YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ. İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı. Muhammet İkbal KURT. (İnşaat Mühendisi)

Transkript

1 YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ (İSGÜM) Muhammet İkbal KURT İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı (İnşaat Mühendisi)

2 1-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TANIMI İş Sağlığı ve Güvenliği; işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

3 2-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN AMACI 1)Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak, 2)Çalışanları çalışma ortamından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerine karşı korumak, 3)Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahını sağlamak ve geliştirmektir. 4)Üretimin devamlılığını sağlamak 5)Verimliliği artırmak olarak sıralanabilir.

4 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE TEMEL AMAÇ İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARININ ÖNLENMESİDİR. Bu amaca ulaşmak için izlenecek yol; çalışanların korunması, çalışma ortam ve koşullarının düzeltilmesi, tehlikelerin ve sağlığa zarar veren ajanların ortadan kaldırılması ve gözetim-denetim faaliyetleridir. İş Sağlığı ve Güvenliği proaktif yani önleyici bir yaklaşımı benimser. Yani olumsuz durum meydana gelmeden önce gerekli tedbirlerin alınmasını gerektirir (Ör: Risk Değerlendirilmesi) Ayrıca çalışanların katılımının sağlanmalıdır. (Eğitim, bilgilendirme ) ve organizasyona önem verilmelidir. (iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar, koordinatörler,isg Yönetim Sistemi).

5 DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE YAPI İŞLERİ, ÇALIŞMA ŞARTLARI BAKIMINDAN EN RİSKLİ SEKTÖRLERDENDİR. SGK İstatistiklerine göre iş kazalarının yaklaşık % 10 u, Ölümle sonuçlanan kazaların yaklaşık % 30 u, Sürekli iş göremezliklerin yaklaşık % 25 i, Yapı işkolunda meydana gelmektedir. Yapı işkolunda meydana gelen kazaların yaklaşık % 4 ü ise ölümle sonuçlanmaktadır.

6 KAZA ÖNCESI Bana bir şey olmaz! Bugüne kadar bir şey olmadı! Kendime korkak dedirtmem! 30 yıllık ustayım ben! Biz hep böyle yaparız!

7

8 VERİ VE İSTATİSTİKLER SGK istatistiklerinde iş kazalarıyla ilgili bazı analizler yer almakla beraber iş kolu bazında detaylı analizler bulunmamaktadır. Türkiye deki şantiyelerde meydana gelen iş kazalarının analizini yaparak,mevzuat, uygulama ve denetim açısından alınacak önlemlere ışık tutacak ve ülke gerçeklerini yansıtacak somut bulgular elde etmek amacıyla 1979 yılından bugüne kadar İ.T.Ü.İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Anabilim Dalı nda araştırmalar sürdürülmektedir. TÜBİTAK Araştırma Projesi, doktora ve yüksek lisans tez çalışmaları ve lisans bitirme projeleri kapsamında şimdiye kadar toplam 5239 inşaat iş kazası incelenmiş ve çeşitli kriterlere göre ayrıntılı analizler yapılmıştır. İncelenen örnek olayların büyük bölümü (4347 si) SGK Genel Müdürlüğü arşivlerindeki iş kazası dosyalarından, 892 si de mahkemelerde dava konusu olan iş kazaları için düzenlenmiş bilirkişi raporlarından elde edilmiştir. (Aksöyek 2002, Müngen 1993, 2010). Kaynak: Doç.Dr.M.Uğur Müngen İnşaat Sektörümüzdeki Başlıca İş Kazası Tipleri İTÜ İnşaat Fakültesi, İstanbul

9 Tablo-1 Yapı Şantiyelerinde İncelenen 5239 İş kazasının Kaza Tipleri ne göre Dağılımı Ana Gruplar

10 Yapı işlerinde kaza nedenleri (TÜRKİYE) % 8 % 14 % 24 % 40 % 14 Düşme Makine Düşen cisimler Elektrik Diğer

11 Yapı işlerinde kaza nedenleri (AVRUPA) % 30 % 4 % 43 % 12 % 11 Düşme Makine Düşen cisimler Elektrik Diğer

12 İncelenen İş Kazalarının Şantiye Türlerine Göre Dağılımları ŞANTİYE TÜRÜ ÖLÜM YARALANMA TOPLAM Bina 201 %65,7 549 %79,1 750 %75 Yol 26 %8,5 30 %4,3 56 %5,6 Demiryolu 0 %0,0 3 %0,4 3 %3 Kanal 13 %4,2 34 %4,9 47 %4,7 Köprü, Viyadük 11 %3,6 5 %0,7 16 %1,6 Tünel, Galeri vb 2 %0,7 6 %0,9 8 %8 Liman, Mendirek vb 0 %0,0 0 %0,0 0 %0 Baraj, Bağlama vb 21 %6,9 0 %0,0 21 %2,1 Kuyu 0 %0,0 2 %0,3 2 %2 Kazık 0 %0,0 0 %0,0 0 %0 Duvar 1 %0,3 2 %0,3 3 %3 Kule 3 %1,0 0 %0,0 3 %3 Yıkım İşleri 2 %0,7 18 %2,6 20 %2,0 Diğer 26 %8,5 44 %6,3 70 %7,0 Kaynak: İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Ali Rıza AKSÖYEK

13 İncelenen İş Kazalarının, Şantiyelerin Büyüklüklerine Göre Dağılımları İŞÇİ SAYISI ÖLÜM YARALANMA TOPLAM %20,6 153 %22,0 216 %21, %3,6 60 %8,6 71 %7, %2,3 19 %2,7 26 %2, %2,3 17 %2,5 24 %2,4 500 den fazla 4 %1,3 10 %1,4 14 %1,4 Saptanamayan 214 %69,9 435 %62,8 649 %64,9 Kaynak: İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Ali Rıza AKSÖYEK

14 İncelenen İş Kazalarının, Kazaya Uğrayanların İşyerindeki Unvanlarına Göre Dağılımı UNVAN ÖLÜM YARALANMA TOPLAM Vasıfsız İşçi 174 %56,9 347 %50,0 521 %52,1 Usta 51 %16,7 230 %33,1 281 %28,1 Çırak 3 %1,0 15 %2,2 18 %1,8 Nezaretçi Personel 17 %5,6 21 %3,0 38 %3,8 İş Mak. Öperatörü 13 %4,2 14 %2,0 27 %2,7 Taşıt Şöförü 17 %5,6 14 %2,0 31 %3,1 Operatör veya Şöför Yard. 7 %2,3 12 %1,7 19 %1,9 Teknik Personel 13 %4,2 23 %3,3 36 %3,6 Diğer 11 %3,6 18 %2,6 29 %2,9 306 %100,0 694 %100, %100,0 Kaynak: İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Ali Rıza AKSÖYEK

15 İNŞAAT İŞKOLUNDA İŞ KAZALARININ NEDENLERİ Çalışanların büyük kısmının eğitim seviyesi düşük. Makine kullanma ile kaza sayısı arasındaki ilişki önemli İskele korkuluğu ve boşluklarda korkuluk bulunma ile kaza sayısı arasındaki ilişki önemli Kişisel koruyucu kullanma ile kaza sayısı arasındaki ilişki önemli

16 Dünyada inşaat çalışanları; diğer sektördekilere oranla üç kat daha fazla ölüm, iki kat daha fazla yaralanma riski ile karşı karşıyadırlar.

17 İnşaat sektörünün özellikleri İnşaat işleri genelde kısa süreli olup, çok dinamiktir. Şantiyeler sürekli değil geçicidir. Çalışma koşulları işyerine göre değişmektedir. İnşaat sektöründe branşlaşma çok fazla olup, her birinin kendine özgü riskleri vardır. İnşaat işyerlerinde birden fazla taşeron çalışmaktadır. Çalışma alanı geniş ve dağınıktır. Günlük çalışma süreleri uzun ve çalışma saatleri düzensizdir. Çok sayıda vasıfsız işçi çalışmaktadır. İşçi sirkülasyonu fazladır.

18 Sağlık ve güvenlik; inşaatın her aşaması (inşaat öncesi, inşaat sırası, ve inşaat sonrası) için ayrı ayrı planlamalıdır. Tüm saftalarda alınacak teknik ve idari önlemlerde çalışanların tek tek değil, toplu olarak korunmaları sağlanmalıdır.

19 İnşaat Öncesi Safhanın (Planlama-Tasarım) Önemi

20

21 SAHADA ÇALIŞMA BAŞLAMADAN ÖNCE PLANLAMA Makineler ve iş ekipmanlarının tedariki için bir satın alma politikasının belirlenmesi (ör: az gürültülü ve az titreşimli aletlerin alınması), İhale şartnamelerine sağlık ve güvenlik gerekliliklerinin de eklenmesi (en azından mevzuata uygunluğun sağlanması), İş sürecinin, zarar görebilecek kişi sayısını azaltacak şekilde planlanması (ör: gürültülü işlerin işçi sayısının en az olduğu zamanlarda yapılması), Kontrol faaliyetlerinin, sahada çalışma başlamadan önce yapılması (ör: planlama, eğitim ve bakım faaliyetleri), İş sağlığı ve güvenliği konularında çalışanların katılımı ve etkin istişare için prosedürlerin hazırlanması, Yöneticiler de dahil olmak üzere tüm çalışanların eğitilmiş olmalarının, böylece kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliğine yönelik risk oluşturmaksızın işlerini yürütebilmelerinin sağlanması.

22 SAHA YÖNETİMİ İşverenler, proje sorumlusu ile işbirliği yapmalı ve işçilerin sağlık ve güvenliğini birlikte korumalıdırlar. Bu, aşağıdaki yöntemlerle başarılabilir; Tüm işçileri risklerden koruyarak Kaçınılamayan riskleri değerlendirerek Riskler ile kaynağında mücadele ederek Çalışanları korumak amacıyla toplu önlemler alarak Başka alternatif olmadığı durumlarda bireysel önlemlere yönelerek Acil durum prosedürleri oluşturarak Çalışanları mevcut riskler ve gerekli kontrol önlemleri hakkında bilgilendirerek Uygun eğitimlerin verilmesini sağlayarak

23 İnşaat sektöründeki başlıca riskler Yüksekten düşme Hareketli bir aracın çarpması Elektrik çarpması Kazı sırasında yaralanma Düşen nesnelerin çarpması Ağır malzeme kaldırılması sonucu sırt ağrıları Tehlikeli maddelerle temas Gürültüden dolayı işitme kaybı

24 YÜKSEKTE ÇALİŞMA ORTAMLARİ Bina ve inşaat uygulamaları Köprüler,barajlar Havaalanları,hangarlar,uçak bakım tesisleri Enerji ve haberleşme tesisleri Enerji santralleri Tarihi eserler,müzeler,restorasyon inşaatları Tersaneler ve atölyeler Endüstriyel tesis binaları ve silolar Petrokimya tesisleri Kara ve denir yolu uygulamaları Turizm sektörü, oteller, konser salonları Dağcılık spor faaliyetleri Fabrika binaları, menholler, kuyular, tüneller, şaftlar Resmi binalar Gökdelenler Çeşitli askeri faaliyetler

25 YÜKSEKTEN DÜŞME İnşaat sektöründe en sık rastlanan ölümlü kaza nedenidir. Bu durumun başlıca nedenleri; Korkuluksuz iskele ya da platformlarda çalışmak, Doğru takılmış bir emniyet kemeri kullanmamak, Kırılgan çatılar Bakımı, yerleşimi ya da emniyet koşulları yeterince sağlanmamış merdivenlerdir. Yüksekten düşme riski, amaca uygun korkuluk ve benzeri tedbirler yardımıyla azaltılabilir. Sonuçta hala risk mevcutsa, emniyet kemeri kullanılabilir.

26 EMNİYET AĞLARI

27 Güvenlikli İskeleler

28 Merdivenler Merdivenler öncelikli olarak geçiş ya da bir yere çıkış maksatlı kullanılmalıdır, çalışma platformu olarak asla değil! Merdivenler sağlam bir zemine yerleştirilmelidir. Daha yükseklere ulaşmak için geçici destekler kullanıp ekstra yükseltiler ya da basamaklar oluşturmayın. Merdivenler yaralanmalara ya da yerinden çıkıp devrilmelere neden olmamalıdır. Gerek görüldüğü yerlerde merdiven ayaklarının çevresi bariyerlenmelidir. Merdivenler; eğer metal destekler ya da sabitleyiciler kullanılmamış ise mümkün olan yerlerde üstten ve alttan bağlanarak emniyetli hale getirilmelidir. Merdiven emniyetini sağlayamadığımız taktirde bir kişi merdivenin dibinde bir ayağını merdivenin son basamağı üzerine koyarak ve elleriyle de merdiveni tutarak durmalıdır. (merdiven boyunun 5m den az olduğu durumlarda geçerlidir) Merdivenler kırılgan yüzeyler üzerine ya da herhangi bir ekipman üzerine yerleştirilmemelidir. Merdivenlerden inerken ya da çıkarken her iki el de serbest olmalıdır. Aletler ve ekipmanlar ya bir sırt çantası ile ya kemer ile ya da çıktıktan sonra uzatılarak çıkartılmalıdır. Genel olarak merdivenler 1-4 oranıyla ya da yatayla 75 derece açı yapacak şekilde yerleştirilirler.

29

30 YAPI SAHASI İÇERİSİNDE YÜKSEKTEN DÜŞEBİLECEK NESNELERE KARŞI HER ZAMAN BARET TAKILMALIDIR

31 TAŞIMA ARAÇLARI İnşaat sektöründe ölümlü kaza nedenlerinde yüksekten düşmeyi taşıma araçları ile yapılan kazalar takip etmektedir. Avrupa Birliği İstatistik Ofisi-Eurostat a göre, üç ölümcül kazadan biri taşıma araçları ile çalışırken oluşan kazalardır. Araç kazalarının başlıcaları; Çalışanların hareket halindeki araçlarca sıkıştırılmaları, Araçtan düşmeler, Araçtan düşen malzemelerin oluşturduğu yaralanmalar, Aracın devrilmesi sonucu oluşan yaralanmalardır. İnşaat sahasında yapılacak iyi bir trafik planlaması,uygun yetkinlikte operatörler ve ikaz sistemleri kaza oluşumunu önemli ölçüde azaltacaktır.

32 KAZI Kazı çalışmaları da yüksek risk taşıyan çalışmalardır. Kazı sırasında ciddi yaralanmalara veya ölümlere neden olan kazaları önlemek için; kazı işi ile ilgili uygun planlama yapılmalı, uygulanmalı, yönetilmeli ve denetlenmelidir.

33 KAZI Kazıya başlamadan önce aşağıda belirtilen durumlar için planlama yapmak gerekir: Kenarların çökmesi Kazıda çalışanların üzerine malzeme düşmesi Kazı alanına insan ve araçların düşmesi İnsanların teçhizattan darbe alması Yakındaki yapıların zarar görmesi Yeraltı hizmetleri ile temas Kazı alanına giriş Zehirli veya boğucu gaz Halka yönelik kazalar

34

35

36 İnşaat sektörü, çalışanların sadece güvenlikleri açısından değil sağlıkları açısından çok riskli bir sektördür. Her yıl inşaat sektöründe binin üzerinde insan hayatını kaybederken çok daha fazlası ise kalıcı rahatsızlıklar yaşamaktadır.

37 İnşaat işçileri, asbestozisten sırt ağrılarına, el-kol titreşimi sendromundan çimento yanıklarına kadar çok çeşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır.

38

39 KAS-İSKELET SİSTEMİ RAHATSIZLIKLARI İnşaatlarda en yaygın görülen rahatsızlıklardır. Son yapılan araştırmalar bu tür hastalıkların genellikle duvar, sıva ve ahşap işleri ile ilgili mesleklerle direk ilişkili olduğunu göstermiştir.

40

41

42 ÇİMENTO İnsan sağlığına aşağıdaki üç yolla etki etmektedir: Deri teması Tozların solunması Elle taşıma

43

44 GÜRÜLTÜ İnşaat sektöründe gürültüye sebep olan birçok iş bulunmaktadır. Bu durum, çalışanların sadece kendi işlerinden kaynaklanan gürültüye değil, çalışma alanında yapılan diğer işlerden kaynaklanan gürültüye de maruz kaldığını göstermektedir. Temel gürültü kaynakları: Darbeli araçlar ( beton kırıcılar gibi) Patlayıcılar Basınçlı havayla çalışan ekipman

45

46 Muhammet İkbal KURT İSG Uzmanı-İnşaat Mühendisi 0 (312) /25 16