ÇEKÜL GÖNÜLLÜ POSTASI

Transkript

1 Yerel Örgütlenme Haber Bülteni Sayı 1 Şubat 2010 İnsan yaşadığı yere benzer O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer Edip Cansever in sık yinelediğim bu dizeleri, bana her defasında Anadolu nun dört bir yanından ses veren özverili kimlikleri anımsatır. Dünya coğrafyasında tarihin en köklü, en canlı yaşadığı, sayısız inceliklerin yoğun biçimde yeşerdiği bir toprak parçası olarak Anadolu nun, insanlarına özel bir kimlik vermesi doğaldır. Ayakta dik duran insanların varlıklarını kanıtlayacak ortamları diri tutmaları, biraz da bu geleneğin gereğidir. 20 yıl önce ÇEKÜL bu nitelikte insanlarla yola çıktı. Temel çıkış noktamız, kurduğumuz birliktelikler oldu. ÇEKÜL elini uzattığı her kentte yeni dayanışma odakları yaratmışsa, bu yaşadığı yere benzeyen insanlar la olmuştur. Eğer bugün, bazı kentler kendilerini-belirli bir oranda da olsa-koruyabilmişse, bu bilinçli kimliklerin özverili varlıklarıyla gerçekleşmiştir. Çeyrek yüzyıla yakın bir süredir örgütlenmenin gerekliliğinin altını çizdik. İşbirliğini geleneğe dönüştürerek tıkanıklıkları bir oranda çözmeye çalıştık. Yıllardır hep birlikte yineliyoruz: Doğa ve kültürle varız diyoruz. Kamu-yerel-sivil-özel birlikteliği diyoruz. Kenthavza-bölge-ülke ölçeğinde uygulama diyoruz. Bilginin-birikimin bilince dönüşmesini istiyoruz. Bu toprakların bizlere armağan ettiği uygarlık ürünlerini, tüm kuşakların yerlerinden kopmadan paylaşmasını istiyoruz. Kendini sürekli aşan özverili kimliklerle, unuttuğumuz değerleri yeniden gündeme getirerek, ülke coğrafyasında farklı bir hareketin başlamasına katkıda bulunabildiysek, bu sonuç hepimiz için anlamlı bir gelecek tir. Nice sağlıklı birlikteliklere, başarılı yorgunluklara Prof. Dr. Metin Sözen Yerel Örgütlenme Haber Bülteni, ülkemizin dört bir yanında ÇEKÜL Vakfı adına gönüllü bir misyon üstlenerek, 20 yıldır yürüttüğümüz çalışmaların gerçekleşmesini sağlayan gönüllü destekçilerimizin özverili katkılarını paylaşmayı hedeflemektedir. Türkiye çapında sayıları 170 i bulan ÇEKÜL temsilcileri ve gönüllü ekip arkadaşlarının görüşlerini ve birikimlerini, kentlerimizin kültürel mirasını korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak için gerçekleştirdikleri çalışmaları bundan böyle düzenli bir şekilde sizlerin bilgisine sunmayı amaçlıyoruz. Eylem içerisinde edinilen deneyimlerin, karşılaşılan sorunların, bulunan çözümlerin ve ulaşılan başarıların paylaşılmasının, güçlü bir iletişim ve dayanışma ağı oluşturmasını diler, katkılarınızı ve görüşlerinizi düzenli olarak bize ulaştırmanızı bekleriz. İÇİNDEKİLER Ankara: Vali Konağı Kent Müzesi oluyor Birgi: KÜMAR da Prof. Dr. Uçkun Geray Kitaplığı kuruluyor Cizre: Mehmet Ağa Kasrı na TKB den proje desteği Isparta: Selçuklu Hanı korunuyor İzmit: Endüstri mirasına yerel destek Kahramanmaraş: Kent Müzesi üzerine görüşler Kalkan: Tarihi ilkokula yeni işlev Kaş: Kentsel sit alanında tabela yönetmeliği Tosya: Tarihi Bağ evine yeni hayat

2 Gökçe Günel Ankara dan bildiriyor Emin Başaranbilek Birgi den bildiriyor Ankara kent müzesine kavuşuyor Birgi: Küçük Menderes Havzası Araştırmaları Merkezi nde Uçkun Geray Kitaplığı kuruluyor Ankara Valisi Kemal Önal'ın Valilik Binası nda bir kent müzesi oluşturma isteği üzerine, Valilik ve Kültür Müdürlüğü öncülüğünde geliştirilen Ankara Valiliği Kent Müzesi projesi, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nca onaylandı. Uzun zamandır düşünce aşamasında bulunan "Ankara Kent Müzesi", Osmanlı geç dönem mimari yapısı olan Valilik binasının onarım ve yeniden düzenlenme çalışmalarının tamamlanmasından sonra hayata geçecek. ÇEKÜL Vakfı nın 1997 yılından bu yana Birgi de kamuyerel-sivil-özel birlikteliği ile sürdürdüğü koruma ve yaşatma çalışmaları, üniversitelerin de katılımıyla kısa zamanda tüm Küçük Menderes Havzası na yayıldı. Çalışmaları bilimsel temellere oturtmak amacıyla kurulan Küçük Menderes Araştırmaları Merkezi (KÜMAR), 2003 yılında Birgi de açılan ÇEKÜL Çevre Kültür Evi nde etkinliklerini sürdürüyor. Yapılması planlanan çok-disiplinli bilimsel çalışmaların ilk aşamasını oluşturan ve havzanın coğrafi yapısına ilişkin araştırmalarla şekillenen Coğrafi Veri Projesi bulgularının ve edinilen bilgi birikiminin, bu Merkez de topluma ve araştırmacılara sunulması amaçlanmaktadır. Valilik binasının üst katı vali ve vali yardımcıları için düzenlendi, onarıldı ve açılışı yapıldı. Binanın giriş katının sağ bölümü Ankara Kent Belleği, sol bölümü ise Ankara Kent Müzesi olarak tasarlandı. Proje süreci boyunca çalışmalara bilgi desteği veren Danışma Kurulu nda ÇEKÜL ün Ankara Birgi deki ÇEKÜL Havza Koordinatörlüğü öncülüğünde bu kapsamda birikimli kimliklerin adına oluşturulan KÜMAR Kütüphanesi nin ilk kitaplığı, geçtiğimiz yıl yitirdiğimiz ve havza yönetimi konusundaki çalışmalarıyla tanınan değerli bilim insanı ve ÇEKÜL YDK üyesi Prof. Dr. Uçkun Geray ın anısına kuruluyor.

3 Abdülcabbar İğdi Cizre den bildiriyor Cahit Tolunay Elmalı dan bildiriyor Cizre de 350 yıllık Mehmet Ağa Kasrı na TKB den destek Eğirdir Gölü kıyısındaki Selçuklu Hanı korunuyor Şırnak'ın Cizre ilçesinde yaklaşık 350 yıllık, yıkılmaya yüz tutan tarihi Mehmet Ağa Kasrı'nın koruma altına alınması, restore edilerek ilçeye kazandırılması için, ÇEKÜL Vakfı Şırnak temsilcisi Abdülcabbar İğdi tarafından 2009 yılında düzenlenen rapor Belediye Meclisi tarafından onaylandıktan sonra Tarihi Kültür ve Çevre Komisyonu'na sunuldu. Cizre Belediyesi eski Meclis Üyesi ve Belediye nin Tarihi Kentler Birliği programları gönüllü destekçisi olan İğdi nin raporu Belediye Meclisi'nce kabul edildikten sonra, TKB nin 200 Ortak 200 Eser proje destek programına başvuru yapıldı. Ocak 2010 da yapılan TKB Encümen toplantısında projeye destek kararı çıktı. Binlerce yıllık tarihi, coğrafyası, sosyo-ekonomik ve stratejik konumuyla, Mezopotamya, Ortadoğu ve dünyanın en önemli şehirlerinden kadim Cizre nin, tescilli üç evinden biri olan tarihi Mehmet Ağa Kasrı nın özgün dokusuna uygun restorasyonu ve kültür turizmine kazandırılması amaçlanıyor. Onarıldıktan sonra kasrın içindeki etnografik eserlerin yanı sıra kaybolmaya yüz tutan Botan yöresine ait dokuma, el sanatları ve değişik sanat eserlerinin sergilenmesi hedefleniyor. Merkezde çeşitli el işleri ve yöresel mutfak eğitim atölyeleri açılabilecek. Kentin tehdit altındaki tarihi ve kültür varlıklarının korunması ve geleceğe aktarılması için Koruma Uygulama ve Denetleme Bürosu (KUDEB) nun kurulması da Cizre Belediyesi'nin hedefleri arasında yer alıyor. ÇEKÜL ün, 1990 yılından beri yürüttüğü İpek Yolu Kültür Yolu programı doğrultusunda, İpek Yolu güzergâhları üzerinde yer alan Selçuklu kervansaraylarının barındırdığı değerlerin korunarak gelecek kuşaklara aktarılması hedefi öncelikli gündem maddeleri arasında bulunuyor. Isparta nın Gelendost İlçesi nin Yeşilköy Beldesi nde, Eğirdir Gölü kenarında yer alan Ertokuş (Kudret) Hanı, I. Alaeddin Keykubad döneminden kalan görkemli ancak unutulmuş bir yapı. Yıllar önce Prof. Dr. Metin Sözen tarafından yapılan inceleme gezisinin ardından, o güne kadar ahır olarak kullanılmakta olan Selçuklu kervansarayı, dönemin Isparta Valisi İsa Parlak ın yoğun girişimleriyle gündeme getirildi. ÇEKÜL Vakfı nın, kamu kurumlarının yetki alanında bulunan kültürel varlıkların yönetiminin, bulundukları kentin yerel yönetimlerine devredilmesini savunan politikası doğrultusunda, Ertokuş Hanı nın Isparta İl Özel İdaresi tarafından korunması sağlandı. Restorasyon çalışmaları tamamlanan kervansaray için, kamu-yerel-sivil-özel işbirliği çerçevesinde bir yeniden işlevlendirme stratejisinin geliştirilip, bölgenin doğa ve kültür turizminde öncelikli yer edinmesi sağlanacak.

4 Ahmet Akgüner İzmit ten bildiriyor Abdullah Özdemir Kahramanmaraş tan bildiriyor İzmit te endüstri mirasını koruma çalışmaları yerel katılımla güçleniyor Tarihi Kentler Birliği nin Kasım 2008 tarihli Kocaeli Semineri ile gündeme gelen endüstri mirası, İzmit te SEKA projesi için de bir ivme oldu. Büyükşehir Belediyesi nin yürüttüğü SEKA Projesi devam ederken, SEKAlılar Derneği, Kocaeli Dökümantasyon Merkezi, KYÖD Tarih Grubu, ÇEKÜL ve İzeyap ın ortak çalışmaları da sürecin yereldeki sivil kesimlerce sahiplenildiğini gösteriyor. Yerel STK lar, Mayıs 2009 da düzenledikleri ve ÇEKÜL Vakfı, SEKA Yönetimi, Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Arkeoloji Bölümleri ve Büyükşehir Belediyesi nin de katılımıyla gerçekleşen SEKA da Sanayi ve Arkeolojik Mirasın Değerlendirilmesi paneli ile SEKA Projesi ni kent gündemine taşıdılar. Tüm tarafların destek sözü verdiği seminerde, ortak bir paydada birleşmenin gerekliliğine ve ortak akıl arayışına vurgu yapıldı. STK lar daha sonra Bursa, Eskişehir ve İstanbul daki sanayi mirası projelerine inceleme gezileri düzenlediler. Çalışmalar neticesinde hazırlanan bir dosya Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli Üniversitesi ve yerel basına sunuldu. STK lar, ortak çalışmayı teşvik edecek en önemli dinamiğin yerel yönetim olduğunun altını çizerek, tarihi kentlerin taşıdığı önemli misyonu bir kez daha hatırlatmış oldu. Kahramanmaraş a bir kent müzesi Her insanın bir adı, soyadı vardır. Tanıştığımızda ilk olarak adını öğreniriz. İhtiyaç duyarsak haklarında daha çok bilgi toplarız. Kimdir, ne iş yapar, nereden gelmiştir, niteliği nedir? gibi sorulara yanıt ararız. Bu bilgilenme çabası, ilişkinin getirdiği zorunluluk kadar meraktan da kaynaklanabilir. Kentler de insanlar gibi bir isim taşıyor. Bir kentin adını duymak ya da sokaklarında dolaşmak, onu tanımak için yeterli olmuyor. İnsanlar gibi kentlerin de bir sosyal kimliği var, onlar da canlı birer organizma. Doğuyor, gelişiyor veya beslenmediği için gelişemiyor. Bazen de beklenmedik şekilde hızlı büyüyor, hormonlu sebze meyve gibi Böyle olunca da içinde yaşayanlara sağlıksız ve kalitesiz (mutsuz) bir yaşam sunuyor. İnsanlar, kentin tarihi, gelişim süreci içinde yaşananlar, gelenek-görenekler, toplumsal gelişmeye katkılar, üretim biçimi ve yaşam biçimi gibi bilgileri merak ediyor. Bu bilgilere ayrıntısı ile ulaşmak için ciltlerle kitap okumak gerekir. Oysa kente gelen yabancıya ya da içinde yaşayan insanlara o kenti tanıtmanın en kısa yolu, bir kent müzesi oluşturmaktır. Gelişmiş ülkelerin kentlerinde müzeler kurulmuş. Yetinmeyip bilim müzesi, kurtuluş müzesi, sanayi müzesi, tarih müzesi gibi kollara da ayrılmış. Müzeler ayrıntı değil özet bilgi veriyor. Belgelerle, eşyalarla geçmişteki yaşamı, mevcut ve gelecek nesillere aktarıyor. Geç kalınmış bile olsa Kahramanmaraş kent müzesi kurulmalıdır. Kahramanmaraş ın sorumlu, yurttaş bilincine sahip insanları müze kurma çalışmalarına destek olmalıdır. Kahramanmaraş ın geçmişini göz önüne çıkarmalı ve sergilemeliyiz. Bugüne kadar korumaya yeterince özen göstermediğimiz değerlerimizi, binalar, eşyalar, belgeler, bilgiler, giysileri kısaca etnografik değerlerimizi tümden yok olmadan koruma altına almalıyız. Müze için öncelikle fiziki bir mekân gerekiyor. Bu gerekliliği Valilik ve Belediye Başkanlığına ilettik. Müze yerinin temini konusunda her iki kurumun da çalışma programları içinde yer ayırdıklarına inanmak istiyoruz. Bunun dışında, kentlilik bilincinin oluşturulması ve yaygınlaştırılması için kent yaşamının tüm alanlarında çalışmalar yapılmalıdır. Önümüzdeki dönemde, bu amaç doğrultusunda etkinlikler düzenleyeceğiz. Kahramanmaraş ta kültür kulvarında kent müzesi baş sırada olmalıdır.

5 Ergun Duran Kalkan dan bildiriyor Kalkan, tarihi ilkokulunu koruyor Kadriye Hacımusaoğlu Kaş tan bildiriyor Kaş ta kentsel sit alanına tabela yönetmeliği 1937 yılında, Kalkanlı tüccarlardan hayırsever Mustafa Kocakaya tarafından yaptırılan ve onun adıyla anılan eski okul binası, bir Cumhuriyet dönemi mimarlık mirası olarak Anıtlar Kurulunca 1.derece koruma tescilli bir yapıdır. Kalkan coğrafyasında, tarihi değeri olan ve geleceğe ulaştırılması gereken sivil mimari örneklerinin dışındaki tek yapıdır. Yapıldığı yıllarda köy merkezinin dışında olan bina, bugün kentin tam merkezinde kalmıştır. Bina ve arazisi, adeta kentsel sit alanı ile yeni gelişen bölgeler arasında bir koruma duvarı oluşturmaktadır. Kendi arazisinin yanı sıra, hemen ön cephesindeki, imar planında kültür alanı olarak görülen arazi ile beraber, gelecekte oluşturulacak kent meydanında bir prestij mekânı olacaktır. ÇEKÜL Vakfı ve ÇEKÜL Temsilcisi Ergun Duran ın öncülüğünde, ilkokulun bir kültür merkezi ve kent müzesi işlevi ile yeniden hayat bulması için Belediye çalışmalara başlamış ve Tarihi Kentler Birliği nin 200 Ortak 200 Eser programına başvurup proje desteği almıştır. Projenin amacı; 1. Yaşatılarak korunacak olan yapı bir sosyal buluşma merkezi görevi üstlenecektir. 2. Geçim kaynağı turizm olan kent, bir kent müzesine kavuşacaktır. 3. Kentin merkezinde bir rekreasyon alanı yaratılmış olacaktır. 4. Çocuk Faruk ve gençlerimiz Soydemir için, okul dışı eğitim çalışmaları merkezi olacaktır. ÇEKÜL Kaş Gönüllülerinin 2007 yılında Kaş Belediyesi ile birlikte yaptığı Cephe İyileştirme Çalışmaları kapsamında hazırlanan Tabela Yönetmeliği, ekibin yaptığı sunumun ardından Belediye Meclisi nin onayından geçti. Başkan ve ekibi ile Meclis Üyelerine yapılan sunumda, kentsel sit alanı içindeki tescilli binaların üzerine giydirilmiş olan pano, tabela, reklamlı tente, klima vb. görsel kirlilik yaratan öğelerin tarihi yapılara verdiği zarar ayrıntılı bir biçimde anlatıldı. Kültürel miras üzerindeki tahribat çarpıcı fotoğraflarla gözler önüne serildi, iyi tabela örnekleri paylaşıldı ve tabela yönetmeliğinin kabul edilmesi sağlandı. Tabela Yönetmeliği standartları, İşyerlerinde kullanılan tabelaların belli standartlar dahilinde yaptırılarak, görüntü kirliliğini önlemek, özgün mimari dokuyu ortaya çıkarmak ve mekanın ön plana çıkmasını sağlayarak kentimizi belli bir estetik seviyede yaşanılır kılmak amacına yönelik olarak belirlenmişti. Tabelaların tarihi yapılar üzerindeki konumu, boyutları, içeriği, malzemesi, aydınlatma standartları belirlenirken, denetleme sorumluluğu belediyeye bırakılıyor. Yönetmeliğin bütününe ulaşmak için, Kaş gönüllümüz Kadriye Hacımusaoğlu ile temasa geçilebilir.

6 Faruk Soydemir Ankara dan bildiriyor ÇEKÜL Ekrem Tur Sokak tan haberler Tosya da tarihi bağ evine yeni hayat Bağ evleri, Tosya nın bir çeşit sayfiye ya da yazlık evleridir. Bu evlere Tosya da gümeleler de denir. Tosya evlerinde olduğu gibi, ahşap iskeletli duvarlar ve kerpiç sıva tabir edilen, saman katkılı çamur sıva ve kireç badana kullanılarak yapılmıştır. Tosya da tescil çalışmaları yapılırken, bağ evlerinden bir tanesinin bile tescilinin yapılmaması çok büyük bir eksikliktir. Samsun karayolu ile Tosya girişinin kesiştiği köşede, bağ evlerine (gümelelere) örnek çok güzel bir yapı vardır. ÇEKÜL Vakfı Ankara temsilcisi Faruk Soydemir in öncülüğünde, ÇEKÜL Ankara ekibi tarafından Tosya için örnek bir koruma projesi olması için kamuya devri gündeme getirilen yapı, Tosyalı Boyner ailesi tarafından Kaymakamlığa tahsis edildi. Ardından Kaymakamlık tarafından restore edilerek, kamusal bir işlev ile kent yaşamına yeniden katıldı. Yapı Tosya ya özgü bağ evlerinin bütün özelliklerini taşıyor. Giriş katı hayvanların barındığı ve genellikle ahır olarak kullanılan bir mekân iken, restorasyon projesiyle çay kahve içilecek, halka açık bir mekân haline dönüştürüldü. Bu kattaki aydınlatma pencereleri aynen korundu. Bu katın ayrıca kent müzesi olarak teşhir mekânı olarak kullanılması da tasarlandı. Üst katlara çıkan ana merdiven korunarak iyileştirmeler yapıldı. Orta kat, tamamen teşhir mekânları olarak düzenlendi. Üst kat ise restorasyon projesiyle küçük çaplı bir misafirhane ve teşhir mekânı olarak düzenlendi. Belediyelerin koruma projelerinden sorumlu kadroları hedefleyen ÇEKÜL Akademi nin pilot eğitimleri Ocak ayında tamamlandı. Türkiye nin ilk kültürel miras eğitim dergisi Kilittaşı nın 2. sayısı çıktı ve 2000 kişi ve kuruma dağıtıldı. ÇEKÜL Vakfı ve Slow Food Türkiye bölgesel birimlerinden Yağmur Böreği işbirliğiyle, ilköğretim okullarına yönelik Tohumdan Sofraya - Mevsiminde Sebze Meyve Tüketimi Eğitimi başladı. Şubat ayında Kemaliye nin yeni Kaymakamı Metin Yılmaz, ÇEKÜL binasını ziyaret edip, Kemaliye nin kültürel mirasını korumak için nasıl bir yol izlenmesi gerektiği konusunda Metin Sözen ile bir toplantı gerçekleştirdi. Şubat ta Sivas Valisi Ali Kolat, Sivas taki kültürel mirası koruma çalışmaları kapsamında izlenmesi gereken yol hakkında bilgi aldı. ÇEKÜL evinde yapılan gönüllü sohbetlerinin Ocak ayı konuğu tarihçi Necdet Sakaoğlu, Şubat ayı konuğu ise arkeolog, müzeolog Mine Küçük oldu. ÇEKÜL ekibi, pek çok Anadolu kentinin somut olmayan kültürel mirasını turizm sektörüyle buluşturan EMITT fuarını ziyaret etti. ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, fuarın gelecek yıllarda kültür turizmini olumlu etkileyeceğini belirtti. İletişim: Yonca Moralı yonca.morali@cekulvakfi.org.tr