Öğr. Gör. Yücel KARAKUŞ. İnşaat ve Maden Yük. Müh. İSG Bilim Uzmanı A Sınıfı İGU Bilirkişi

Transkript

1 İnşaat ve Maden Yük. Müh. İSG Bilim Uzmanı A Sınıfı İGU Bilirkişi

2 Yapı Sektöründe Kaza Çeşitleri

3 Düşme Noktaları/ Çeşitleri

4 Yapı işleri İnşaat ve çeşitli mühendislik işlerinin yürütüldüğü işler İş Ekipmanı İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisat Periyodik Kontrol İş ekipmanlarının mevzuat ve ulusal/uluslararası standartlarda öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntemlerle yetkili kişilerce yapılan muayene, deney ve test

5 İSKELE Binaların ve diğer yapıların inşaat, bakım, onarım ve yıkım işlerinin gerçekleştirilmesinde güvenli bir çalışma ortamının ve bu ortama güvenli erişim sağlanması için gerekli olan geçici inşaat yapısı olarak tanımlanmaktadır. İSKELE ÇEŞİTLERİ Yapıldığı malzemeye göre iskeleler ahşap ve metal olarak ikiye ayrılırlar: Ahşap İskele Çelik İskele Kullanım amaçlarına göre ise: Sabit, Hareketli, asma, cephe, konsol, kalıp altı İskelesi olarak ayrılırlar.

6 Ülkemizde İskeleler konusunda yaşanan belli başlı sorunlar: Mevcut durumda kullanılan iskelelerin büyük çoğunluğu malzeme özellikleri, korkuluk ve çalışma platformu yönlerinden ilgili yönetmelik ve standartların şartlarını karşılamamaktadır. İskele bileşenleri üzerinde üretici ve malzeme özelliklerine ilişkin bilgi ve etiket bulunmamaktadır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nde zorunlu tutulmasına rağmen, kurulan iskelelerin çok büyük çoğunluğu için İskele Planı mevcut değildir.

7 İskelenin taşıma yük kapasite raporu başka bir deyişle statik dayanım hesap raporunu çoğu iskelede alınmamıştır. İskele malzemeleri üreten firmalar CE, EN ve Onaylanmış Kuruluş konusunda bilgi eksikliği içindedirler. İş Güvenliği Uzmanları ve Şantiye Mühendisleri Standart İskele nasıl olmalıdır Sorusuna tam cevap verememektedir. Denetimler yetersizdir. İskelelerin kurulması, sökülmesi, değişiklik yapılması bu konuda eğitim almış çalışanlar tarafından ve yetkili teknik eleman gözetiminde yapılmamaktadır.

8 İSKELELER İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKEN MEVZUAT 4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması Ve Uygulanmasına Dair Kanun Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu-2012 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği-2013 Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği-2013 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Ahşap ve Ön Yapımlı Çelik ile Alüminyum Alaşımlı Bileşenlerden Oluşan Dış Cephe İş İskelelerine Dair Tebliğ-2014

9 STANDART TS 8481 EN 39 İskeleler-Boru ve Birleştirme Elemanlarından Oluşan-Kolay Geçmeli Çelik Borular-Teknik Teslim Şartları TS EN Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri -Bölüm 1: Mamul özellikleri TS EN Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri -Bölüm 2: Özel yapısal tasarım metotları TS EN Geçici iş donanımları - Bölüm 1:İş iskeleleri Performans gerekleri ve genel tasarım TS EN Geçici İş Donanımları - Bölüm 2:Malzeme Bilgileri

10 STANDART TS EN 74-3 İskeleler - Birleştirme elemanları, pimli kılavuzlar ve taban plâkaları TS EN 74-1 İskeleler-Boru ve Birleştirme Elemanlarından Oluşan- Özellikler ve Deney İşlemleri TS EN Kalıp iskeleleri - Performans gerekleri ve genel tasarım TS EN 1004 Seyyar erişim ve çalışma kuleleri - Malzemeler, boyutlar, tasarım yükleri, güvenlik ve performans özellikleri TS 8481 EN 39/ŞUBAT 2003 İskeleler-Boru ve birleştirme elemanlarından oluşan-kolay geçmeli çelik borular-teknik teslim şartları TS EN ISO /MART 2008 Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları- bölüm 3 : Standard kalite şartları TS EN 131 Merdivenler

11

12

13

14 İSKELE KONTROLÜ Kullanılmaya başlamadan önce Haftada bir İSKELELER Üzerinde değişiklik yapıldığında veya belli bir süre kullanılmadığında, Kötü hava şartları veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında kontrol edilecektir.

15 KORKULUKLAR Platformdan korkuluk en az 100 cm. yükseklikte olmalıdır. Herhangi bir yönden gelebilecek en az 125 kilogramlık yüke dayanıklı ana korkuluk olmalıdır. Korkuluk Platformuna bitişik, en az 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası olmalıdır Topuk levhası ile ana korkuluk arasında açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak şekilde konulan ara korkuluk bulunması sağlanır. İskelelerde geçiş amacıyla en az 60 geçitler kullanılır. santimetre genişliğinde

16 KORKULUKLAR

17

18 Güç tahrikli halatlı asma iskele sistemlerinde, aşırı yük algılama sistemleri, otomatik hız algılayıcı sistemler, en düşük ve en yüksek çalışma seviyelerinde devreye girecek halat sonu gibi güvenlik sistemleri bulunur. İskele sistemlerinde çalışan sayısı kadar dikey yaşam hattı oluşturulur. 3 çalışan varsa 3 halat olacaktır. Asma İskeleler, çalışma konumunda devreye sokulabilecek durdurma fren sistemleriyle donatılır. Ayrıca iskelelerde düşmeyi önleyici teçhizat ve ikincil fren sistemleri bulunur.

19

20

21 İskele sistemlerinin kurulması, kullanılması ve sökümünde İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde belirtilen hükümlere uyulur. İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelelerin uygun ve görülebilir yerlerine asılır. Belirtilen bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmez. İskelelerin üzerine moloz ve artıklar ile geçişi engelleyecek malzemeler bırakılmaz. Madeni cephe iskeleleri statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanır.

22 İş ekipmanlarının kullanımında Sağlık Güvenlik Şart. Yönet. Göre; İskeleler, En az 6 ayda bir kere muayene ve kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılacaktır Taşıyabilecekleri en çok ağırlık, levhalar üzerine yazılarak iskelenin uygun ve görülebilir yerlerine asılacaktır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinde taşıyıcı sisteme ait dairesel kesitli düşey ve yatay elemanların anma dış çapının en az 48,3 milimetre olması, anma et kalınlıklarının ise malzeme cinsine ve en küçük akma dayanımına uygun olması sağlanır.

23

24 Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, uygun değilse kullanılamaz. Seçilen iskelenin kurulum ve kullanım şekline göre sağlamlık ve dayanıklılık hesapları üreticiden temin edilir, mevcut değilse yapılır veya yaptırılır. Bu hesaplar yapılmadan veya yapılan hesaplar sonucunda iskelenin güvenli olmadığının tespit edilmesi halinde iskeleler kullanılamaz.

25 STATİK HESAPLAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

26 TS EN 74-3 İskeleler - Birleştirme elemanları, pimli kılavuzlar ve taban plâkaları TS EN 74-1 İskeleler-Boru ve birleştirme elemanlarından oluşan- Birleştirme elemanları, gevşek geçmeli kılavuzlar ve taban plakaları- Özellikler ve deney işlemleri TS EN 74-2 Kalıp ve iş iskeleleri - Birleştirme elemanları, pimli kılavuzlar ve taban plakaları - Bölüm 2: Özel birleştirme elemanları - Gerekler ve deney işlemleri

27 TSE - TS 498, Yapıların Tasarımında Dikkate Alınacak Yükler TSE - TS 648, Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları TSE - TS 708, Betonarme İnşaat Çelik Çubukları Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, (2007), Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar (Deprem Yönetmeliği, DY)

28 TSE, iskele üretici firmalarına TS EN güvenlikli iskele belgesini verirken firmalardan zorunlu olarak ' Mamül ve Konfigürasyon El Kitabı' hazırlamalarını istemektedir. Hazırlanan bu el kitabı içinde tüm ürünlerin özellikleri mevcuttur. Yani hesaplamalarda ihtiyaç olacak iskele boru çapları, et kalınlıkları, ürün ağılıkları vb. bilgileri bu kitapçıkta bulabilirler. Hangi firma ile çalışmayı düşünüyorlarsa o firmanın el kitabını temin edip istifade edebilirler.

29 Ancak sadece el kitabı hesaplamalar için yeterli olmayıp, aşağıdaki başlıklarda belirtilen maddelerin de bilinmesi gerekmektedir. Ölü Yüklerin Hesabı Hareketli Yüklerin Hesabı Rüzgar Yükünün Hesabı Dinamik Yüklerin Hesabı Beklenmeyen Yükler File ve Branda Kaplamanın Etkileri Bu bilgilerin kullanılacak iskele sistemlerine göre hesaplanması TSE standartlarının içinde mevcuttur. Bunun için inşaat mühendislerinin yapması gereken tüm standartları incelemektir.

30 Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN , TS EN , TS EN , TS EN TS EN standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, konu ile ilgili ulusal standart bulunmaması halinde ilgili uluslararası standartlara uygun olması sağlanır. İskele kontrol ve bakımları TS EN A2, TS EN 1808 TS EN İskeleler Sorumlu ve yetkili teknik elemanın yönetimi altında kurdurulacak veya söktürülecektir

31 TS EN kapsamında, standart olarak iskele sistemleri 24,5 metre yüksekliğe göre statik hesapları ve değerleri hazırlanmıştır. Kurulacak iskele yüksekliğinin 24,50m den farklı olduğu durumlarda yapılması gerekenleri şu şekilde açıklayabiliriz. a) Kurulacak iskele 24,5m den daha kısa ise yine standart firma statik hesaplarında belirtildiği ve gösterildiği gibi ankraj noktaları uygulanır. b) Kurulumun 24,5m den daha yüksek olduğu durumlarda yeniden statik hesap yaptırılır ve yenilenen hesapta belirtilecek ankraj noktalarından iskele bina cephesine sabitlenir.

32 Güvenli Çalışma Yükü (Safe Working Load : SWL) Güvenli Çalışma Yükü (SWL) bir bağlantı parçasına en kötü ihtimalle uygulanabilecek en fazla yüktür. Bu kötü ifadesi testler sonucu sorun yaşanan nokta çıta olarak alınarak test yükünün yarısı olarak belirlenmesiyle ortaya çıkar. Örnek: Test ağırlığı 1200 kg= SWL 600 kg= 6 kn 1kN= 100 kg olarak alınabilir.

33 Örnek: şekilde görülen iskele üzerine gelen yükleri hesabı. Kova ağılığı:100 kg Malzeme: 50 kg, Alet kutusu: 50 kg, Çalışan ağırlığı: 100 kg, Platforma gelen yüklerin toplamı: =300 kg Çalışılan platform alanı: 2,50x 0,60= 1,5 m ² Birim alana gelen yük: 300 kg/1,5 m ² = 200 Kg/ m ² Bu iskele 3.sınıfın altında ise güvenli değildir. Kaynak: TS Scaffold and Ladder Safety Training Seminar, National Assosiation of home builders, August 6, 2009

34 TAŞIMA KAPASİTESİ Her iskele ve iskele aksamı (platform üniteleri dahil), kendi ağırlığını (ölü yük) ve kendine uygulanması veya iletilmesi amaçlanan maksimum yükün (hareketli yük) en az 4 katını taşıyabilecek kapasitede olmalıdır. Platform ünitelerinin (kalaslar dahil) kendi ağırlığı ölü olarak kabul edilir Kaynak: Vincent J. Giblin. General Subpart L-Scaffold Safety

35 Yükseklik faktörü İskeleler dış ortamda kuruldukları zaman ve rüzgar yükünden etkilenmesi durumunda, İskelenin yüksekliği: 3 x en küçük alan boyutundan (eni) daha fazla olmamalıdır. İskele iç mekanda kullanıldığında ise, iskelenin yüksekliği: 4x en küçük taban boyutundan (eni) daha fazla olmamalıdır. En küçük alan boyutu yani en küçük taban boyutu (eni) kule girişleri için 0.70 metredir [12]. Kaynak: Vincent J. Giblin. General Subpart L-Scaffold Safety

36 Taban plâkasının alanı en az 150 cm2 olmalıdır. Taban plâkasının kalınlığı en az 6 mm olmalıdır. Yumuşak zeminlerde yükü dağıtmak için taban plakaları altlarında uygun malzemeden yapılmış altlıklar (taban kalası) kullanılmalıdır. 1 m 2 = cm 2 1 cm 2 = m 2

37 YORUMSUZ!!!

38 İskelelerin Kurulması, Sökülmesi Veya Üzerinde Önemli Değişiklik Yapılması,

39 İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, görevli inşaat mühendisi, inşaat teknikeri veya yüksek teknikeri; tersanelerde ise gemi inşaatı mühendisi gözetimi altında ve özel riskleri konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır.

40

41

42

43 İSKELELERİN PERİYODİK KONTROL VE BAKIMLARI

44 İş ekipmanlarının kullanımında Sağlık Güvenlik Şart. Yönet. Göre; İskeleler, En az 6 ayda bir kere muayene ve kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılacaktır İskelelerin periyodik kontrol ve bakımlarının yapılması, mühendislik ve mimarlık fakültelerinden inşaat ve makine mühendisliği ile mimarlık bölümü mezunları makine ve inşaat teknikeri veya yüksek teknikerleri, gemi inşası işlerinde ise gemi inşaatı mühendisi tarafından yapılır.

45 CEPHE İSKELE PERİYODİK KONTROL RAPORU Firma Adı Telefon Kontrol tarihi Adresi Fax Kontrol no Konumu Marka Ürün Modeli Bir Bölümün Ölçüsü Yükseklik x Uzunluk (m) x 250 x 80 cm 7.5 x 12, 15 x 12, 2.5 x x 16, 5 x 18, GENEL 1 İskelenin kurma ve sökme planı var mı? 2 İskele kurulacak alanın etrafı uygun şekilde çevrilerek yetkisiz kişilerin girişi engellenmiş mi? 3 İskelenin her parçasının CE ve En sertifikaları var mı? 4 Geçmiş kontrol raporu var mı? Eksikler giderilmiş mi? 5 Sicil kartı ve bakım defteri var mı? 6 Uyarı levhaları (kullanma talimatı,acil durum talimatı vb.) İskeleye geçiş güvenli, sağlam ve iyi durumda mı? Merdiven bağlanmış ve hasarsız durumda mı, 7 platformdan yukarıya 5 basamak uzatılmış mı, engeller temizlenmiş mi? 8 İskele sabit ve güvenli mi? Binaya bağlanmış mı veya çapraz destekler var mı? 9 İskele taban plakaları ayarlı mil kullanılarak uygun bir zemin üzerinde kurulmuş mu? 10 Tüm çalışma platformları uygun kenar korumaları ile güvenli hale getirilmiş mi ve sağlam mı? Çalışma alanlarına yeteri kadar ve güvenli bir şekilde geçiş sağlanmış mı? Korkuluklu ve döşemeli 11 yürüme yolu? 12 İskele üzerinde üst korkuluk var mı? Yaklaşık 1 m yükseklikliğinde ve sağlam mı? Uygun U.Değil

46 13 İskele üzerinde orta korkuluk var mı? Yaklaşık 50 cm yükseklikliğinde ve sağlam mı? 14 İskele üzerinde en az 15 cm. tekmelik var ve sağlam mı? İskele için kullanılan bağlantı elemanları kullanılabilir durumda mı? (deformasyon olmamış, ezilmemiş, 15 düzgün) İskele montajında, sökümünde ve diğer tehlike arzeden iskele üzerindeki faaliyetlerde çalışanlar paraşüt 16 tipi emniyet kemeri kullanıyor mu? 17 Kurulan iskele yapılacak işe göre yeterli yükseklikte mi? 18 İskeleler ile elektik hatları arasındaki mesafe geçen voltaja bağlı olmak koşulu ile en az 3m mi? 19 İskele kurulacak mahal çevre ve etrafta çalışan insan ve makineler için güvenli mi? 20 İskele statik elektriğe karşı uygun biçimde topraklanmış mı? 21 Çalışma alanları arasındaki baş mesafesi boyutu en az 190 cm olmalıdır. 22 İskele parçalarınının birleşimi istem dışı çıkmalara karşı koruyucu pimler ile yapılmış mı? Çalışma alanları mümkün olduğunca yatay olmalı, eğimin 1/5 i aştığı durumlarda platformda bütün 23 genişlik boyunca sağlam olarak tutturulan ayak tutucular var mı? İNCELEMEDE TESPİT EDİLEN EKSİKLİKLER 1-"İş ekipmanları kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği " nin ilgili maddelerine uyulmalı, düzenli periyodik kontrol ve bakım yapılmalıdır. 2-İskele plakaları uygun zemin üzerine kurulmalıdır. 3-İskele elemanları yatay ve dikey terazide olmalıdır. 4-Platform kenarlarında 15 cm yüksekliğinde topukluk olmalıdır. 5-İskele kenarlarında yeterli uyarı levhaları olmalıdır. 6-Günlük gözle kontroller yapılmalıdır. SONUÇ: Yukarda özellikleri yazılı asma iskelenin fenni muayenesi, TS EN standardına uygun olarak yapılmış, İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına uygun olduğu görülmüş olup 02/10/2015 Tarihinde periyodik kontrolü yapılması şartı ile 6 ay boyunca emniyetli bir şekilde kullanılmasında bir sakınca olmadığına dair iş bu rapor tanzim edilmiştir.

47

48

49 YORUMSUZ!!!

50 YORUMSUZ!!!

51 YORUMSUZ!!!

52 YORUMSUZ!!!

53 YORUMSUZ!!!

54 YORUMSUZ!!!

55 YORUMSUZ!!!

56 YORUMSUZ!!!

57 YORUMSUZ!!!

58 ÖNERİLER

59 Denetimler Denetimler; 1- Yapı denetim şirketleri ile 2- Yapılara ruhsat ve iskan veren yerel belediyeler vasıtası ile 3- İş Teftiş Kurulu Başkanlığı nın proje denetimlerini sürdürmesi ile sağlanabilir. Standartlara uygun iskele üretecek olan firmaların etkin denetimi, üretim için yetkilendirme ve kalite-kontrol (iskele sertifikasyon) sisteminin kurulmalıdır. Standartlara uygun üretim yapan ve kuran firmaların iyi uygulama örneklerinin paylaşımına fırsat verilmelidir.

60 İskele kurulması ve sökülmesi işlerini gerçekleştiren firma ve çalışanların eğitim ve yetkilendirmeden geçirilmesi, yetkisiz firmaların iskele kurma sökme işlerini yapmasının engellenmesi sağlanmalıdır. Kurma ve Sökme planların hazırlanıp hazırlanmadığı teftişlerde düzenli bir biçimde bakılmalıdır. Kamu İhale Kanunu nda da gerek iş sağlığı ve güvenliği, gerekse de yüksekte çalışma ve iskeleler ile ilgili yükümlülükler getirilmelidir.

61 Yapılması gereken Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın iş sağlığı ve güvenliği maliyetlerini içeren teknik tanımlamalar yapması ve bunların birim fiyatlandırmalarını gerçekleştirmesidir. İskele malzemeleri üreten firmaların CE, EN ve Onaylanmış Kuruluş konusunda bilgi eksiklikleri eğitim programları ile arttırılmalıdır. İş Güvenliği Uzmanları ve Şantiye Mühendisleri için Mühendislik odaları ve Üniversitelerde Eğitim programları sayısı arttırılmalıdır.

62 KAYNAKLAR 1.SGK, İstatistik Yıllıkları, Ankara, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Teftiş Genel Raporu, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Müngen M. Uğur İTÜ İnşaat Fakültesi, Başlıca İş Kazası Tipleri 4.The University of Tennessee Office of Environmental Health & Safety Scaffolding, 5.Türk Standartları Enstitüsü, TS EN 12810, ve diğer standartlar 6.Scaffold and Ladder Safety Training Seminar, National Assosiation of home builders, August 6, Vincent J. Giblin. General Subpart L-Scaffold Safety, 8.Scaffold safety for residential construction contractors Massachusetts Department of Public Health Fatality Assessment and Control Evaluation (FACE) Project 9.İnşaat İskelelerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği- Yağmur ERTEKİN web.utk.edu/~ehss/training/scaf.pdf Scaffolding, OSHA, 13.

63 TEŞEKKÜRLER İnşaat ve Maden Yük. Müh. İSG Bilim Uzmanı A Sınıfı İGU Bilirkişi