcan z öncemanüeltorna makinesinde yuvarlakhale getiriniz. Öneriler Bu i lemikaba tornalam eklinde yap n z,çok düzgün tornalama yapmakiçin u ra may n z. Tornalad n zi parças n burmamakinesine puntalararas naba lay n z. B çak derinli ini ayarlayarak derinlikayar vidas n s k n z. B çak ve hareket motorunu çal t rarak burma torna i lemine ba lay n z. Burma i lemi merkeze kadar olacaksa uygun bçak kullan n z. B ça ni üzerindeilerleyerekburmaoyma yapmas n sa lay n z. Bu i lemlerde keskin bilenmi b çakkullan n z. 38

43 B çak ayarlanan son noktaya kadar ilerleyince geriye çekip i parças ndan uzakla t r n z.divizörü bölme say s na göre çevirip hareket motorunu ters yöne çal t r p b ça i parças na yakla t r n z. Bölme i lemini2,4,8 veya 3,6,12 eklinde yapabilirsiniz. lemleritekrarlayarakburma tornalama i lemini bitiriniz. parçan z sökerekkontrol ediniz. 39

44 ÖLÇME VEDE ERLEND RME ÖLÇME VEDE ERLEND RME Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Yharfinikoyunuz. 1. Manüel torna makinesinde yuvar laklat lan i parçalar n n yüzeylerini çevresel olarak ekillendirenmakinelereburma makinesidenir. 2. Burma torna makinesinde torna kalemleride kesiciolarakkullan labilir 3. Burma torna makinesinde birden çokmotor vard r. 4. Burma torna makinesinde bçakkaidesisa asola ve öne arkaya hareketlidir. 5. Burma torna makinesi sadece çevresel olarak burma tornalama i lemi yapan bir makinedir. 6. Burma torna makinesinde bölme i lemi divizör denen bölme diski ile yap l r. 7. Burma torna makineleri yar otomatik ve tam otomatik torna makineleri diye iki çe ittir. 8. Burma torna makinesinde zmparalama ilemi yap lamayaca için bilenmi keskin b çakkullan lmal d r. DE ERLEND RME Cevaplar n z cevap anahtar ile kar la t r n z. Do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevap verdi iniz ya da cevap verirken tereddüt ya ad n z sorularla ilgilikonular faaliyete dönerektekrar inceleyiniz. Tümsorulara do ru cevap verdiyseniz uygulamal de erlendirmeye geçiniz. 40

45 UYGULAMALI TEST Örnek i parças üzerinde Burma Torna yap n z. Bu uygulamay a a daki kriterlere göre kontrolediniz. Aç klama: A a da listelenen davran lar kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu a(x) lei aretleyiniz. De erlendirme Ölçütleri De er Ölçe i Evet Hay r 1 parcan z manüeltorna makinesinde yuvarlakhale getirtiniz mi? 2 Tornalad n zi parças n burmamakinesipuntalar aras naba lat n zm? 3 Bçak ve hareket motorunu çal t rmadan önce gerekli ayarlamalar yapt n zm? 4 Bça ni üzerinde ilerleyerekburma oyma yapmas n sa lat n zm? Bçakayarlanan son noktaya kadar ilerleyince geriye 5 çekipi parças ndanuzakla t r pdivizörübölmesay s na göreçeviriphareketmotorunutersyöneçal t r pters yöndetornalamayapt n zm? lemleritekrarlayarakburma tornalama i lemini 6 bitirtiniz mi? DE ERLEND RME Yap lan de erlendirme sonunda hay r eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz.kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplar n z n tamam evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 41

46 MODÜL DE MODÜL DE ERLEND RME ERLEND RME Modül ile kazand n z yeterli i a a daki ölçütlere göre de erlendiriniz. De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r Düz Parça Tornalamaile lgiliölçütler 1 Düztornalama i leminde siperinayarlanmas n yapt n zm? 2 Düztornalamada tornalama yöntemlerini ö rendiniz mi? 3 4 K sa ve uzun siperle çal man nolumlu ve olumsuz yönlerini ö rendinizmi? Düz tornalama da i parças n n merkezlenmesinin önemini ö rendinizmi? 5 Güvenlibir ekildedüztornalama i lemleriniyapt n zm? KonikParçaTornalamaile lgili Ölçütler 1 Konikparça tornalamakne demektir ö rendiniz mi? 2 3 Konik tornalanan i parçalar n nkullan ld yerleri örendiniz mi? Konik tornalama da kullan lan b çaklar bileme i lemini yapt n z m? 4 Kal pla,muz dilimi fitil açmak i lemini yapt n z m? 5 Muz dilimi fitil açma i lemini güvenli bir ekilde yapt n z m? KademeliParçaTornalama ile lgiliölçütler 1 Kademeli tornalama yapt n zm? 2 Kademeli tornalama da kullan lan b çaklar tan d n z m? Güvenli bir ekilde içbükey ve d bükey tornalama uygulamalar yapt n zm? Kademeli tornalama yaparken makineyi durdurarakmarkalama i lemlerini yapt n zm? Kademeli tornalama yaparken çap mastarlar yla ölçme ve kontrol i lemlerini yapt n zm? BurguluTornalamaiçinÖlçütler 1 Burma tornalama makinesi hakk nda yeterli bilgileri ö rendiniz mi? 2 Burma torna makinesinin parça ve eklentileri hakk nda yeterli 42

47 3 4 5 bilgileri ö rendiniz mi? Burma torna makinesinde güvenlikle bir ekilde burma tornalama uygulamas yapt n zm? Burma torna makinesinde yap lan i lerin kullan ld ö rendinizmi? yerleri Burma torna makinesinde içi bo burmal tornalama uygulamas n yapt n zm? Düzenli Çal ma içinölçütler 1 Çevreyi koruma ile ilgili etik kurallara uygun davrand n z m? 2 Kulland n z alet ve avadanl klar yerlerine kald rd n z m? 3 Makinelerle ilgili çal ma kurallar na uydunuz mu? 4 5 Ah ap burma tornalama makineleri çal ma prensiplerini ö rendiniz mi? Her çal ma sonunda çal t mi? n z yeri ve makineyi temizlediniz 6 Mesle inizle ilgili etik kurallara uygun davrand n z m? 7 Çal ma an nda i elbisesi giyip gerekti i zaman gözlük kulland n zm? DE ERLEND RME Yapt n z de erlendirme sonucunda eksikleriniz varsa ö renme faaliyetlerini tekrarlay n z. Modülü tamamlad n z, tebrik ederiz. Ö retmeniniz size çe itli ölçme araçlar uygulayacakt r.ö retmeninizle ileti ime geçiniz. 43

48 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI Ö renme faaliyetindeki sorulara verdi iniz cevaplar cevap anahtar ile kar la t rarak kendinizide erlendiriniz. Ö RENME FAAL YET -1 N CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar 1 D 2 Y 3 D 4 Y 5 D 6 D 7 D 8 D 9 Y 10 Y 11 Y 12 D 13 D 14 Y 15 Y Ö RENME FAAL YET -2 N N CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar 1 Y 2 D 3 D 4 D 5 Y 6 Y 7 D 8 Y 44

49 Ö RENME FAAL YET -3 ÜN CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar 1 Y 2 D 3 Y 4 Y 5 D 6 D 7 Y 8 D Ö RENME FAAL YET -4 ÜN CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar 1 D 2 Y 3 D 4 D 5 Y 6 D 7 D 8 D 45

50 KAYNAKLAR NAKÇA KAYNAKLAR AH N Ahmet, Ders Notlar,Ankara,2006. AFYONLU A.Safa, A açi leri Tak m ve Makine Bilgisi, Devlet Kitaplar, Milli E itim Bas mevi, stanbul, Healing-arts.org