8.Sınıf T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK KONU ANLATIMI. Testler. Konu Anlatımı. Uygulama

Transkript

1 8.Sınıf T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK Konu Anlatımı Alt başlıklara ayrılmış, detaylandırılmış konu anlatımı ve bunlarla ilgili çözümlü örnek sorular konuyu kavramınızı sağlayacaktır. Uygulama Testler Konu anlatımın sonlarında yer alan, her alt başlık için ayrı hazırlanmış uygulama kısımları, konuları pekiştirmenizi sağlayacaktır. Her alt başlık için ayrı ayrı hazırlanmış olan testler karmaşık soruları kolaylıkla çözebilmenizi ve kalıcı öğrenmenizi sağlayacaktır. KONU ANLATIMI

2 İÇİNDEKİLER BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı... 5 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa... 9 Buhranlar Büyük Kahramanlar Doğurur Adım Adım Liderliğe ATATÜRKÇÜLÜK VE ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE Atatürk İlkeleri Siyasi Alandaki Gelişmeler Hukuk Alanındaki Gelişmeler Eğitim ve Kültür Alanındaki Gelişmeler Toplumsal Alandaki Gelişmeler Ekonomi Alanındaki Gelişmeler Sağlık Alanındaki Gelişmeler İlelebet Cumhuriyet Atatürk İlke ve İnkılaplarının Temel Esasları MİLLÎ UYANIŞ: BAĞIMSIZLIK YOLUNDA ATILAN ADIMLAR I. Dünya Savaşı na Yol Açan Gelişmeler Osmanlı Devleti nin Son Savaşı: I. Dünya Savaşı İşgal Yıllarında Anadolu Cemiyetler ve Kuvâ-yı Millîye İstiklal Yolculuğu Bir Milletin Yemini: Misak-ı Millî Egemenlik Milletindir Büyük Millet Meclisine Karşı Çıkarılan Ayaklanmalar Geçersiz Bir Antlaşma: Sevr Antlaşması DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI Demokratikleşme Yolunda Atılan Adımlar Mustafa Kemal e Suikast Girişimi Türkiye Cumhuriyeti ne Yönelik Tehditler ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri Dış Politikada Yaşanan Gelişmeler Misakımillî nin Son Zaferi: Hatay MİLLÎ BİR DESTAN: YA İSTİKLAL YA ÖLÜM! Doğu ve Güney Cepheleri Batı Cephesi Maarif Kongresi Millî Mücadele, Millî Seferberlik: Tekalif-i Millîye Direnişten Dirilişe: Sakarya dan Büyük Taarruz a Türkiye nin Tapu Senedi: Lozan Antlaşması Sanat ve Edebiyat Eserlerinde Millî Mücadele ATATÜRK ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI Atatürk ün Vefatı ve Yankıları İnsan Eserleriyle Yaşar Yeniden Sarsılan Dünya II. Dünya Savaşı nın Türkiye ye Etkileri Demokrasi Yolunda Güçlü Adımlar CEVAP ANAHTARI

3 Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı Uyanan Avrupa Sarsılan Osmanlı B. Fransız İhtilali Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda Fransız İhtilali ve Sanayi İnkılabı sonrasında hızlanan sömürgecilik faaliyetleri ile mücadele etmek zorunda kalmıştır. Fransız İhtilali sonrasında tüm dünyaya yayılan demokrasi hareketleri Osmanlı Devleti ni de etkilemiş, bu etki nedeniyle Tanzimat Dönemi ve Meşrutiyet in ilanı ile Osmanlı Devleti nde demokratikleşme dönemi başlamış oldu. Şimdi yukarıda bahsettiğimiz olaylara bir göz atalım; A. Sömürgecilik Fransa daki soyluların ve din adamlarının halk üzerindeki ağır baskısı, Mali zorluklar ve halkın ağır vergiler altında ezilmesi, Jan Jak Russo, Monteskiyo, Volter ve Didero gibi aydınların fikirleriyle halkı etkilemesi, İngiltere deki meşrutiyet yönetimi ve Amerika da insan hakları ve demokrasi alanlarında yaşanan gelişmelerin Fransız toplumunu etkilemesi Sömürge, bir ülkenin kendi sınırları dışındaki bir ülke üzerinde egemenlik kurarak, kendisini daha güçlü kılmak ve zenginleştirmek için daha zayıf olan ülkenin kaynaklarını kullanması şeklinde ifade edilir. Sömürgecilik 16. yüzyıl itibariyle Coğrafi Keşiflerin başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Avrupalı devletler tarafından başlatılan bu keşifler sömürünün de onlar tarafından yapılmasına neden olmuştur. Sömürgeciliği en yaygın olarak yapan İngiltere ve Fransa olmuştur. Dünyanın büyük kısmını bu iki devlet sömürgeleştirmiştir. Uyarı İngiltere için üzerinde güneş batmayan ülke ifadesinin kullanılması sömürgelerinin dünyanın her yerinde var olmasından kaynaklanmaktadır. İhtiyaçlar ve üretilen ürünlerin satılması isteği ile pazar arayışı başlamış, bunun çözümü olarak sömürgeci devletler bu ihtiyaçlarını sömürgelerinden karşılamaya başlamışlardır. Böylece sömürgecilik hızlanarak devam etmiştir. Osmanlı Devleti Coğrafi Keşiflere katılmamış ve sömürge yarışına girmemiştir. Bu yüzden ekonomik olarak olumsuz etkilenmiştir. Sanayi İnkılabının başlaması ile de sanayileşemediği için sömürgeci devletlerin açık pazarı haline gelmiştir. Uyarı Osmanlı Devleti nde ilk olarak Venediklilere verilen ve ticari ayrıcalık olarak bilinen Kapitülasyonlar zamanla genişletilerek bir çok devleti kapsamıştır. Sanayi İnkılabıyla birlikte sömürgecilik faaliyetleri nedeniyle Kapitülasyonları kullanan yabancı tüccarlar Osmanlı ülkesinde çok az vergi vererek ya da hiç vermeyerek ticaret yapmışlar bu da Osmanlı Devleti ni ekonomik yönden zayıflatmıştır. gibi sebeplerle Fransa da başlayan halk isyanıdır. İsyan kısa sürede halkın başarılı olması ile ihtilale dönüşmüştür. Fransa da ihtilal sürecinde 28 Ağustos 1789 da İnsan ve Vatandaşlık Hakları Bildirgesi ilan edilmiştir. Fransız İhtilali nin Sonucunda: Yeniçağ bitti ve Yakınçağ başladı. Demokratik ve laik anayasal rejimler yaygınlaştı. Eşitlik, hürriyet, adalet ve demokrasi kavramları yayılmaya başladı. Avrupa nın monarşik (tek kişi yönetimi) devletlerinin demokratikleşmeye başlayan Fransa ya karşı uzun süren savaşlar başlatmaları Fransız halkını bütünleştirdi ve bunun sonucunda milliyetçilik akımı ortaya çıktı. Milliyetçilik akımı siyasi bir karakter kazanarak çok uluslu devletlerin (imparatorluk) parçalanmasında etkili oldu. Milliyetçilik akımı milletlerin ayaklanarak kendi devletlerini kurma isteklerine dönüşmüştür. İçerisinde bir çok millet barındıran Rusya, Avusturya- Macaristan ve Osmanlı İmparatorluğu gibi çok uluslu devletler bu akımın olumsuz etkilerine maruz kalmışlardır. Fransız İhtilali Osmanlı Devleti ni milliyetçilik fikrinin ortaya çıkması ile etkiledi. Devletin içindeki azınlıklar bu akımdan etkilenerek kendi devletlerini kurabilmek için Osmanlı Devleti ne karşı ayaklanmaya başladılar. İlk isyan eden azınlıklar Sırplar ve Yunanlar oldu. Sırplar, özerklik (yarı bağımsızlık) Yunanlar ise bağımsızlıklarını kazandılar. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 5

4 Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı Osmanlı Devleti bu olumsuz durumları durdura bilmek için Tanzimat Fermanı (1839) ve Islahat Fermanı nı (1856) yayınlayarak azınlıkların devletten ayrılmalarını, onlara eşitlik, adalet ve daha fazla özgürlük vaat ederek engellemeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Fransız İhtilali nin ortaya çıkardığı düşüncelerden biri olan demokrasinin Osmanlıya etkisi ise I. Meşrutiyet in (1876) ve II. Meşrutiyet in (1908) ilanları ile gerçekleşmiştir. OSMANLI DEVLETİ NDEKİ DEMOKRATİK HAREKETLER Tanzimat Fermanı ile padişah kendi üstünde bir gücün, yani kanun gücünün varlığını kabul etmiştir. B. Islahat Fermanı (1856) Bu ferman Tanzimat Fermanı ile getirilen hakları bir kere daha ifade etmiş ancak bunun yanında gayrimüslim halk için bir çok yeni hakkı da beraberinde getirmiştir. Osmanlı Devleti, devletin dağılmasını önlemek ve 1856 da imzalanan Paris Antlaşması nda yer alan azınlıkların haklarına ilişkin şartları kendi lehine çevirebilmek için bu fermanı ilan etmek zorunda kalmıştır. A. Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu -1839) Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839 yılında ilan edilmiştir. Sultan Abdülmecid fermanı imzalamış, Hariciye nazırı Koca Mustafa Reşit Paşa ise Topkapı Sarayı nın, Gülhane Parkı nda fermanı ilan etmiştir. Osmanlı tarihinin ilk demokratik anayasal süreci niteliğinde olduğu için Tanzimat Fermanı çok büyük ilgi görmüştür. Fermanın amacı geri kalmış olan Osmanlı Devleti ni yeniden ileri noktalara taşımak, azınlık isyanlarını durdurmak, Avrupalı devletlerin baskılarından kurtulmaktır. Tanzimat Fermanı nın hazırlanışı II. Mahmut dönemine dayanmaktadır. Fakat hazırlamış olduğu fermanı bir türlü ilan edememiştir. Sonrasında tahta geçen Abdülmecid fermanı imzalamış ve ilan etmiştir. Fermanda; Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliği sağlanacak, Yargılamada açıklık olacak, hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak, Herkesin gelirine göre vergi alınacak, Erkeklere dört yıl mecburi askerlik getirilecek, Rüşvet ortadan kaldırılacak, Herkes mal ve mülke sahip olacak, bunu miras olarak bırakabilecek.(özel mülkiyet güvence altına alındı. Müsadere usulü kaldırıldı.) şeklinde ifadeler yer almıştır. Fermanda; Azınlıklara ve yabancılara küçük düşürücü sözler söylenmeyecek, Azınlıklar da devlet memuru olabilecek, Adam kayırma ve rüşvet ortadan kaldırılacak, Askerlik işleri yeniden düzenlenecek, azınlıklardan askerlik için bedel kabul edilecek, Vergi sistemi yeniden düzenlenecek, Mahkemelerde herkes inancına göre yemin edecek, karma mahkemeler kurulacak, Din ve mezhep hürriyeti sağlanarak azınlıklara okul, kilise ve hastane açma hakkı verilecek, Toplumda yaşayan herkes şirket, banka vb. kurumları açabilecektir. şeklinde ifadeler yer almıştır. Bu ferman dış baskılar sonucu ilan edilmiş bir fermandır. Müslümanlar ile gayrimüslimler arasında tam bir eşitlik sağlamayı ve azınlık haklarını genişleterek Avrupalıların Osmanlı Devleti nin iç işlerine karışmalarını önlemeyi amaçlamıştır Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

5 Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı Örnek Soru Sırp İsyanı: Fransız İhtilali nin yaymış olduğu Milliyetçilik akımının etkisiyle ve bu bölgede çıkarı olan Avusturya ve Rusya nın kışkırtmalarıyla Sırplar isyan etmiştir. Yunan İsyanı: Yunanlıların isyan etmesinde başta Fransız İhtilali nin yaydığı Milliyetçilik akımı olmak üzere, Rusya nın kışkırtması, 1814 yılında kurulan Etnik-i Eterya Cemiyeti nin faaliyetleri etkili olmuştur. Yunanlılar 1820 de Eflak ve Boğdan da ayaklandılar, daha sonra 1821 de Mora da isyan ettiler. Verilen bu iki olay Osmanlı Devleti nin Tanzimat ve Islahat Fermanlarını ilan etmesinde etkili olmuştur. Buna göre fermanların ilan edilmesinde; I. Milliyetçilik akımının Osmanlı Devleti üzerindeki etkisini azaltma II. Devletin dağılmasını engelleme Bunlara Jön Türkler (Genç Türkler veya Genç Osmanlılar) denilmiştir. Bu grupta Namık Kemal, Ziya Paşa, Mithat Paşa ve Hüseyin Avni gibi aydınlar bulunuyordu. Sultan Abdülaziz e baskı yapan Jön Türkler meşrutiyeti ilan ettirmek istediler. Abdülaziz kabul etmeyince Şeyhülislam dan fetva alarak tahtan indirip yerine V. Murat ı tahta geçirdiler. Ancak V. Murat ı da devleti yönetecek yeterlilikte görmedikleri için akli dengesi yerinde olmadığı gerekçesi ile tahtan indirerek yerine II. Abdülhamit i geçirmişlerdir. II. Abdülhamit I. Meşrutiyet i 23 Aralık 1876 tarihinde ilan etmiştir. Meşrutiyetin ilanı ile; Türk tarihinde ilk defa parlementer sisteme geçilmiş ve halk yönetime katılmıştır. Türk tarihinin ilk anayasası Kanun-i Esasi hazırlanmıştır. Osmanlı Mebusan Meclisi adında bir meclis açılmıştır. III. Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasını engelleme amaçlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I. B) I ve II. C) II ve III. D) I, II ve III. Çözüm Tanzimat ve Islahat Fermanları azınlıkları etkileyen milliyetçilik akımın etkilerini azaltarak devleti dağılmadan kurtarma ve Avrupalı devletlerin azınlıkları kullanarak Osmanlı Devleti nin iç işlerine karışmalarını engellemek amaçlarıyla ilan edilen fermanlardır. D MEŞRUTİYET DÖNEMLERİ A. I. Meşrutiyet Meşrutiyet, yönetimde tek otorite olan padişahın halka da söz hakkı verdiği yenilikçi yapıyı temsil etmektedir. Tanzimat Dönemi nde Avrupa ya öğrenciler gönderilmişti. Bu öğrenciler Avrupa da demokrasi yönetimlerini görmüş, tanımış ve bunlardan etkilenerek Osmanlının kurtuluşunu meşrutiyette görmüştür. Açılan bu meclis padişahın seçtiği yöneticilerden oluşan Ayan Meclisi ve halkın 4 yılda bir seçerek oluşturduğu Mebusan Meclisi olarak iki meclisten oluşuyordu. II. Abdülhamit Osmanlı Rus Savaşı nı (93 Harbi) bahane ederek meclisi kapatmıştır. Osmanlı Devleti bu savaş sonunda Balkan topraklarının büyük kısmını kaybetmiştir. Sırbistan, Karadağ Romanya bağımsızlık kazanmış, Bulgaristan, Bosna Hersek özerk hale gelmiştir. Bu kayıplar neticesinde devleti dağılmaktan kurtarmak isteyen II. Abdülhamit İstibdat adı verilen sıkıyönetim anlayışı ile 1909 a kadar ülkeyi yönetmiştir. Uyarı I. Meşrutiyet te padişahın meclisi feshetme (kapatma) yetkisi bulunuyordu. II. Meşrutiyet te bu yetki kaldırılmıştır. B. II. Meşrutiyet (1908) II. Abdülhamit in meşrutiyeti sona erdirmesiyle Jön Türkler Avrupa ya kaçmış ve bazı cemiyetler kurarak meşrutiyetin yeniden ilan edilmesi için çaba göstermişlerdir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 7

6 Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı Meşrutiyetin ilan edilmesini hedefleyen cemiyetlerden İttihad-i Osmaniye (Jön Türkler tarafından kurulan) ve Osmanlı Hürriyet Cemiyetleri bir araya gelerek İttihat ve Terakki Cemiyetini kurmuşlardır. Bu cemiyet Osmanlı ordusunda geniş bir taraftar kitlesine sahip olmuştu. II. Meşrutiyet in ilanı için Hürriyet Taburları ittihatçılar tarafından kurulmuş, cemiyetin önde gelenlerinden Niyazi Bey ve Enver Bey dağa çıkarak isyan etmişlerdir. Ayaklanmanın daha da büyümesini istemeyen II. Abdülhamit, ikinci kez meşrutiyeti ilan etmiştir. (1908) Uyarı Meşrutiyet karşıtları İstanbul da bir isyan çıkardılar. 31 Mart Olayı denilen bu isyanı Selanik ve Manastır civarından toplanan askerlerle oluşturulan Hareket Ordusu bastırmıştır. II. Abdülhamit ise isyanda etkisi olduğu gerekçesiyle tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşat getirilmiştir. Osmanlı Devletini Kurtarmak İçin Ortaya Atılan Fikir Akımları A. Osmanlıcılık Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan bütün milletleri dil, din, ırk ve mezhep ayırmaksızın kanun önünde eşit görmek ve kendilerini temsil etme hakkı vermek amaçlanmıştır. Azınlık isyanlarının devam etmesi bu akımı etkisiz hale getirmiştir. B. İslamcılık Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı Devleti içinde yaşayan Müslümanların bir arada tutulması hedeflemiş, böylece devletin bütünlüğünü sağlamaya çalışılmıştır. 20. yüzyılda Avrupalı devletler tarafından desteklenen azınlık isyanları başarıya ulaşmış ve Osmanlı Devleti dağılmaya devam etmiştir. Osmanlı aydınları dağılmayı engellemek için Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük ve Batıcılık gibi düşünce akımlarını ileri sürmüşler ancak bu da dağılmanın önüne geçememiştir. İttihat ve Terakki Cemiyetinin çalışmaları ve bazı aydınların destekleri ile 1908 de II. Meşrutiyet ilan edilmiş bu karışık ortamdan yararlanan Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Avusturya Bosna Hersek i, Yunanistan Girit i, İngiltere ise Kıbrıs ı işgal ettiklerini duyurdular da meşrutiyeti yok etmek amacıyla çıkan 31 Mart Ayaklanması nı Hareket Ordusu bastırmıştır de İtalya Trablusgarp a saldırarak burayı sömürgelerine katmaya çalışmış Osmanlı her ne kadar İtalya ya karşı başarılı olsa da Balkan Savaşları başladığı için Uşi Antlaşması nı (1912) imzalayarak Trablusgarp ı İtalya ya bırakmıştır de Balkan devletleri (Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Yunanistan) Osmanlı Devleti nden toprak alabilmek için savaşa girişmişler, bu savaşlar sonunda Osmanlı Devleti yenilerek Midye-Enez hattı denilen Edirne nin batısında kalan tüm topraklarını kaybetmiştir te yaşanan Dünya Savaşı na Osmanlı Devleti nin girmesi kendisi için bir yıkım olmuştur. I. Dünya Savaşı nda İngilizlerle Arapların aralarında anlaşıp Osmanlıya karşı savaşmaları ile bu akım sona ermiştir. C. Batıcılık Devletin bütünlüğünün ve kurtuluşunun ancak ve ancak Batı nın biliminden ve teknolojisinden yararlanarak sağlanacağını savunan düşüncedir. Bu akım tam olarak uygulanamamış Batı nın bilimi ve teknolojisi yerine kültürü alınarak Batı taklitçiliğinden öte gidilememiştir. D. Türkçülük Osmanlıcılık ve İslamcılık akımları dağılmayı engellemeyince Türkçülük akımı ön plana çıkmıştır. Türkçülük, devletin kurtuluşunun millî değerlere bağlı kalmak olduğunu ve bu değerleri korumak olduğunu belirtmiştir. Savunucuları Mehmet Emin Yurdakul ve Ziya Gökalp tir. Devletin Türk topluluklarını bir arada tutarak kurtulabileceğini düşünmüşlerdir. Türkiye Cumhuriyeti nin kurulması ile bu akımın etkisi zayıflamıştır Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

7 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa SELÂNİKLİ KAHRAMANIN ÇOCUKLUĞU Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu 1881 yılının Mayıs ayında Selânik te Koca Kasım Mahallesi nde 3 katlı bir evde dünyaya gelmiştir. Mustafa Kemal in ailesi Rumeli nin fethi sırasında Anadolu dan bölgeyi Türkleştirmek amacıyla getirilen Türk boylarına mensuptur. Babası Ali Rıza Efendi nin ailesi Aydın dan göç etmişlerdir. Ali Rıza Efendi, Selânik Evkaf (Vakıflar) Kâtipliğinde ve gümrük memurluğunda bulunmuş, daha sonra bu görevden ayrılarak kereste tüccarlığı yapmıştır. Annesi Zübeyde Hanım, 1861 yılında Selânik te doğmuştur. Hacı Feyzullah Ağa ile Ayşe Hanım ın kızıdır. Ailesi, yıllar önce Konya dan gelmiş Türkmen boylarından olup, Selânik e yerleşmişlerdir. Ali Rıza Efendi ve Zübeyde Hanım ın evliliklerinden altı çocukları oldu. Bunlar sırasıyla Fatma, Ahmet, Ömer, Mustafa (Kemal), Makbule (Atadan), Naciye idi. Ancak küçük yaşlarda Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye vefat ettiler. Yaşamında birçok sıkıntıyla boğuşan Ali Rıza Efendi, amansız bir hastalığa yakalanarak tahminen 50 yaşında iken ölmüştür (1888). Uyarı Tarihçi Enver Behnan Şapolyo, yıllar önce Atatürk ün kız kardeşi Makbule Hanım a: Babanız nerelidir? diye sorduğunda o da babası hakkında şunları söylemiştir: Babam Ali Rıza Efendi yerli olarak Selâniklidir. Kendileri Yörük sülâlesindendir. Annem her zaman Yörük olmakla iftihar ederdi. Bir gün ağabeyim Atatürk e: Yörük nedir? diye sorduğumda, ağabeyim de bana: Yürüyen Türklerdir. diye cevap Mustafa, babası Ali Rıza Bey i henüz çocuk yaşta kaybedince (1888), onu ve ailesini zor bir hayat mücadelesi karşılayacaktı. Bu nedenle Zübeyde Hanım, çocuklarını da alarak kardeşinin yaşadığı Langaza daki çiftliğe gitti. Mustafa ise öğrenim hayatına kısa bir süre ara vermişti. Daha sonra buradan ayrılan Mustafa Selanik e geri döndü. Teyzesinin yanında bir müddet kaldı. Öğrenim hayatına devam etti. Dört çocuğunu (Fatma, Ömer, Ahmet, Naciye) kaybeden Zübeyde Hanım mutlu ve rahat bir evlilik dönemi geçirememiş, buna geçim sıkıntısı ve kocasının hastalığı, sonra da erken ölümü eklenince yaşantısı çeşitli sıkıntılar ve yokluklar içinde geçmişti. Nitekim kocası Ali Rıza Efendi öldüğü zaman, üç çocukla tek başına kalan Zübeyde Hanım, o günleri şöyle dile getirecektir: Ben dul kaldığım zaman 27 yaşında bir gençtim. Bana iki mecidiye (40 kuruş) dul maaşı bağladılar. Örnek Soru Ekonomik durumu iyi olmayan Zübeyde Hanım, kocasının ölümünden kısa bir süre sonra çocuklarını yanına alarak Hacı Süleyman Efendi nin Langaza daki çiftliğinde kâhyalık yapan kardeşi Hüseyin Ağa nın yanına gitmiş; ancak bir süre sonra küçük Mustafa nın okula devam zorunluluğu nedeniyle tekrar Selânik e dönmüştür. Verilen bilgilerde Zübeyde Hanım ve çocuklarının Langaza daki çiftlikten Selânik e geri dönmelerinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Ekonomik sıkıntılar yaşanması B) Savaş koşullarının oluşması C) Mustafa Kemal in eğitimine önem verilmesi D) Zübeyde Hanım ın Selânik te çalışmaya başlaması Çözüm Zübeyde Hanım ve çocuklarının, bulunduğu çiftlikten Selânik e dönmelerinde küçük Mustafa nın okula devam zorunluluğu etkili olmuştur. Bu durum Zübeyde Hanım ın çocuklarının eğitimine önem verdiğini göstermektedir. C Mustafa Kemal in Eğitim Hayatı Okul dönemine kadar olan yaşantısı çok olağan geçen küçük Mustafa, okul çağına gelince ( ) hangi okula gideceği konusu annesi Zübeyde Hanım ile babası Ali Rıza Efendi arasında önemli bir sorun oldu. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 9

8 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa Mahalle Mektebine Başlaması Mustafa Kemal bu konuyu şöyle anlatır: Annem, ilahilerle okula başlamamı ve Mahalle Mektebine gitmemi istiyordu. Gümrükte memur olan babam, o zaman yeni açılan Şemsi Efendi Mektebine gitmemi ve yeni yöntemlere göre okumamı arzu ediyordu. Nihayet babam işi ustaca çözdü. İlk önce bilinen törenle mahalle okuluna başladım. Böylece annemin gönlü yapılmış oldu. Birkaç gün sonra da mahalle okulundan çıktım, Şemsi Efendi Mektebi de yazıldım. diyerek ailesinin eğitimine verdiği önemi vurgulamıştır. Mustafa Kemal in eğitim gördüğü dönemde Osmanlı sınırları içerisinde eğitim birliği bulunmamaktaydı. Yabancı okullar, azınlık okulları,askeri okullar, geleneksel okullar ve batı tarzı eğitim veren okullar tamamen farklı yöntemler ve içeriklerle eğitim yapıyorlardı. Uyarı Osmanlı Devleti nde bulunan farklı okullar, yetiştirilen insanlarında farklı kültürel özellikleri taşımasına neden olmuştur. Şemsi Efendi Mektebi Şemsi Efendi Okulunda öğrenime başlaması Mustafa için bir şans olmuştu. Çünkü okulda çok yetenekli öğretmenler vardı. Bu öğretmenlerin etkisiyle Mustafa, okulu ve derslerini sevmiş, başarılı bir öğrenci olmuştu. Dahası, ne olursa olsun Mustafa okumaya ve iyi bir eğitim yapmaya bu okulda karar vermişti. Okula başlayış tarihi tam olarak belli değilse de 1886 veya 1887 olarak alınabilir. Bu okulda okurken babasının ölümü hem Mustafa ve hem de ailesi için sıkıntılı ve üzücü bir dönemin başlangıcı oldu. Önce aile, Ali Rıza Efendi nin kaybı ile büyük sorunlarla karşı karşıya kaldı. Arkasından da Mustafa, dayısının yanına taşındığından çok sevdiği okulundan uzaklaştı. Atatürk, o zamanki anılarından bahsederken, şu sözleri söyleyecektir: Babam vefat etti. Annemle beraber dayımın yanına yerleştim. Dayım köy hayatı yaşıyordu. Ben de bu hayata karıştım. Bana vazifeler veriyordu. Ben de bunları yapıyordum. Başlıca vazifem tarla bekçiliğiydi. Kardeşimle beraber bakla tarlasının ortasında bir kulübede oturduğumuzu ve kargaları kovmaya uğraştığımızı hiç unutamam. Çiftlik hayatının diğer işlerine de karışıyordum. Biraz zaman geçince, annem okuldan uzak kaldığım için kaygılanmaya başladı. Nihayet Selânik te bulunan teyzemin evine gitmeme ve okula devam etmeme karar verildi. Selânik Mülkiye Rüştiyesi ( ) Mustafa, 1892 yılında Selânik te Mülkiye Rüştiyesine (sivil ortaokul) kaydolur. Ancak, bu okuldaki öğrenciliği uzun sürmeyecektir. Bir gün, bir arkadaşı ile şakalaşırken bir öğretmenin onu hırpalamaya kadar giden kötü davranışı ile karşılaşacak ve onuruna çok düşkün olan Mustafa, bir daha bu okula gitmeyecektir. Selânik Askerî Rüştiyesi ( ) Çocukluğundan itibaren askerliğe büyük bir ilgi duyan Mustafa, asker olmak istiyordu. Hatıralarında kendisinin anlattıklarına göre, üniformalı olarak Askerî Rüştiyeye giden komşularından Kadri Bey in oğlu Ahmet ve sokaklarda gördüğü üniformalı subaylar onun askerlikle ilgili hevesini arttırmıştır. Onun asker olmasını istemeyen annesine haber vermeden Selanik Askerî Rüştiyesi nin sınavlarına girerek başarılı olmuştur. Nisan 1894 te bu okula kaydını yaptırmıştır Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

9 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa Mustafa Kemal in askeri okul sınavlarına gizlice girerek kazanması onun azim ve kararlılığı na işaret etmektedir. Bu özelliğini cephede düşmana karşı savaşırken de gösterecektir. Rüştiyede matematik dersine merak sarmış; bu derste sınıfın müzakerecileri arasına girmişti. Matematik öğretmeni Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey onun yetenek, yaratıcılık ve olgunluğunu teşhis ederek, ona Kemal adını vermiştir. Bu okulu sınıf 4. olarak bitirmiştir. Mustafa, Kemal Adını Nasıl Aldı? Mustafa, severek girdiği Askerî Rüştiyede derslerine büyük bir özveriyle çalışıyordu. Bu okulda kendini tüm öğretmenlerine sevdirmişti. Özellikle matematik dersine büyük ilgi gösteriyor, sınıf düzeyinin üstünde problemleri çözmeye uğraşıyordu. Adı Mustafa olan matematik öretmeni, bu üstün yetenekli öğrencisine yakınlık duyuyor ve onu çok beğeniyordu. Bir gün, küçük Mustafa ya: Oğlum senin de ismin Mustafa, benim de... Bu böyle olmayacak. Arada bir fark bulunmalı, bundan sonra adın Mustafa Kemal olsun. dedi. Selânik Askerî Rüştiyesi ne Mustafa adıyla giren Zübeyde Hanım ın oğlu, 1895 yılında bu okulu başarılı olarak bitirdiği zaman, artık Mustafa Kemal olarak anılmaya başlamıştı. Manastır Askerî İdadisi ( ) Mustafa, Selânik Askerî Rüştiyesini bitirince, Manastır Askerî İdadîsi (Manastır Askerî Lisesi) sınavlarına girdi ve kazandı. Okul parasız yatılıydı. Amacı, Harp Okulu na öğrenci yetiştirmekti. Ayrıca, Manastır Askerî İdadîsi nin bir özelliği vardı: Benzerleri arasında en bağımsız olan bu okulda ülke sorunları ile de büyük ölçüde ilgilenilmekteydi. Bu nedenle Mustafa Kemal, okulda çok canlı, çok serbest ve çeşitli konularda çok doyurucu bir ortam buldu. Burada yıllarca dost kalacağı arkadaşları Ali Fuat Cebesoy ve Asım Gündüz le tanıştı. Salih (Bozok), Nuri (Conker), Fuat (Bulca), İsmail Hakkı (Kavalalı) gibi bir önceki okulunda edinmiş olduğu dostları da onunla beraberdi. Ayrıca, konuşması ve bilgisi ile etkileyici bir kişiliği olan Ömer Naci yi de burada tanıdı. Ömer Naci onu edebiyat, şiir ve hitabet konularında etkiledi. Ömer Naci sayesinde Namık Kemal i tanıdı. Edebiyat ve şiir kitaplarını okudu. Vatan ve hürriyet şairi olan Namık Kemal sayesinde Mustafa Kemal de vatan ve millet sevgisi oluşmaya başladı. Atatürk ü en çok etkileyen derslerden biri de tarihti. Tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey geniş kapsamlı bir tarih bilgisi ile Atatürk te yeni ufuklar açtı. İdadide başlayan tarih sevgisi hayatı boyunca devam etmiştir. Manastır Askerî İdadisindeyken yakın arkadaşı Fethi Okyar ın sayesinde Fransız Ihtilali nin öncüleri Voltaire (Volter), J. J. Rousseau (Russo), Montesquieu, gibi yazarları tanıyarak kitaplarını okumuştur. Yurt içinde ise Tevfik Fikret, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul gibi bazı fikir ve sanat adamlarının eserlerini okuma fırsatı bulmuştur. Yaşadığı dönemde mevcut olan fikir akımlarından Batıcıların medeniyetçi ve Türkçülerin milliyetçi görüşlerinden etkilenmiştir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 11

10 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa Örnek Soru TEOG KASIM 2015 Mustafa Kemal in öğrenim gördüğü dönemde ülkede; bir tarafta geleneksel öğretime devam eden medreseler, diğer tarafta modern mekteplerle birlikte, askerî okullar ve çeşitli meslek okulları eğitim öğretim faaliyetlerinde bulunuyordu. Bunun yanında ülkede yaşayan gayrimüslimlerin açtıkları azınlık okulları da vardı. Bu okulların her biri kendi amaçları doğrultusunda eğitim yapıyordu. Bu karışık durum ülkede, düşünce ve bilgi birikimi yönünden farklı kuşaklar yetişmesine neden oluyordu. Bu parçadan, Mustafa Kemal in öğrenim gördüğü dönemdeki eğitim öğretim sistemi ile ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılamaz? A) Farklı fikir ve anlayışa sahip insanlar yetiştirecek yapıdadır. B) Değişik inançlara öğrenim imkânı tanınmıştır. C) Eğitim alanında Avrupa dan etkilenilmiştir. D) Ülkede eğitim birliği sağlanmıştır. Çözüm Manastır Askerî İdadisi nde duyduğu heyecan vatan için mücadele isteğini göstermesi açısından önemlidir. Mustafa Kemal 1898 de Manastır Askerî İdadisi ni başarıyla bitirmiştir. Manastır Askerî İdadisi Mustafa Kemal de özgürlük, hürriyet, vatanseverlik, milliyetçilik, Türkçülük gibi duyguların uyanmasını sağlamıştır. Ayrıca Bu okulda ilk defa memleket meselelerine merak sarmıştır. İstanbul Harp Okulu (Mektebi Harbiye) ( ) Manastır Askerî İdadîsini başarı ile bitiren Mustafa Kemal, İstanbul a gelerek Harp Okulu nun piyade sınıfına girdi. (13 Mart 1899). Verilen metinde, medreseler, modern mektepler, askerî okullar ve azınlık okullarının aynı anda eğitime devam etmesinden bahsedilmiştir. Ülkede eğitim birliğinden bahsedilemez. Manastır Askerî İdadisinde kendisine en kolay gelen ders, matematikti. Ancak Fransızcadan pek anlamıyordu. Bu durumu düzeltmek ve fransızcasını ilerletmek için yaz tatilinde Selânik e gidince, oradaki Fransız Frerler Okulu nun özel sınıfına devam ederek İdadî deki derslerinden daha ileri derecede Fransızca öğrendi de çıkan Osmanlı - Yunan savaşına katılmak istediğini şu cümlelerle anlatmıştır: Gençlik hayatımın en heyecanlı günlerini yaşadım. Yaşımın küçük olmasına rağmen bu savaşa katılmayı çok istemiştim. D Harbiye nin birinci sınıfındaki hayatını kendisi şöyle anlatır: Birinci sınıfta saf gençlik hayallerine tutuldum. Dersleri ihmal ettim. Senenin nasıl geçtiğinin hiç farkında olmadım. Ancak dersler kesilince kitaplara sarıldım. Böylece, birinci sınıfın sınavlarını başarı ile atlatmış ve sınıfını geçmişti. İkinci ve üçüncü sınıflarda durumu daha da iyi oldu ve harp okulunu teğmen rütbesi ile bitirdiğinde(1902) 459 mevcutlu sınıf içerisinde sekizinci olmuştu Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

11 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa Mustafa Kemal Harp Okulu öğrencilik yıllarında okuldaki öğrencilerle birlikte Namık Kemal gibi vatan ve hürriyet şairlerinin, yazarlarının eserlerini gizli gizli okuyorlardı. Bu eserleri okumak, gençlere ister istemez memleket işleriyle ilgilenmek isteği veriyordu. Mustafa Kemal de Harp Okulu nun ikinci sınıfında bu meraka tutuldu. Eline geçirdiği yasak kitapları koğuş yattıktan sonra okuyordu. İşte Mustafa Kemal de ülke ve millet sorunlarıyla ilgili düşünceleri bu sıralarda uyanmaya başladı. O, Harp Okulu nda iken ülkenin kötü yönetildiği hakkında kesin bilgi sahibi olmuştu. Bu fikirlerini okuldaki yüzlerce öğrenciye yaymak isteyerek, el yazısı ile bir gazete çıkardı. Gazeteyi öğrenciler arasında dolaştırmak için samimi arkadaşlarından oluşan bir küçük komite kurmuştu. Gazeteyi çok defa kendi eliyle yazardı. Bu durum, okul yönetiminin gözünden kaçmamıştı. Bir gün, Mustafa Kemal ve arkadaşları, okulun dersliklerinden birinde, gizlice gazetenin yazılması ve hazırlanması ile uğraşıyorlardı. Okul komutanı Rıza Paşa, sınıfı basarak, hepsini yakaladı. Gençlerin, dersten başka şeylerle uğraştıkları için önce tutuklanmalarını emretti; ancak derslikten ayrılırken hoşgörülü davranarak izinsizlik cezasıyla yetinilmesini, sonra da bir ceza uygulamasına gerek olmadığını söyledi. METNİ ANLAYALIM Mustafa Kemal in bu tutumları onun yetişmesiyle ilgili hangi ipuçlarını verir? Bu durum Mustafa Kemal in kişiliğini nasıl etkilemiş olabilir? İstanbul Harp Akademisi ( ) Mustafa Kemal Harp Akademisi nde Harp Okulu nu bitiren Mustafa Kemal, Harp Akademisi sınıfına seçildi (1902). Çünkü Harbiye yi başarılı olarak tamamlayan öğrencileri Kurmay Okulu na almak usuldendi. Kurmay bölümü üç yıldı. Önceki okullara oranla burada daha geniş bir düşünce ve davranış özgürlüğü vardı. Mustafa Kemal, 11 Ocak 1905 yılında Harp Akademisi ni kurmay yüzbaşı olarak bitirdi. İstanbul Harp Akademisi bittiğinde artık orduda görev alacağı günleri heyecanla beklemeye başladı. Bu arada, atamaları yapılıncaya kadar birkaç arkadaşıyla birlikte İstanbul da kalacakları bir ev kiraladı. Burada toplantılar yapıyor ve ülke sorunları üzerinde konuşuyorlardı. Mustafa Kemal in Kişilik Özellikleri Mustafa Kemal in kişilik özelliklerinin oluşmasında doğduğu ve yaşadığı şehirler, okuduğu okullar, yakın arkadaşları, okuduğu kitaplar ve yaşadığı dönemdeki siyasi, sosyal ve ekonomik olaylar etkili olmuştur. Mustafa Kemal in bazı kişilik özellikleri şunlardır: Vatanseverliği: Ülkesinin bağımsızlığını kazanması adına gece gündüz çalışmış ve Millî Mücadele ye bizzat katılmıştır. O vatanı ve milleti için canını seve seve verebilecek bir karaktere sahipti. Çanakkale Cephesi nde askerlerine: Size ben taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçen zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve başka komutanlar gelebilir. sözünü söylemesi, Sakarya Meydan Savaşı nda Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk edilemez. emrini vermesi vatanseverliğini gösteren en önemli örneklerdir. İdealistliği: Atatürk ün ideali; Türk milletinin çağdaş, hayat seviyesi içinde yaşayan bir millet olarak varlığını yükseltmektir. Savaştan yeni çıkmış yorgun ve fakir Türkiye nin gelişmesini, zenginleşmesini sağlamak için çeşitli devrimler yapmış, devrimlerin sürdürülebilir olması için çalışmıştır. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 13

12 Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah vasıta ve kaynaklarına sahip kılacağız. Millî kültürümüzü muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız. sözü onun idealistliğine örnek gösterilebilir. Sabırlılığı: Bir konu hakkında hızlı karar vermez, o konu üzerine düşünür ve çevresindekilere danışırdı. Aceleci olmaktan çok doğru ve isabetli kararlar vermeyi isterdi. Kafkas Cephesi nde Rus askerlerine hemen saldırmayarak ordunun ihtiyaçlarını tamamlaması ve saldırıya öyle başlaması buna örnektir. İleri Görüşlülüğü: Özellikle askeri alanda cephelerde düşmanın nereden çıkarma yapacağını hep doğru tahmin ederek zaferler kazanmıştır. İstanbul un işgali sırasında söylediği geldikleri gibi giderler sözü ve ölmeden önce II. Dünya Savaşı nın çıkacağını tahmin etmiş olması, ayrıca Çanakkale Cephesi nde düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmesi ileri görüşlü bir kişiliğe sahip olduğunu göstermektedir. Açık Sözlülüğü: Ben söyleyeceğimi halkımın önünde söylemeliyim. Bir yanlışım olursa halkım beni düzeltir. diyerek doğru bildiğini herkesin içinde söylemekten çekinmezdi. Mantıklı Oluşu: Hayalperest fikirlere kanmamış, her zaman akılcı düşünerek karar vermiştir. Ülke menfaatleri açısından her zaman doğru olan politikaları uygulamıştır. Disiplinli Oluşu: Karar almadan önce konuyu derinlemesine incelerdi. Daha sonra konu hakkında araştırma yapardı. Son olarak disiplinli bir şekilde karar verirdi. Eğitimci Kişiliği: Atatürk, eğitime önem veren bir liderdir. Öyle ki yeni alfabenin kabul edilmesinden sonra eline tebeşiri alıp kara tahtanın başına geçerek yeni harfleri halkına kendisi öğretmiştir. Bu sebeple ona Başöğretmen unvanı verilmiştir. Çok Yönlülüğü (çok cepheliliği): Atatürk üstün bir komutan, iyi bir devlet adamdır. Ayrıca bir yazardır. Hem fikir hem hareket adamıdır. Askerlikten tarihe, eğitimden sanata ve ekonomiye bir çok alanda bilgisi vardır. Atatürk ün bir çok alanda faaliyette bulunması onun çok yönlü bir lider olduğunu gösterir. Yöneticiliği: Atatürk, iyi bir yöneticinin taşıması gereken bütün özelliklere sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti ni arasında cumhurbaşkanı olarak yönetmesi buna örnektir. İnkılapçılığı: Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılapların gayesi Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen çağdaş ve modern uygar bir toplum durumuna ulaştırmaktır. diyerek yapacağı inkılapların nedenini açıklamıştır. Eskiyi yıkarak yerine modern ve çağdaş kurumlar oluşturmuştur. Gurura Yer Vermemesi: Atatürk kazandığı zaferler ve yaptığı inkılaplarla ilgili gururlanmamıştır. Ben yaptım. sözünü kullanmayıp Türk milleti başardı. demiştir. Sanatseverliği: Atatürk sanatsız kalan bir toplumun hayat damarlarından biri kopmuş demektir. sözünü söyleyerek sanatın önemini vurgulamıştır. Liderliği: Verdiği kararların uygulanmasını sağlayan bir liderdir. Askerlik alanında olduğu kadar siyasi alanda da başarılı bir lider olmuştur. Şam da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurması, Trablusgarp ta halkı İtalyanlara karşı örgütlemesi buna örnektir Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

13 Buhranlar Büyük Kahramanlar Doğurur Mustafa Kemal in Fikir Hayatının Oluşumu Mustafa Kemal in fikir hayatının oluşmasında öncelikle çocukluk, eğitim ve askerlik hayatını geçirdiği şehirler etkili olmuştur. Bu şehirler Selânik, Manastır, İstanbul ve Sofya şehirleridir. Eğitim hayatında onu etkileyen Öğretmenleri, arkadaşları ve okuduğu kitaplardaki bir çok fikir adamı bulunmaktadır. Mustafa Kemal in fikri yapısını oluşturmasında etkisi olan etmenlerden biri de onun yaşadığı dönemde Osmanlı Devleti nin içinde bulunduğu sosyal, siyasal ve ekonomik durumdur. Atatürk; yetiştiği dönemde, Türk-Rus Harbi nin sonuçlarını, Balkanlardan göç eden ve kitleler hâlinde öldürülen Türklerin durumunu canlı olarak yaşıyordu. Bu çöküntülerle birlikte, Plevne Savaşı ve daha sonra 1897 Türk-Yunan Savaşı ndaki Osmanlının kısmi başarıları, henüz her şeyin bitmediğinin işaretleri, hayat belirtileri olarak ona güç ve ümit veriyordu. Mustafa Kemal in Fikir Hayatını Etkileyen Şehirler Selânik Atatürk ün doğduğu, çocukluk ve gençlik günlerinin bir kısmının geçtiği Balkan şehridir. Balkanların en işlek limanına sahiptir. Şehir demir ve deniz yollarıyla Avrupa ya bağlaması nedeniyle önemli bir ticaret merkezidir. Çeşitli din ve milletlerden oluşan nüfusuyla, yeni fikir ve düşünce akımlarına açık bir yapıya sahiptir. İttihat ve Terakki Cemiyeti bu şehirde faaliyetlerini sürdürürken Mustafa Kemal de bu cemiyete üye oldu. Şehirde Batı dan gelen fikir akımlarının kolayla yayılması için uygun ortam bulunuyordu. Düşünce özgürlüğünün serbest olduğu bir kentti. Mustafa Kemal de bu ortamda yetişti. Selânik, Bizans tan beri İstanbul dan sonra en önemli merkez durumundaydı. Birçok fikrin, birçok siyasi olayın oluştuğu, aynı zamanda ticarî ağırlığı olan bir liman şehriydi. Ordu merkeziydi ve her konuda geniş bir etki alanı vardı. Nüfusunun büyük çoğunluğu Türk tü. Müslüman, Hristiyan ve Yahudiler şehirde özgürce bir arada yaşıyordu. Ancak Müslümanların, Rumların ve Yahudilerin mahalleleri ayrılmıştı. Türk adaletinin ve insancıl davranışının yerleştiği geleneklerle yaşamını sürdüren bir kentti. Fakat Osmanlı-Rus Savaşı ve devamındaki ayrılıkçı olaylarla birlikte birbirine şüphe ile bakma eğiliminin hâkim olmaya başladığı ve sonu gelmez eşkıya hikâyelerinin anlatıldığı bir ortam hâline gelmişti. Mustafa Kemal, balkanlarda yaşadığı için ayrılıkçı hareketlerin etkilerini yakından görmüştür. Bu da onda Milliyetçilik ve Türkçülük fikirlerinin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Manastır Mustafa Kemal yılları arasında Manastırda Askerî İdadi eğitimini tamamlamıştır. Bu kentte dünya görüşü ve kişiliği şekillenmiştir. Sıra arkadaşı Ömer Naci sayesinde edebiyata, sanata ve hitabete ilgisi başlamış, Namık Kemal in şiirlerini ve Mehmet Emin Yurdakul u tanımıştır. Ziya Gökalp in Türkçülük fikirlerinden etkilenmiş yine tarih dersine de burada ilgi duymaya başlamıştır Türk-Yunan Savaşı ndaki askerî başarının diplomaside sürdürülememesi ve Manastır a yabancı devletlerin müdahalede bulunmaları onun siyasi görüşüne yeni ufuklar açmıştır. Askeri idadi yıllarında Voltaire (Volter), J. J. Rousseau (Russo), Montesquieu gibi yabancı yazarlar onda özgürlük, hürriyet, adalet eşit gibi duyguların yeşermesine neden oldu. Mustafa Kemal in bu şehirde vatanseverlik ve milliyetçilik duyguları pekişmiştir. İstanbul Mustafa Kemal, Osmanlı Devleti nin başkentine Harp Okulu ve Harp Akademisi eğitimi için geldi. Başkentte devletin siyasetini yakından takip etme imkanına kavuşmuştur. Okul yıllarında ülke sorunlarını arkadaşlarıyla paylaşmış, el yazısıyla gazete ve dergi hazırlamıştır. Ayrıca yabancı basınını da takip etme imkanı doğmuştur. Ülke sorunlarıyla ilgili konferanslar ve toplantılara katılmış fikirlerini açıkça beyan etmiştir. Burada bulunduğu dönemlerde katıldığı balolarda Avrupa ülkelerinin elçileriyle görüşme fırsatı olmuş ve Avrupa hakkında daha geniş bilgiler edinmiştir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 15

14 Buhranlar Büyük Kahramanlar Doğurur Sofya İttihat ve Terakki Cemiyeti yöneticileri Balkan Savaşları sonrasında yönetimi ele geçirince Mustafa Kemal i Sofya Askerî Ataşeliğine atadılar. Sofya da hayat çok canlıydı. Mustafa Kemal Avrupa devletlerinin temsilcileriyle görüşme imkanı buluyor, fikir alışverişi yapıyordu. Bulgaristan daki Türklerin haklarını savunabilmeleri için çalışmalarda bulunuyordu. Ayrıca burada Bulgar meclisinin çalışmalarını takip ederek demokrasi yönetimini yakından görmüş oldu. Mustafa Kemal burada düzenlenen bir baloya yeniçeri kıyafetiyle katılarak tarihi değerlerine ne kadar bağlı olduğu göstermiştir. Sofya Örnek Soru İstanbul Selânik Manastır Yukarıda sembollerde verilen şehirlerden hangisinde Mustafa Kemal in İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olduğu söylenebilir? A) B) C) D) Çözüm Mustafa Kemal in fikir hayatının oluşmasında birçok şehir etkili olmuştur. Bunlardan biri de Selânik tir. Mustafa Kemal Selânik şehrinde İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olmuştur. Osmanlı Devleti nin İçinde Bulunduğu Durumun Mustafa Kemal e Etkisi Osmanlı ile Balkanlara gelen adalet ve sevgi, dağılma döneminden itibaren çeşitli dış etkilerle kin ve nefretin hâkim olduğu, ölümün, yok etmenin amaç edinildiği bir ortama dönüşmüştü. C Aile ortamı ve çevresi ile birlikte; harpler, ayaklanmalar, göçler, eşkıya hareketleri ve Karadağ, Sırbistan, Avusturya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya ile sürekli değişen sınırlar Atatürk ün kişiliğinin oluşmasında önemli etkenler olmuştur. Romenlerin, Sırpların, Bulgarların, Yunanlıların azınlık durumunda olmalarına rağmen yaptıkları kötülükler, yönetimi ele geçirdikleri zaman neler yapabileceklerine örnek oluyordu. Bu durumda Türkler, kendi yurtlarında ikinci sınıf vatandaş olmak tehlikesiyle karşılaşıyorlardı. Azınlıklar arasında yayılan milliyetçilik akımı, özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türk milliyetçiliğinin gelişmesine sebep olmuştur. Gerek başlangıçta benimsenen Osmanlıcılık görüşü, gerek Türk milliyetçiliği akımları, Balkan Türklerini dış mihrakların da, azınlıkların da hedefi hâline getiriyor, devletin azınlıklar üzerinde güvenliği sağlama gayretlerinin intikamı da Balkan Türklerinden alınıyordu. Bütün bu şartların etkisi ile, Balkanlarda yaşayan Türklerin sosyal ve ekonomik yapısı Anadolu dan farklı gelişmeler göstermiştir. Atatürk ün böyle bir ortamda yaşaması Fransız İhtilali nin etkilerini yakından hissetmesine ve ondaki milliyetçilik duygularının kabarmasına neden olmuştur. O dönemde Osmanlı Devleti nin eğitim ve öğretim durumu da pek iç açıcı görünmüyordu. Atatürk ün yetişme döneminde, imparatorlukta birbirinden farklı amaçlarla kurulmuş, farklı programlar uygulayan eğitim kurumları vardı. Medrese, Batı sistemine göre kurulmuş askerî ve sivil okullar ve azınlıkların kendi ihtiyacını karşılamak için açtığı okullar yurtta dağınık şekilde faaliyet hâlinde bulunuyorlardı. Bu okulları belli bir amaca yöneltecek bir politika ve ortak bir yönetim bulunmuyordu. Asker ocağı ortamı Atatürk ün yetişmesinde, kesintisiz tamamladığı örgün eğitim kadar içinde yaşadığı askerî ortamın ve burada hâkim olan ordu geleneklerinin de katkısı vardır. Özellikle harp şartlarının yaşandığı bu ortamda, askerlik bir meslek olmaktan çok bir yaşam tarzıydı. Bu yaşam tarzına yüzyılların süzgecinden geçerek gelmiş gelenekler yön vermekteydi. Kahramanlığı, vatanseverliği, arkadaş bağlılığını, disiplini, fedakârlığı, özveriyi, tehlikelerden yılmamayı, âmirlerin emirlerine kesin itaati, ahlâkının bir parçası yapmadıkça o ortamda yaşama şansı bulmak zordu. Osmanlı Devleti nin Atatürk ün yaşadığı dönemdeki bu durumları onun fikirlerinin oluşumunda etkili olmuştur Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

15 Adım Adım Liderliğe Mustafa Kemal in Askerî Görevleri İlk Görev Yeri Şam Genç Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, 5 Şubat 1905 tarihinde merkezi Şam da bulunan 5. Ordu ya bağlı Otuzuncu Süvari Alayı na staj için atanır. yeni kurulmuş bir örnek alayın denetim heyetinde görev aldı. Bu denetlemede gösterdiği dikkat, bilgi ve görüşleriyle üstleri tarafından çok beğenildi. Ordu Kurmay Heyetinde görevlendirilen Mustafa Kemal e, ayrıca Selânik-Üsküp Demiryolu Müfettişliği de verildi (22 Haziran 1908). Buraya giderken hakkında kendisinden önce ulaşan sürgün damgasından da kuşkusuz haberi yoktur. Mustafa Kemal, Şam a bir başka sürgün arkadaşı Müfit (Özdeş) ile birlikte gider. Mustafa Kemal ve Müfit Bey Şam da Jön Türklerle ilgisi olan ve bu nedenle Şam a sürülen tıp öğrencisi Mustafa Cantekin ile karşılaşır. Devlet meseleleri ile yakından ilgilenen bu üç kişi bir gece bir araya gelerek Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ni kurmuştur. Mustafa Kemal in Askerlikteki İlk Başarısı ve Mustafa Kemal, Selânik te Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin çalışmalarını etkili duruma getirmeye çalıştığında, aynı amacı güden, fakat ondan daha gelişmiş ve yayılmış, bir bakıma siyasi parti niteliği kazanmış bir başka cemiyet ile karşılaştı. Bu, İttihat ve Terakki Cemiyeti idi. İttihat ve Terakki Cemiyetinin çabaları sonucu ülkede II. Meşrutiyet ilân edildi (23 Temmuz 1908). Siyasi Faaliyetleri Mustafa Kemal ilk görev yerinde ileride çok yararlanacağı deneyimler kazandı. Devlet yönetimindeki aksaklıkları, ordunun eğitimindeki eksiklikleri, halkın kötü yönetimden çektiği sıkıntıları yakından görüp anladı. Mustafa Kemal, arkadaşlarıyla 1906 da Şam da kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyetini Selânik e taşımak istiyordu. Çünkü genç kuşağın bulunduğu bu bölgede daha rahat bir çalışma ortamı vardı. Ayrıca özgürlükçü düşünce ve fikirler burada kolaylıkla yayılma imkânı bulacaktı. METNİ ANLAYALIM Mustafa Kemal in bu cemiyeti Selânik e taşımak istemesinin sebeplerini neler olabilir? İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Yolların Kesişmesi Selânik te bazı çalışmalarını tamamladıktan sonra, topçu stajı yapmak üzere tekrar Şam a geldi. Staj bitince Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) rütbesini alarak 5. Ordu Kurmay Başkanlığı na atandı (20 Haziran 1907). Mustafa Kemal, ülke konusundaki görüş ve eleştirilerini sürdürürken, 1908 yılı eylül ayı içinde İstanbul dan bir emir aldı. Bu emirde, Mustafa Kemal den, Trablusgarp ta ortaya çıkan bir karışıklığı önlemesi ve devlet düzenini sağlaması isteniyordu. Bu istek, ilk bakışta çok masum ve doğal gibi görünürse de, ülkedeki son gelişmeler değerlendirildiğinde asıl amacın, Mustafa Kemal in anavatandan uzaklaştırılması ve onun yaptığı eleştirilerin bu yolla önlenmesinin sağlanması olduğu anlaşılır. Mustafa Kemal de bu gerçeği görmüş ve kendisinin böylece sürgün edilmek istendiğini anlamıştı. Buna rağmen anarşinin kol gezdiği Trablusgarp ta devlet düzenini yeniden sağlama görevini üstlendi. Daha sonra Mustafa Kemal, Selânik te 3. Redif Fırkası (Tümen) Kurmay Başkanlığı na atandı (13 Ocak 1910). Ayrıca, aynı yıl içinde Fransa daki Picardie (Pikardi) Askerî Manevralarına Türk ordusunu temsilen gitti. Kısa bir süre bu görevde kaldıktan sonra, aynı yılın 13 Ekiminde Makedonya daki 3. Ordu ya atamasının yapılmasını sağladı. Ordunun merkezi Manastır da olduğundan, önce orada göreve başlayan Mustafa Kemal, bir ara Selânik te Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığı (31 Mart Olayı) 1908 de ilan edilen Meşrutiyet e karşı ilk ayaklanma, İstanbul da 13 Nisan 1909 da (Rumî takvime göre 31 Mart 1325) oldu. Ayaklanma Selânik te büyük tepkiye yol açtı. Bu ayaklanmayı bastırmak için Hüsnü Paşa komutasında derhal bir ordu kuruldu. Ordunun Kurmay Başkanlığı na Mustafa Kemal atandı. Mustafa Kemal in Hareket Ordusu adını verdiği bu kuvvet, 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 17

16 Adım Adım Liderliğe 15 Nisan da yola çıktı. İstanbul a varmak üzere iken olaya İttihat ve Terakki Cemiyeti müdahale ederek ordunun komutanlığına III. Ordu Komutanı Mahmut Şevket Paşa yı, Kurmay Başkanlığı na da Berlin de askerî ataşelikten yeni dönen Enver Bey i getirdi. Böylece Mustafa Kemal, İttihat ve Terakki yönetimince bir kez daha engellenmiş ve geri plâna alınmış oldu. İstanbul a giren Hareket Ordusu duruma kısa sürede hâkim oldu. Bu arada Padişah Abdülhamid tahttan indirildi ve yerine kardeşi V. Mehmet Reşat getirildi. I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti nin Durumu Trablusgarp Savaşı * Uşi Antlaşması I. Balkan Savaşı II. Balkan Savaşı * Londra Antlaşması* İstanbul Antlaşması * Atina Antlaşması Uyarı Mustafa Kemal in Meşrutiyet rejimine karşı ayaklanan isyanı bastırmaya çalışması onun yenilikçi özelliğini göstermektedir. Mustafa, Kemal in Cumalı Ordugâhı Adlı Eseri Yayımlaması Bu kitap, Mustafa Kemal in tuttuğu notlar ve topladığı belgelerden oluşmaktadır. Kitapta tatbikatlar sırasında verilen muharebe durumları, alınan tedbirler ve komutanların eleştirileri açıklanmaktadır. Mustafa Kemal, bu eserini uygulamanın yapıldığı Cumalı Ordugâhı adıyla bastırıp yayımladı. Silâh arkadaşlarına dağıtıp armağan ettiği bu eser, onun Takımın Muharebe Talimi nden sonra askerlik literatürüne kazandırdığı ikinci eseridir (1909). Alay Komutanı Mustafa Kemal Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) rütbesinde olan Mustafa Kemal, Selânik te III. Ordunun Subay Talimgâhı Komutanlığı görevini yürütürken gösterdiği başarı ile herkesin övgüsünü kazanıyor ve dikkatini çekiyordu (6 Eylül 1910). Kurmay gezilerinde, harp oyunlarında ve manevralarda birçok subay ve generallerin arasında harekâtın müdürlüğünü çoğu kez o yapıyordu. Bu nedenle sözlü ve yazılı türlü eleştiriler yapmak zorunda kalıyor; bunlardan en çok da eski komutanlar rahatsız oluyorlardı. Mustafa Kemal daha sonra İstanbul da Genelkurmay Başkanlığı nda bir göreve atandı (13 Eylül 1911). Mustafa Kemal, İstanbul da Genelkurmay Başkanlığındaki görevine başladıktan kısa bir süre sonra üzücü bir haberle karşılaştı. İtalya, o dönemde Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika daki son eyaleti olan Trablusgarp a (Bugünkü Libya ya) saldırmıştı (30 Eylül 1911). Mustafa Kemal, birkaç yıl önce orada bulunduğu için (1908), çevreyi iyi tanıyordu. Bu görüşten hareket eden Mustafa Kemal in artık ülkede durması imkânsızdı. Gerekli izni alarak hemen yola çıktı ve Mısır üzerinden gizlice Libya ya geçti. Bu arada Mustafa Kemal gibi düşünen genç subaylar da Libya ya koşmuşlar, ülkenin bu uzak yöresinde yerli halk direnişinin başına geçmişlerdi. Uyarı Mustafa Kemal in bölgeye savaş için gitmesi onun vatanseverliğine güzel bir örnektir Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

17 Adım Adım Liderliğe Anavatandan gelen genç kurmayların yönetimindeki yerli halk birlikleri Trablusgarp, Bingazi ve Derne de güçlü İtalyan ordusuna umulmadık biçimde karşı koydu. Mustafa Kemal, Derne Cephesi nde düşmanı geri püskürttü. Tobruk ta ise İtalyanları yenilgiye uğrattı. Diğer cephelerde de durum farklı değildi. İtalyan Ordusu, bedevi çöl halkı karşısında başarıya ulaşamadı. Ancak İtalya, Libya da savaş alanında elde edemediği zaferi yakalamakta yine de güçlük çekmeyecek, Osmanlı Devleti nin içinde bulunduğu sorunlarından yararlanarak Ege Denizi ndeki On iki Ada yı işgal edecekti. Osmanlı Devleti nin İtalya ile savaşından yararlanan Balkan Devletleri de (Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ) Türklere savaş açınca iki cephede birden savaşacak gücü olmayan Osmanlı Devleti, İtalya ile anlaşma yapmayı kabul etti. 15 Ekim 1912 de imzalanan Ouchy (Uşi) Antlaşması yla Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika daki son toprak parçası olan Trablusgarp ı İtalya ya bırakmak zorunda kaldı. Mustafa Kemal ve diğer subaylar Balkan Savaşı nın çıkması üzerine ülkeye geri çağırıldılar (24 Ekim 1912). Libya ya kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) rütbesiyle giden Mustafa Kemal, Trablusgarp a gittikten yaklaşık bir ay sonra, 27 Kasım 1911 de binbaşılığa terfi etti. Mustafa Kemal Balkan Savaşlarında Mustafa Kemal, Trablusgarp tan yurda döndüğünde önce Genel Karargâh emrine verildi (20 Kasım 1912). Daha sonra Gelibolu da bulunan Bahr-i Sefîd (Çanakkale) Boğazı Kuvâ-yı Mürettebesi Komutanlığı Harekât Şubesi Müdürlüğüne atandı (25 Kasım 1912). Bulgaristan Yunanistan Sırbistan Karadağ Osmanlı Devleti Mustafa Kemal, bu görevde bulunduğu sırada, Birinci Balkan Savaşı çok ağır bir yenilgiyle sonuçlanmıştı. Bu arada İstanbul da İttihat ve Terakki Partisi bir hükûmet darbesi düzenleyerek (23 Ocak 1913) Kâmil Paşa Hükûmeti ne son vermiş, onun yerine Mahmut Şevket Paşa Hükûmeti ni kurdurarak yönetime sahip olmuştu. Bir müddet sonra yeni yönetim için şanslı bir gelişme oldu. Bu, Edirne nin kurtarılmasıydı. Birinci Balkan Savaşı nı kazanan devletler, aralarında çıkan toprak anlaşmazlığı yüzünden bu defa Bulgaristan ın karşısında birleşmişlerdi. Bu kente giren ilk kuvvet Mustafa Kemal in Kurmay Başkanlığı nı yaptığı Bolayır birlikleriydi. Bu gerçeğe rağmen parti yöneticileri, Edirne ye giren ilk kişinin Enver Bey olduğunu açıklayarak, onu Edirne Fatihi ilân edecekti. Mustafa Kemal, bir defa daha İstanbul dan uzaklaştırılarak Sofya ya askerî ataşe olarak atandı (27 Ekim 1913). Uyarı Mustafa Kemal in Balkan Savaşlarında bölgeyi tanıması daha sonra Çanakkale Cephesi nde başarılı olmasında etkili olmuştur. Sofya da Askerî Ataşe (Elçilik) Görevi Mustafa Kemal Sofya Ataşemiliteri iken bir davette giydiği Osmanlı kıyafeti ile Sofya ya askerî ataşe (elçi) olarak atanan Mustafa Kemal, bu göreve istemeyerek gitti. Çünkü bu görev onu İstanbul dan uzaklaştırmak için bulunmuş süslü bir kılıftı. Bir müddet sonra ek görev olarak Bükreş, Belgrad ve Çetine Ataşemiliterlik görevleri de ona verildi (11 Ocak 1914). O sırada Avrupa da I. Dünya Savaşı başladı. Mustafa Kemal Birinci Dünya Savaşı nda da bazı cephelerde görev almıştır. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 19

18 UYGULAMA 1 A. Yukarıdaki sözcükleri aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru bir şekilde yerleştiriniz. sömürgecilik Fransız İhtilali Meşrutiyet Kanun-i Esasi Mebusan Meclisi Tanzimat Fermanı II. Abdülhamit II. Meşrutiyet Milliyetçilik Sırplar kanun Jön Türkler Osmanlı Devleti nin dağılmasını engellemek amacıyla azınlıklara yeni haklar vermek için II. Mahmut tarafından hazırlanan... dır. 2. Osmanlı Devleti nde Milliyetçilik akımından etkilenerek ilk isyan eden azınlık... olmuştur. 3. Sanayi inkılabı ile hızlanan... Osmanlı Devleti ni ekonomik zarara uğratmıştır padişahın yanında halkında yönetime katılması şeklinde uygulanan bir yönetim biçimidir yılında tüm dünyayı eşitlik, adalet, hürriyet, özgürlük fikirleriyle etkileyen olay... dir de İttihat ve Terakki Cemiyetinin çabalarıyla... ilan edilmiştir. 7. Fransız İhtilali nin yaydığı... akımı imparatorluklar içinde yaşayan azınlıkların isyan etmelerine neden olmuştur. 8. Padişah Tanzimat Fermanı ile... üstünlüğünü tanıdığını açıklamıştır. 9. I. Meşrutiyet in ilan edilmesinde... adı verilen aydınlar grubu etkili olmuştur. 10. II. Meşrutiyeti 1908 yılında... ilan etmiştir. 1...Türk tarihinin ilk anayasası olma niteliğini taşımaktadır. 12. I. Meşrutiyetin ilanı ile halktan oluşan bir meclis olan... açılmıştır. B. Mustafa Kemal ile ilgili aşağıda verilen kelimeleri ve açıklamaları eşleştiriniz Manastır Askerî İdadisi Ömer Naci Harp Akademisi Milliyetçilik a. b. c. d. Selânik Askerî Rüştiyesi ni bitirdikten sonra kazandığı okuldur. Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun olduğu okuldur Fransız İhtilali ile ortaya çıkarak çok uluslu devletleri olumsuz etkilemiştir. Edebiyata ve hitabete onun sayesinde ilgi duymuştur Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

19 C. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun olanları yazınız. a. b. Sofya Osmancılık c. 31 Mart Ayaklanması d. Trablusgarp Savaşı na e. Milliyetçilik II. Meşrutiyet in ilanından sonra meşrutiyete karşı İstanbul da bir ayaklanma çıktı.... adı verilen bu olay Hareket Ordusu tarafından bastırılmıştır. 2. Atatürk ün fikir hayatının oluşumunda Selânik, Manastır... ve İstanbul şehirlerinin önemli etkileri olmuştur. 3. İtalya nın sömürge elde etme isteği... neden olmuştur. 4. Osmanlı Devleti sınırları içerisnde yaşayan herkesi eşit gören fikir akımı tır. 5. akımı azınlıkların kendi devletlerini kurma isteklerini ortaya çıkarmıştır. D. Mustafa Kemal ile ilgili aşağıda verilen kelimeleri ve açıklamaları eşleştiriniz. a. Ziya Gökalp in savunduğu fikir akımı Şam 5. Ordu Sofya Türkçülük b. c. d. Şerif takma adıyla tüccar kılığıyla gittiği yer Edebiyat ve Hitabet konularından etkilendiği sıra arkadaşı Balkan ülkeleri Askerî Ataşemiliteri olarak gönderildiği ve yarbaylığa yükseldiği yer 4. Trablusgarp e Mustafa Kemal in ilk görev yeri 5. Ömer Naci 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 21

20 TEST Fransız İhtilali nin getirdiği milliyetçilik akımıyla birlikte çok uluslu devletler parçalanıyor, yerine ulusal devletler kuruluyordu. Osmanlı Devleti de milliyetçilik akımından etkilenmiş, özellikle Mustafa Kemal Atatürk ün doğduğu Balkanlar isyanların ve yoğun mücadelelerin yaşandığı bir bölge hâline dönmüştü. Bu bilgilere göre Balkanların siyasi durumuna ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Osmanlı Devleti Fransız İhtilali nden etkilenmiştir. B) Balkanlar zengin kültürel bir yapıya sahiptir. C) Osmanlı Devleti farklı milletleri içerisinde barındırmaktadır. D) Bölgede bağımsızlık fikri ile hareket eden etnik yapılar vardır. 2. Tanzimat Fermanı nın bazı maddeleri şunlardır: Herkesin can, mal ve namus güvenliği sağlanacak Herkesin gelirine göre vergi alınacak Mahkemeler sürekli açık tutulacak kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak Bu maddelere bakarak Tanzimat Fermanı ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz? A) Azınlıklar birçok konuda Türklere üstünlük sağlamışlardır. B) Adalet ve eşitlik sağlanmaya çalışılmıştır. C) Kanun üstünlüğü ilkesi kabul edilmiştir. D) Osmanlı halkının tamamını kapsayan kanunlar çıkarılmştır. 3. Sanayi İnkılabıyla sanayileşen Avrupa devletleri hammadde kaynağı olarak Osmanlı Devleti gibi el tezgahları ile üretim yapmaya çalışan devletleri tercih etmişlerdir. Bu devletler seri üretim yapamadıkları için ellerindeki hammaddeleri kullanamamışlar ve sanayileşen devletlere satmaya başlamışlardı. Avrupalı devletler bu ham maddeleri çok ucuza alarak işleyip çok daha pahalıya ham madde aldıkları devletlere satmışlardır. Bu sistem dünyada bir sömürü haline gelmiş ve sanayileşmeyen devletlerin açık pazar haline dönüşmesine sebep olmuştur. Verilen bu bilgiler doğrultusunda aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Sanayi İnkılabı sömürgeciliği teşvik etmiştir. B) Osmanlı Devleti sanayileşememiştir. C) Avrupalı devletler sömürgelerini ham madde ve pazar kaynağı olarak kullanmışlardır. D) Sömürge olan devletler ekonomik olarak gelişmeye başlamışlardır. 4. Mustafa Kemal in dünyaya geldiği 19. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı Devleti zor bir dönem içerisindeydi. Bir yandan denge politikası ile toprak bütünlüğünü sağlamaya çalışırken diğer yandan milliyetçilik ayaklanmalarını engellemek için ıslahat politikası uygulamaktaydı. Yukarıdaki bilgilere göre Osmanlı Devleti ile ilgili olarak, I. Milliyetçilik akımı ile mücadele etmiştir. II. Mustafa Kemal dünyaya geldiğinde devlet karışıklıklar ile uğraşmaktaydı. III. Yeniliklere ve denge siyasetine önem vermekteydi. IV. Denge politikası uygulayarak yıkılmamaya çalışmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve IV C) I, II ve III C) I, II, III ve IV Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

21 5. Batıcılık 2. Osmanlıcılık 3. İslamcılık 4. Türkçülük Amacı Osmanlı Devleti içinde yaşayan Türkleri millî bir duygu ile bilinçlendirmek Çağın fikir ve ihtiyaçlarına uygun medeni bir millet ve devlet oluşturmak Tüm milletleri Osmanlılık duygusu ile birleştirmek Amacı Osmanlı Devleti egemenliğindeki müslümanları birlik içinde tutmak 8. Sanayi İnkılabı ile birlikte Osmanlı Devleti nde esnaflar ekonomik olarak olumsuz etkilenmişler, üretim faaliyetleri azalmıştır. El tezgahlarında üretim yapan bir çok esnaf işini bırakmak zorunda kalmıştır. Buna göre, Sanayi İnkılabının Osmanlı Devleti ne etkileri arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz? A) İthalat artmış ihracat azalmıştır. B) Yerli malı üretimi azalmıştır. C) İşsizlik artmıştır. D) Osmanlı parasının değeri yükselmiştir. Yukarıdaki oklarla yandaki hedefleri vurmak isteyen okçu çocuğun, aşağıdakilerin hangisiyle isabetli atış yaptığı söylenebilir? s n H l A) B) C) D) I. Meşrutiyet ile Türk tarihinde ilk defa halk yönetime katılmış ve halktan oluşan Mebusan Meclisi adında bir meclis açılmıştır. Yine Kanun-i Esasi adında bir anayasa yapılmıştır. Osmanlı Devleti nde yaşanan bu gelişmeler aşağıdaki durumlardan hangisine neden olmamıştır? A) Demokratik bir ortamın oluşmasına B) Padişahın yetkilerinin kısıtlanmasına C) Cumhuriyet yönetimine geçilmesine D) Halkın yönetimde söz sahibi olmasına 7. Osmanlı Devleti 19. yy itibariyle demokratikleşmeye başlamıştır. Yukarıdaki sözü söyleyen bir kişi aşağıdaki olaylardan hangisini bu sözüne kanıt olarak gösteremez? A) Islahat Fermanının ilanı B) Tanzimat Fermanının İlanı C) Mebusan Meclisi nin feshedilmesi D) Kanun-i Esasi nin Kabulü Yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedilen Selânik, Ege Denizi ne açılan limanıyla Osmanlı Devleti nin Avrupa ile ticaretinde önemli bir konuma sahip olmuştur. Ayrıca gelişmiş demir yolu ağı ile hem Rumeli nin önemli şehirleri Üsküp, Belgrat ve Manastır a hem de İstanbul a bağlanmıştır. Buna göre; Selânik şehri ile ilgili olarak; I. Osmanlı toprakları içerisinde yer aldığı, II. Birçok şehri birbirine bağladığı, III. Önemli bir liman özelliğine sahip olduğu yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 10. Atatürk: Bugün güneşin doğduğunu nasıl görüyorsam, uzaktan bütün doğu milletlerinin de uyanışını öyle görüyorum. Bağımsızlık ve hürriyete kavuşacak daha çok kardeş millet vardır. Hindistan, Pakistan, Bangladeş ve Mısır gibi ülkelerden sonra yakın zamanda da Orta Asya da birçok Türk Cumhuriyeti bağımsızlığını elde edecektir. demiştir. Bu bilgiler, Atatürk ün hangi kişisel özelliğini göstermektedir? A) İleri görüşlülüğünü B) Dünya barışına olan katkısını C) İnkılapçılığını D) İnsanlara olan sevgisini 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 23

22 1 Ali Rıza Efendi? ---- Zübeyde Hanım 13. Mustafa Kemal, askerlik hayatının dışındaki siyasi faaliyetlerini belirli bir süre İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde sürdürmüştür. Ancak kısa bir süre sonra bu cemiyetten ayrılan Mustafa Kemal kendisini tamamen meslek çalışmalarına vermiştir. Mustafa Kemal in İttihat ve Terakki Cemiyetinden ayrılmasının temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir? Latife Hanım Makbule Hanım Ayşe, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile ilgili olarak yukarıdaki görseli hazırlamıştır. Fakat buna uygun bir başlık bulamamıştır. Ona yardımcı olur musunuz? Buna göre Ayşe aşağıdaki başlıklardan hangisini yazmalıdır? A) Mustafa Kemal ve Ailesi B) Atatürk ün Eğitim Hayatı C) Mustafa Kemal ve Çocukluğu D) Atatürk ün Sosyal Hayatı 12. II. Abdülhamit 23 Temmuz 1908 de meşrutiyeti resmen ilan etmişti. Mustafa Kemal e göre ülkede büyük ve köklü bir değişim ve dönüşüm yaşanmalıydı. Şam da iken alay arkadaşlarından birine; Gel seninle şu çöle gidelim, bir devlet kuralım... diyerek hayaller kuruyordu. Metinde Mustafa Kemal in, I. önderlik II. bilimsellik III. idealistlik kişisel özelliklerinden hangileri üzerinde durulmamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III A) İttihat ve Terakki Cemiyetinin İngilizlerin denetimine girmesi B) İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerinin çoğunu azınlıkların oluşturması C) Askerlerin siyaset ile uğraşmalarını doğru bulmaması D) Mustafa Kemal in bu cemiyetin başkanı olmak için yaptığı mücadeleyi kaybetmesi 14. Mustafa Kemal i askerliğe yönlendiren etkenler arasında; I. Çocukken bulunduğu şehirlerin sosyal ve kültürel ortamı II. Ülkenin içinde bulunduğu siyasi durum, III. Ticari hayatta istediği başarıyı elde edememesi durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 15. Manastır, Perister Dağı eteğinde kurulmuş bir şehirdir. Şehrin üçte ikisi Müslüman, Türk ve Arnavut geri kalan kısmı Sırp, Bulgar, Rum ve Musevidir. Manastır ın Müslüman olmayan nüfusu içinde Slavlar çoğunluktadır. Verilen metinden yararlanarak Manastır la ilgili olarak; I. nüfusun yapısı, II. etnik yapı, III. coğrafi konum bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük