Türkiye küçük Millet Meclisleri Ekim 2013 O.P. Raporu

Transkript

1 Türkiye küçük Millet Meclisleri Ekim 2013 O.P. Raporu 1 1 Demokratikleşme Paketi Toplumsal Barışa Katkı Sunar mı?

2 2

3 Ortak Paydalar * Türkiye demokratikleşme adımları atmak zorunda. * Yeni anayasaya olan ihtiyacımız devam ediyor Hazırlayan: Yakup Kadri Karabacak Türkiye küçük Millet Meclisleri Koordinatörü, Raporda yer alan görüşler TkMM katılımcılarına aittir. TkMM Girişimi, Uncular Cad. 28/2, TR İSTANBUL 3

4 Söz küçüğün! TBMM 1 Ekim itibariyle çalışmalarına başladı. Yaz boyunca meclis tatildeydi; ancak siyaset için aynısını söylemek doğru olmaz. Alışılmışın dışında bir yazı, sıcak tartışmalarla geride bıraktık. Suriye, çözüm süreci ne olacak derken, demokratikleşme paketinin içeriği bir aydan fazla süre tartışıldı. İçeriği derken; tek tek pakette yer alan maddeleri niteleyemiyoruz elbette. Zira Başbakan paketi açıklayana kadar, içinde ne olduğunu kimse bilmiyordu. Son ana kadar paketin içeriğinin bakanlar kurulunda tartışılmaya devam edildiği ve hatta son dakika rötuşları, ekleme-çıkarmalar yapıldığı da dile geldi. TkMM ler yeni dönemin ilk toplantılarının konusunu belirlerken henüz, paket açıklanmamıştı. Ancak toplantılar gerçekleştiği esnada, paketin içeriği artık biliniyordu. 18 maddeden oluşan paketin, kimi düzenlemeleri idari (yönetmelik, kararname) düzeyinde, kimisi ise kanun düzeyinde düzenlemeler gerektiriyor. İdari düzenlemeye tabi olanlardan bir kısmı ( andımız ın kaldırılması, başörtüsüne kısmi özgürlük) hızlıca yürürlüğe girdi bile. TkMM toplantılarının tutanaklarından da anlaşıldığı üzere, pakette konu olan ve olmayan başlıklar daha uzun süre tartışılmaya da devam edecek. ********************************* 4

5 TkMM Ekim 2013 toplantıları 17 ilde gerçekleşti. Toplantılara katılan milletvekillerinin isimleri ise şöyle: Cuma İçten (Diyarbakır/Ak P.), Galip Ensarioğlu (Diyarbakır/Ak P.), Atilla Kart (Konya/CHP- Bodrum toplantısına da katıldı), Erdal Aksünger (İzmir/CHP), Mustafa Moroğlu (İzmir/CHP), Alaattin Yüksel (İzmir/CHP), Rıfat Sait (İzmir/ Ak P.), Yahya Akman (Şanlıurfa/Ak P.), Bilal Macit (İstanbul/Ak P.), Ali Haydar Öner (Isparta/CHP), Metin Külünk (İstanbul/Ak P.), Celal Dinçer (İstanbul/CHP). Toplamda 13 milletvekilinin katıldığı toplantılara, belediye başkanları düzeyinde katılım olmadı. Ne var ne yok? Türkiye nin kronik demokrasi sorunları olduğu ortak paydasında, katılımcılarımızın tamamı birleşiyor. Bu sorunların ne olduğu ise, toplantılarda başlıklar halinde ifade edilmemiş. 5

6 Tartışmaların, özellikle pakete konu olan başlıklar ekseninde devam ettiğini belirtelim. Bir yoğunluk çizelgesi yapılacak olursa, birinci sırayı Kürt sorunu, ikinci sırayı Aleviler, üçüncü sırayı ise din ve inanç özgürlüğü almış görünüyor. Pakette yer alan düzenlemelerin bu başlıklar ekseninde değerlerlendirilmesine geçmeden önce, daha genel yöntem ve gelecek beklentileri tartışmalarını ele alalım. Paketin hazırlanmasına ve sunulmasına ilişkin eleştiriler tek taraflı ve katılımcılık etrafında yoğunlaşıyor. Paketin içeriğinin son ana kadar parlamentodan ve kamuoyundan saklanmış olması bu eleştiride esas neden. Aynı şekilde başbakanın paketin içeriğini açıklarken yapmış olduğu açıklamalar da yöntem temelinde eleştiriliyor. Hem hazırlık hem de sunuş aşamasında, hükümetin lütufkâr bir yaklaşım ortaya koyduğunu düşünen çok sayıda katılımcımız oldu. Öneri ise ortak: en azından TBMM parti grupları düzeyinde bir işbirliğinin hükümet tarafından aranması, zorlanması gerekliliği. Paketin hazırlanma aşamasında, toplumun örgütlü kesimlerinin görüş ve önerilerinin de alınması gerekliliği fikri yine öne çıkıyor. Tüm katılımcılarımız, ortak paydaya da yansıdığı üzere, Türkiye nin demokratikleşme sürecinin hızlanması taraftarı. Yasal düzenlemelerin yanında, en önemli ortak vurgu ise anayasa sürecine yapılıyor. Yeni anayasa çalışmalarının temposu, karar alıcılar nezdinde düşmüş görünse, siyasetin gündeminde bu çalışma daha az yer 6

7 bulmaya başlamış olsa da, sivil toplumun bu isteği azalmışa benzemiyor. Katılımcılarımız, demokratikleşme sürecinin en önemli adımı olarak yeni anayasayı görmekteler. Pakette bulunanlar / bulunamayanlar İçeriğe ilişkin tartışmaları genel olarak iki bağlamda değerlendirmek mümkün. Bunlardan birincisinin niyet okumak olarak tarif edilmesi yanlış olmaz. Bu normatif değerlendirmenin neredeyse tüm illerde karşılık bulduğunu belirtmek gerekecek. Şöyle ki; bu eksenin bir tarafında yer alan görüş, Ak Parti hükümetinin ve özelde de Başbakan Erdoğan ın attığı adımların her şart altında demokrasi hedefiyle atıldığına kanaat ediyor. Eksenin diğer tarafı ise, atılan adım her ne olursa olsun, Ak Parti tarafından atıldığı sürece demokratik muhtevaya sahip olamayacağına inanıyor. Tüm değerlendirmeler bu netlikte olmadığı gibi, çok sayıda katılımcının tek tek pakette yer alan düzenlemelere dair değerlendirmeler yaptıklarını da belirtmemiz gerekir. Bu kategoride değerlendirilebilecek görüşlerin sahiplerinin, büyük oranda yetmezliklerinin yanında paketi olumlu karşıladıkları görülüyor. Konuşmalarda sıklıkla telaffuz edilen bir kelime de beklenti. Neredeyse bir aya yayılan tartışmalar esnasında paketin kapsayıcılığı ve derinliği hakkında ciddi bir beklenti ortaya çıktığı anlaşılıyor. Bu beklenti içerisinde olanların, paketi yeterli bulduğunu söylemek ise güç. 7

8 Daha somut bir eksene taşınacak olursak; bu eksenin bir tarafı, Türkiye nin darbelerle ve askeri vesayetle malul geçmişinin tortularını bir paketle ortadan kaldırmanın gerçekçi olmadığını düşünüyor. Paketin içeriği yanı sıra, hükümetin demokratikleşme çabasına inanç söz konusu. Üstelik bu minvalde, kimi yetersizlikleri olsa da, paketin önemli düzenlemeler içerdiği ifade ediliyor. Hükümetin demokratikleşme yolunda daha da adımlar atacağı öngörülüyor. Eksenin diğer tarafında yer alan eleştiriler iki cümleye odaklanıyor. Bunlardan birincisi, pakette yer alan düzenlemelerin asla tatmin edici olmadığı ve fiilen aşılmış yasakların pakete konu edildiği. İkincisi ise, hükümetin paketi bir seçim çalışması olarak hazırladığı, demokratikleşme hamlesi olarak nitelendirilemeyeceği. Paketin ortaya çıkışının çözüm süreci ile yakın ilişkisi olduğu muhakkak. Bunu destekler şekilde en fazla değerlendirme de bu bahiste olmuş. Pakette yer alan ilgili düzenlemelerden yalnızca anadilde eğitim konulu olana yoğun bir itiraz var. Anadilde eğitimin bir temel hak olduğu, bunun yalnızca özel okullar ile sınırlandırılmasının yanlış olacağı fikri hâkim. Diğer düzenlemeleri tatmin edici bulan katılımcı sayısı da oldukça düşük. Özellikle TMK ve TCK ya ilişkin düzenlemelerin yapılması, yine bu yolla KCK tutuklularının serbest bırakılması en fazla ifade edilen beklenti. Bunu ikinci sırada izleyen ise, AB yerel yönetimler özerklik şartına konulan şerhlerin kaldırılması, yerel yönetimlerin özerkliğinin sağlanması. 8

9 Koruculuğun kaldırılmasına ilişkin bir düzenlemenin pakette yer alacağı beklentisi özellikle doğu, güneydoğu illerinde hâsıl olmuş. Yine aynı illerde, çözüm sürecinin devam etmesi isteği kuvvetle dile getiriliyor. En büyük endişe ise, paketin devam eden ya da tıkandığı söylenen çözüm sürecinin önünü açmaya yetecek kuvveti ortaya çıkaramayacağı. Hükümetin daha fazla adım atması bekleniyor. Kürt sorunu kadar, Aleviler in sorunları da gündeme gelmiş. Pakette bu başlıkta değerlendirilebilecek tek düzenleme olan Hacı Bektaş Üniversitesi adımı, kesinlikle yeterli bulunmamış. Cemevlerinin ibadethane statüsüne kavuşması beklentisi hâkim. Çok sayıda katılımcımız, andımızın kaldırılmasını memnuniyetle karşılıyor. Bu seremoni militarist ve milliyetçi bulunmuş görünüyor. Buna ek olarak, eğitim müfredatının bir bütün olarak elden geçirilerek, şoven ve militarist söylemlerden arındırılmasını bekleyen katılımcılarımız var. Elbette andımızın kaldırılmasına itirazlar da var. Bu seremoninin ulusal bir gururu temsil ettiği belirtiliyor. Mor Gabriel Kilisesi arazisinin vakfa iadesi de olması gereken olarak tarif edilirken, beklenti devletin el koyduğu (gasp ettiği) tüm vakıf mallarının sahiplerine iadesi yönünde. Kamuda başörtüsü yasağının kaldırılmasına itiraz eden yok. Ancak üniformalı mesleklerde yasağın devam etmesi çok sayıda eleştiri almış. Başörtüsü yasağının keyfiyet ve fiili 9

10 durumdan çıkarak, ilk kez yasal olarak karşılık bulduğunu belirten katılımcılarımız oldu. Pakette seçim sistemine ait düzenleme önerileri ise çok gündeme gelmedi. Bu konuda görüş beyan eden katılımcılar, her üç önerinin de hükümetin sayısal varlığını arttırmaya yönelik olacağını düşünüyorlar. Paketten beklentiler elbette bu başlıklarla sınırlandırılabilecek gibi değil. Kurum temsilcilerinin, çalışma alanları doğrultusunda birçok beklentiyi dile getirdiği kolaylıkla tahmin edilebilir. Özellikle LGBT ve kadın çalışmaları yapan kurumların temsilcileri, her iki başlığa ilişkin pakette tek bir düzenlemenin olmamasını şiddetle eleştiriyorlar. Tam aksine, tek bir pakette tüm bu sorunların çözümünün mümkün olamayacağını belirten ve paketi bu haliyle de son derece önemli bulan katılımcılarımız olduğunu belirtmiştik. 10

11 11

12 Sayılarla TkMM EKİM 2013 Toplantıları Gerçekleşme sayı ve oranları: Yapılması gereken toplantı sayısı: 21 İptal edilen toplantı: 4 (Adana, Batman, Mersin, Urfa) Yapılan toplantı sayısı: 17, Toplantı gerçekleşme oranı: %80,9 Sivil Toplum katılımı: Olması gereken sivil toplum katılımcı sayısı: 340 Toplam sivil toplum katılımcı sayısı: 199, %58,5 Seçilmişlerin katılımı: Katılması gereken milletvekili sayısı: 126 Katılan toplam milletvekili sayısı ve oranı: 13, %10,3 Katılması gereken belediye başkanı sayısı: 17 Katılan toplam belediye başkanı sayısı ve oranı: 0 Kolaylaştırıcı ağırlayan belediye sayısı ve oranı: 5, %29,4 Medya ilgisi: Toplantılara katılan medya muhabiri sayısı toplam: 42 Toplantı başına düşen medya muhabiri sayısı: 2 Toplantılara kim ev sahipliği yaptı? Ev sahipliği yapan belediyeler ve oranı: 9, % 52,9 Ev sahipliği yapan meslek odaları ve oranı: 3, % 17,6 Ev sahipliği yapan STÖ sayısı ve oranı: 4, % 23,5 Ev sahipliği yapan sendika sayısı ve oranı: 1, % 5,8 Sivil toplum bileşenlerinin katılım oranları: Katılımcı meslek odaları sayısı: 13, %6,5 Katılımcı sendika sayısı: 27, %13,5 Katılımcı dernek/vakıf/girişim sayısı: 159, %79,8 İzleyiciler: İzleyici olarak katılanlar: 308 Kanaat Önderi: 48 12