Ülkemizde Ts En Standardına Göre Üretilen Korkuluk Sistemlerinin Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi

Transkript

1 Ülkemizde Ts En Standardına Göre Üretilen Korkuluk Sistemlerinin Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi The Investıgatıon Of The Applıcabılıty Of The Barrıer Systems Produced According To Ts En Standard İbrahim Halil GEREK, 1 Ahmet Esat KORKUT, 2 Kerem Nur KÖKSAL 3 Abstract When the activities carried out in the construction sector and the accidents arising from these activities are examined, it is seen that the biggest threat to the health and safety of the employees is the work at high. When the works done at the height are examined; the faults and deficiencies in the installation, erection and dismantling of the used equipments are the most important reasons. In this context, it has been stated that in the current situation, safe railing should be used in the Occupational Health and Safety Regulation of Construction Works in order to prevent accidental fall accidents. Within the scope of this study, it has been examined in terms of how easy it is to use safe railing systems in accordance with TS EN standard in terms of our country and whether the regulations concerning the railings included in our legislation are sufficient and how the 3 class and 9 different types of railings in TS EN standard can be used for construction and in which areas, and how it is being applied. Key words: Occupational Health and Safety, Transitional Edge Railing Systems, TS EN Özet Yapı sektöru nde yapılan faaliyetler ve bu faaliyetler neticesinde yaşanan kazalar incelendiğinde çalışanların sağlık ve gu venliğine karşı en bu yu k tehdidi yu ksekte yapılan çalışmaların oluşturduğu göru lmektedir. Yu ksekte yapılan çalışmalar irdelendiğinde; kullanılan ekipmanların temini, kurulumu, montajı ve söku mu nde yapılan hatalar ve eksiklikler en önemli nedenler olarak göze çarpmaktadır. Bu kapsamda boşluklardan çalışan du şmesi kazalarının önlenmesi amacıyla mevcut durumda Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliğinde gu venli korkuluk kullanılması gerektiği belirtilmiştir. Bu çalışma kapsamında TS EN standardında yer alan 3 sınıf ve 9 farklı korkuluk tipinin inşaatlarda nasıl ve hangi alanlar için kullanılabileceği, mevzuatımızda yer alan korkuluk ile ilgili du zenlemenin yeterli olup olmadığı, u lkemiz açısından TS EN standardına uygun korkuluk sistemlerinin kullanım kolaylığı açısından incelenerek u lkemiz açısından ne ölçu den uygulanmakta olduğunun irdelenmesi amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Gu venliği, Geçici Kenar Korkuluk Sistemleri, TS EN Doç., Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, ihgerek@adanabtu.edu.tr (Yazışma yapılacak yazar) 2 Mu h., Çalışma ve Sosyal Gu venlik Bakanlığı, ahmetkorkut@gmail.com 3 Arş. Gör., Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, knkoksal@adanabtu.edu.tr Ekim 2017, Samsun 203

2 Giriş İnşaat sektöru nde iş kazalarında her yıl resmi rakamlara göre yaklaşık 500 e yakın işçinin şantiyelerde yaşamını yitirmesi olgusu, konuyu insan ve toplum hayatı açısından önemli kılmaktadır. Diğer yandan, gerçek rakamların bunun çok ötesinde olduğu değerlendirilmektedir [1]. Yapı sektöru nde yapılan faaliyetler ve bu faaliyetler neticesinde yaşanan kazalar incelendiğinde çalışanların sağlık ve gu venliğine karşı en bu yu k tehdidi yu ksekte yapılan çalışmaların oluşturduğu göru lmektedir. Yu ksekte yapılan çalışmalar irdelendiğinde; kullanılan ekipmanların temini, kurulumu, montajı ve söku mu nde yapılan hatalar ve eksiklikler, çalışma sırasında ekipmanlar u zerinde yapılan değişiklikler, yu ksekte yapılan işlerde gözetim eksikliği, yanlış korunma yöntemleri, uygun olmayan ekipmanlarla çalışma, eğitim almadan yu ksekte çalışma gibi risklerle çok sık karşı karşıya gelindiği bilinmektedir. Bununla birlikte, yapılan araştırmalarda döşeme kenarlarından, asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşluklarından, duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları arasında su reksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklardan çalışan du şmesi kazalarının yu ksekten du şme kazaları arasında ilk sıralarda yer aldığı göru lmu ştu r. Bu kapsamda boşluklardan çalışan du şmesi kazalarının önlenmesi amacıyla mevcut durumda Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliğinde [2] gu venli korkuluk kullanılması gerektiği belirtilmiş ve korkulukların ana ve ara korkuluk ile topuk levhasından oluşması gerektiği hu ku m altına alınmıştır. Ancak şantiyelerde korkuluk imalatları; 5x10 kalas ve plywood kullanılarak çiviyle sabitlenmekte veya inşaat demiri, demir profiller gelişi gu zel ve uygunsuz bağlanarak oluşturulmaktadır. Bu çalışmada Adana ilindeki inşaatlarda kullanılan geçici kenar koruma sistemlerinin durumu incelenerek ne ölçu de TS EN Geçici kenar koruma sistemleri standardına uygun olduğu belirlenmeye çalışılmıştır [3]. Kenar Koruma Sistemleri Kenar koruma literatu rde kişilerin ve nesnelerin öncelikle daha du şu k bir seviyeye du şmesini önlemek için kullanılan sistemler olarak tanımlanmakta ve çalışanlara çok daha gu venli çalışma ortamları sağlamaktadır. Kenar koruma sistemlerinin mevcut birçok farklı tu rleri bulunmaktadır. Her bir tu ru n farklı faydaları ve sınırlamaları bulunduğundan her proje için doğru kenar korumanın seçimi bu yu k önem arz etmektedir. Yu ksekten du şme ile ilgili alınabilecek toplu koruma önlemleri birincil & ikincil veya du şme önleyici & du şme tutucu olarak sınıflandırılacak olursa; korkuluk sistemlerinin, birincil veya du şme önleyici toplu koruma önlemi statu su nde anılması doğru olacaktır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliği nde anılan diğer bir toplu koruma önlemi ise gu venlik ağlarıdır. Bu noktada korkuluk sistemleri ile gu venlik ağları arasında önemli bir ayrıma dikkat çekilmesi gerekmektedir: Korkuluk sistemleri korumayı kaynağında sağlarken gu venlik ağları du şme başladıktan sonra devreye girmektedir. Bu özelliği ile gu venlik ağlarının ikincil veya du şme tutucu toplu koruma önlemi kategorisinde anılması daha doğru olacaktır [4]. Yu ksekten du şmelere karşı önlemler olarak du şmeyi sınırlandıran veya durduran 204 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

3 yöntemler tercih edilmelidir [5,6,7,8]. Bu tu r önlemlerden olan kenar koruma sistemleri genel olarak çalışma alanlarının, açıklıkların ve insan ağırlığını destekleyemeyecek kırılgan yu zeylerin çevrelenmesinde kullanılır. Bu yerler; - Betonarme platformların döşeme kenarlarında, - Asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları gibi döşemelerde su reksizlik meydana getiren boşluklarda, - Duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları arasında su reksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklarda - Çatı kenarlarında, - Kırılgan yu zeylerin çevrelenmesinde vb. örneklendirilebilir. TS EN Geçici Kenar Koruma Sistemleri Standardı Gelişmiş u lkelerde TS EN Geçici kenar koruma sistemleri - Mamul özellikleri, deney metotları [3] standardına uygun korkuluklar kullanıldığı bilinmektedir. Söz konusu standartta korkuluklar 3 sınıfta ve 9 farklı tipte ele alınmaktadır. Ülkemizde de Tu rk Standartları Enstitu su nu n TS EN standardı kapsamında firma yetkilendirmeye başladığı bilinmektedir[3]. Bu bildiri hazırlandığı tarihte iki firmanın bu şartları sağlayan koruma sistemi u rettiği ve yetkilendirildiği göru lmu ştu r. Firmaların birisi Ankara, diğeri de İstanbul da bulunmaktadır. Kenar koruma sistemlerinin, gu venlik ve performans açısından en yu ksek standartları karşıladığından emin olmak için, TS EN Geçici Kenar Koruma Standardına uygunluğu aranmalıdır [3]. Du z ve eğimli yu zeyler için kullanılabilen kenar koruma sistemleri için u ç sınıf (A sınıfı, B Sınıfı ve C Sınıfı) olarak gereksinimler belirlenmiştir. TS EN Geçici Kenar Koruma Standardı aşağıdaki durumlara yönelik gereksinimleri karşılamamaktadır [3]; - Araçlar ya da diğer mobil ekipmanların darbelerine karşı koruma, - Toplu gevşek malzemelerin (kar vb.) aşağı kaymasına karşı koruma, - Genel halkın du şmesine karşı korunması, - İskelelerde kenar koruma sistemleri yılında yu ru rlu ğe giren Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliği nde seviye farkı bulunan ve du şme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her tu rlu alanda yapılan çalışmanın, yu ksekte çalışma olarak kabul edileceği belirtilmiştir. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliğine göre toplu koruma statu su nde anılan korkuluk sistemlerinin, yapısal tasarım ve performanslarının ölçu lebilmesi için doğrudan herhangi başka bir standart veya norma atıfta bulunulmamıştır. Bu hususla ilgili sadece Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliğinde tarifi yapılan ana korkuluk, ara korkuluk, topuk levhası ve bu bileşenler arasında kalan açıklıkların ölçu leri ile ana korkuluğun herhangi bir yönden gelebilecek bir yu k karşısında mukavim olması gereken değerin kilogram cinsinden bu yu klu ğu bulunmaktadır. Ülkemiz korkuluklarında baz alınan bu değerlerden ana korkuluğun dayanıklı olması gerektiği olarak belirtilen yu k değerinin(125 kg), uygulamada tayini ve testi karışıklıklara yol açmaktadır. İlgili yu ku n statik nitelikte mi yoksa bir çarpışma Ekim 2017, Samsun 205

4 sırasında mı uygulanacağı tartışmalıdır. Yine yu k uygulandıktan sonra dikkat edilecek husus olan dayanıklılık yeterliliğinin hangi kriterlere göre belirleneceği de bir belirsizliktir [4,9]. Kenar korkuluklarında kullanılacak malzemeler ilgili standartların kriterlerini karşılamalı, yeterince dayanıklı ve kalıcı olmalıdır. Malzemeler saflığını bozacak unsur ve çeşitli kusurlardan uzak olmalıdır. En sık kullanılan malzemeler, geçici iş ekipmanlarına dair malzeme bilgilerini içeren TS EN standardına uygun olmalıdır. Gu venlik ağları ile ilgili malzeme gereksinimleri için TS EN Standardı [10] dikkate alınmalıdır. Birleştirme elemanları/kelepçeler için ise TS EN 74 Standartları baz alınmalıdır. Bulgular Geçici kenar korkuluklarının mevcut durumunu incelemek u zere Adana ilinde devam eden inşaatlar incelenmiştir. Bu amaçla şehrin farklı bölgelerinde devam eden 16 bina inşaatına gidilerek durum tespiti yapılmıştır. İncelenen bu inşaatlardan sadece birinde standarda uygun korkuluk sistemi olduğu göru lmu ştu r. Kalan binaların 9 adedinde kenar koruma sistemi amacıyla bir tedbir du şu nu lmu ş ancak standarda uygun olmadığı gözlenmiştir. Bu yapılarda genellikle korkuluk imalatlarının, 5x10 kalas kullanılarak çiviyle sabitlendiği veya inşaat demiri, demir profiller hatta bazılarında bağ telinin gelişi gu zel ve uygunsuz bağlanarak oluşturulduğu göru lmu ştu r. İncelenen 6 binada ise bu konuda herhangi bir önlem alınmadığı göru lmu ştu r (Resim 1-5). Tablo 1. İncelenen Bina İnşaatı Geçici Kenar Korkuluk Durumu Durumu Sayı % TS EN standardına uygun 1 6 Var, uygun değil 9 56 Yok 6 38 Toplam Resim Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

5 Resim 2 Resim 3 Resim Ekim 2017, Samsun 207

6 Sonuçlar Resim 5 Ülkemizdeki gu ncel mevzuatta korkuluklar ile ilgili sınırlı tanımlamalar yapılmıştır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliği nde korkuluk dayanımıyla ilgili tek tarif, ana korkuluğa herhangi bir yönden gelebilecek 125 kilogramlık yu ke dayanıklılık şeklindedir. Bu değerin daha anlaşılır olması veya ilgili standarda atıfta bulunulması gibi ilavelerin yapılması gerekmektedir. Yapılan gözlemler neticesinde de, boşluklarda ve betonarme kenarlarında du şmeye karşı gerekli tedbirlerin yeterince alınmadığı ve geçici kenar korkuluklarının kullanımında bir takım eksikliklerin olduğu göru lmu ştu r. Bu doğrultuda ilgili standarda uygun geçici kenar korkuluklarının, kullanımı ve kontrol işlerini yapacak kişilerin yetkinliklerinin artırılması gerekli olduğu göru lmektedir. Bu da yapılacak yasal du zenlemeler ve denetimlere ilave olarak, bu konuda şantiyede görevli teknik personelin daha fazla eğitim görmeleri ile mu mku n olacaktır. 208 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

7 Kaynaklar [1]Gu rcanlı E., Mu ngen U.(2011), İnşaat Şantiyelerine Özgu Bir İş Gu venliği Risk Analizi Yöntemi, [2] Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gu venliği Yönetmeliği, (2013) 05/10/2013 tarihli ve sayılı Resmi Gazete [3] Tu rk Standardı, TS EN 13374, [4] Uzun M., Yaman S.,. İnşaatlarda Kullanılan Gu venlik Korkuluklarının Mevzuat ve TS Normlarına Göre İncelenmesi, 2015, 5. İşçi Sağlığı ve İş Gu venliği Sempozyumu [5] Uykun, O., (2008), Yu ksekte Yapılan Çalışmalarda İSG Uygulamaları, İş Sağlığı ve Gu venliği Eğitimi (ÇASGEM), Tuzla. [6] Vink, P., Urlings, I. J. M. and van der Molen, H. F., (1997), A participatory ergonomics approach to redesign work of scaffolders, Safety Science, Vol. 26, No. 1-2, pp [7] Van der Beek, A. J., Mathiassen, S.E., Windhorst, J. and Burdorf, A., (2005), An evaluation of methods assessing the physical demands of manual lifting in scaffolding, Applied Ergonomics, Vol. 36, No. 2, pp [8] Öcal, M.E., (2010), Yapı İşlerinde Sağlık ve Gu venlik Planı, yapi-islerinde-saglik-ve-guvenlik-plani-t183.0.html [9] Penaloza G. A., Saurin T. A., Formoso C. T., Identification and assessment of requirements of temporary edge protection systems for buildings, International Journal of Industrial Ergonomics, 58 (2017) [10] Tu rk Standardı, TS EN , Ekim 2017, Samsun 209

8