Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Transkript

1 ISSN: Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s Dr. Öğr. Üyesi Şevki Özer AKÇAY Atatürk Üniversitesi GSF Müzik Bilimleri Bölümü, soakcay@atauni.edu.tr MÜZİK ÖĞRETMENLERİNİN DÜŞÜNME STİLLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Özet Düşünme stilleri kavramı Sternberg tarafından geliştirilen zihinsel özyönetim kuramına dayanmaktadır. Kuram, düşünmeyi organize eden birey zihninin dış dünyaya yansıma biçimi temeli üzerine kuruludur. Zihinsel özyönetim kuramına göre zekâ ya da yetenek olmayan düşünme stili, zekanın ya da yeteneğin kullanılma yolu olarak tanımlanmıştır. Kuram bireylerin tek bir stile değil, stillerden oluşan bir profile sahip olduğunu ileri sürer. Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin belirlenmesi ve bu stillerin çeşitli değişkenlere göre durumunun incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmaya 151 müzik öğretmeni katılmıştır. Araştırmanın verileri Sternberg ve Wagner (1991) tarafından geliştirilen ve Fer (2005) tarafından Türkçe ye çevrilerek geçerliği ve güvenirliği yapılmış olan Düşünme Stilleri Envanteri ve araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu ile elde edilmiştir. Düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formu ile elde edilen veriler tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve betimleyici istatistiki teknikler kullanılarak analiz edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin çeşitli değişkenlere göre incelendiği bu çalışma sonucunda araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin yaş, öğretmen olarak çalışılan süre ve bireysel çalgı değişkenleri dışında, genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stiline sahip oldukları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Müzik, Müzik Öğretmenleri, Düşünme Stilleri

2 EXAMINING THE THINKING STYLES OF MUSIC TEACHERS ACCORDING TO SOME VARIABLES Abstract The Thinking Styles concept is based on the mental self-government theory, which was developed by Sternberg. The theory is based on the assumption that the mind of an individual, who organizes thinking, is reflected in the external world. According to the mental self-government theory, the thinking style that is not intelligence or talent is defined as the way of employing the intelligence or skill. The hypothesis claims that individuals have a profile consisting of multiple styles rather than one single style. A total of 151 music teachers participated in the present study, which was conducted to determine the thinking styles of music teachers and to examine the status of these thinking styles according to some variables. The data of the present study were obtained by the Personal Information Form, which was prepared by the researcher; and with the Thinking Styles Inventory, which was developed by Sternberg and Wagner (1991). The inventory was translated into Turkish by Fer (2005), and the validity and reliability study of it was conducted by her. The data that were obtained with the Thinking Styles Inventory and the Personal Information Form were analyzed by employing the One-Way Analysis of Variance (ANOVA) and Descriptive Statistical Techniques. 185 As a result of the present study, which was conducted to examine the thinking styles of music teachers, it was determined that the music teachers who participated in the study generally had the Legislative, Executive, Judicial, Hierarchic, Global and Liberal Thinking Styles except for the age, duration of working as a teacher and individual instrument played variables. Keywords: Music, Music Teachers, Thinking Styles GİRİŞ Düşünme stilleri kavramı Sternberg (1988, 1997, 2009) tarafından geliştirilen zihinsel özyönetim kuramına dayanmaktadır. Kuram, düşünmeyi organize eden birey zihninin dış dünyaya yansıma biçimi temeli üzerine kuruludur. Zihinsel özyönetim kuramının temelinde yatan düşünce, dünyadaki siyasal yönetim biçimlerinin rastlantısal olmadığıdır. Bu yönetim şekillerini insanların akıllarından geçenlerin dışa yansıması olarak kabul eden kuram, siyasal yönetim şekillerini insan zihninin aynaları olarak tanımlar. Kurama göre Düşünme Stili insanların zihin ve bilgilerini kullanmada seçtikleri, düşünmeyi tercih ettikleri yoldur. Zihinsel özyönetim kuramına göre zekâ ya da yetenek olmayan düşünme stili, zekanın ya da yeteneğin kullanılma yolu olarak tanımlanmıştır. Kuram bireylerin tek bir stile değil, stillerden oluşan bir profile sahip olduğunu ileri sürer. Bireyler bir işi yaparken ya o işi stillerine ya da stillerini o işe uyumlu hale getirirler. Bireyler bir işte tercih ettikleri stili başka bir işte tercih etmeyebilirler. Stiller göreve, hedeflere, kaynakların sınırlarına, bireyin yaşına göre değişiklik gösterebilir. Bireyin sahip olduğu düşünme stili bir ölçüde sosyalleşebilir; bir dereceye kadar bireyin

3 yaşadığı çevre ile etkileşime girerek değişebilir. Stiller öğrenilebilir ve geliştirilebilir; okul, ev, iş, sosyal yaşam gibi yaşamın çeşitli alanlarında değişik stiller ya da stil profilleri kullanılabilir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000). Zihinsel özyönetim kuramı tek değil, İşgörüler (Functions), Biçimler (Forms), Düzeyler (Levels), Yönelim (Scope) ve Eğilimler (Leanings) olarak tanımlanmış olan beş boyut altında Yasamacı (Legislative), Yürütmeci (Executive), Yargılayıcı (Judicial), Monarşik (Monarchic), Hiyerarşik (Hierarchic), Oligarşik (Oligarchic), Anarşik (Anarchic), Bütünsel (Global), Ayrıntısal (Local), İçsel (Internal), Dışsal (External), Liberal (Liberal) ve Tutucu (Conservative) olarak tanımlanan 13 düşünme stilini açıklamaya yönelir; tek bir stil yerine, bireyin stillerinin profili üzerinde durur; stilleri, iyi ya da kötü olarak sınıflamaz, çünkü stil tercihi, bireyin yaptığı iş ile etkileşimini içerir; ikili karşıtlık yerine, süreklilik gösterir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009). Burada İçsel sözcüğü İçedönük, Dışsal sözcüğü ise Dışadönük anlamında kullanılmaktadır. Düşünme stillerinin genel özellikleri kısaca şu şekildedir: I. İşgöru ler (Functions) 1. Yasamacı (Legistlative): Yenilikçi, yaratıcı, fikir üreten, işleri kendi bildikleri gibi yapmayı seven, kendi kurallarını kendileri koymaktan hoşlanan bireylerin sahip olduğu stil olarak tanımlanmıştır. Meslek olarak yazar, şair, besteci, ressam, bilim insanı, kâşif, moda tasarımcısı, politika yapıcı, girişimci vb. olmayı tercih ederler Yürütmeci (Executive): Uyumlu, düzenli, verilen talimatları izleyen kişilerin stili olarak belirtilmiştir. Bu stile sahip kişiler kendilerine hazır ya da planlanmış olarak verilen problemleri çözmeyi severler ve Yasamacı stildeki kişilere sıkıcı gelen bürokratik işlere tahammül edebilirler. Meslek olarak polis memurluğu, öğretmenlik, yöneticilik, tıp doktorluğu vb. seçme eğilimindedirler. 3. Yargılayıcı (Judicial): Yargılayan, değerlendiren, görüş belirten kişilerin stilidir. Bu stile sahip kişiler nesneleri ve görüşleri çözümleyebilecekleri ve değerlendirebilecekleri problemleri tercih ederler. Hem yapıyı hem de içeriği yargılamaktan hoşlanırlar. Dolayısıyla yargılayıcı kişiler yasamacı kişilerin önerilerinin gerçekten uygun olup olmadıklarını değerlendirme işlevini yerine getirirler. Mesleki açıdan eleştiri yazmak, görüş bildirmek, insanları ve programları değerlendirmek, öğrenci kabul görevliliği vb. işleri tercih ederler. II. Biçimler (Forms) 4. Monarşik (Monarchic): Aynı anda tek amaca ve işe odaklanan monarşik kişiler olayları uğraştıkları şey açısından görme eğilimindedirler. Eğer bu stile sahip bir kişi, bir şeyin tercih ettiği konuyla ilgisini görmezse o konudan sıkılabilir. Bu nedenle monarşik kişilerin ilgisini çekmek için teklif edilen şeyin onun odaklandığı konuyla ilişkilendirilmesi yararlı olabilir. 5. Hiyerarşik (Hierarchic): Çok işi, aynı anda, öncelik belirleyerek yapan bu stile sahip kişiler, bazı hedeflerin diğerlerinden daha önemli olduğunu bilir ve hedeflerin önem derecelerine göre sıralanmasıyla motive olurlar. Önceliklerini belirlemeye ve kaynaklarını dikkatli dağıtmaya çalışırlar.

4 6. Oligarşik (Oligarchic): Çok işi, aynı anda, öncelikleri belirleyemeden yapan oligarşik kişiler genellikle hedeflere eşit derecede önem verirler, kaynakları bölüştürmekte zorlanabilirler, işlerin öncelik sırasını belirleyemedikleri için yönlendirilmeye ihtiyaç duyabilirler. 7. Anarşik (Anarchic): İşlere rastgele yaklaşan, sistemlerden kaçınan anarşik stile sahip kişiler, genellikle yalnız kendileri için değil başkaları için de zor olan çok çeşitli gereksinim ve hedeflerle motive olma eğilimindedirler. Sorunlara karşı gelişigüzel bir yaklaşım benimsemeye meyillidirler. Okul ortamında anarşik stildeki öğrenciler uyum sorunları yaşarlar ve okuldan fiziksel ya da psikolojik olarak kopabilirler. Anarşik stilin özellikleri olumsuz gibi görünse de özellikle sistemi sorgulama özelliği ile bu stil yararlı olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca genelde insanların düşüncelerle eylemler arasına çizdikleri sınırlar anarşik stildeki insanları kısıtlamadığı için çoğu insandan farklı bir yaratıcılığa sahip olabilirler. III. Du zeyler (Levels) 8. Bütünsel (Global): Soyut düşüncelerle, genel çerçeveyle uğraşan, tek tek ayrıntılarla ilgilenmek yerine resmin bütününe odaklanan bütünsel kişiler, ağaçları değil ormanı görmeyi tercih ederler. Bu nedenle bazen gerekli küçük ayrıntıları gözden kaçırabilirler. 9. Ayrıntısal (Local): Somut düşüncelerle, ayrıntılarla uğraşan, bazen önemsiz ve çoğunlukla da somut konularla ilgili ayrıntılara odaklanan ayrıntısal kişiler, yalnızca ormanı oluşturan ağaçlara tek tek odaklandıkları için ormanın bütününü görmekte zorlanırlar. 187 IV. Yönelim (Scope) 10. İçsel (Internal): Bağımsız, kendine yeten, iletişimden kaçınan içsel stile sahip kişiler içlerine kapanık, göreve odaklı, bazen mesafeli ve sosyal açıdan diğer insanlardan daha duyarsız olma eğilimindedirler. Geleneksel eğitim sistemi biraz dışsal eğilimleri olan içsel öğrencilere avantaj sağlayıcı niteliktedir. 11. Dışsal (External): Başkalarıyla çalışan, sosyal olan, bağımlı olan dışsal stildeki insanlar dışa dönük, insana odaklı, cana yakın, sosyal açıdan daha duyarlı ve bireyler arası bilince sahip olma eğilimindedirler. Günümüzdeki bazı eğitim yaklaşımları (iş birliğine dayalı öğrenme gibi) dışsal stildeki öğrencilere avantaj sağlayıcı niteliktedir. V. Eğilimler (Leanings) 12. Liberal (Liberal): Yenilikçi, geleneğe karşı çıkan, hayalci liberal stildeki kişiler mevcut kural ve prosedürlerin ötesine geçerek değişimi en üst düzeye çıkarmaktan hoşlanırlar. Hayatlarında bir miktar yabancı unsur bulunması, belirsizlik durumlarından rahatsız olmazlar. Bununla birlikte yasamacı stilin aksine liberal kişiler için yeni fikirlerin kendilerine ait olması gerekmez. 13. Tutucu (Conservative): Geleneksel, denenmişi tercih eden, gerçekçi olan tutucu stildeki kişiler mevcut kural ve prosedürlere sadık kalmayı tercih ederler. Değişimden ve belirsizliklerden hoşlanmazlar, işlerinde ve yaşamlarında tanıdık unsurları tercih ederler. Yürütmeci stildeki kişilerin aksine tutucu kişiler kendi fikirlerini ortaya koymak isteyebilirler

5 ancak bu fikirler mevcut geleneklere dayalı olurlar (Stenberg 1988, 1997, 2009; Sternberg & Grigorenko, 1997). Düşünme stillerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisini inceleyen yurt içinde ve dışında pek çok alanda araştırma yapılmıştır. Yerli ve yabancı literatürde çeşitli branşlarda öğretmenlerin, öğretmen adaylarının, okul yöneticilerinin ve öğrencilerin düşünme stillerinin yaş, cinsiyet, mezun olunan okul, çalışılan okulun bulunduğu yerleşim yeri, akademik başarı, medeni hal, mesleki kıdem, seyahat tecrübesi vb. açısından incelendiği pek çok çalışma bulunmaktadır (Akbulut, 2006; Başol & Türkoğlu, 2009; Buluş, 2006; Cano-García & Hughes, 2000; Sternberg & Grigorenko, 1997; Tüzer, 2016; Zhang, 1999; Zhang, 2000a; Zhang, 2000b; Zhang & Sternberg, 2000). Türkiye de mesleki müzik eğitimi alan öğrencilerin dönemlere ve bireysel çalgılarına göre düşünme stillerini kullanma düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan bir araştırmaya göre mesleki müzik eğitimi alan üniversite öğrencilerinin 1. Tip olarak tanımlanan düşünme stillerini (yasamacı, hiyerarşik ve liberal) yüksek düzeyde kullandıkları, bunun yanı sıra bütünsel ve yürütmeci düşünme stilleri puanlarının da yüksek olduğu belirtilmiştir (Akbulut, 2006). Millet olarak güç ve değer kazanabilme, sağlıklı bir toplumsal örgütlenme gerçekleştirebilme, bilginin belirli amaçlar çerçevesinde etkin olarak öğretilmesiyle sağlanabilmektedir. Bu durum eğitim ve öğretmen kavramlarını toplumlar için hayati bir konuma getirmektedir. Eğitim sistemlerinin bu hayati konumdaki gerekli işlevleri yerine getirebilmesi, sistem içerisindeki öğretmenlerin niteliğine bağlıdır. Öğretmenler eğitimin başlatıcısı, geliştiricisi ve uygulayıcısı olarak eğitim sisteminin en önemli öğesi olduğundan, nitelikli öğretmen yetiştirme çabası ve kaygısı tüm zamanlarda toplumların gündeminde önemli bir yer tutmuştur. Öğretmenler, öğrencilerin birey ve insan olarak yüce bir varlık olduğunun bilinciyle, olumlu bir öğrenme iklimi oluşturmalı, farklı öğrenme ihtiyaçları olan öğrencileri dikkate almalı, öğrencilerde analitik düşünme ve yaratıcı düşünceyi geliştirici çalışmalar yapmalı, öğrencilerin kendilerini tanımalarına ve geliştirmelerine yardımcı olmalıdır (MEB, 2017). Bu görev ve sorumluluklarını yerine getirirken öğretmenlerin karşılaştıkları durumlara, şartlara, öğrenci farklılıklarına, bölgesel ve kültürel farklılıklara, işe ve göreve özgü farklılıklara göre zihin ve bilgilerini organize etmeleri, bir diğer ifadeyle çeşitli düşünme stillerini tercih etmeleri olağandır. Bu noktada öğretmenlerin zihinsel özyönetim kuramı ve düşünme stilleri hakkında bir farkındalığa sahip olmalarının, kendi stil profillerini bilmelerinin ve öğrencilerinin stil profilleri arasındaki farklılıklarının eğitim-öğretim işlerindeki rolünü iyi kestirebilmelerinin öğretmenlik mesleği yeterliklerine olumlu etki edeceği söylenebilir. Sternberg (2009) toplumda düşünme stilleri farklılıklarından kaynaklanan çatışmaların özellikle iş ve okul yaşantılarında ciddi sorunlara yol açabileceğini ifade etmiştir. Bu açıdan bakıldığında öğretmenlerin kendi stilleri ile öğrencilerin, velilerin ve eğitim yöneticilerinin stilleri arasındaki farklılıkları iyi belirleyip olası çatışmaları önlemesi ve eğitim-öğretim işlerini etkili yönetebilmesi mümkün olabilir. 188 Gerek yerli gerekse yabancı çalışmalar arasında müzik öğretmenlerinin düşünme stilleri üzerine yapılan bir çalışmaya rastlanamamıştır. Bu nedenle bu araştırma özellikle bireysel farklılıkların belirgin olduğu müzik sanatının öğretmelerinin düşünme stillerinin ve bu stilleri belirleyen olası etkenlerin belirlenebilmesi açısından öncü çalışmalardandır.

6 Çalışma Grubu YÖNTEM Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin belirlenmesi ve bu stillerin çeşitli değişkenlere göre durumunun incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmaya; Google Formlar uygulaması kullanılarak hazırlanan ve müzik öğretmenlerinin üye olduğu sosyal medya sayfalarında paylaşılan çevrimiçi formu dolduran 151 müzik öğretmeni katılmıştır. Çalışma grubunun yaş ortalamasının 36,05; öğretmen olarak görev yapma süresinin ise ortalama 10,75 yıl olduğu görülmüştür. Çalışma grubunun diğer kişisel bilgilerine ilişkin betimsel istatistik sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Çalışma Grubuna Ait Kişisel Bilgiler Değişken Seçenekler f % Kadın 90 59,6 Cinsiyet Erkek 61 40,4 Toplam ,0 Eğitim Fakültesi 95 62,9 Mezun Olunan Güzel Sanatlar Fakülteleri veya 53 35,1 Fakülte/Bölüm/ Program Konservatuvarların Müzik ile İlgili Bölümleri Diğer 3 2,0 Toplam ,0 Örgün Öğretim ,4 Mezun Olunan İkinci Öğretim 10 6,6 Program Türü Toplam ,0 Kadrolu ,8 Kadro Durumu Sözleşmeli (Aday Öğretmen) 10 6,6 Ders Ücreti Karşılığı Sözleşmeli 16 10,6 Toplam ,0 Görev Yapılan Okul Türü Görev Yapılan Okul Kademesi Bireysel Çalgı Devlet ,1 Özel (Vakıf) 21 13,9 Toplam ,0 Okul Öncesi 2 1,3 İlkokul 12 7,9 Ortaokul 79 52,3 Lise 58 38,4 Toplam ,0 Gitar 17 11,3 Piyano 24 15,9 Keman 28 18,5 Viyola 12 7,9 Çello 7 4,6 Kontrbas 2 1,3 Flüt 12 7,9 Şan 15 9,9 189

7 Bağlama 12 7,9 Ud 4 2,6 Kanun 6 4,0 Ney 1,7 Tambur 2 1,3 Elektrik Gitar 2 1,3 Kabak Kemane 2 1,3 Saksafon 1,7 Davul 1,7 Blok flüt 1,7 Klarnet 2 1,3 Toplam Veri Toplama Aracı ve Yöntemi Araştırmanın verileri Sternberg ve Wagner (1991) tarafından geliştirilen ve Fer (2005) tarafından Türkçe ye çevrilerek geçerliği ve güvenirliği yapılmış olan Düşünme Stilleri Envanteri ile elde edilmiştir. Bu envanter düşünme stillerini ölçme konusunda genel kabul görmüş ve değişik kültürlerde çeşitli yaş gruplarında yeterince denenmiş olması nedeniyle seçilmiştir. Envanter, Google Formlar uygulaması üzerinde bir çevrimiçi forma dönüştürülerek müzik öğretmenlerinin internet üzerinden doldurabilmeleri sağlanmıştır. Araştırmanın verileri çevrimiçi form Facebook üzerinde müzik öğretmenlerinin üye olduğu sosyal grup sayfalarında paylaşılarak öğretmenlerin formu gönüllü olarak doldurmaları şeklinde toplanmıştır. Veri toplama işlemi ile tarihleri arasında yapılmış ve bu tarihten sonra form yanıtlamaya kapatılmıştır. Bir katılımcının tüm soruları yanıtlaması yaklaşık dakika sürmektedir. Kişisel bilgi formu çoktan seçmeli ve açık uçlu soruların birlikte yer aldığı 9 sorudan, düşünme stilleri envanteri ise yedili likert tipte 104 maddeden oluşmaktadır. Soru sayısının çokluğu ve yanıtlamaya ayrılması gerek süreden dolayı katılımcı sayısının beklenenden daha az olduğu düşünülmektedir. Katılımcılar ilgili form sayfasına yönlendirildikleri zaman önce kişisel bilgi formunu ardından da Düşünme Stilleri Envanterini doldurmuşlardır. Formda yer alan tüm sorulara cevap vermek zorunlu olduğundan katılımcılar hiçbir soruyu boş bırakmadan tüm sorulara yanıt vermişlerdir. 190 Düşünme Stilleri Envanteri, 5 temel boyut altında yer alan 13 düşünme stilinden, bireyde baskın olanları ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Envanterin tümünden alınan bir puan yoktur. Çünkü bir temel boyut altında yer alan alt ölçeklerle bireyde baskın olan düşünme stili diğer boyutlardan bağımsız olarak ölçülmektedir. Puanların analizi alt ölçek puanlarının alt ölçekteki madde sayısına bölünmesiyle yapılmaktadır. Bir alt ölçekten alınan puanlar 1 ile 8 arasında değişmekte, elde edilen sürekli puanlar ise kişileri temel boyut altında yer alan düşünme stiline göre gruplandırmak için kullanılmaktadır. Her birey en yüksek puanı aldığı temel düşünme boyutu altındaki alt ölçeğe ait düşünme stiline atanmaktadır. Envanter, tamamı olumlu cümlelerle kurulmuş 104 maddeden oluşmaktadır. Değerlendirme yedili likert tiptedir. Düşünme Stilleri Envanterinin İngilizce ve Türkçe formu arasındaki tutarlılığı incelemek için yapılan Pearson korelasyon katsayıları sonucunda 4. ve 73. dışındaki tüm maddelerde 0.40 ile 0.99 arasında değişen ve 0.01 düzeyinde pozitif ve anlamlı değerlere ulaşılmıştır. Envanterin yapı geçerliğini saptamak için yapılan faktör analizi; 5 faktörlü, 13 alt ölçekli, 70 maddeli bir

8 yapı ortaya koymuştur. Envanterin bütününün iç tutarlık güvenirliği 0.89 alpha katsayısıdır. Bulgular, alt ölçek maddelerinin iç tutarlık güvenirliğinin arasında değişen maddetoplam korelasyonu olduğunu göstermiştir. Alt ölçeklerin dış tutarlık güvenirliği için yapılan test-tekrar test tekniği bulguları ise arasında korelasyon değeri almıştır (Fer, 2005). Araştırma kapsamında düşünme stilleri ile ilişkisi incelenen demografik veriler ise, araştırmacı tarafından oluşturulan kişisel bilgi formu kullanılarak toplanmıştır. Bu bağlamda ele alınan demografik değişkenler, Cinsiyet, yaş, mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program, mezun olunan program türü, görev yapılan okul türü, görev yapılan okul kademesi, öğretmen olarak çalışılan süre, kadro durumu ve bireysel çalgı olarak belirlenmiştir. Kişisel bilgi formu da Düşünme Stilleri Envanterinin çevrimiçi formunun ilk bölümünde ayrı olarak yer almıştır. Verilerin Analizi Düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formu ile elde edilen veriler tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve betimleyici istatistiki teknikler kullanılarak analiz edilmiştir. Varyans analizi, k bağımsız ya da k bağımlı gruptan elde edilen verilerin grup ortalamalarının ya da işlem ortalamalarının farklılığını test etmek için kullanılır. Tek yönlü varyans analizi, normal dağılım gösteren k toplumdan alınan k bağımsız grup nicel verilerin analizinde kullanılır. Tek yönlü varyans analizi sonucuna göre p<0,05 ise grup ortalamaları birbirinden önemli düzeyde farklıdır (Özdamar, 2009). 191 BULGULAR Bu bölümde, düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formundan elde edilen verilere ilgili istatistik analizler yapılarak ulaşılan bulgular yer almaktadır. Çalışma grubunun genel düşünme stili profilini belirlemek amacıyla Düşünme Stili Envanteri puan ortalamalarının genel dağılımına betimsel olarak bakılmış ve puan ortalamaları dağılımı Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Çalışma Grubunun Düşünme Stilleri Envanteri Puan Ortalamalarının Genel Dağılımı Düşünme Stilleri N En Az En Çok Ortalama Std. Sapma Yasamacı 151 3,71 6,73 5,08,519 Yürütmeci 151 2,50 7,00 5,45 1,003 Yargılayıcı 151 2,88 7,00 5,68,855 Monarşik 151 2,00 6,88 4,36 1,049 Hiyerarşik 151 3,38 7,00 6,01,859 Oligarşik 151 2,13 7,00 4,46,961 Anarşik 151 2,13 7,00 4,91 1,019 Bütünsel 151 1,88 7,00 4,59 1,029 Ayrıntısal 151 1,50 7,00 4,63,985 İçedönük 151 1,75 7,00 4,95 1,243 Dışadönük 151 1,63 7,00 5,27 1,082 Liberal 151 3,00 7,00 5,90,837 Tutucu 151 1,00 7,00 3,53 1,378

9 Tablo 2 deki bulgular çalışma grubunun Düşünme Stilleri Envanterinden elde edilen puan ortalamalarının Tutucu alt boyut dışında kalan tüm alt boyutlarda 4,36 nın üzerinde olduğunu göstermektedir. En yüksek ortalama 6,01 puan ile Hiyerarşik düşünme stili alt boyutunda görülürken, en düşük ortalama ise 3,53 puanla Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmektedir. Tablo 2 de yer alan bulgulara göre çalışma grubunun tüm düşünme stillerine ortanın üstünde düzeyde sahip olduğunu, bunun yanında genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerine daha yüksek düzeyde sahip olduklarını söylemek mümkündür. Çalışma grubunun demografik özellikleri ile düşünme stilleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla ANOVA (Tek Yönlü Varyans Analizi) testi yapılmış, test sonuçları ve yorumları tablolar halinde verilmiştir. ANOVA yapılabilmesi için grupların varyanslarının homojen olması şartı aranır. Homojenlik testi Levene testi ile yapılır (Durmuş, Yurtkoru, ve Çinko, 2016). Düşünme stillerinin cinsiyete göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin cinsiyet gruplarının varyansları arasında İçedönük (p=.003) düşünme stili alt boyutu dışında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermektedir. Cinsiyet gruplarının ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun Yürütmeci (F(1,149)=11,919; p<.050) ve Monarşik (F(1,149)=4,815; p<.050) düşünme stilleri dışında cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılıkları olmadığını göstermiştir. Cinsiyet değişkeninin betimsel istatistik değerleri, düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, cinsiyete göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğunu göstermektedir. Kadın ve erkek cinsiyet gruplarının her ikisinde de en düşük ortalama puanları (Kadın: 3,48; Erkek: 3,59) Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. En yüksek ortalama puanları ise kadın (6,06) ve erkek (5,93) gruplarının ikisinde de Hiyerarşik düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Çalışma grubunun düşünme stilleri ile cinsiyet değişkeni arasındaki ilişkiyi gösteren yüksek ortalama bulguları kadınların ve erkeklerin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerinden oluşan bir profile sahip olduklarını göstermektedir. Cinsiyet değişkenine göre farklılaşma erkek grubunun Anarşik ve İçedönük düşünme stilleri alt boyutlarında görülmüştür. 192 Düşünme stillerinin yaş gruplarına göre homojenlik testi sonuçları grup varyanslarının bazı gruplarda homojen (p>0,05) olduğunu bazı gruplarda ise homojen olmadığını (p<0,05) ortaya koymuştur. Homojenlik testi sonuçlarına göre grup varyanslarının homojen olmadığı durumlarda ANOVA yerine alternatifi olarak kabul edilen Welch ve Brown-Forsythe testleri uygulanır. İki test arasında Welch testi daha güçlü olup daha sık tercih edilir (Durmuş, Yurtkoru & Çinko, 2016, s. 133). Düşünme stillerinin yaş gruplarına göre ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Homojenlik şartını sağlamayan alt boyutlar için ise yaş gruplarının bazılarında katılımcı sayısı yetersiz olduğundan dolayı ANOVA yerine kullanılan Welch ve Brown-Frosythe testleri uygulanamamıştır. Yaş gruplarının sayılarının birbirine denk olmamasından kaynaklandığı için elde edilen bulgular çok anlamlı bulunmamıştır. Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bu bulgulara bakıldığında düşünme stillerinin yaş değişkenine göre anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir.

10 Düşünme stillerinin mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. İlgili değişken gruplarının ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları hem Eğitim Fakültelerinin Müzik Öğretmenliği (6,09) programından mezun olan müzik öğretmenlerinde hem de Güzel Sanatlar Fakülteleri ve Konservatuvarların müzik ile ilgili bölümlerinden (5,88) mezun olan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik düşünme stili alt boyutunda tespit edilmiştir. En düşük ortalama puanları ise hem Eğitim Fakültelerinin Müzik Öğretmenliği (3,50) programından mezun olan müzik öğretmenlerinde hem de Güzel Sanatlar Fakülteleri ve Konservatuvarların Müzik ile ilgili Bölümlerinden (3,58) mezun olan müzik öğretmenlerinde Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin yüksek ortalama bulguları araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını göstermektedir. Düşünme stillerinin mezun olunan program türü değişkenine göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde Dışadönük (F(1,149)=5,796; p<.050) düşünme stili alt boyutu dışında mezun olunan program türü değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, mezun olunan program türü değişkenine göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları örgün öğretim (6,01) programlarından mezun olan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik, ikinci öğretim (6,05) programlarından mezun olan müzik öğretmenlerinde ise Dışadönük düşünme stili alt boyutlarında tespit edilmiştir. En düşük ortalama puanları her iki program türünden mezun olan müzik öğretmenlerinde de Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin bulgular araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını gösteren önceki bulguları desteklemektedir. 193 Düşünme stillerinin görev yapılan okul türü değişkenine göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında Hiyerarşik (p=.011), Bütünsel (p=.030) ve İçedönük (p=.035) düşünme stili alt boyutları dışında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde Hiyerarşik (F(1,149)=6,934; p<.050) düşünme stili alt boyutu dışında görev yapılan okul türü değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, görev yapılan okul türü değişkenine göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları devlet okullarında (6,08) görev yapan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik, özel (vakıf) okullarda (6,19) görev yapan müzik öğretmenlerinde Liberal düşünme stili alt boyutlarında tespit edilmiştir. En düşük ortalama puanları ise her iki okul türünde görev yapan müzik öğretmenlerinde de Tutucu

11 düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin bulgular araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını gösteren önceki bulguları desteklemektedir. Düşünme stillerinin görev yapılan okul kademesi değişkenine göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde Bütünsel (F(1,149)=3,148; p<.050) düşünme stili alt boyutu dışında görev yapılan okul kademesi değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, görev yapılan okul kademesi değişkenine göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları okul öncesi kademesinde görev yapan müzik öğretmenlerinde Bütünsel (6,25), Dışadönük (6,19) ve Liberal (6,44); ilkokul kademesinde görev yapan öğretmenlerde ise Hiyerarşik (6,16) ve Liberal (6,10) düşünme stili alt boyutlarında tespit edilmiştir. Bu değişkende ilgi çeken bir nokta okul öncesi kademede görev yapan öğretmenlerin Hiyerarşik (4,75) düşünme stili alt ölçek puan ortalamasının düşük olmasıdır. Diğer okul kademelerinde bu ortalamanın 6,00 nın üzerinde olduğu görülmüştür. En düşük ortalama puanları ise okul öncesi kademe hariç diğer tüm okul kademelerinde görev yapan müzik öğretmenlerinde Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Okul öncesi kademede görev yapan müzik öğretmenlerinin Tutucu düşünme stili alt ölçek ortalamasının 6,00 olarak ortaya çıkmış olması ise dikkat çeken bir diğer noktadır. 194 Düşünme stillerinin öğretmen olarak görev yapılan süre değişkenine göre homojenlik testi sonuçları grup varyanslarının bazı gruplarda homojen (p>0,05) olduğunu bazı gruplarda ise homojen olmadığını (p<0,05) ortaya koymuştur. Düşünme stillerinin öğretmen olarak görev yapılan süre değişkenine göre ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Homojenlik şartını sağlamayan alt boyutlar için ise yaş gruplarının bazılarında katılımcı sayısı yetersiz olduğundan dolayı ANOVA yerine kullanılan Welch ve Brown-Frosythe testleri uygulanamamıştır. Öğretmen olarak görev yapılan süre değişkeni gruplarının sayılarının birbirine denk olmamasından kaynaklandığı için elde edilen bulgular çok anlamlı bulunmamıştır. Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bu bulgulara bakıldığında düşünme stillerinin öğretmen olarak görev yapılan süre değişkenine göre anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir. Düşünme stillerinin kadro durumu değişkenine göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında Yürütmeci, Monarşik, Hiyerarşik, Oligarşik, Anarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stili alt boyutlarında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), bu grupların varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. Buna göre yapılan ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde kadro durumu değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Homojenlik şartını sağlamayan alt boyutlar için ise ANOVA yerine kullanılan Welch testi uygulanmıştır. Welch testi sonuçları da (p>.005) çalışma grubunun düşünme stillerinde kadro durumu değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, kadro durumu değişkenine göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları ders ücreti

12 karşılığı sözleşmeli (6,29) olarak görev yapan müzik öğretmenlerinde Liberal, kadrolu (6,05) olarak görev yapan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik düşünme stili alt boyutlarında tespit edilmiştir. En düşük ortalama puanları ise tüm kadro durumlarında görev yapan müzik öğretmenlerinde Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin bulgular araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını gösteren önceki bulguları destekler niteliktedir. Düşünme stillerinin bireysel çalgı gruplarına göre homojenlik testi sonuçları grup varyanslarının homojen (p>0,05) olduğunu ortaya koymuştur. Düşünme stillerinin bireysel çalgı gruplarına göre ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun yalnızca Yargılayıcı (F(1,149)= 1,729, p<.050) düşünme stilinde farklılık olduğunu göstermiştir. Ancak bireysel çalgı gruplarının sayıları birbirine denk olmadığı için elde edilen bulgular çok anlamlı bulunmamıştır. Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bulgulara bakıldığında düşünme stillerinin bireysel çalgı değişkenine göre anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir. SONUÇ ve TARTIŞMA Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin çeşitli değişkenlere göre incelendiği bu çalışma sonucunda araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stiline sahip oldukları tespit edilmiştir. Zihinsel özyönetim kuramına göre eğitim-öğretim işleriyle uğraşanların, öğretmenlerin, sanatçıların bu stillerden oluşan bir profile sahip olmaları doğaldır (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009). Akbulut un (2006) araştırmasında mesleki müzik eğitimi alan üniversite öğrencilerinin 1. Tip olarak tanımlanan düşünme stillerini (yasamacı, hiyerarşik ve liberal) yüksek düzeyde kullandıkları, bunun yanı sıra bütünsel ve yürütmeci düşünme stilleri puanlarının da yüksek olduğu belirtilmiştir. Türkiye de müzik öğretmeni olmak için mesleki müzik eğitimi ve öğretmenlik formasyonu almış olmak gerektiği göz önüne alındığında bu öğrenciler arasından müzik öğretmenleri yetişmesi olasıdır. Dolayısıyla bu çalışmada elde edilen sonuçların Akbulut un çalışmasında elde edilen sonuçları desteklediği söylenebilir. Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri (MEB, 2017) ile ilişkilendirmek açısından bakıldığında öğretmenlerin mevzuat bilgisi, okul yönetimi, sınıf yönetimi gibi konularda yürütmeci; öğretme ve öğrenme sürecini yönetme, zaman yönetimi, kaynak yönetimi, eğitim-öğretimi planlama gibi konularda hiyerarşik; ölçme-değerlendirme, alan bilgisi, alan eğitimi bilgisi gibi konularda yargılayıcı; öğrencilerle, velilerle, diğer öğretmenlerle ve eğitim yöneticileriyle işbirliği gibi konularda dışadönük; tüm yeterliklere ilişkin konularda duruma göre yasamacı ve liberal stillerinin ön planda olduğu bir profile sahip olmalarının mesleki yaşantılarında olumlu etkileri olacağını söylemek mümkündür. Müzik öğretmenliği açısından değerlendirildiğinde çalgı çalma, yorumlama, besteleme, eşlik etme, düzenleme yapma, armoni uygulamaları vb. müzik sanatının üretim ve yeniden üretim uygulamalarında yasamacı, hiyerarşik, dışadönük ve liberal düşünme stillerine sahip olmalarından dolayı müzik eğitim-öğretim etkinliklerinin daha etkili olabileceği düşünülebilir. 195 Zihinsel özyönetim kuramında düşünme stilleri kültüre bağlı değişiklikler göstermekle birlikte cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Her kültürde kadınlar ve erkekler farklı değerlendirileceği için düşünme stilleri de kültürel cinsiyet algısı bağlamında ele alınmalıdır

13 (Sternberg, 2009). Düşünme stillerinin cinsiyete göre durumunu inceleyen bazı çalışmalarda kadınlar ile erkeklerin farklı düşünme stillerine sahip oldukları, erkeklerin Yasayapıcı, Oligarşik, Anarşik, Bütünsel, Dışsal ve Tutucu; kadınların ise Yürütmeci, Monarşik ve Hiyerarşik düşünme stillerine sahip oldukları belirtilmiştir (Dinçer, 2009; Esmer, 2013). Bu araştırmanın çalışma grubunun düşünme stilleri ile cinsiyet değişkeni arasındaki ilişkiyi gösteren yüksek ortalama bulguları kadınların ve erkeklerin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerinden oluşan bir profile sahip olduklarını göstermektedir. Cinsiyet değişkenine göre farklılaşma erkek grubunun Anarşik ve İçedönük düşünme stilleri alt boyutlarında görülmüştür. Bu durum müziksel bağlamda düşünüldüğünde müzik öğretmenlerinin müzik etkinliklerinde ve eğitim-öğretim süreçlerinde düşünme stillerinde cinsiyete göre fark olmadığı; buna karşın erkeklerin kadınlara kıyasla kendi başlarına çalışmayı tercih ettikleri diğer alan ve/veya zümre öğretmenleri vb. başka çalışma arkadaşlarıyla birlikte çalışma konusunda pek istekli olmadıkları şeklinde yorumlanmıştır. Bir başka şekilde bakıldığında kadınların müzik öğretmenliğinde sistemli, bütünsel ve çok katılımlı; erkeklerin ise nispeten sistem ve düzene bağlı olmayan, bütünsel ve bireyselliğin belirgin olduğu yaklaşımlarla eğitim-öğretim süreçlerini yönettiği söylenebilir. Araştırmada düşünme stilleri ile ilişkisine bakılan bir diğer değişken çalışma grubunda yer alan öğretmenlerin mezun oldukları Fakülte/Bölüm/Programdır. Bu değişkene ilişkin sonuçlar müzik öğretmelerinin mezun oldukları Fakülte/Bölüm/Programa göre düşünme stillerinde anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Ancak mezun olunan program türüne göre örgün öğretimden mezun olan müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik stil ortalamalarının ikinci öğretimden mezun olan müzik öğretmenlerinin ise Dışadönük stil ortalamalarının yüksek olması dikkat çekicidir. Bu farklılaşmaya sebep olan etmenler tespit edilememiştir. Ancak zihinsel özyönetim kuramının genel ilkeleri bağlamında düşünüldüğünde, düşünme stilleri duruma, göreve ve zamana göre değişebildiğinden (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009) örgün öğretim ile ikinci öğretim programlarına özgü durum ve şartların bu farklılaşmaya sebep olması muhtemeldir. 196 Müzik öğretmenlerinin görev yaptıkları okul türüne göre düşünme stillerinde dikkat çekici bir farklılık olduğu görülmüştür. Devlet okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik düşünme stili ortalamaları yüksek çıkarken özel (vakıf) okullarda görev yapan öğretmenlerin Liberal düşünme stili ortalamaları yüksek çıkmıştır. Bu sonuç devlet okullarında mevzuat gereği yerine getirilmesi gereken pek çok prosedürün olmasına ve ülke genelinde belirli bir eğitim programının takip edilmesine bağlı olan alışkanlıkların müzik öğretmenlerinin düşünme stillerini etkilemiş olabileceğini düşündürmektedir. Diğer taraftan özel (vakıf) okulların öğretmenlere daha serbest çalışma şartları sunması, birbirlerinden farklı ve esnek eğitim programları uygulamaları, devlet okullarından farklı prosedürleri uygulamaları gibi nedenlerle müzik öğretmenlerinin daha liberal olabilmelerine imkân veriyor olabilir. Zihinsel özyönetim kuramında liberal düşünme stilindeki kişiler için yeni fikirlerin kendilerine ait olması zorunlu olmadığı göz önüne alındığında özel (vakıf) okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin Liberal düşünme stili ortalamalarının yüksek olması kuramla tutarlılık göstermiştir. Kuramla tutarlılık gösteren diğer noktalardan biri düşünme stillerinin öğrenilebilir, geliştirilebilir ve değiştirilebilir olmasıdır. Bir diğeri de kişilerin işlerini stillerine ya da stillerini işlerine uydurabilmeleridir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000).

14 Müzik öğretmenlerinin görev yaptıkları okul türüne göre düşünme stillerinde ortaya çıkan farklılaşmaya benzer bir farklılaşma da görev yapılan okul kademesi değişkeninde ortaya çıkmıştır. Okul öncesi kademede görev yapan müzik öğretmenlerinin Bütünsel, Dışadönük ve Liberal; ilkokul kademesinde görev yapan müzik öğretmenlerinin de Hiyerarşik ve Liberal düşünme stillerinin belirgin olması, okul öncesi eğitimin ve ilkokul eğitiminin dinamikleri ile ortaokul ve sonrası eğitimin dinamiklerinin farklı olmasından kaynaklanıyor olabilir. Okul öncesi eğitimin ilkeleri ve temel özellikleri (MEB, 2013) açısından değerlendirildiğinde Bütünsel, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerinin temel özelliklerle ve ilkelerle uyumlu olduğu görülmektedir. MEB (2018) İlkokul müzik eğitiminin yapısını katılımcı, geliştirilebilir, yeniliklere açık ve değişime öncülük eden bir yapı şeklinde tanımlamıştır. Buna göre bakıldığında Hiyerarşik ve Liberal düşünme stilleri ilkokul müzik eğitiminin yapısıyla da uyumludur. Özetle okul öncesi ve ilkokul (1-4. sınıflar) kademelerini içine alan temel eğitim sürecinde müzik öğretmenlerinin Bütünsel, Dışadönük, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stillerine sahip olmalarının mesleki yaşamlarında olumlu etkileri olacağını söylemek mümkündür. Çalışma grubunda yer alan müzik öğretmenlerinin kadro durumlarına göre düşünme stilleri incelendiğinde kadrolu çalışan müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik, sözleşmeli çalışan müzik öğretmenlerinin ise Liberal düşünme stillerine daha yüksek düzeyde sahip oldukları görülmüştür. Kadrolu müzik öğretmenliği devlet okullarına ait bir görev statüsü olarak kabul edilmektedir. Kadrolu müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik düşünme stiline yüksek düzeyde sahip olması devlet okullarında görev yapan kadrolu öğretmenlerin yerine getirmesi gereken mevzuata dayalı prosedürler ve devlet okulunun kaynaklarının etkin yönetilmesi gerekliliği gibi nedenlere bağlı olabilir. Çünkü MEB (2017) öğretmenlik mesleği genel yeterliliklerinde mevzuat bilgisi, eğitim-öğretimi planlama, öğrenme ortamları oluşturma, öğretme ve öğrenme sürecini yönetme boyutları hiyerarşik stilde düşünmeyi gerektirecek iş, görev ve sorumluklardan oluşmaktadır. Özellikle merkeze uzak bölgelerde görev yapan müzik öğretmenlerinin mevcut (muhtemelen de kısıtlı) kaynakları kullanma konusunda öncelikleri doğru belirleyip eğitimöğretim sürecini yönetirken hiyerarşik stilde düşünmeleri yarar sağlayacaktır. Sözleşmeli müzik öğretmenliği ise devlet okullarında da var olmakla birlikte genelde özel (vakıf) okullarda yaygın olan bir görev statüsü olarak bilinmektedir. Özel (vakıf) okullarının özellikle maddi imkanlarının yüksekliği, eğitim programlarındaki farklılık ve esneklikler bu okullarda görev yapan müzik öğretmenlerini daha esnek, yenilikçi, değişime açık kısaca liberal stilde düşünmeye yönlendiriyor olabilir. 197 Zihinsel öz yönetim kuramına göre düşünme stilleri zamana göre değişebilir, bireyin sosyal şartlarına göre bir ölçüde öğrenilebilir ve değişebilir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000). Bu çalışmada elde edilen sonuçlara bakıldığında çalışma grubunda yer alan müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinde yaş, öğretmen olarak çalışılan süre ve bireysel çalgı değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar görülmemiştir. Bu sonuçlar kuramın genel özellikleriyle ve literatürde yer alan diğer çalışmaların sonuçlarıyla örtüşmüyor görünmektedir. Ancak burada yaş, öğretmen olarak çalışılan süre ve bireysel çalgı değişkenlerine ait grup sayıları denk olmadığından istatistiksel analiz sonuçları anlamlı çıkmamıştır. Söz konusu değişkenlerin her biri için grup sayılarının sağlıklı istatistik analiz yapacak yeterlikte olduğu araştırmalar bu değişkenlere ilişkin durumun daha net bir şekilde belirlenmesini sağlayacaktır.

15 KAYNAKLAR Akbulut, E. (2006). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı öğrencilerinin düşünme stil profilleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Ulusal Mu zik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi (s ). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğtitim Fakültesi. Başol, G., & Türkoğlu, E. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının düşünme stilleri ile kontrol odağı durumları arasındaki ilişki. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), Buluş, M. (2006). Assesment of thinking styles inventory, academic achievement and student teacher's characteristics. Eğitim ve Bilim, 31(139), Cano-García, F., & Hughes, E. H. (2000). Learning and thinking styles: An analysis of their interrelationship and influence on academic achievement. Educational Psychology, 20(4), Dinçer, B. (2009). Öğretmen adaylarının du şu nme stilleri profillerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Durmuş, B., Yurtkoru, E. S., & Çinko, M. (2016). Sosyal bilimlerde SPSS'le veri analizi (Altıncı Baskı). İstanbul: Beta. 198 Esmer, E. (2013). Öğretmen adaylarının zihinsel stil tercihlerinin (du şu nme stillerinin) incelenmesi (Doktora Tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim Programı. Fer, S. (2005). Düşünme stilleri envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5(1), Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Okul öncesi eğitimi programı. Ankara. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Müzik dersi öğretim programı 1-8. sınıflar. Ankara. Özdamar, K. (2009). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi (Yedinci Basım). Eskişehir: Kaan Kitabevi. Sternberg, R. J. (1988). Mental Self-government: A Theory of intellectual styles and their development. Human Development, (31), Sternberg, R. J. (1997). Thinking styles. New York, USA: Cambrige University Press. Sternberg, R. J. (2009). Du şu nme stilleri. (E. Güngör, Çev.) İstanbul: SEV Matbaacılık ve Yayıncılık. Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. L. (1997). Are Cognitive styles still in style? American Psychologist, 52(7), Sternberg, R. J., & Wagner, R. K. (1991). MSG Thinking style inventory (Yayımlanmamış El Kitabı).

16 Tüzer, L. (2016). Sınıf öğretmenlerinin du şu nme stillerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Zhang, L. F. (1999). Further cross-cultural validation of the theory of mental self-government. The Journal of Psychology, 133(2), Zhang, L. F. (2000a). Are thinking styles and personality types related? Educational Psychology, 20(3), Zhang, L. F. (2000b). Relationship between thinking styles inventory and study process questionanaire. Personality and Individual Differences, (29), Zhang, L. F. (2002). Measuring thinking styles in addition to measuring personality traits? Personality and Individual Differences, (33), Zhang, L. F., & Sternberg, R. J. (2000). Are learning approaches and thinking styles related? A study in two chinese populations. The Journal of Psychology, 134(5),