Yazılım Gereksinimlerinin Görsel Çözümlemeleri: UML (UnifiedModeling Language) Birleştirilmiş Modelleme Dili

Transkript

1 Yazılım Gereksinimlerinin Görsel Çözümlemeleri: UML (UnifiedModeling Language) Birleştirilmiş Modelleme Dili

2 UML Diyagramlarının Sınıflandırması

3 UML ile Dinamik Davranışsal (Behaviour) Modelleme usecasediyagramları

4 usecase Diyagramı usecase, bir sistemin ya da sistemin bir parçasının davranışını betimler. Bu bağlamda değişimleri içeren bir dizi eylemin (action) tanımlaması yapılır. Böylece sistem, herhangi bir aktöre (actor) ait olan gözlemlenebilir bir sonucun değerini verecektir. The UML User Guide (Booch, 1999) Aktör, bir sistem, alt sistem veya sınıfla etkileşime giren dışsal (external) bir kişi, bir süreç veya şeydir. Bir aktör, dışsal kullanıcıların sistemle olan etkileşimlerini karakterize eder. UML Reference Manual (1999, Rumbaugh)

5 usecase Bir «use case», usecasediyagramında elips ile gösterilir. Bir «use case» her zaman ismi ile etiketlenir. Derse Kayıt Olur

6 Aktör Her aktör bir veya daha fazla «use case» ile ilişkili olabilir. Bir aktörün, başka bir aktör ile genelleştirme (generalization) ilişkisi olabilir. Ogrenci Kisi

7 Aktör Aktörler ile use case bağlantısı «association» şeklinde gerçekleşir. Derse kayıt olur association

8 aktör & usecase=usecasediyagramı

9 usecasediyagramları Yolcu Bilet Satın Alır Gereksinimlerin anlaşılması-anlamlandırılması (requirements elicitation) sırasında harici (external) davranışı simgelemek üzere kullanılır. Usecasemodeli tüm «usecase» lerkümesidir. Usecasemodeli sistemin ve çevresinin fonksiyonelliğinin betimlemesidir. Buna göre: Her bir «usecase», belli bir fonksiyonelliye ait bir dizi etkileşimi betimler Aktörler, sistemdeki bir tip kullanıcının rollerini betimler

10 Aktör ve usecase Aktör olarak tanımlanan sistemle etkileşimli olan dışsal varlık (external entity) kullanıcı, dışsal sistem ya da fiziksel ortam olabilir. Örnek olarak: Yolcu, GPS uydusu Her «usecase» tek bir isim ile tanımlanır, aktörlerle etkileşir, giriş koşulları ve çıkış koşulları içerir, olayların akışını ve özel gereksinimler

11 usecasediyagramı örneği İsim:Bilet Satın Alınması Aktör :Yolcu Giriş Koşulu (Entry condition): Yolcu bilet banlkosunda bekler Yolcunun bilet satın alacak parası vardır. Çıkış Koşulu(Exit condition): Yolcunun bileti vardır. Olay Akılı (Event flow): 1. Yolcu gideceği bölgelerin sayısını belirler zones to be Gişe memuru toplam ücreti belirler 3. Yolcu ödemeyi yapar 4. Gişe memuru üstünü verir 5. Gişe memuru bileti basar.

12 <<extends>> <<extends>>ilişkisi kural dışı (exceptional) veya nadir (seldom) karşılaşılan ilişkileri gösterir. Kural dışı (exceptional) olay akışları temel usecaseakışının açıklaştırılmasında kullanılır. Olası (exceptional) akışları betimleyen «usecase» ler birden fazla olası «usecase» e genişleyebilir. <<extends>>okunun yönü genişletilen usecaseyönüne doğrudur. <<extends>> <<extends>> Arızalı <<extends>> ZamanAşımı İptal Değişmez

13 Yolcu Tek Bilet Satın Alır <<includes>> Para Toplanır «includes» ilişkisi Çoklu Kart Satın Alır <<includes>> <<includes>>ilişkisi «usecase» in davranışını simgeleyen ilişkidir. <<includes>> davranışı yeniden kullanım (reuse) için tanımlanır, <<includes>> ilişkisinin yönü, kullanılan use case yönündedir. «extends» ilişkisinin yönünün tersi yönde işaretlenir. <<extends>> <<extends>> Değişmez İptal edilir

14 UML Diyagramlarının Ortak Sözdizimi Aktörler(Actors): Bir UML aktörü sistem ile bir arayüzü (etkileşim noktasını) işaret eder.. Aktörlerin kullanılmasının amacı sistem etkileşimlerinin gruplandırılmasıdır. Aktörler insan /canlı olabildiği gibi, diğer sistemler de olabilir. Bir aktör modellenen sistemin bir parçası olamaz Aktör sistemin dışında (extarnal) olan sistem ile ilgili bir şeydir. Kutular (Boxes): ayrık elemanları, gruplamaları ve içermeleri göstermek üzere kullanılır. 14

15 UML Diyagramlarının Ortak Sözdizimi Oklar(Arrows): UML diyagramının belirli bir tipinin bağlı olduğu her şeyi ifade eder. Oklar genel olarak akış (flow), bağlılık(dependency), birliktelik(association) ya da genelleştirme (generalization) ifade eder. Nicellik(Cardinality): Oklara uygulanır; bir modeldeki elemanlar arasındaki sayısal ilişkileri gösterir 1 den 1 e (1 to1), 1 den çoka(1 to many) vs. 15

16 UML Diyagramlarının Ortak Sözdizimi Kısıtlar (Constraints): Model elemanları üzerinde bazı kısıt (constraint) bildirimlerine (notation) izin verilir. Stereotypes: UML semantiği yazılı sözcüklere genişletilir. Bir sözcük ya da kısa bir açıklamadır ve diyagramın ne yaptığını açıklar. Stereotypes her UML diyagram tipi için tüm farklı diyagramlarının örneklerinde aynı anlamı vermesi gerekir. 16

17 use case Örneği Haberleri yayınlayan bir web sitesindeki ilişkilerin görsel tasarımı 4 aktör ve 3 usecase tanımlayarak «günlük haberleri yayınlayan bir web sitesinin gereksinimlerinin görsel olarak kavramsal tanımlamasının yapılması Aktörler i)okuyucu (web kullanıcısı) ii)tasarımcı iii)editör iv)ajans -----Sistemle iletişimde bulunan özel bir aktördür. Fakat diğer aktörler gibi canlı bir varlık (insan) değildir. «Use case» ler Okuyucunun internete girerek haberleri okuyacağı web arayüzüiki farklı use case ile tanımlanabilir: i)okuyucu arayüzükullanarak sayfaya girer. ii) Tasarımcı belli periyodlarda arayüzü yeniden düzenler. iii)haber içeriğin tutulduğu veritabanıüzerinde günlük değişimler 17 gerçekleştirilir.

18 «use case»lerintanımlanması Bir «usecase» olası işlevlerini tanımlarken her bir aktörün aşağıdaki soruları cevaplaması beklenir. Bunlar ne (what) sorularıdır. Aktör negerçekleştirmek istemektedir? Aktörünneler yapabilme kapasitesi vardır? Aktörün temel görevi (task) nedir? Aktörün sistemden alması gereken bilgiler nedir? Aktör sisteme ne tür bilgiler aktarır?

19 Aktörler ve «use case»lerarasındaki İletişimde Önemli Özellikler Bir aktör,bir varlık ile pek çok «usecase» kullanarak iletişimde olabilir. Bir «usecase», işlevini gerçekleştirirken bir veya daha fazla aktörile iletişimde olabilir. İki «usecase» aynı varlığı betimleyerek birbiri ile iletişimde bulunamaz. Çünkü «usecase» lerinherbiri varlığı ayrı ayrı kullanır. İki usecasebirbirleri ile iletişimde ise, «include» ya da «extend»ilişkisindeki «usecase» aktörle bağıntılı olamaz. Aktörle ilişki diğer (temel) «usecase» den gelir.

20 «include» ve «extend» ilişkileri arasındaki Temel Farklar İnclude use case Extend use case Bu«use case» seçmeli midir? No Yes «Temelusecase» bu «usecase» olmadan işlevini tamamlar mı? No Yes Bu «usecase» in çalışması koşula bağlı mıdır? No Yes Bu «usecase» «temel usecase» in davranışını değiştirir mi? No Yes

21 Bir Yazılım Sisteminin Gereksinimlerinin Modellenmesi Örneği Aktörler ve «usecase» lergm e ait çeşitli cümlelerden, tanımlamalardan, çıkartılmıştır.

22 Bir Yazılım Sisteminin Gereksinimlerinin Modellenmesi Örneği

23