DEHİDRATASYONDA SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DEHİDRATASYONDA SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ"

Chagatai Ersoy
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DEHİDRATASYONDA SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ 1 D R. A Y T Ü L N O Y A N HANGİ SIVI? Ne kadar? Hızı? Oral?

2 1831 YAZ 2 HĠNDĠSTAN DAKĠ KOLERA EPĠDEMĠSĠNĠN HIZLA BALTIK LĠMANLARINA YAYILDIĞI HABERĠ ĠNGĠLTERE YE ULAġTI 1831 KIġ KOLERA ĠNGĠLTERE YE YAYILDI. DR. O SHAUGHNESSY KOLERA HASTALARININ KANLARINI ÇALIġMAKLA GÖREVLENDĠRĠLDĠ.

DR. O SHAUGHNESSY 3 1831 de koleradan ölen bir vaka Lancet

VAKADA KARBONAT EKSĠKLĠĞĠ TUZ MĠKTARLARINDA BELĠRGĠN AZALMA 1

3 DR. O SHAUGHNESSY de koleradan ölen bir vaka Lancet KOLERA VAKASININ HEPSĠNĠN KANINDA SU EKSĠKLĠĞĠ 2 VAKADA KARBONAT EKSĠKLĠĞĠ TUZ MĠKTARLARINDA BELĠRGĠN AZALMA 1 VAKANIN DIġKISINDA ALKALĠYE YATKINLIK VE TUZ MĠKTARINDA AZALMA SAPTADI.

4 DR.THOMAS LATTA ENTERĠK YOLLA YERĠNE KOYMAYI DENEDĠ SIVIYI DOLAġIMA HIZLA ATMAYI DENEDĠ 3 LĠTRE SUYA 2-3 DĠRHEM SODA TUZU ĠLE 2 ÖLÇÜ SODA KARBONATI KONULARAK IV SOLUSYON HAZIRLADI CC SIVI VERĠNCE SĠHĠRLĠ BĠR ETKĠ ĠLE ÖLMEKTE OLAN KĠġĠNĠN NABZI DÜZELDĠ YAġAM BELĠRTĠLERĠ ORTAYA ÇIKTI ANCAK ĠSHAL DEVAM EDĠYORDU. 3 SAAT SONRA HASTA TEKRAR BATMAYA BAġLADI VE 3500 CC SIVI ĠLE TEKRAR ĠYĠ SONUÇ ALDIM. BU HASTADA 7 LT SIVIYI 12 SAATTE VEREREK DURUMU KONTROL ALTINA ALDIM. 48 SAAT SONRA HASTA KEYĠFLE PĠPOSUNU TÜTTÜRÜYORDU. 4

5 LI YILLAR 5 Parenteral Sıvı Tedavisi Kolera mortalitesi > 50% den < 30% Ancak yine ciddi bir problem, hastalar iyileģiyor ama ardından konvülziyon, koma ile eksitus Muhtemelen sodyum düzensizlikleri Hipo ve hipernatremi

6 1957 DEFĠSĠT TEDAVĠSĠ YavaĢ ve dikkatlice hesaplanarak hipotonik sıvı infüzyonu ġokta izotonik sıvı infüzyonu Na/K/H2O eksikliğinin düzeltilmesi Na düzensizliğine yol açmadan Na probleminin yavaģ düzeltilmesi Mortalite tek basamaklı rakamlara geriliyor 6 Holliday MA, Segar WE. The maintenance need for water in parenteral fluid therapy. Pediatrics. 1957;19:

7 7 IV sıvı tedavisi günümüzde rutin kullanılan bir tedavi modalitesidir. Geldiğimiz nokta yüzyıllar süren bir hikaye, dini inançlar, bilimsel olmayan varsayımlar, deneyler ve hataların sonucudur.

8 AMAÇ 8 Dehidratasyonlu çocuklarda sıvı elektrolit tedavisinde standart ve pratik yaklaģım önerileri sunmak

9 KAYIP SIVI TEDAVĠSĠ BASAMAKLARI 1) DEHĠDRATASYONUN AĞIRLIK DERECESĠ 9 DEHĠDRATASYON DERECESĠ=[(İlk Ağırlık-Geliş Ağırlığı)/İlk Ağırlık]x100 ÖRNEK: 8 kg orta derecede dehidrate olan çocukta kayıp %10 olup 800 cc iken 25 kg orta derecede dehidrate olan bir çocukta kayıp %6 olup 1500 olarak hesaplanır DEHĠDRATASYON MĠKTARI: [Ağırlıkx%Kayıp]/100

10 DEHĠDRATASYONUN KLĠNĠK BULGULARI 10 Özellik Hafif Orta Ağır Vücut Ağırlık Kaybı <2yaş >2yaş %5 %3 %10 %6 %15 %9 Kan Basıncı Normal N, Nabız Normal Deri Rengi Soluk Gri Alacalı Deri Turgoru Normal, Hafif Mukoza N, Hafif Kuru Çok Kuru Kavrulmuş KDZ Normal > 3sn > 5sn Göz küresi Normal N, Çökmüş Çökmüş Fontanel Normal Yumuşak Çökmüş İdrar Miktarı Hafif azalmış Oligüri Anüri

11 11 DEHĠDRATASYONDA VERĠLECEK SIVI MĠKTARI ĠDAME SIVI+KAYBEDĠLEN SIVIDIR. HAFĠF ORTA AĞIR ml/kg ml/kg >100 ml/kg 5/10/2011

12 KAYIP SIVI TEDAVĠSĠ BASAMAKLARI 2) DEHĠDRATASYONUN TĠPĠ ĠZONATREMĠK DEHĠDRATASYON HĠPONATREMĠK DEHĠDRATASYON HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYON 3) DEHĠDRATASYONUN SÜRESĠ HDS HĠS 3 Günden Kısa %75 % Gün %60 %40 7 Günden Uzun %50 %50 12

13 KAYIP SIVI TEDAVĠSĠ BASAMAKLARI 13 4) TEDAVĠNĠN VERĠLĠġ YOLU ORAL? PARENTERAL

14 Bilinci açık AĞIZDAN SIVI TEDAVĠSĠ Ağızdan aldığını yutabilen Yenidoğan dahil her yaģ grubuna Her tür gastroenteritte kullanılabilir AteĢ kontrendikasyon değildir Durdurulamayan kusmalar dıģında kusma da AST tedavisi için kontrendikasyon değildir. 14

15 AST ĠLE DEHĠDRATASYON TEDAVĠSĠ 15 DEHİDRATASYON DERECESİ TEDAVİ SÜRE HAFĠF ml/kg ORS 3-4 saat ORTA ml/kg ORS 3-4 saat AĞIR ml/kg ORS 3-4 saat ġok bulgusu 20 cc/kg %0.9 NaCl IV DolaĢım düzelene kadar tekrarlayan inf. Sonra ORS EĢlik eden hipernatremi Dehidratasyonun türüne göre ayarlanır ORS ile >12st serum Na monitorize edilir

16 PARENTERAL TEDAVĠ ENDĠKASYONLARI 16 Ağır dehidratasyon ve Ģok tablosu ġuur değiģikliği Yeterli oral alamama ġiddetli kusma ve oral tedaviye yanıtsızlık Semptomatik elektrolit bozuklukları

17 KAYIP SIVI TEDAVĠSĠ BASAMAKLARI 17 5) SIVININ VERĠLĠġ HIZI FAZ I: BAġLANGIÇ DÖNEMĠ FAZ II: ARA DÖNEM FAZ III: ÜÇÜNCÜ DÖNEM

18 KAYIP SIVI TEDAVĠSĠ BASAMAKLARI 6) SIVININ ĠÇERĠĞĠ???? 18 ĠZONATREMĠK DEHĠDRATASYON HĠPONATREMĠK DEHĠDRATASYON HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYON

19 2 GÜNLÜK VE KUSMA ÖYKÜSÜ OLAN, AĞIRLIĞI 9 kg, 1 YAġINDA KIZ HASTA ĠZONATREMĠK ORTA DERECEDE DEHĠDRATE ĠSE SIVI TEDAVĠSĠ NASIL OLMALIDIR? 1. SIVI KAYBI HESAPLANIR. (AğırlıkxDehidratasyon%)/100= (9x10)/100=0.9 L=900 cc 2. ĠDAME SIVI HESAPLANIR. 9 kgx100cc/kg=900 cc 3. SODYUM KAYBI HESAPLANIR. Kaybın %75 i HDS dan 675 cc 140 meq/l Na içeriği 95 meq Na %25 i HĠS dan 225 cc 150 meq/l K içeriği 34 meq K 4. ĠDAME SODYUM ĠHTĠYACI HESAPLANIR. 40 meq/l olması nedeni ile 36 meq Na ihtiyacı vardır SAATTE VERĠLECEK SIVI MĠKTARI VE HIZI FAZ I: FAZ II: 800 cc /8 st FAZ III: 800 cc/16 st 20 cc/kg %0.9 NaCl 180cc sıvı+28 meq Na 1600 cc 103 meq Na 64 meq/l Na içerir %5D+%0.45 NaCl uygun bir sıvıdır. Hesaplanan K miktarı içine konur.

20 ÖNERİ 1: 20 ĠZONATREMĠK DEHĠDRATASYONDA PARENTERAL TEDAVĠDE %5Dx+%0.45NaCl+20 meq/l K solusyonu iyi bir seçimdir.

21 HĠPONATREMĠK DEHĠDRATASYON Hiponatremi serum Na değerinin 130mEq/L 21 DolaĢım Hacmi azalır Ġdrar Na u azalır Yüksek ADH, Su emilimi artar Na kaybı devam ettikçe ADH etkisi ile hiponatremi derinleģecektir. HASTA HİPOVOLEMİNİN HİPONATREMİN ve HATALI DÜZELTMENİN KOMPLİKASYONLARI İLE KARŞI KARŞIYADIR DİKKAT! HĠPONATREMĠYĠ DÜZELTĠRKEN GELĠġMĠġ OLAN ADAPTASYON MEKANĠZMALARINA GERĠ DÖNÜġ ĠÇĠN YETERLĠ ZAMAN TANINMALIDIR!

22 SEMPTOMATĠK HĠPONATREMĠDE DĠKKAT EDĠLECEKLER Semptom genellikle konvülsiyondur Serum Na u hızla 5mEq/L yükseltilmelidir Tedavide %3 NaCl kullanılmalıdır (4ml/kg 10dk ) Maksimum 12 ml/kg 22

23 2 GÜNLÜK VE KUSMA ÖYKÜSÜ OLAN, AĞIRLIĞI 9 kg, 1 YAġINDA KIZ HASTA HĠPONATREMĠK ORTA DERECEDE DEHĠDRATE ĠSE SIVI TEDAVĠSĠ NASIL OLMALIDIR? 1. SIVI KAYBI HESAPLANIR. (AğırlıkxDehidratasyon%)/100= (9x10)/100=0.9 L=900 cc 2. ĠDAME SIVI HESAPLANIR. 9 kgx100cc/kg=900 cc 3. SODYUM KAYBI HESAPLANIR. Kaybın %75 i HDS dan 675 cc 140 meq/l Na içeriği 95 meq Na %25 i HĠS dan 225 cc 150 meq/l K içeriği 34 meq K Ayrıca ( )x0.6x9=54 meq Na kaybı 1. ĠDAME SODYUM ĠHTĠYACI HESAPLANIR. 40 meq/l olması nedeni ile 36 meq Na ihtiyacı vardır SAATTE VERĠLECEK SIVI MĠKTARI VE HIZI FAZ I: FAZ II: 800 cc /8 st FAZ III: 800 cc/16 st cc/kg %0.9 NaCl 180cc sıvı+28 meq Na 1600 cc 157 meq Na 100 meq/l Na içerir %5D+%0.45 NaCl uygun bir sıvıdır. Hesaplanan K miktarı içine konur.

24 ÖNERİ 2: 24 HĠPONATREMĠK DEHĠDRATASYONDA PARENTERAL TEDAVĠDE ĠLK 8 ST %5Dx+%0.9 NaCl+20 meq/l K KALAN 16 ST %5Dx+%0.45NaCl+20 meq/l K solusyonu iyi bir seçimdir.

25 ÖNERİ 2: 25 HĠPONATREMĠK DEHĠDRATASYONDA PARENTERAL TEDAVĠDE %5Dx+%0.45NaCl+20 meq/l K solusyonu iyi bir seçimdir. Na ĠZLEMĠ YAPILMALI!!

HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYON Hipernatremi serum Na değerinin >145 meq/l Genellikle iyi tolere edilir En sık nedeni Na içeriği düģük olan sıvı kayıplarıdır (Viral gastroenteritler ve kusma) 26 Klinik

26 HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYON Hipernatremi serum Na değerinin >145 meq/l Genellikle iyi tolere edilir En sık nedeni Na içeriği düģük olan sıvı kayıplarıdır (Viral gastroenteritler ve kusma) 26 Klinik tablo aynı orandaki izonatremik dehidratasyondan hafiftir. HĠPERNATREMĠ SSS KANAMALARI, TROMBOZU GĠBĠ CĠDDĠ KOMPLĠKASYONLARA YOL AÇABĠLECEĞĠ GĠBĠ HIZLI TEDAVĠSĠ DE ÖNEMLĠ BĠR MORBĠDĠTE VE MORTALĠTE NEDENĠDĠR.

HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYONDA DĠKKAT EDĠLECEKLER Serum Na değeri 0.

27 HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYONDA DĠKKAT EDĠLECEKLER Serum Na değeri meq/l/st veya 15 meq/l/gün hızından daha fazla düģürülmemeli 4-6 saatlik aralar ile elektrolit takibi yapılmalı Hızlı Na düģüģlerinde disequilibrium sendromu geliģebilir. 27 SERUM NA DEĞERİNE GÖRE DEHİDRATASYON DÜZELTİLME SÜRESİ Na= mEq/L Na= mEqL Na= meq/l Na= meq/l 24 saat 48 saat 72 saat 84 saat

28 HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYON 28 BU SIVININ ĠÇERĠĞĠ KONUSUNDA FĠKĠR BĠRLĠĞĠ YOK BaĢlangıç sıvısı %5Dx+%0.9 NaCl olarak seçilmeli Saatlik düģüģ takip edilerek sıvıdaki Na konsantrasyonu düzenlenmeli SIVININ ĠÇERĠĞĠ VE VERĠLĠġ HIZI SERUM SODYUM DEĞERĠNĠN DĠKKATLĠCE ĠZLENMESĠNDEN DAHA DEĞERLĠ DEĞĠLDĠR!

29 ÖNERİ 3: 29 HĠPERNATREMĠK DEHĠDRATASYONDA PARENTERAL TEDAVĠDE %5Dx+%0.9 NaCl+20 meq/l K ve %5Dx+%0.45NaCl+20 meq/l K solusyonu her iki koldan ayrı ayrı takılır Na düģüģ hızana göre sıvıların hızı ayarlanır

30 ÖNERİ 4: 30 TÜM DEHĠDRATASYONLARDA ORAL TEDAVĠ PARENTERAL TEDAVĠDEN DAHA GÜVENLĠ VE FĠZYOLOJĠKTĠR MÜMKÜN OLAN EN KISA ZAMANDA ORAL TEDAVĠYE GEÇĠLMELĠDĠR

31 PARENTERAL SIVI TEDAVĠSĠNĠN ETKĠNLĠĞĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Dehidratasyonun klinik bulgularının izlemi Tartı takibi Ġdrar çıkıģının takibi Ġdrar dansitesinin takibi YükselmiĢ BUN düzeyinin düģmesi Elektrolit bozukluklarının düzelmesi 31

32 32 Her hastaya uygulanacak "yemek tarifi" gibi bir standart sıvı elektrolit tedavisi tarifi yoktur. Tedavi her hastanın özelliğine göre düzenlenmelidir. Tedavinin baģlangıcındaki sıvı elektrolit gereksinimini hesaplanması bir öngörüdür, bu miktarlara kesin olarak uymak mümkün olmayabilir.

33 33 Hastaların koģulları ve tedaviye yanıtları çok değiģkendir, bu nedenle tedavinin baģarısı için hastanın çok yakın izlenmesi (fizik muayene bulguları, ağırlık değiģiklikleri, idrar miktarı, dansitesi, kan biyokimyası, vb) gereklidir.

34 34 Doğru ve etkin bir tedavi yapabilmek ve ortaya çıkabilecek komplikasyonları en aza indirebilmek için tedavi planları olabildiğince basit ve kolay uygulanabilir olmalıdır. Örneğin karıģım sıvılar yerine mümkün olduğunca tek bir sıvı yeğlenmeli ve sık sık sıvı değiģtirmek yerine uzun süre kullanılabilecek sıvılar planlanmalıdır.

35 35 DEHĠDRATASYON TEDAVĠSĠ HAVUZ PROBLEMĠ KADAR BASĠT DEĞĠLDĠR SATRANÇ KARġILAġMASINDA OLDUĞU GĠBĠ RAKĠBĠN HAMLESĠNE GÖRE HAMLEMĠZDE DEĞĠġĠKLĠK YAPMAK BU TEDAVĠNĠN TEMELĠDĠR.

Benzer belgeler

SIVI GEREKSİNİMİ ÇOCUKLARDA SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ. Dr. Dilek DURMAZ AÜTF Acil Tıp ABD 25/05/2010. Vücut Sıvılarının Dağılımı

SIVI GEREKSİNİMİ ÇOCUKLARDA SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ. Dr. Dilek DURMAZ AÜTF Acil Tıp ABD 25/05/2010. Vücut Sıvılarının Dağılımı ÇOCUKLARDA SIVI ELEKTROLİT TEDAVİSİ Dr. Dilek DURMAZ AÜTF Acil Tıp ABD 25/05/2010 Doğumda vücut ağırlığının %75 i su iken, büyük çocuklarda bu oran %60 dır Yaşla birlikte HDS azalırken HİS artar Akut dehidratasyon