GEBELİKTE CİNSELLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1 FACTORS AFFECTING PREGNANCY SEXUALITY

Transkript

1 HAKEMLI HEMŞIRELIK ARAŞTIRMALARI DERGISI INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF NURSING RESEARCHES UHDULUSLARARASI GEBELİKTE CİNSELLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1 FACTORS AFFECTING PREGNANCY SEXUALITY Aslı KARAKUŞ 1, Emre YANIKKEREM 1 1 Celal Bayar Üniversitesi Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Manisa / Türkiye Öz: Fizyolojik, psikolojik, sosyal ve cinsel değişimler gebelik döneminde kadının cinsel yaşamını etkilemektedir. Bu derlemede, gebelikte cinselliği etkileyen faktörlerle ilgili yılları arasında Pubmed ve Google Akademik yoluyla 33 tam metne ulaşılan çalışmalar incelenmiştir. Bu veri tabanlarına sexuality and pregnancy, sexual dysfunction and pregnancy, body image and pregnancy, depression and pregnancy and sexuality, sexual behaviour and pregnancy anahtar kelimeleri yazılmıştır. Gebelikte cinselliği etkileyen faktörler yapılan araştırmalar doğrultusunda incelendiğinde; gebelik trimesteri ilerledikçe çiftlerde cinsel ilişki sıklığının azaldığı, erkeklerin cinsel ilişkiyi daha az başlattığı, kadınların ise cinsel ilişkiyi başlatma oranında artma olduğu gözlenmiştir. Prekonsepsiyonel dönem ile karşılaştırıldığında gebelik döneminde cinsel ilişki sıklığının azaldığı belirlenmiştir. Kadının üstte olduğu ya da kaşık pozisyonu gebelik döneminde, erkeğin üstte olduğu pozisyon gebelik öncesi dönemde tercih edilmektedir. Üriner inkontinans, artan karın hacmi, kilo alma ve mide şikâyetleri gebelik döneminde en sık yaşanan fiziksel şikayetler olup, bu yakınmaların cinsel disfonksiyona neden oldukları saptanmıştır. Depresyon, anksiyete ve stres gebelerde cinsel uyarılma ve cinsel fonksiyonda azalmaya neden olmaktadır. Fiziksel değişimlere bağlı olarak beden imajı olumsuz etkilenmekte, bu durum cinsel disfonksiyona yol açmaktadır. Bebeğe zarar vermekten korkma kadınların gebelik döneminde cinsel ilişkide bulunmama nedenlerinin başında gelmektedir. Gebelik süresince cinsel disfonksiyon artmakta, cinsel istek, orgazm, uyarılma ve lubrikasyon azalmaktadır. Gebelikte cinsel ilişki sırasında yanma hissi, ağrı, erken boşalma, abdominal kramp/kontraksiyon, dış genital organlarda şişme, kanama, vajinada kuruluk ve yorgunluk gibi fiziksel yakınmalar yaşanmaktadır. Şehirde yaşayan, evlilik süresi uzun olan, çalışan ve ileri yaşta olan kadınlar arasında cinsel ilişki sıklığı düşmektedir. Anahtar Kelimeler: Gebelik, Cinsellik, Cinsel Disfonksiyon Abstract: Physiological, psychological, social and sexual changes affect women s sexual life during pregnancy period. In this review, 33 full texts were examined about factors affecting pregnancy sexuality by using Pubmed and Google Scholar published between 2010 and The keywords of sexuality and pregnancy, sexual dysfunction and pregnancy, body image and pregnancy, depression and pregnancy and sexuality, sexual behavior and pregnancy were written to the databases. When factors affecting sexuality during pregnancy were examined in accordance with research it was observed that the frequency of sexual intercourse decreased in couples trimester of pregnancy progressed, men s initiate of sexual intercourse decreased and women s initiate of sexual intercourse increased. Compared to preconception period, it was determined that frequency of sexual intercourse was decreased in pregnancy period. The woman on top or spoon positions and the man on top were preferred in pregnancy and preconception period, respectively. Urinary incontinence, increasing abdominal volume, gaining weight and stomach were the most common physical complaints which lead to sexual dysfunction during pregnancy. Depression, anxiety and stress cause decreasing in sexual arousal and sexual function. Physical changes in pregnancy period affect women s body image negatively, this situation was lead to sexual dysfunction. Fear of harming the fetus was the most reason for women not having sexual intercourse in pregnancy period. Sexual dysfunction was increased; sexual desire, orgasm, arousal and lubrication were decreased during pregnancy. Physical complaints such as burning sensation, pain, premature ejaculation, abdominal cramp/contraction, swelling of the external genital organs, bleeding, vaginal dryness and fatigue were experienced during sexual intercourse in pregnancy period. Frequency of sexual intercourse was decreased among employed and older women, who had longer duration of marriage and who have been living in city center. Key Words: Pregnancy, Sexuality, Sexual Dysfunction Doi: /UHD (1) Sorumlu Yazar: Aslı KARAKUŞ, Celal Bayar Üniversitesi Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Manisa / Türkiye akarakus_ksk@hotmail.com Geliş Tarihi / Received: Düzeltme Tarihi / Revised: Kabul Tarihi/ Accepted: Makalenin Türü: Type of article ((Literatür Araştırması Derleme / Literature Review) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok None of Ethics Committee 91

2 GEBELİKTE CİNSELLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Gebelik, kadınlar için fizyolojik, psikolojik, sosyal ve cinsel değişimlerin yaşandığı bir dönemdir (Çalık ve Aktaş, 2011: ). Bu dönemdeki anatomik, fizyolojik ve psikolojik değişiklikler cinsel yaşamı etkilemektedir (Ertem ve Sevil, 2010: 40-7). Gebelik döneminde meydana gelen fiziksel ve hormonal değişiklikler kadının kendisini farklı algılamasına, çirkin ve cazibesiz hissetmesine neden olabilir. Bu değişimler sonucu kadının kendine güven duygusu ve benlik saygısı azalıp; beden imajı olumsuz yönde etkilenebilir (Babacan Gümüş vd., 2011: 7-14). Beden imajının fiziksel değişimlere bağlı olarak olumsuz etkilenmesi sonucu cinsel disfonksiyona neden olduğu bilinmektedir (Babacan Gümüş vd., 2011: 7-14; Chang et al., 2011: ). Gebelik trimesteri ilerledikçe yaşanan fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklar bebeğe zarar verme korkusu, cinsel ilişkinin erken doğuma ve düşüğe neden olacağına inanma, gebelikte cinsel ilişkiyi tehlikeli ve günah olarak algılama gebelikte yaşanan cinsel hayatı ve cinsel ilişki sıklığını etkilemektedir (Rados et al., 2014: ; Pauleta et al., 2010: ). Gebelikte östrojen, progesteron, prolaktin, tiroid stimüle eden hormon (TSH), human koryonik gonadotropin (HCG) hormon düzeylerinde ciddi değişiklikler görülmektedir. TSH hormonu ile gebelik depresyonu arasında güçlü bir ilişki olduğu belirtilmekle birlikte; (Çalık ve Aktaş, 2011: ) östrojen, progesteron, ve prolaktin hormonlarının artışı gebelikte bulantı, kusma, yorgunluk, kilo alma ve memede hassasiyete neden olmaktadır (Johnson, 2011: ). Bununla birlikte progesteronun artışı ve vajina dokularında meydana gelen konjesyon nedeniyle disparoni, vajina akıntısında artma ve istemsiz idrar kaybı yaşanmaktadır. Hormonların neden olduğu bu fiziksel, mental ve duygusal değişiklikler cinsel yaşamı olumsuz olarak etkilemektedir (Santiago vd., 2013). Gebelik süresince erkeğin ruhsal durumu, cinsellik hakkında yanlış bilgi ve inanışları, yaşanan ambivalans, eşi ile cinsel ilişkiden kaçınma, gebeliğe zarar verme korkusu, bebeğin eşinin yaşamındaki yerini kıskanma yaşanan anksiyete ve depresyon gebelikte cinsellik üzerine etki eden diğer faktörlerdir. Bazı erkekler eşleri ile cinsel ilişki istese bile gebe bir kadına dokunmanın kutsal bir şeyi kirletmek gibi olduğunu düşünebilir, bazıları ise gebelik süresince eşlerine daha fazla yakınlık ve dostluk duyarak mutluluklarının arttığını düşünülebilir (Ertem ve Sevil, 2010: 40-7). Bu derlemenin amacı, gebelikte cinselliği etkileyen faktörler ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesidir. Pubmed ve Google Akademik veri tabanlarına sexuality and pregnancy, sexual dysfunction and pregnancy, body image and pregnancy, depression and pregnancy and sexuality, sexual behaviour and pregnancy anahtar kelimeleri yazılmıştır. Gebelikte cinselliği etkileyen 92

3 faktörler ile ilgili yılları arasında tam metne ulaşılan 33 araştırma makalesi incelenmiş, ulaşılan çalışmaların ayrıntılı analizi Tablo 1 de sunulmuştur. Yapılan araştırmalar; gebelik haftasının, gebelikte fiziksel, psikolojik değişiklikler ve edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim al., aralığı 2012: arttıkça, ). elektrik ve doğalgaz beden imajının, cinsellik hakkında bilgi düzeyinin, sosyoekonomik ve obstetrik faktörlerin cinselliğe etkisi, cinsel ilişki sıklığı, cinsel ilişki tipi, cinsel ilişkiyi başlatan kişi, cinsel pozisyonlar, gebeliğin farkında olma, gebelikte disparoni ve gebelikte kadınların cinsel ilişkide bulunmama nedenleri ve inanışları başlıkları altında sunulmuştur. 1. Gebelik Haftasının Cinselliğe Etkisi Gebelikte trimesterlere göre cinsel yaşam yapılan araştırmalar doğrultusunda incelendiğinde; gebelik trimesteri ilerledikçe cinsel ilişki sıklığının (Efe et al., 2014: 1-11; Corbacioglu Esmer et al., 2013: ; Pauleta et al., 2010: ; Torkestani et al., 2012: ; Yangın and Eroğlu, 2011: ; Liu et al., 2013: 54-61; Yıldız, 2015: 49-59) ve cinsel ilişkide bulunma oranının azaldığı (Erenel et al., 2011: ; Liu et al., 2013: 54-61; Yangın and Eroğlu, 2011: ) görülmektedir. Tayvan da yapılan kalitatif bir çalışmada, kadınlar gebeliğin birinci trimesterinde ayda 1.7 kez, ikinci trimesterinde ayda 1.6 kez, üçüncü trimesterinde ayda 0.4 kez cinsel ilişkide bulunduklarını belirtmiştir. Gebelerin %22.6 sının üçüncü trimesterde cinsel ilişki sıklığının azaldığı, %9.7 sinin değişmediği, %64.5 inin cinsel ilişkisinin olmadığı bulunmuştur (Liu et al., 2013: 54-61). İran da yapılan bir çalışmada, gebelerin %36.8 inin ilk trimesterde haftada bir kez, %32.9 unun ikinci trimesterde ayda bir kez cinsel ilişkide bulundukları belirtilmekle birlikte, üçüncü trimesterde ise gebelerin %49.7 sinin hiç cinsel ilişkide bulunmadığı gösterilmiştir (Torkestani Türkiye de yapılan çalışmalar incelendiğinde; Ankara da yapılan bir çalışmada kadınların %5.1 inin birinci, %13.4 ünün ikinci ve %58.6 sının üçüncü trimesterde hiç cinsel ilişkide bulunmadığı saptanmıştır (Erenel et al., 2011: ). Antalya da yapılan kalitatif bir çalışmada, kadınların %65 i gebeliğin ilk, %81 i ikinci ve tamamı üçüncü trimesterde cinsel yaşamında değişiklik olduğunu ifade etmiştir. Gebelerin %92 si üçüncü trimesterde cinsel ilişki yaşamadığını, %8 i daha az sıklıkta cinsel ilişki yaşadığını belirtmiştir (Yangın and Eroğlu, 2011: ). İstanbul da bir çalışmada, gebelerin %19.3 ünün son dört haftadır hiç cinsel ilişkide bulunmadıkları, %12.2 sinin ilk, %8.5 inin ikinci ve %37.4 ünün üçüncü trimesterde cinsel ilişkiden kaçındıkları belirtilmiştir (Corbacioglu Esmer et al., 2013: ). 2. Cinsel İlişki Sıklığı Araştırmalarda gebelik öncesine göre gebelikte cinsel ilişki sıklığında azalma görüldüğü saptanmıştır (Efe et al., 2014: 1-11; Erenel et al., 2011: 93

4 207-16; Rados et al., 2014: ; Rados et al., 2015: ; Babazadeh et al., 2013: 82-4; Bello et al., 2011: 1-6). Hırvatistan da yapılan bir çalışmada, kadınların %79.3 ünün gebelik öncesi döneme göre cinsel ilişki sıklığının azaldığı, %41 inin son bir ayda cinsel ilişkide bulunmadıkları belirtilmiştir. Gebelerin %20 si ayda bir kez, %25.3 ü ayda birkaç kez, %13.3 ü haftada birkaç kez ya da daha fazla cinsel ilişkide bulunmaktadır (Rados et al., 2014: ). Hırvatistan da 105 erkek ile yapılan diğer bir çalışmada, erkeklerin %71.4 ünün gebelik öncesi döneme göre gebelikte cinsel ilişki sıklığında azalma olduğu, %24.8 inin cinsel ilişki sıklığında herhangi bir değişiklik olmadığı, %3.8 inin ise cinsel ilişki sıklığında artma olduğu belirtilmiştir. Bu çalışmada yaklaşık üç erkekten biri (%30.5) önceki ay hiç cinsel ilişkide bulunmadığını, %18.1 i bir kez, %38.1 i birkaç kez, %13.3 ü haftada birkaç kez ya da daha sık cinsel ilişkide bulunduğunu ifade etmiştir (Rados et al., 2015: ). Türkiye de yapılan çalışmalar incelendiğinde; İstanbul da yapılan bir çalışmada gebelik öncesi cinsel ilişki sıklığı haftada 3.1 iken, gebelik döneminde 2.4 e düştüğü görülmüştür (Efe et al., 2014: 1-11). Ankara da bir çalışmada, kadınların %66.3 ü gebelik öncesi haftada bir ya da iki kez vajinal ilişkide bulunduğu, gebelik süresince cinsel ilişki sıklığının azaldığı belirtilmiştir. Kadınların %50.1 inin gebelik süresince nadir cinsel ilişkide bulundukları ya da hiç cinsel ilişkide bulunmadıkları saptanmıştır (Erenel et al., 2011: ). Cinsel ilişki sıklığı ile ilgili yapılan kalitatif çalışmalar incelendiğinde; İran da gebelik sürecinde kadınların %81.8 inin cinsel ilişki sıklıklarında azalma olduğu bulunmuştur (Babazadeh et al., 2013: 82-4). Türkiye de gebelik öncesi kadınların %8 inin haftada bir ya da iki kez, %50 sinin haftada iki ya da üç kez, %27 sinin haftada üç ya da dört kez, %16 sının her gün cinsel ilişkide bulundukları belirtilmiştir (Yangın and Eroğlu, 2011: ). Nijerya da yapılan bir çalışmada, kadınların %82 sinin gebelik süresince cinsel ilişki yaşadığı, cinsel ilişki yaşayanların %62.9 unun ayda 2-8 kez, %3.1 inin her gün, %1.9 unun iki ayda bir kez cinsel ilişkide bulundukları belirlenmiştir (Olusegun and Ireti, 2011: 894-9). Nijerya da yapılan bir diğer çalışmada kadınların %15.6 sı eşlerinin evlilik dışı ilişkilerinin olduğunu ya da bu durumdan şüphelendiklerini ve bu nedenle cinsel ilişki sıklığının azaldığı vurgulanmıştır (Bello et al., 2011: 1-6). 3. Cinsel İlişki Tipi Nijerya da yapılan bir çalışmada, kadınların %91.6 sının gebelik süresince cinsel ilişkide bulunduğu, vajinal ilişkinin daha yaygın olduğu, oral seksin düşüş gösterdiği belirtilmiştir. Genital mutilasyonlu kadınların mutilasyonsuz kadınlara göre cinsel ilişki sıklığının daha az olduğu saptan- 94

5 ÇALIK, K.Y., & AKTAŞ, S., (2011). Gebelikte Depresyon: Sıklık, Risk Faktörleri ve Tedavisi Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3 ( ) EFE, H., BOZKURT, M., SAHIN, L., MUTLU, M.F., API, M., & CETIN, A., (2014). The Effects of Pregnancy on The Sexual Life of Turkish Women Proceedings in Obstetrics and Gynecology, 4 (1-11) ERENEL, SETURK A., EROGLU, K., VURAL, G., & DILBAZ, B., (2011). A Pilot Study: In What Ways Do Women in Turkey Experience a Change in Their Sexuality During ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES IN 15 TERMS ( ) OF INDUSTRY AND Pregnancy? Sexuality and Disability, 29 ( ) ERTEM, G., & SEVİL, Ü., (2010). Gebeliğin Cinselliğe Etkisi Dirim Tıp Gazetesi, 85 (40-47) FAISAL-CURY, A., HUANG, H., CHAN Y.F., & MENEZES, P.R., (2013). The Relationship Between Depressive/Anxiety Symptoms During Pregnancy/Postpartum and Sexual Life Decline After Delivery The Journal of Sexual Medicine, 10 ( ) GONCALVES, R.L., BEZERRA, J.M.D., COS- TA, G.M.C., CELINO, S.D.M., SANTOS, S.M.P., & AZEVEDO, E.B., (2013). The Experience of Sexuality Through the View of Women During Pregnancy Journal of Nursing UFPE on line, 7 ( ) JAMALI S., & MOSALANEJAD, L., (2013). Sexual Dysfnction in Iranian Pregnant Women Iranian Journal of Reproductive Medicine, 11 ( ) JOHNSON, C.E., (2011). Sexual Health during Pregnancy and The Postpartum The Journal of Sexual Medicine, 8 ( ) KARAÇAM, Z., & ÇALIŞIR, H., (2012). İlk Kez Doğum Yapan Kadınlarda Gebelik Öncesi ve Doğum Sonrası Dönemlerde Disparoni Görülme Sıklığı ve İlişkili Durumlar Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, KISA, S., ZEYNELOĞLU, S., YILMAZ, D., & VERİM, E., (2013). Evlilik Hazırlığı Yapan Çiftlerin Cinsellikle İlgili Bilgi ve İnanışları TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 12 ( ) LEE, J.T., LIN, C.L., WAN, G.H., & LIANG, C.C., (2010). Sexual Positions and Sexual Satisfaction of Pregnant Women Journal of Sex & Marital Therapy, 36 ( ) LIU, H.L., HSU, P., & CHEN, K.H., (2013). Sexual Activity During Pregnancy in Taiwan: A Qualitative Study Sexual Medicine, 1 (54-61) MOODLEY, J., & KHEDUN, S.M., (2011). Sexual Activity During Pregnancy: A Questionnaire-Based Study Southern African 110

6 Journal of Epidemiology and Infection, 26 (33-35) NALDONI, L.M., PAZMINO M.A., PEZZAN, P.A., PEREIRA, S.B., DUARTE, G., & FERREIRA, C.H., (2011). Evaluation uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma 96 ( ) daha kapsamlı hale getirilmiştir. of Sexual Function in Brazilian Pregnant Women Journal of Sex & Marital Therapy, 37 ( ) OLUSEGUN, F.A., & IRETI, A.O., (2011). Sexuality and Sexual Experience Among Women With Uncomplicated Pregnancies in Ikeja, Lagos Journal of Medicine and ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES IN Medicine, TERMS OF INDUSTRY 4 ( ) AND Medical Science, 2 ( ) PAULETA, J.R., PEREIRA, N.M., & GRACA, L.M., (2010). Sexuality During Pregnancy The Journal of Sexual Medicine, 7 ( ) RADOS, S.N., VRANES, H.S., & SUNJIC, M., (2014). Limited Role of Body Satisfaction and Body Image Self-Consciousness in Sexual Frequency and Satisfaction in Pregnant Women Journal of Sex Research, 51 ( ) RADOS, S.N., VRANES, H.S., & SUNJIC, M., (2015). Sexuality During Pregnancy: What is Important for Sexual Satisfaction in Expectant Fathers? Journal of Sex & Marital Therapy, 41 (282-93) SACOMORI, C., & CARDOSO, F.L., (2010). Sexual Initiative and Intercourse Behavior During Pregnancy Among Brazilian Women: A Retrospective Study Journal of Sex & Marital Therapy, 36 ( ) SACOMORI, C., CARDOSO, F.L., & VANDER- LINDE, C., (2010). Pelvic Floor Muscle Strength and Body Self-Perception Among Brazilian Pregnant Women Physiotherapy, SANTIAGO, L.R.S., DA SILVA LARA, L.A., ROM, A.P.M.S., DA MATA TIEZZI, M.F.B., & DE SÁ ROSA, A.C.J., (2013). Impact of Pregnancy on the Sex Life of Women: State of the Art International Journal of Clinical TORKESTANI, F., HADAVAND, S.H., KHO- DASHENASE, Z., BESHARAT, S., DAVA- TI, A., KARIMI, Z., & ZAFARGHANDI, N., (2012). Frequency and Perception of Sexual Activity during Pregnancy in Iranian Couples International Journal of Fertility and Sterility, 6 ( ) TOSUN GULEROGLU, F., & GORDELES BESER, N., (2014). Evaluation of Sexual Functions of the Pregnant Women The Journal of Sexual Medicine, 11 ( ) WANNAKOSIT, S., & PHUPONG, V., (2010). Sexual Behavior in Pregnancy: Comparing Between Sexual Education Group and Nonsexual Education Group The Journal of Sexual Medicine, 7 ( ) 111

7 WOOLHOUSE, H., MCDONALD, E., & BROWN, S., (2012). Women s Experiences of Sex and Intimacy After Childbirth: Making the Adjustment to Motherhood Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynaecology, 33 ( ) YANGIN, H.B., & EROGLU, K., (2011). Investigation of the Sexual Behavior of Pregnant Women Residing in Squatter Neighborhoods in Southwestern Turkey: A Qualitative Study Journal of Sex & Marital Therapy, 37 ( ) YILDIZ, H., (2015). The Relation Between Prepregnancy Sexuality and Sexual Function During Pregnancy and the Postpartum Period: A Prospective Study Journal of Sex & Marital Therapy, 41 (49-59) 112