KİRLENMİŞ SAHA RİSK DEĞERLENDİRME

Transkript

1 KİRLENMİŞ SAHA RİSK DEĞERLENDİRME Akademisyenler ve Danışman Firmalar - Kirlenmiş Sahalar Yönetimi Çalıştayları: Yeni Yönetmeliğin Getirdiği Güçlükler ve Fırsatlar; 9 Aralık 2015

2 Kirlenmiş Sahalar Yönetim Sistemi Teşhis Kayıt 1. Aşama Değerlendirme Potansiyel Saha Şüpheli Saha Ek-2 Tablo 2 Faaliyet Ön Bilgi Formu Değerlendirme Puanlamalı Değerlendirme sağlık riski yaratma riski Takip Gerektirmeyen Saha Takip Gerektiren Saha artiyor 2. Aşama Değerlendirme Kaner riski > 10-6 Tehlike indeksi > 1 Kirlenmiş Saha Temizleme Temizlenmiş Saha

3 İkinci Aşama Değerlendirme BİRİNCİ AŞAMA DEĞERLENDİRME İKİNCİ AŞAMA DEĞERLENDİRME Risk Değerlendirme Saha ve Kirlilik Karakterizasyonu Jenerik Risk Değerlendirme Sahaya Özgü Risk Değerlendirme Kirlenmiş Saha Saha Durum ve Risk Değerlendirme Ön ve Nihai Raporları Takip Gerektirmeyen Saha TEMİZLEME

4 İKİNCİ AŞAMA DEĞERLENDİRME Temizleme gerekli mi değil mi? Sağlık riski sonuçları ile karar verilir Kaner riski Kanser dışındaki sağlık riskleri Sağlık riski Saha ve Kirlilik Karakterizasyonu Jenerik Risk Değerlendirme Sahaya Özgü Risk Değerlendirme -programs.com/images/ health-risk-assessment.jpg

5 Saha ve Kirlilik Karakterizasyonu Sahadaki kirleticiler Saha ve çevresinin mevcut ve potansiyel arazi kullanım amaçları Başlıca kirletici kaynaklarındaki ve kirlenmiş çevresel ortamlardaki kirletici konsantrasyonları Kirletici kaynaklarının özellikleri ve kirletici yayma potansiyelleri Saha ve çevresinin özellikleri Saha ve çevresindeki potansiyel reseptörler Kavramsal Saha Modeli

6 Eksiksiz Taşınım Yolu Bir kirleticinin insan sağlığı üzerinde olumsuz sağlık etkileri yaratabilmesi için kirletici kaynağı, kirletici ile temasın oluşacağı maruziyet noktası (maruz kalınan çevresel ortam) ve maruziyet yolu gereklidir. Bu üç temel öğenin mevcut olduğu taşınım yoluna eksiksiz taşınım yolu denir. maruziyet noktası musluk suyu maruziyet yolu yutma kirletici kaynağı

7 Jenerik Risk Değerlendirmesi Bir ön değerlendirme çalışmasıdır. Saha ve Kirlilik Karakterizasyonu aşamasında toplanan bilgi/verilerden yararlanılır. JENERİK SENARYO (MRE) Kirliliğe makul bir süre azami düzeyde maruz kalma Toprağın yutulması ve deri teması yoluyla emilim, Kaçak tozların dış ortamda solunmaları, Uçucu maddelerin dış ortamda solunmaları, Kirleticilerin yeraltı suyuna taşınması ve yeraltı suyunun içilmesi. SAHA ÖN (İLK) ÖRNEKLEME ÇALIŞMASI Yüzey toprağı (HK_YT_SK) ve yüzey altı toprağı (HK_YAT_SK) Yeraltı suyu (HK_YS_SK) (sadece yeraltı suyunun eksiksiz bir taşınım yolu olup olmadığının belirlenmesinde kullanılır)

8 Jenerik Risk Değerlendirmesi Jenerik Risk Değerlendirmesi Sahaya Özgü Risk Değerlendirmesi 1. Toprağın yutulması ve deri teması yoluyla emilim- TYDT 2. Kaçak tozların dış ortamda solunmaları - KTS 3. Uçucu maddelerin dış ortamda solunmaları - UMS 4. Kirleticilerin yeraltı suyuna taşınması ve yeraltı suyununiçilmesi - YSİ

9 Jenerik Risk Değerlendirmesi JENERİK RİSK DEĞERLENDİRMSİ Uyumlu taşınım yolları, dolayısıyla bu taşınım yolları ile reseptöre ulaşan tüm hedef kirleticiler için Jenerik Risk Değerlendirmesi yapılır. OLASI KARARLAR Saha Takip Gerektirmeyen Saha olarak sınıflandırılabilir. Sahaya Özgü Risk Değerlendirmesi yapılmasına karar verilebilir.

10 Sahaya Özgü Risk Değerlendirmesi Jenerik Risk Değerlendirmesi mevcut veri/bilgi koruyucu jenerik değerler Sahaya Özgü Risk Değerlendirmesi sahaya özgü veri/bilgi Fayda maliyet analizi Her bir hedef kirleticiden kaynaklanacak sağlık riskleri hesaplanır: Kanser riski Risk, R = kronik günlük kimyasal alım x eğim faktörü Kanser dışındaki sağlık riskleri Tehlike oranı, HO = maruz kalınan miktar / referans doz

11 Toplam Risk ve Toplam Tehlike İndeksi Risk(eksiksiz taşınım yolu j) = reseptörün eksiksiz taşınım yolu j vasıtasıyla alacağı kimyasallardan geliştireceği kanser riski Risk ij = j eksiksiz taşınım yolu ile reseptöre ulaşan i kimyasalının sebep olacağı kanser riski HI (eksiksiz taşınım yolu j) = reseptörün eksiksiz taşınım yolu j vasıtasıyla alacağı kimyasallardan kaynaklanacak kanser dışındaki sağlık riskleri HI i j = j eksiksiz taşınım yolu ile reseptöre ulaşan i kimyasalının sebep olacağı kanser dışındaki sağlık riski

12 Sahaya Özgü Risk Değerlendirmesi Kavramsal Saha Modelinin Güncellenmesi Saha Karakterizasyonu Hedef Kirleticilerden Kaynaklanan Sağlık Risklerinin Hesaplanması Toplam Kanser Riski ve Toplam Tehlike İndeksi nin Hesaplanması Belirsizliklerin Tanımlanması Risk Sonuçlarının Raporlanması Çizelge 5.3.

13 Her bir reseptör-arazi kullanım amacı kombinasyonu için bir çizelge hazırlanacak. Kaynağın kirlettiği çevresel ortamlar: yüzey toprağı, yüzey altı toprağı ve yeraltı suyu olabilir

14 Sahaya Özgü Risk Değerlendirmesi

15 TEMİZLEME KARARI OLASI KARARLAR Temizleme İşlemi Gerekli Değildir Tüm reseptör-arazi kullanım amacı kombinasyonları için Toplam Risk ve Toplam Tehlike İndeksi sırasıyla 10-4 ve 1 sınırlarını sağlanıyorsa sahada temizleme işlemi gerekli değildir. Temizleme İşlemi Gereklidir Toplam Risk in 10-4 den büyük ya da Toplam Tehlike İndeksi nin 1 den büyük olduğu tüm reseptör-arazi kullanım amacı kombinasyonları için temizleme işlemi gerçekleştirilmesi gereklidir.

16 Temizleme Hedeflerinin (kaynağın kirlettiği çevresel ortamdaki konsantrasyonu) Belirlenmesi Temizleme gerektirebilecek çevresel ortam(lar)ın belirlenmesi yüzey toprağı, yüzey altı toprağı veya yeraltı suyu Temizleme gerektiren hedef kirleticilerin belirlenmesi 10-6 ve 1

17 Temizleme Hedeflerinin Belirlenmesi Kimyasala Özgü Temizleme Hedefinin Belirlenmesi Kloroform için kimyasala-özgü temizleme hedefi aşağıdaki iki sorunun yanıtı kullanılarak belirlenecektir: 1. Kaynağın kirlettiği çevresel ortamdaki yani yeraltı suyundaki Kloroform konsantrasyonu ne olmalı ki sahayı yerleşim amaçlı kullanan bir yetişkinde oluşacak kanser riski 10-6 olsun? 2. Kaynağın kirlettiği çevresel ortamdaki yani yeraltı suyundaki Kloroform konsantrasyonu ne olmalı ki sahayı yerleşim amaçlı kullanan bir yetişkinde oluşacak kanser dışındaki sağlık risklerini temsil eden tehlike indeksi değeri 1 olsun?

18

19 SORU VE ÖNERİLER