MATBAA TESİSLERİNDE BAKTERİ VE MANTAR YÜKÜNÜN TESPİT EDİLMESİ DETERMINATION OF BACTERIA AND FUNGI BURDEN IN PRINTING FACILITIES

Transkript

1 MATBAA TESİSLERİNDE BAKTERİ VE MANTAR YÜKÜNÜN TESPİT EDİLMESİ DETERMINATION OF BACTERIA AND FUNGI BURDEN IN PRINTING FACILITIES Ufuk YILMAZ 1 Ferudun KOÇER 2 Ahmet TUTUŞ 3 Sinan SÖNMEZ 4 ABSTRACT Employee health is one of the most important issues in the printing sector as well as in all sectors. In addition to the chemical substances used in printing, some of the pathogenic bacteria and fungi that are formed in the environment may threaten the working health if factors such as the printing materials used, humidity and temperature in the environment can not be controlled. In this study, it was aimed to determine the bacterial and fungal load in the internal environment of the printing presses operating in different regions in Kahramanmaraş province. In the scope of the study, gravity based petri plate method was used for internal sampling. Rose Bengal Streptomycin Agar (RSBA) was used for sampling. After sampling, incubation was allowed at 27 C for 7 days in the laboratory. After incubation, morphological characteristics of fungal colonies were examined and pure cultures were obtained from selective media. Fungus colonies were identified at the genus and species level in line with morphological criteria. According to the results of the study, it was determined that many fungi were exposed to the press. In the beginning of these fungi species, Penicillium and Aspergillus species were found to be followed by Cladosporium and Alternaria species. Among these species, species known as allergy sources have been identified. In such environments, it is necessary to take preventive measures for these microorganisms. Keywords: print, fungus, bacteria, allergy 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, kufu27@hotmail.com 2 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, kocerferudun@gmail.com 3 Prof. Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, atutus@ksu.edu.tr 4 Doç. Dr., Marmara Üniversitesi, ssönmez78@gmail.com 255

2 ÖZET Çalışan sağlığı tüm sektörlerde olduğu gibi matbaacılık sektöründe de en önemli konulardan birisidir. Matbaacılıkta kullanılan kimyasal maddelerin yanı sıra kullanılan baskı altı malzemeleri, ortamdaki nem, sıcaklık gibi etkenlerin kontrol altında tutulamaması durumunda ortamda oluşan bazı patojen bakteriler ve mantarlar çalışan sağlığını tehdit edebilir. Bu çalışmada Kahramanmaraş ilinde faaliyet gösteren matbaaların iç ortamında bulunan bakteri ve mantar yükünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında iç ortamdan Yerçekimine dayalı petri plak yöntemi ile örnekleme yapılmıştır. Örnekleme için RoseBengal Streptomisin Ağar (RSBA) kullanılmıştır. Örnekleme sonrası laboratuvarda 7 gün süre ile 27 C de inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonrası fungal koloniler morfolojik özellikleri incelenerek seçici besiyerlerine saf kültürleri elde edilmiştir. Fungus kolonileri morfolojik kriterler doğrultusunda cins ve tür düzeyinde tanımlamaları yapılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre matbaalarda birçok fungus türüne maruziyet olduğu belirlenmiştir. Bu fungus türlerinin başında Penicillium ve Aspergillus türlerinin yer aldığı bunları Cladosporium ve Alternaria türlerinin takip ettiği belirlenmiştir. Bu türler içerisinde alerji kaynağı olarak bilinen türler tespit edilmiştir. Bu gibi ortamlarda bu mikroorganizmaları önleyici tedbirler alınması gerekliliği ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: matbaa, mantar, bakteri, alerji 1. GİRİŞ Dünyada gelişmekte olan endüstrileşme ile birlikte endüstriyel çalışma ortamlarından kaynaklı hastalıkların sayısında artışlar meydana gelmiştir. Bu sebep ile çalışma ortamından kaynaklı meslek hastalıklarının belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Matbaacılık sektörü teknolojinin gelişmesiyle birlikte neredeyse tüm sektörler ile bağlantılı hale gelmiştir (Yavuz, 2016). SGK istatistiklerine göre matbaacılık sektöründe 2012 yılında 395 meslek hastalığı vakası görülmüş, 173 çalışan da meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremez durumuna düşmüştür. Bu hastalıkların oluşma nedenleri arasında tesis ortamında bulunan ve sürekli kullanılan tehlikeli kimyasalların yanı sıra, matbaa içerisinde sürekli üreyerek çoğalan patojen ve alerjen bakteri ve funguslardır. Bakteri ve mantarların oluşup üremesi için gereken bütün koşullar bir matbaa atölyesinde bulunmaktadır. Örneğin; ana baskı altı malzemesi olarak kullanılan kağıt, bakterilere karşı hassas bir malzemedir. Kağıt içerisinde bulunan selüloz bakterilere doğal bir beslenme ortamı sağlar. İç hava kalitesinin belirlenmesine yönelik bakteri ve fungal konsantrasyonların incelendiği birçok çalışma bulunmaktadır (Adams et al. 2014; Jafari et al. 2015; Adams et al. 2015; Hanson et al. 2015; Nevalainen et al. 2015; Güneş et al. 2016; Weikl et al. 2016; Hanson et al. 2016; Ogbu et al. 2016; Benammar et al. 2017; Pokhum et al. 2018). Bakteriyel enfeksiyonlar ve fungal alerjenler ülkelerin sağlık harcamalarında önemli bir gider teşkil etmektedir. Bu çalışmada matbaa tesislerinde bakteri ve mantar yükünün tespit edilmesi amaçlanmıştır. İç hava fungal ve bakteriyel yükünün belirlenmesi, hastalık kaynağı oluşturabilecek mikroorganizmaların belirlenerek gerekli önlemlerin alınmasında önem arz etmektedir. 256

3 2. MATERYAL VE METOT Kahramanmaraş ili merkezinde yoğun olarak faaliyet gösteren matbaa tesisinde personelin çalışma saatleri içerisinde örnekleme yapılmıştır. Matbaa tesisinin krokisi aşağıda verilmiştir (Şekil 1). Şekil 1. Matbaa tesis krokisi 1- Kağıt ve davetiye istifi 2-4 renkli Heidelberg baskı makinesi 3- Tek renk 46x64 heidelberg baskı makinesi (Davetiye baskısı için kullanılmakta) 4- Mücellithane-1 5- Mücellithane Besiyerlerinin hazırlanması Fungusların izolasyon ve teşhislerde ilk besiyeri olarak Rose-bengal-StreptomycinAgar(R- BA) kullanılmıştır (Asan, 2004; İmalı et al. 2011).İnkübasyon sonrası elde edilen izolatlar teşhis için özel besiyerlerine (Malt EkstraktAgar, Czapek insolusyonagarı, CzapekDoxAgar), uzun süre saklamak için de yatık agarlı tüplere inoküleedildi (İmalı, 2005).Bakteriyel yükün belirlenmesi amacı ile PlateCount Ağar (PCA) kullanılmıştır İstasyondan örneklemenin yapılması Örneklemelerde Yerçekimine Dayalı Petri Plak Metodu kullanılmıştır. Tüm istasyonlarda eş zamanlı olarak, yerden 1.5 metre yükseklikten alınmıştır. Uygun besiyeri içeren beş (5) petri plağı 15 dakika kapakları açık bırakılarak havayla temas etmesi sağlanmıştır. Kapatılan plaklar streç film ile sarılarak inkübasyon için laboratuvara getirilmiştir. Bakterilerin üremesi için 37 C de 48 saat,fungusların üremesi için 27 C de 7-10 gün süre ile inkübasyonabırakılmıştır (Sarıca Ökten et al. 2007; İmalı et al. 2011) Mikrofungus ve identifikasyonlarının yapılması İnkübasyon sonunda elde edilen makroskobik görünümlerine göre mikrofunguslara ait toplam sayıları belirlenmiştir. Mikrofunguslarınidentifikasyonuiçin; Hasenekoğlu (1991), Laro- 257

4 ne (1993), Pitt (2000), Samson et al. (2000), Watanabe (2002) veklich (2002), CampbellandJohnson, (2013) den yararlanılarak cins seviyesinde teşhisleri makroskobik ve mikroskobik yapılarına göre ışık mikroskobunda yapılmıştır Verilerin istatistik değerlendirilmesi Elde edilen verilerin tanımlayıcı istatistik değerleri hesaplanarak Ki kare (X 2 ) ve Kruskal-Wallis testi uygulanmıştır. Anlamlılık derecesi olarak p<0.005 önemli kabul edilmiştir. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Matbaa tesisinin iç havasında bulunan bakteri ve fungus yükü belirlenmiştir. Elde edilen sayılara ait ortalama değer bakteriler için 57,4 funguslarda ise 3olarak belirlenmiştir.bakteri ve fungus arasındaelde edilen veriler doğrultusunda istatistik olarak incelendiğinde ise ki kare değerix 2 =6.68 bulunurken önemlilik değeri p= olarak istatistik olarak önemli bulunmamıştır (p<0.05). Fakat Kruskal-Wallis testi uygulandığında H değeri 6.81(n=10) bulunurken p=0.009 istatistik olarak önemli bulunmuştur (p<0.05). Her iki test parametrik olmayan uygulamalar için kullanılmaktadır. Ancak Kruskal-Wallis testi normal dağılım göstermeyen çalışmalarda kullanımı uygundur. Çalışmamızda da normal dağılım gözlenmemiştir. Bu çalışmada en az bakteri yükü 5 nolu istasyonda en fazla ise 1 nolu istasyonda bulunduğu belirlenmiştir. Yine fungal yük olarak ise birbirine yakın sonuçlar çıkmasına rağmen 4 nolu istasyonda fungal çeşitliliğin fazla olduğu belirlenmiştir. Alerjen kaynağı ve diğer hastalıklara neden olan Aspergillussp. sporları ilk olarak tespit edilmiştir (Sugeçti et al. 2018). Donimant bir tür olan Aspergillustürlerinin (İmalı et al. 2011) örnekleme alanında yaygın olarak bulunduğu belirlenmiştir. İç hava fungal ve bakteriyel yükünün belirlenmesine yönelik birçok çalışma yapılmıştır (Sarıca et al. 2002; Aydoğdu et al. 2005; Senand Asan, 2009; İmalı et al. 2011; Ökten and Asan, 2012; Yazıcıoğlu et al. 2015; Kadaifciler, 2017;Andayani et al. 2018). İç hava fungal ve bakteriyel konsantrasyonun belirlenmesi insan sağlığını etkileyen parametrelerin önlenmesinde önem teşkil etmektedir. Tablo 1. Matbaa iç havasının mikrobiyal yükü İstasyon Bakteri (adet) Fungus (adet) Toplam Toplam Ortalama 57,4 3 60,4 Std. sapma 33,97 1,22 35,19 258

5 Matbaa tesisinde çeşitlilik bakımından en fazlapenicilium türlerinin bulunduğu belirlenmiştir. Bunu sırası ile Aspergillus, Alternaria, Cladosporium ve Mucor izlemiştir. Elde edilen bu cinslere ait bazı türlerin havada yaygın olarak bulunduğu ve sporlarının alerjen özelliği taşıdığı belirtilmiştir (İmalı et al., 2011). 4. SONUÇLAR Şekil 2. Matbaa tesisi iç havasında elde edilen funguslar Özellikle insan faaliyetlerinin yoğun olarak bulunduğu yerlerde, bazende iş ve meslek çalışanlarının çalışma ortamları incelemeye alınmıştır. Meslek hastalıklarına yönelik kaynaklarının belirlenmesi bu çalışmanın önemini vurgulamaktadır. Çalışan sağlığına yönelik yapılacak çalışmalara farklı perspektifler getireceği düşünülmektedir. Matbaa tesislerinde bakteriyel ve fungal yükün belirlenmesine yönelik yapılan bu çalışma ilk olma özelliği taşımaktadır. Ayrıntılı çalışmalar yapılarak bu mikroorganizma kaynaklarının belirlenmesi önem arz etmektedir. Bakteri ve fungus enfeksiyonları tüm dünyada birçok hastalık etmeni olabilmekte hatta ölümle sonuçlanan büyük felaketlere neden olabilmektedir. Bu sebep ile gerekli önlemlerin alınarak ekonomik giderlerin azaltılmasında bu çalışmaların kaynak teşkil etmesi ülke ekonomisine katkı sağlayacağı beklenmektedir. 5. KAYNAKLAR ADAMS, R. I., Bhangar, S., Pasut, W., Arens, E. A., Taylor, J. W., Lindow, S. E.,... &Bruns, T. D. (2015). Chamberbioaerosolstudy: outdoorairandhumanoccupants as sources of indoorairbornemicrobes. PLoSOne, 10(5), e ADAMS, R. I., Miletto, M., Lindow, S. E., Taylor, J. W., Bruns, T. D. (2014). Airbornebacterialcommunities in residences: similaritiesanddifferenceswithfungi. PLoSOne, 9(3), e ANDAYANİ, S. J., Amanah, A., Permatasari, T. O InhibitoryEffect of Sansevieriatrifasciata L on Aerıal Pathogenic Microfungi In Tutorial Rooms. In Proceedings of the International Conference on Applied Scienceand Health (No. 3, pp ). 259

6 AYDOGDU, H.; Asan, A.; Okten, M.T.; Ture, M Monitoring of fungiandbacteria in theindoorair of primaryschools in Edirne city, Turkey. IndoorBuiltEnviron. 14, BENAMMAR, L., Menasria, T., Chergui, A., Benfiala, S., Ayachi, A. (2017). Indoorfungalcontamination of traditionalpublicbaths (Hammams). International Biodeterioration&Biodegradation, 117, CAMPBELL, C. K., Johnson, E. M. (2013). Identification of PathogenicFungi. John Wiley&Sons. DOMSCH, K.H., Gams, W., Anderson, T.H.,, Compendium of soilfungi, London, Academicpress, Volume 1 GÜNEŞ, G., Bozkurt, E., Sönmez, S., & Erdinç, N. (2016). Kütüphanelerde İç Hava Kalitesinin İncelenmesi: Marmara Üniversitesi Merkez Kütüphanesi. Bilgi Dünyası, 16(2). HANSON, B., Zhou, Y., Bautista, E. J., Urch, B., Speck, M., Silverman, F.,... & Gold, D. R. (2016). Characterization of thebacterialandfungalmicrobiome in indoordustandoutdoorairsamples: a pilot study. EnvironmentalScience: Processes&Impacts, 18(6), HASENEKOĞLU, İ., Toprak Mikrofungusları, Cilt:1-7, Atatürk Üniversitesi Yayınları, No: 689, Erzurum, (1991). IMALİ, A., Kocer, F., Yalcinkaya, B. (2011). Microfungus flora of indoorandoutdoorair in primaryschools, CORUM, Turkey. AustralianJournal of Basic andappliedsciences, 5(9), JAFARİ, A. A., Aminipour, M. R., Ahmadieh, M. H., &Mirzaee, F. (2015). The Rate of AirborneFungalContamination in YazdTextileFactories in Journal of Kerman University of MedicalSciences. KADAİFCİLER, D. G. (2017). Bioaerosolassessment in thelibrary of IstanbulUniversityandfungal flora associatedwithpaperdeterioration. Aerobiologia, 33(1), LARONE Davise, H., (Copyright 1987), MedicallyImportantFungi A Guide ToIdentification. ChiefMicrobiologist, Department Of PathologyLenoxHillHospital, New York: p:230, (1993). NEVALAİNEN,A., Täubel, M., &Hyvärinen, A. (2015). IndoorFungi: CompanionsAndCon taminants. IndoorAir, 25(2), OGBU, K. I., Pam, V. A., Chukwudi, I. C., Momoh, A. H., &Agwu, E. O. (2016). Survey of BacterialAndFungalContamınatıon on Beef Suya SoldInJosandEnvırons. Internat ıonaljournal Of ScıenceAndApplıedResearch (ISSN: ), 1(1). ÖKTEN, S.; Asan, A. Airbornefungiandbacteria in indoorandoutdoorenvironment of thepediatricunit of Edirne GovernmentHospital. Environ. Monit. Ass. 2012; 184,

7 PİTT, J.I., A laboratoryguidetocommonpenicilliumspecies. FoodScienceAustralia a JointVenture of CSIRO and AFISC, Australia, North Ryde,.pp. 197, (2000). POKHUM, C., Intasanta, V., Yaipimai, W., Subjalearndee, N., Srisitthiratkul, C., Pongsorrarith, V.,... &Chawengkijwanich, C. (2018). A facileandcost-effectivemethodforremoval of indoorairbornepsychrotrophicb acterialandfungal flora based on silverandzincoxidenanoparticlesdecorated on fibrousairfilter. AtmosphericPollutionResearch, 9(1), SAMSON R.A., Pitt, J.I., Integration of Modern TaxonomicMethodsfor Penicilliumand Aspergillus Classification, (4rd ed.) Singapore: HarwoodAcademicPublisers, p:510, (2000). SARICA, S.; Asan, A.; Okten, M.T.; Ture, M. Monitoringindoorairbornefungiandbacteria in thedifferentareas of Trakya UniversityHospital, Edirne, Turkey. IndoorBuiltEnviron. 2002; 11, SEN, B.; Asan, A. Fungal flora in indoorandoutdoorair of differentresidentialhouses in Tekirdag City (Turkey): Seasonaldistributionandrelationshipwithclimaticfactors. Environ. Monit. Ass. 2009; 151, SUGEÇTİ, S., İmalı, A., Koçer, F Alerjen Proteinlerin Saflaştırılmasında Kullanılan Moleküler Yöntemler. International Anatolia Academic Online Journal/Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), WEİKL, F., Tischer, C., Probst, A. J., Heinrich, J., Markevych, I., Jochner, S., &Pritsch, K. (2016). Fungalandbacterialcommunities in indoordustfollowdifferentenvironmentaldeterminants. PLoSOne, 11(4), e YAVUZ V., Dijital Baskı Teknolojilerinin Matbaacılık Sektörüne Entegrasyonu, 5th InternatıonalPrıntıngTechologıesSymposıum, YAZICIOĞLU, S., Kuzucuoğlu, A. H., Curabeyoğlu, A., Özyaral, O. (2015). Kütüphanelerde Üreyen Küflerin İnsan Sağlığına Etkisi: İsam Örneği. SSTB International RefereedAcademicJournal of Sports, Health&MedicalSciences,