ENFLASYON ORANLARI ve OLASI BIST ETKİSİ

Transkript

1 ENFLASYON ORANLARI ve OLASI BIST ETKİSİ

2

3 TÜFE Kasım ayında aylık %0,01 yükselişle ile beklentilerin (beklenti: %0,48) oldukça altında geldi. Yıllık olarak ise 12 aylık TÜFE %7,32 olarak gerçekleşti. TÜFE de aylık en yüksek artış %3,27 ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşandı. Aylık en yüksek düşüş ise %1,34 düşüşle gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti. Yıllık en yüksek artış ise %13,55 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda yaşandı. TÜFE de yıllık enflasyon Ağustos 2012 seviyesine yükseldikten sonra TCMB nin öngörüleri doğrultusunda baz etkisi ve gıdadaki düşüşle birlikte Kasım ayında da geriledi. Ancak enflasyon oranları TCMB nin yılsonu ortalama beklentisi olan %6,8 den halen çok uzakta seyrediyor. Trend olarak incelendiğinde ise TÜFE de yıllık olarak oluşan yükseliş trendi eğiliminin düşüşe dönme eğiliminde olduğu görülüyor. TÜFE yıllık olarak ilerleyen aylarda %7,3 seviyesi altına gelirse düşüş trendinin başladığı teyit edilmiş olacaktır. TÜFE de yılsonunda enflasyonun TCMB hedefi olan 6,8 seviyesine yaklaşmasının güç olduğu görülüyor. Ancak son gelen veriler yılsonu enflasyonun yıllık TCMB üst sınırı olan %7,30 seviyesine yaklaşabileceğini gösteriyor. Aralık ayında enerji fiyatlarında yaşanabilecek düşüşler ve kurdaki geçiş genliğin negatif etkisinin ortadan kalkmasıyla yılsonunda enflasyon oranları gıda da yaşanabilecek olumlu eğilimle yıllık %7 seviyesine yakın gerçekleşebilir. Son veriler enflasyon oranlarının yıl sonu %7,20-7,60 aralığında gerçekleşebileceğine işaret ediyor. Enerji hariç enflasyonun geçen ay baz etkisinin de etkisiyle yıllık en yüksek seviyesi olan %8,69 ı görmüştü. Enerji hariç enflasyon yıllık olarak Kasım ayın da yükseliş eğilimini korumakla birlikte %8,11 seviyesine gerilemiş durumdadır. Aylıkta ise enerji hariç enflasyon -%0,03 eksi gerçekleşti. Enerji hariç enflasyondaki düşüş TÜFE nin beklentilerin altında gelmesinde etkili olmuş görünüyor. Enerji hariç enflasyon yıllık olarak TÜFE nin üzerine seyretmeye devam ediyor. Özel kapsamlı H ve I endekslerinde (çekirdek enflasyon) yükseliş trendi duraksadı. H endeksi yıllık %7,28, I endeksi %7,22 olarak gerçekleşti. Aylık da ise H endeksi %0,61, I endeksi ise %0,63 artış kaydetti. Özel kapsamlı çekirdek enflasyon oranlarının yıllık TÜFE oranıyla aynı seviyelerde hareket etmeye devam ettiği görülüyor. Ancak özel kapsamlı endekslerdeki yükseliş trendinin duraksaması TÜFE nin ilerleyen dönemde yıllık olarak düşüşünü devam ettirebileceğine işaret ediyor. Son Enflasyon raporuna göre TCMB 2013 yılı enflasyonu %6,3-7,3 aralığında bekliyor ve hedefi orta nokta olan %6,8 dir. Yılsonu TÜFE beklentisinin TCMB nin hedefinin üzerinde ama üst sınırının altında gerçekleşmesi beklenebilir. ÜFE de Ekim ayında aylık %0,62 lik bir artış gerçekleşti. Yıllık ÜFE oranı ise baz etkisiyle birlikte %5,67 seviyesine geriledi. Tarım fiyatlarında aylık %0,87 artış gerçekleşti. Sanayide ise aylık da değişim %0,57 oldu. Tarım sektöründe fiyatlar geçen ayki yükselişe göre ivme kaybetmekle birlikte yükselişine devam ediyor. Özel kapsamlı TÜFE endekslerinde oluşan yükseliş eğiliminin durması TÜFE nin yıl sonunda %7,20 7,60 aralığında gerçekleşebileceğine işaret ediyor. Daha önce özel kapsamlı endekslerde ciddi bir sıçrama yaşanmamasının enflasyondaki yükseliş eğilimin yılsonuna doğru duracağına ve bir miktar gerileyeceğine işaret ettiğini belirtmiştik. Bu eğilimin gerçekleşmeye başladığı görülüyor. Önümüzdeki dönemde H ve I endekslerinde oluşabilecek yıllık aşağı yönlü eğilim TÜFE için yükseliş trendinin sonlanarak yıllık olarak tekrar düşüş trendine girdiğine işaret edecektir. Ancak mevcut veriler 2013 yılında TÜFE nin %7 seviyesi altında gerçekleşmesinin zor olduğuna işaret ediyor. Son dönemde petrol fiyatlarının tekrar sınırlı da olsa yükselişe geçmesi enflasyon açısından en büyük risklerden birini oluşturuyor. TL nin değer kaybı sonrası enflasyona geçiş genlik etkisinin TÜFE ye şuana kadar yansımış olması nedeniyle önümüzdeki dönemde TL de yaşanabilecek değerlenmenin enflasyona pozitif katkı yapması beklenir. TCMB nin son PPK toplantısında aldığı kararla örtülü faiz artışına gitmesi ve BDDK nın son kredi taslağıyla alacağı kararlar ilerleyen dönemde yurtiçi talepte bir miktar düşüşe neden olabilir. Bu da ilerleyen dönemde TÜFE üzerindeki baskıyı azaltarak enflasyonda sınırlı da olsa düşüş yönünde katkı sağlayabilir.

4 ENFLASYON ORANLARININ BIST E ETKİSİ TÜFE ve ÜFE arasındaki yıllık enflasyon farkları incelendiğinde, TÜFE nin yıllık olarak ÜFE den yüksek olduğu ve farkı açtığı dönemlerde BIST te orta ve uzun vadeli yükseliş trendlerinin oluştuğu görülüyor. Tam tersine farkın kapanarak yıllık olarak ÜFE nin TÜFE oranları üzerine çıktığı nokta da ise BIST te düşüş trendi başlıyor ve negatif fark arttıkça düşüşler hızlanıyor. Bunun en temel sebebi TÜFE ve ÜFE enflasyon oranları arasındaki farkın tüketici ve üretici rantları arasında aktarıma neden olmasıdır. TÜFE nin yüksek, ÜFE nin düşük olduğu dönemlerde üreticilerin maliyetleri daha düşük hızda artarken, tüketici fiyatları daha hızlı yükseldiği için üreticilerin kar marjı daha yüksek olmaktadır. Bu da tüketici rantından, üretici rantına bir aktarım sağlamaktadır. Bu da şirket karlılıklarına orta vadede olumlu katkı sağlamaktadır. Bu dönemde sadece üretim yapan sanayi şirketlerinde değil banka karlarında dolaylı olarak artış olduğu görülmektedir. (Üretici ve tüketici rantıyla ilgili genel tanımlaya raporun sonunda yer verilmiştir.) Ayrıca TÜFE enflasyonu Türkiye de direkt iç taleple de alakalı olduğundan TÜFE nin ÜFE den yüksek olması yurtiçi talebinde yüksek olduğunu işaret etmektedir. BIST in hareketleri incelendiğinde Mayıs enflasyon verisi sonrası endeks ile TÜFE-ÜFE arasındaki spread de uyumsuzluk oluştu. Şubat-Mayıs arasında TÜFE-ÜFE farkı yatay seyrederken endeksin yeni yükselişler yaparak yeni zirveler oluşturması negatif bir uyumsuzluk oluşturdu. Başka bir ifadeyle endeks yeni zirveler yapmasına karşın iki enflasyon oranı arasındaki spreadın son 3-4 ayda yeni zirvelere gidememesi BIST endeksi için bir düşüş trendinin gerçekleşebileceğine işaret etmiştir. Önceki bültenlerde de değindiğimiz gibi bu uyumsuzluk sonrası BIST te sert bir düşüşün gerçekleştiğini görüyoruz. İki enflasyon oranı arasındaki fark yıllık olarak sıfıra yaklaştıkça BIST te de yeni düşükler görülmeye başlandı. TÜFE-ÜFE arasındaki farkın sıfıra yaklaştıktan sonra son enflasyon verisi tekrar pozitif yönde artmaya başladığı görülüyor. Mayıs ayından itibaren hızla düşüşe geçen TÜFE-ÜFE arasındaki spreadin 0,94 e kadar geriledikten sonra bu ay baz etkisiyle tekrar 1,65 e yükseldi. Yıl başında bu spread %5,43 civarındaydı. Spread sıfır altına inmedikçe BIST te uzun vadeli trend düşüş yönüne dönmeyecektir. Farkın tekrardan yükselmeye başlaması ve ilerleyen aylarda bu eğilimin devam etmesi BIST için toparlanmaya ve tekrardan yükseliş eğiliminin oluşacağına işaret edecektir. Farkın tekrar kapanarak, ÜFE nin yıllık olarak TÜFE üzerinde seyretmesi ise BIST için uzun vadeli düşüş trendinin başladığına işaret edecektir. Yukarıdaki son grafikten de görülebileceği gibi TÜFE-ÜFE farkının sıfırın üzerinde olduğu dönemlerde BIST in uzun vadeli yükseliş trendinde olduğu spreadin zirve yapmasından sonra düşüşe geçmesiyle BIST te zirve oluşumu gerçekleşip düşüş trendinin başladığı görülmektedir. Farkın azalarak tekrar sıfır altına inmesi ile (yani ÜFE nin yıllık olarak TÜFE üzerinde seyrettiği dönemlerde) ile birlikte ise BIST te orta ve uzun vadeli düşüş trendlerinin oluştuğu görülüyor. Başka bir ifadeyle BIST te yükselen trendin teknik olarak aşağı kırıldığı görülüyor. Son gelen veri sonrası TÜFE-ÜFE arasındaki yıllık farkın tekrar yükselmesi BIST in uzun vadeli yükseliş trednini koruyacağına işaret ediyor.

5 TÜİK BÜLTENİ Tüketici Fiyatları Endeksi, Kasım 2013 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %0,01 arttı TÜFE de (2003=100) 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,01, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,91, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,32 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,39 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %3,27 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşti. Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan sağlıkta %0,76, eğlence ve kültürde %0,65, lokanta ve otellerde %0,64, ev eşyasında %0,52 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %1,34 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan alkollü içecekler ve tütünde %0,64, haberleşmede %0,41 ve ulaştırmada %0,08 düşüş gerçekleşti. Yıllık en yüksek artış %13,55 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğitim (%10,06), gıda ve alkolsüz içecekler (%9,77), lokanta ve oteller (%9,40), ulaştırma (%8,28) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Tüketici Fiyatları Endeksi (2003=100), Kasım 2013 (Yıllık Değişim Oranı)

6 Üretici Fiyatları Endeksi, Kasım 2013 Üretici Fiyatları Endeksi aylık %0,62 arttı. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,62, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,80, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,67 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,10 artış gösterdi. Aylık değişim; tarımda %0,87, sanayide %0,57 olarak gerçekleşti. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,97 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,56 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %2,29 düşüş gerçekleşti. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,97, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,89 ve on iki aylık ortalamalara göre %5,42 artış gerçekleşti. Sanayide en yüksek aylık artış basım ve yayım sektöründe gerçekleşti Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,32 düşüş, imalat sanayi sektöründe %0,76 artış, elektrik, gaz ve su sektöründe %0,86 düşüş olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; basım ve yayım (%2,15), ana metal sanayi (%2,10), makine ve teçhizat imalatı, b.y.s. (%1,40) alt sektörleridir. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz çıkarımı (%-4,07), büro makineleri imalatı (%-3,13), iletişim teçhizatı imalatı (%-1,39) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Üretici Fiyatları Endeksi (2003=100), (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim Oranları)

7 Kaynak: TUİK BÜLTEN Tüketici Rantı nedir? Bir mal ve hizmete her tüketici farklı değerler verir. Bunun sonucunda bir maldan çeşitli fiyatlardan satın alınmak istenen miktarlar her alıcı için farklı olur. Bazı alıcılar bir mala, öteki alıcılardan ve satın almak istedikleri öteki mallardan daha fazla önem verdiklerinden dolayı daha fazla para ödemeye razı olurlar. Bazı alıcılar ise, sözü edilen malı yalnızca ucuzlayınca almak isterler. Farklı alıcıların aynı mala farklı fiyat ödemeye nazır olmalarına karşın yukarıda açıklandığı gibi tam rekabet piyasasında her mal için tek fiyat vardır. Tüketicilerin bir bölümü o malı alabilmek için denge fiyatının üzerinde bir fiyat ödemeye hazır oldukları halde, piyasada geçerli sabit denge fiyatından o malı satın almaktadır. Denge fiyatının üzerindeki fiyatlardan, söz konusu malı satın almaya razı olan alıcıların, bu malı denge fiyatından alabilmeleri, bunlar için bir tür gelirdir (kazançtır). İşte bu gelire tüketici rantı adını veriyoruz. Bu açıklamaya bağlı olarak tüketici rantının, bir tüketicinin belirli bir malı satın alabilmek için ödemeye razı olduğu fiyat ile piyasada oluşan ve ödediği denge fiyatı arasındaki fark olduğunu söyleyebiliriz. Belirli bir piyasada herhangi bir malı satın alan tüketicilerin sağladıkları toplam tüketici rantı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir Örneğin tüketiciler arasında bazılarının ödeyebileceği en yüksek fiyat OP2'ye kadar çıkabilir. Bu durumda P1P2 taralı alanı toplam tüketici rantını oluşturacaktır. Çünkü piyasada oluşan denge fiyatı OPı; bu fiyattan alınan yani talip edilen miktar OQı'dir. OPı fiyatından daha fazla fiyat ödemeye razı tüketiciler olabilecektir. Üretici Rantı Yine belirli bir piyasada oluşan denge fiyatı OPı; bu fiyattan satılan miktar da yani arz miktarı da OQı olsun. OPı fiyatından ürününü daha düşük fiyattan satmaya razı üreticiler (firmalar) de olabilecektir. Ürününü denge fiyatından daha düşük fiyatla satmak isteyen üreticilerin, OPı fiyatından satış yapmaları durumunda birim başına P1P3; toplam olarak da P1P3K taralı alanı kadar bir kazançları olacaktır. Bu kazanca da üretici rantı veya üretici artığı adı verilir. Fatih TOMAKİN Yurtiçi Sermaye Piyasaları Uzman Tel : Mail : fatih.tomakin@asyayatirim.com.tr