XXII. Düzen Klinik Laboratuvar Günleri nin İçeriği ve Laboratuvar Uygulamalarındaki Yeniliklere Genel Bakış

Transkript

1 XXII. Düzen Klinik Laboratuvar Günleri nin İçeriği ve Laboratuvar Uygulamalarındaki Yeniliklere Genel Bakış Yahya Laleli 22. Düzen Klinik Laboratuvar Günleri 13 Ekim 2012

2

3 Ulusal Sağlık Sorunlarımız Yaşlanan toplum Obezite, diyabet Kognitif fonksiyon bozuklukları Non spesifik tedavi Sağlık sorunlarımıza ulusal/bölgesel yaklaşımda Veri tabanından dönen bilgiye güvensizlik Dolayısıyla veriye dayalı yaklaşımların kısıtlılığı

4 Yaş Grubu Nüfus Piramidi, 2010 Nüfus Piramidi, 2020 Nüfus Piramidi, 2010 Yaş Grubu Nüfus Piramidi, Erkek Kadın Erkek Kadın Nüfusun 60 yaş ve üzeri artış hızı; yılında (6.8 Milyon) % yılında (9.8 milyon) % yılında (13 milyon) %15

5 DSÖ verilerine göre Dünya genelinde 347 milyon kişi diyabet hastası 2004 te tahmini 3.4 milyon kişi yüksek kan şekerine bağlı nedenlerle hayatını kaybetti Diyabete bağlı ölümlerin yaklaşık %80 i düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşiyor 2008 ile 2030 arasında diyabete bağlı ölüm sayısının 2/3 oranında artacağı tahmin ediliyor Basit şekerden ari sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, normal kiloyu koruma ve tütün kullanımından kaçınma tip 2 diyabeti önleyebilir veya başlangıcını geciktirebilir

6 Jack L. Leahy

7 Jack L. Leahy

8 Jack L. Leahy

9 Jack L. Leahy

10 Jack L. Leahy

11 Jack L. Leahy

12 Jack L. Leahy

13 β Hücresi Kütlesinde ve/veya Fonksiyonunda Azalmaya İlişkin Progresif Mekanizma Glukoz toksisitesi Direk etki İndirek etki β hücresinin fazla çalışması veya tükenmesi Metabolik stresler ER, oksidatif, glukolipotoksisite Adacıklara amiloid infiltrasyonu Adacık inflamasyonu İnkretin regülasyonunun bozulması Diğer neden(ler) genetik Leahy JL, Pratley RE. Translational Endo Metab. 2011; 2:9 42

14 Sonuç Olarak Glukoz toksik bir maddedir Etkin tedavi yaklaşımını belirlemek ve takibi için mevcut parametrelerimize glukagon ve C peptid eklenebilir Ne kullanırsanız kullanın, glukozdan uzak kalmadıkça efektif tedavi sağlanamaz Mevsimsel beslenmeye bağlı değişiklik bile toplumun HbA1c dağılım kriterlerini etkilemektedir

15 HbA1c Erkek Yaz Dönemi (Ağustos Kasım) % % % % % % 0 0% Sıklık More Sonuç Aralığı Sıklık % HbA1c Erkek Kış Dönemi (Aralık Mayıs) % % % Sıklık Sonuç Aralığı More 60% 40% 20% 0% Yaz Dönemi Kış Dönemi Count 4,496 8,329 Mean SD Min Max %

16 HbA1c Kadın Yaz Dönemi (Ağustos Kasım) % % % 60% 40% % 0 0% Sıklık Sonuç Aralığı Sıklık % HbA1c Kadın Kış Dönemi (Aralık Mayıs) % % % Sıklık % 40% Yaz Dönemi Kış Dönemi % Count 5,447 10,407 Mean % SD Sonuç Aralığı More Min Max %

17 Alzheimer Patofizyolojik Kaskadın Hipotetik Modeli Yaş Kalıtım Serebrovasküler risk faktörleri Diğer yaşa bağımlı beyin hastalıkları Amiloid β akümülasyonu Sinaptik disfonksiyon Glial aktivasyonu Tangle formasyonu Nöron ölümü Kognitif azalma Beyin ve kognitif rezerv? Çevresel faktörler

18 Alzheimer için Yeni Tanı Kriterleri: Preklinik Alzheimer Alzheimer ın farklı evrelerinin çeşitli biyolojik, kognitif ve klinik belirteçler aracılığıyla nasıl belirlenebileceğine dair model MCI: hafif kognitif bozulma FDG: 18 flurodeoksiglukoz CSF: beyin omurilik sıvısı fmri: fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme PET: pozitron emisyon tomografi

19 Triptofan Metabolizmasının Yaşlanma ve Yaşa Bağımlı Nörolojik Hastalıklardaki Önemi Yaşlanma, Parkinson ve Alzheimer gibi yaş ile ilgili nörolojik hastalıklara karşı mücadelede agregasyon yatkınlığı bulunan proteinlerin oluşturduğu toksisite önemli bir yer tutmakta Triptofan 2,3 dioksigenaz (tdo 2) triptofan degradasyonuna neden olan kinurenin yolağındaki ilk enzim Yaşa bağımlı α synuclein toksisitesinin metabolik regülatörü tdo 2 seviyesinde azalma triptofan seviyelerini arttırıyor amiloid β ve poliglutamin proteinleri de dahil olmak üzere diğer agregasyon yatkınlığı bulunan proteinlerin yol açtığı toksisiteyi baskılıyor kurtçuklarda yaşam ömrünü uzatıyor Ekstra triptofan ile beslenen kurtçuklarda da toksisite baskılanıyor tdo 2 proteotoksisiteyi triptofan aracılığıyla regüle ediyor tdo 2yaşa bağımlı protein hemostazınınve yaşam süresinin metabolik anahtarıdır van der Goot AT, et al. PNAS 2012; 109(37):

20 Triptofan Metabolizmasının Yaşlanma ve Yaşa Bağımlı Nörolojik Hastalıklardaki Önemi TDO 2 proteotoksisitenin genel regülatörü Kontrol veya tdo 2 RNAigrubundaki: (A) Paralize Aβ hayvanların yüzdesi (B) Kaslarda Q40 eksprese olan hayvanların dakikadaki vücut bükülme sayısı van der Goot AT, et al. PNAS 2012; 109(37):

21 Vitamin D Alzheimer Vitamin D düzeyi ile Alzheimer hastalığı arasındaki ilişkiyi araştıran 37 çalışmanın geriye dönük analizi neticesinde Vitamin D, Alzheimer hastalarında sağlıklı bireylere oranla daha düşük seviyede Yüksek vitamin D seviyeleri daha iyi kognitif test sonuçları ile ilişkili D Vitamininin bilişsel yetilerin korunmasında önemli D Vitamininin beyni hangi mekanizmayla koruduğu tam olarak aydınlatılamamış olsa da, moleküler düzeyde sinirlerin korunmasını sağlayan pek çok genin D vitamini tarafından kontrol edildiği düşünülüyor Balion C et al. Neurology 2012;79:

22 Vitamin D concentration in Alzheimer disease and control groups Balion C et al. Neurology 2012;79: by Lippincott Williams & Wilkins

23 Mini-Mental State Examination and vitamin D group (<50 nmol/l and 50 nmol/l) Balion C et al. Neurology 2012;79: by Lippincott Williams & Wilkins

24 Kalsiyum ve Vitamin D Seviyelerindeki Artışın Enerji Dengesinin Düzenlenmesine Etkilerinin Potansiyel Mekanizmaları Calcitriol: 1,25(OH2)D3 DIT: diyetle indüklenen termogenez FOR: yağ oksidasyon hızı GI: gastrointestinal PTH: paratiroid hormon SNS: sempatik sinir sistemi Gene activity: lipogenezi kontrol eden genlerin ekspresyonunda azalma (sterol regulatory element binding protein 1, peroxisome proliferator activated receptor gamma, fatty acid synthase) VEYA lipoliz genlerinin ekspresyonunda artış (lipoprotein lipase, hormone sensitive lipase) ve artmış termogenez (protein aktivitesindeki bağlantının çözülmesi) M. J. Soares et al. Obesity Reviews 2012;13:

25 Akciğer Florası ve Kistik Fibroz 16 KF hastasından ve 9 kontrolden alınan balgam örnekleri + 7 hastadan akciğer dokusu (3 KF, 4 diğer akciğer hastalıkları) KF hastaları ve normal kişiler arasında akciğerdeki bakteri popülasyonları açısından birçok farklılık bulunmuştur Sağlıklı bireylerde akciğerdeki bakteri çeşitliliği daha fazla Bacteroidetes ve Fusobacteria filumları sağlıklı bireylerde baskınken, KF hastalarında Actinobacteria baskın Sağlıklı bireylerde daha önce laboratuvar koşullarında üretilmemiş olan bakteriler bulunmakta KF hastalarındaki bakteri profili de farklılık göstermekte KF hastaları, aynı mutasyona sahip olsalar bile progresyonda farklılık gösterebiliyorlar Hastanın akciğer fonksiyonları mevcut bakteri florasıyla ilişkili olabilir 09 healthy lungs microbes focus cystic.html

26 Laktoz İntoleransına Çözüm Deniz Bakterisi Bengal Koyu nun derinliklerinden izole edilen Thalassospira cinsine mensup psikrofil yeni bir bakteri Thalassospira frigidphilosprofundus Soğukta etkin β galaktozidaz ve pektinaz üretiyor Süt işlenmesinde sıcaklık en önemli etken olduğundan, işleme, dağıtım ve saklama süreçlerinde ideal β galaktozidaz ph ve 4 8 C de aktif olmalı Ticari amaçla kullanılan mevcut β laktamaz mezofilik bakterilerden izole ediliyor Bu yeni bakteriden elde edilen β laktamaz ideal koşulları sağladığı gibi aynı zamanda da maliyet etkin Ghosh M, et al. World J Microbiol Biotechnol. 2012;28(9): bacterium solves lactose intolerance 441

27 Fizyoloji ve Tıp Alanında 2012 Nobel Ödülü Benim kişisel görüşüm şudur ki, sonunda hücrelerin gerçekte nasıl çalıştıklarına dair herşeyi anlayacağız Sör John B. Gurdon Hayatım boyunca amacım, kök hücre teknolojisini baş ucuna, hastalara ve kliniklere taşımaktır. Shinya Yamanaka

28 Dr. Gurdon ve Dr. Yamanaka nın yaptıkları çalışmalar sayesinde halihazırda laboratuvar ortamında yetişkin bireylerden alınan deri, kas, vb. özelleşmiş herhangi bir hücre farklı yöntemlerle yeniden programlanarak plüripotent kök hücreye dönüştürülebilmektedir. Bu sayede de doku ve organ mühendisliği, kanser tedavisi gibi bundan sene önce bilim kurgu olarak görülen uygulamalar yakın bir gelecekte sıradan tedavi yöntemleri arasına girebilecektir.

29 Kimya Alanında 2012 Nobel Ödülü Dr. Robert J. Lefkowitz Duke Üniversitesi Tıp Merkezi Dr. Brian K. Kobilka Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi Dr. Lefkowitz ve ekibi 1968 yılında adrenalin için hücre üzerinde olan β adrenerjik reseptörünü buldular ve nasıl çalıştığı konusunda ilk araştırmaları yapmaya başladılar yılında ise Dr. Kobilka bu reseptöre benzeyen diğer reseptörlerinde olduğunu ve bunların benzer bir mekanizma ile çalıştığını gösterdi. Bugün bu reseptörlerin dahil olduğu yaklaşık 1000 adet reseptörden oluşan gruba G proteinine bağlı reseptörler adını veriyoruz.

30

31

32 Bir Türk Ermeni Tarihçisinin Ermeni Sorununa Bakışı Levon Panos Dabağyan Biz bu vatan için ciğeri yananlardanız

33 OTURUM: Erkek Sağlığı ve Sağlıklı Yaşlanma Klinik Laboratuvar Tartışma Oturum Başkanı: Prof. Dr. Sezai Yaman Prof. Dr. Önder Yaman Uzm. Sema Aral Prof. Dr. Sezai Yaman

34 Dr. Önder Yaman

35 Uzm. Sema Aral

36 Hedefe Yönelik Tedavi Hedef molekül İyi tanımlanmış olmalı Tümör gelişimi ile korelasyon göstermeli Klinik olarak ölçülebilir olmalı Terapötik etki ile korelasyon göstermeli Anaplastic Lymphoma Kinase (ALK) nedir? Bir c-met inhibitorü Crizotinib Neden popüler oldu? Dr. Ajlan Tükün

37 Yeni Testlerimiz TEST KODU TEST ADI KULLANIM ALANI OTOİMMUN 3570 Limbik Ensefalit Panel SEROLOJİ 9373 Difteri Antikor 1799 Boğmaca Antikor KOAGÜLASYON 3260 VİTAMİNLER C1 esteraz inhibitör aktivite 2774 Vitamin H Limbik ensefalit tanısı Corynebacterium difteri ye karşı aşılamanın değerlendirilmesi Bordetella pertusis antikor düzeyi tespiti ile boğmaca tanısı Herediter Anjioödem tanısı ve tedaviye yanıtın takibi Vitamin H düzey tespiti ÇALIŞMA YÖNTEMİ IFA ELISA ELISA Koagülometri k ELISA ÇALIŞMA ZAMANI Hergün Perşembe Perşembe Çarşamba 15 günde bir Perşembe RAPOR TARİHİ 1 hafta içinde Aynı gün 18:00 Aynı gün 18:00 Aynı gün 18:00 NUMUNE TÜRÜ ve MİKTARI Serum,BOS Serum Serum Aynı gün saat 18:00 Serum Sitratlı Plazma (Donmuş transport) Dr. Alev Öktem

38 TEST KODU TEST ADI KULLANIM ALANI METABOLİZMA 1663 Immunoreaktif Tripsin (IRT) 3338 Total Galaktoz 3316 Arylsülfataz A Lökosit 2542 Gama aminobütirik asit (GABA) Pristanik Asit Fitanik Asit Yenidoğan döneminde kistik fibrozis taraması Yenidoğan döneminde galaktozemi taraması Metakromatik Lökodistrofi tanısı Hiper beta alaninemi tanısı Adrenolökodistrofi (X ALD) ve Refsum hastalığının tanısı ÇALIŞMA YÖNTEMİ ELISA ELISA Kolorimetrik Enzimatik UPLC ÇALIŞMA ZAMANI Pazartesi Perşembe Pazartesi Perşembe Salı Salı RAPOR TARİHİ Ertesi gün Saat 16:00 Ertesi gün Saat 16:00 Cuma 18:00 3 gün sonra LC MS/MS Perşembe 2 gün sonra NUMUNE TÜRÜ ve MİKTARI Yenidoğan tarama kartına emdirilmiş kan örneği Yenidoğan tarama kartına emdirilmiş kan örneği 10 ml Heparinli tam kan Numune çalışma günü öncesinde 24 saat içinde laboratuvara ulaşacak şekilde, mümkün olduğu kadar transport zamanına yakın bir saatte hastadan alınmalı ve oda ısısında gönderim yapılmalıdır. 300 µl Spot idrar EDTA lı plazma (Numune dondurularak saklanmalı ve kuru buz ile donmuş olarak gönderilmelidir)

39 Dr. Uğur Çiftçi / Dr. Görkem Yaman

40 Dr. Uğur Çiftçi / Dr. Tutku Tanyel

41

42 OTURUM: Yenidoğanın Metabolik Hastalıkları Klinik Yaklaşım Yeni Doğan Dönemi Tarama Testleri Laboratuvar Tanı Testleri Genetik Yaklaşım Oturum Başkanı: Dr. Yahya Laleli Yrd. Doç. Dr. F. Emre Canpolat Dr. Şeyda Alsancak Dr. Murat Öktem Prof. Dr. Ajlan Tükün

43

44 Laboratuvarımızda Yenidoğan Taraması Yapılmakta Olan Hastalıklar ve Tarama Testleri HASTALIK Aminoasidopatiler Yağ asidi oksidasyon defektleri Organik asidemiler Endokrin bozukluklar Konjenital hipotiroidi Enzim bozuklukları Galaktozemi Biotinidaz eksikliği Kistik fibroz BİYOKİMYASAL TEST Yenidoğan Metabolik Tarama/Aminoasit Açilkarnitin Profili Neonatal TSH Total galaktoz (YENİ) Galt aktivitesi Biotinidaz aktivitesi IRT (YENİ) Dr. Şeyda Alsancak

45

46 Dr. Murat Öktem

47 Kalıtsal Metabolik Hastalıklar Gen G1 G2 G3 G4 Enzim Substrat A E1 E2 E3 E4 B C D E Sonuçlar Gerekli spesifik son ürün üretilemez, yoksunluk Bozuk enzimin prekürsörleri birikir, toksik etki Alternatif aktivite ve bunların metabolitleri artar X Dr. Ajlan Tükün

48 Mikrobiyom Dr. Serhat Ünal The bidirectional microbiota gut brain axis Collins SM, et al. Nature Reviews Microbiology

49 Bağırsak mikrobiyomunun obezite ve insülin direnci oluşmasında etkili olan özellikleri Obezitede bağırsak mikrobiyomunun kompozisyonunda ve metabolik kapasitesindeki değişim adipoziteyi destekler ve perifer organlardaki metabolik süreci etkiler: Beyinde doygunluk kontrolü Bağırsaktan hormon salınımı peptide YY (PYY) glucagon like peptide 1 (GLP 1) Apidoz doku, karaciğer ve kaslarda lipid sentezi, depolanması veya metabolizması Mikrobiyal moleküller, bağırsak geçirgenliğini artırarak sistemik inflamasyon ve insülin direncine de yol açarlar Tremaroli V, Bäckhed F. Nature 2012;489:242 9

50

51

52