GESTALT TEORISININ ETKISINDE KALAN AMBLEM VE LOGO TASARIMLARININ İNCELENMESI

Transkript

1 GESTALT TEORISININ ETKISINDE KALAN AMBLEM VE LOGO TASARIMLARININ İNCELENMESI EXAMINATION OF EMBLEM AND LOGO DESIGNS UNDER THE INFLUENCE OF THE GESTALT THEORY İbrahim Gökhan CEYLAN 1 Hatice BAHATTİN CEYLAN 2 ABSTRACT The emblem and logo designs have a varied significance among the graphical design products. They are among the most influential graphical design products so that the image of the brand would be able to be understood by the target population of the company and have an impact on the target population. It is virtually the keystone of the organization s identity. It is the first facade of a company which first establishes a contact with the customer. Additionally, it is the first image of a firm remaining in our minds which we see for the first time, whose products we don t use, namely a firm where no positive or negative transaction has taken place between us. Due to the fact that the emblem and logo designs are this much important, they need to be designed after an intense research process. Not making a haste decision would allow more time in terms of creating the correct impact on the target population. For the designs to create the correct impact on the target population, they need to convey certain messages. It is observed that those messages are sometimes given thorugh the Gestalt principles in some of the emblem and logo designs. The theory that the Gestalt psychologists have put forward have found its place not just only in the field of education, but also in many fields of art. And some of the emblem and logo designers have been concerned with conveying more than one message at the same time by being influenced from those principles. In this study, the purpose is to put forward a study that would make a contribution to the designers who would make emblem and logo design contributing them to gain this perspective by examining the emblem and logo designs that are under the Gestalt theory. Anahtar Kelimeler: Graphic design, Emblem, Logo, Gestalt, Visual Communication. ÖZET Amblem ve logo tasarımları, grafik tasarım ürünleri arasında farklı bir önem sahiptir. Marka imajının, firmanın hedef kitlesi tarafından anlaşılması ve üzerinde etki sahibi olabilmesi için 1 Dr. Öğr. Üyesi, Sinop Üniversitesi, Gerze MYO, Tasarım Bölümü, gokhanceylan@sinop.edu.tr 2 Öğr. Gör., Sinop Üniversitesi, Gerze MYO, Tasarım Bölümü, hbahattin@sinop.edu.tr 1081

2 en etkili grafik tasarım ürünleri arasındadır. Adeta kurum kimliğinin temel taşıdır. Bir firmanın müşteriyle ilk irtibata geçen yüzüdür. Ayrıca ilk defa gördüğümüz, ürünlerini kullanmadığımız, yani aramızda olumlu ya da olumsuz bir alışverişin olmadığı bir firmanın aklımızda kalan ilk görüntüsüdür. Amblem ve logo tasarımlarının bu denli önemli olmasından dolayı yoğun bir araştırma sürecinden sonra tasarlanması gerekmektedir. Çok acele ile karar verilmemesi hedef kitle üzerinde doğru etkiyi yaratması açısından daha fazla süre tanıyabilecektir. Tasarımların hedef kitle üzerinde doğru etkiyi yaratabilmesi için bazı mesajlar vermesi gerekmektedir. Bu mesajlar kimi amblem ve logo tasarımlarında Gestalt ilkeleri sayesinde verildiği gözlemlenmiştir. Gestalt psikologlarının ortaya koydukları teori sadece eğitim değil, aynı zamanda sanatın birçok alanında da kendisine yer bulmuştur. Bazı amblem ve logo tasarımcıları da bu ilkelerden etkilenerek, aynı anda birden fazla mesaj iletme kaygısı içerisinde olmuşlardır. Bu çalışma da, Gestalt teorisinin etkisinde kalan amblem ve logo tasarımlarının incelenmesi gerçekleştirilerek, amblem ve logo tasarımı yapacak tasarımcıların bu bakış açısını kazanmasına katkı sağlayacak bir araştırma ortaya koymak amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Grafik Tasarım, Amblem, Logo, Gestalt, Görsel İletişim. 1. GİRİŞ Grafik tasarım, iletişim araçlarının tamamında yer alan görüntülerin tasarlanmasıyla ilişkilidir. Baskı altı malzemeleri üzerine çeşitli grafik üretim teknikleri yardımıyla aktarılan, afişler, kitaplar, dergiler, broşürler, bilgilendirme tasarımı uygulamalarını grafik tasarım alanı içerisindedir (Ketenci ve Bilgili, 2006, s: 278). Becer 2008 e göre Grafik tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır. Birinci işlevi de, bir mesaj iletmek ya da bir ürün ya da hizmeti tanıtmaktır. (Becer, 2008, s:33) Grafik tasarımın görsel bir iletişim olması dolayısıyla, Gestalt teorisi temelde psikoloji ve eğitim açısından araştırmalar gerçekleştirirken ortaya konan temel ilkeleri grafik tasarımı doğrudan etkilemiştir. Fotoğraf 1. Gestalt Etkisindeki Afiş Örnekleri 1082

3 Yukarıdaki örnek afişlerde de göze çarpan Gestalt etkileri, grafik uygulamaları sıklıkla amblem tasarımlarında göze çarpmaktadır. Amblem tasarımlarını, firmaların müşterileri ile ilk temasa geçen iletişim aracı olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu nedenle tasarım sürecinde büyük bir araştırma gerekmektedir. Amblemler, en sade şekilde çok fazla şeyi anlatmalıdır. Bu aşama da Gestalt teorisinin bazı ilkeleri büyük faydalar sağlayabilmektedir. Bu araştırma yardımıyla, grafik tasarım çalışmaları yapacak kişilerin, Gestalt teorisi ilkeleri doğrultusunda tasarımlarına yön verebileceklerini görmeleri ve izleyicilerin ise tasarımlarda bu teorinin etkisinin olduğunu bilerek daha bilinçli izleyebilmeleri adına bilgilendirilmeleri amaçlanmaktadır. 2. YÖNTEM Bu çalışmada, betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın kuramsal kısmında yer alan bilgiler tarama metodu ile elde edilmiştir. Amblem tasarımlarındaki Gestalt etkilerinin incelemesi bölümünde ise beş adet görsel ele alınmıştır. Bu beş adet amblem tasarımı Gestalt kuramının temel ilkelerinden izler taşımaktadır. 3. GÖRSEL ALGI, GRAFİK TASARIM VE GESTALT Görsel algılama sürecinin gerçekleşmesi sürecinde, bireyin gereksinim ve güdüleri önemli ölçüde etkili olmaktadır. Başka bir deyişle bireyin, neyi görmek istediği, kendisini kuşatan görüntü karmaşası içerisinden neyi görmeye gerek duyduğu, neyi görmek istediği vb. önem taşımaktadır (İnceoğlu, 2011, s:99). Tam bu aşamada görsel algı üzerine yapılmış araştırmalar sonucu ortaya konan Gestalt kuramı devreye girmektedir lerde Alman ve Avusturyalı psikologların ortaya attıkları Gestalt kavramı, temelde insan gözünün görsel deneyimleri nasıl organize edip algıladığını araştırır (Uçar, 2014, s:65). Gestalt kuramının, insan algısının yaratılış gereği gördüğü nesneleri gruplar halinde algıladığı ve bir arada tecrübe ederek bir bütün olarak değerlendirmesi sanatla ilgili temel ilkesidir. Bunun, tek başına olan unsurların kavranamaması gibi değil, beynimizin bütün halindeki görüntüye odaklanması olarak anlaşılmalıdır (Grzymkowski, 2017, s: 62). Aşağıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere sanatın birçok alanında Gestalt kuramının etkileri görmek mümkündür. Fotoğraf 2. Gestaltın Resim Sanatı üzerine Etkisi 1083

4 Gestalt kuramına göre birey, çevresini parçalar halinde değil, organize edilmiş bir bütünlük içinde algılar. Gestalt, sözcük olarak, kalıp, biçim, düzenleme, şekillerin birleşmesi anlamına gelmektedir (Özmutlu, 2009, s: 22). Temelinde bütün kendini oluşturan parçaların toplamından daha anlamlıdır ilkesi yer alan Gestalt kuramı görsel algının açıklanması açısından önemlidir. Gestalt kuramını biçimlendiren ilkelerin başında gelenler şekil-zemin ilişkisi, yakınlık, benzerlik, tamamlama, devamlılık ve basitliktir (Erişti vd den aktaran Yağmur, 2014, s: 152). Fotoğraf 3. Gestalt Gruplama Örneği Gestalt kuramcılarının çalışmaları net bir şekilde gösteriyor ki beyin görsel materyalleri gizli gruplandırmalarla kategorize eden güçlü bir organdır. Bir görüntüye bakarken gördüklerimiz, daha önce gördüğümüz şeyler ve görmek istediğimiz şeyler tarafından belirlenir (Karagöz, 2012, s:398). Gestalt ilkeleri, grafik tasarım uygulamalarında mesajı taşıyan ve onu organize eden kavram çerçevesinde hedefe ulaşan bir ürün olarak şekil bulmaktadır (Bulduk, 2015, s: 50). Grafik tasarım açısından Gestalt kuramını değerlendirirken Uçar ın Gestalt felsefesini bilmek, grafik tasarımcıya hedef kitlenin algı boyutuna göre tasarım üretebilmek açısından değerli veriler sunar ifadesini dikkate almak gerekmektedir. (Uçar, 2014, s: 65). 4. AMBLEM TASARIMLARINDA GESTALT ETKİLERİ İnceleme 1. Fotoğraf 4. Gestalt kuramına uygun amblem tasarımı

5 Yukarıda yer alan NINTENDO GAMECUBE amblem tasarımında Lacivertle yer alan kısım G harfini oluştururken beyaz alanlar ise C harfini oluşturmaktadır. Gestalt ilkelerinden Şekil-Zemin ilişkisi doğrultusunda tasarlanmış olan amblem tasarımı tamamı ise iç içe küpleri oluşturmaktadır. İnceleme 2. Fotoğraf 5. Gestalt kuramına uygun amblem tasarımı 2 Yukarıda yer alan SPARTAN GOLF CLUB amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden tamamlamaya uygun bir tasarım olduğunu görmekteyiz. Golf oynayan bir adam, golf sopasını sallarken oluşturduğu açı yardımı ile miğfer takmış bir Spartalıya dönüşmektedir. Her ne kadar birbirlerinden ayrı olgular gibi görünseler de görsel algımızın gruplama eğilimi sayesinde eksik parçaları da tamamlayabilmekteyiz. İnceleme 3. Fotoğraf 6. Gestalt kuramına uygun amblem tasarımı

6 Yukarıda yer alan UNILEVER amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden yakınlık ve benzerlik e uygun şekilde tasarlandığını görmekteyiz. Birbirlerine yakın olarak tasarlanan bir çok farklı ürün gruplama eğilimimiz sayesinde U harfine benzeştirerek algılamamızı sağlamaktadır. İnceleme 4. Fotoğraf 7. Gestalt kuramına uygun amblem tasarımı 4 Yukarıda yer alan Sun microsystems amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden yakınlık ve devamlılık a uygun şekilde tasarlandığını görmekteyiz. Birbirlerine yakın olarak tasarlanan şekiller grup olarak algılanarak S harfine ortaya çıkarmaktadır. Ve yakın olan şekiller bir bütün halinde algılanarak bir devamlılık oluşturmakta ve çok sayıda SUN yazısını ortaya çıkarmaktadır. İnceleme 5. Fotoğraf 8. Gestalt kuramına uygun amblem tasarımı 5 Yukarıda yer alan Elettro Domestici amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden basitlik ve şekil-zemin ilişkisine uygun şekilde tasarlandığını görmekteyiz. Çok basit bir anlatım yardımı ile bir elektrik fişinden E ve D harfleri çıkmaktadır. 1086

7 5. SONUÇ Amblem tasarımlarının izleyiciler üzerinde firmalar hakkında bir izlenim oluşturma etkisi olduğu bilinen bir gerçektir. Bu izlenimin olumlu olabilmesi grafik tasarımcıların en büyük uğraş sebeplerinden birisidir. Bunu sağlayabilmek için firma hakkında en fazla bilgiyi, en sade şekilde anlatmak mecburiyetindedir. Grafik tasarımcıların bu tarz tasarımları gerçekleştirebilmesi için görsel algı konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Görsel algıyı ortaya koyan en önemli kuram ise Gestalt tır. Ve sanat alanların birçoğunda olduğu gibi grafik tasarım üzerinde de son derece önemli bir etkiye sahiptir. Gestalt kuramının ilkelerinden faydalanılarak gerçekleştirilen tasarımların görsel algılama açısından son derece etkili olacağı, bu kuram incelendiğinde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle grafik tasarım ürünlerinden olan amblem tasarımlarında birçok izine rastlanan Gestalt kuramının, grafik tasarımcılar tarafından bilinmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Gestalt kuramını bilen grafik tasarımcılar, şekil-zemin ilişkisinde yararlanarak daha sade, basit ve anlaşılabilir bir çalışma ile birçok farklı figür işleyebilecektir. Böylelikle, birbirine yakın farklı unsurlar kullanarak bütün olarak algılandığında başka bir biçimle benzeşmesini sağlayabilecektir. Sonuç olarak grafik tasarımcıların Gestalt kuramı hakkında detaylı bilgiye sahip olmalarının, amblem tasarımı gerçekleştirirken, bu kuramın ilkelerinden faydalanmalarının tasarımlarının sonuçlarına son derece katkı sağlayacağı görülmektedir. KAYNAKÇA Becer, E. (2008). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. Bulduk, B. (2015). Etkileşimli Medya ve Öğretim Ortamlarında Tasarım Geliştirme Süreci. Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 16, Sayfa Grzymkowski, E. (2017). Sanat 101 Leonardo Da Vinci den Andy Warhol a Sanat Hakknda Bilmeniz Gereken Her Şey. Çeviren: Orhan Düz. İstanbul: Say Yayınları. İnceoğlu, M. (2011). Tutum Algı İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları. Karagöz, K. (2012). İletişim Sürecinde Görselliğin Etkisi. II. Uluslararası İletişim Sempozyumu Tam Metin Bildiriler Kitapçığı Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dönüşüm, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 157, Kongreler ve Sempozyum Dizisi: 25, Sayfa Ketenci, H.F. ve Bilgili C., (2006). Görsel İletişim ve Grafik Tasarımı. İstanbul: Beta Basım Yayın Özmutlu, A. (2009). Grafik Tasarım Atölye Derslerinde Afiş Konusunun Uygulama v Çözümleme Süreçlerinde Gösterge Bilimsel Çözümleme Yönteminin Kullanımı. Yükseklisans Tezi. Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Uçar, T. F. (2014). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım. İstanbul: İnkılap Kitabevi. 1087

8 Yağmur, Ö. (2014). Minimal Sanatta Dan Flavin i Gestalt Algı Kuramıyla Anlamlandırma. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, Sayfa: Erişim Kaynak: