YENİ TESTLER. Düzen Laboratuvarlar Grubu

Transkript

1 YENİ TESTLER Düzen Laboratuvarlar Grubu

2 METABOLİZMA İmmunoreaktif Tripsin (IRT) Total Galaktoz Lökosit Arylsülfataz A düzeyi Gama Aminobütirik Asit (GABA) Pristanik Asit-Fitanik Asit

3 Immunoreaktif Tripsin (IRT) Yenidoğan döneminde kistik fibrozis taraması için kullanılır. Hasta çocuklarda IRT düzeyi anlamlı olarak yüksektir. Bununla birlikte IRT düzeyi yaş arttıkça düşer ve doğumdan yaklaşık 8 hafta sonra hasta çocuklarda bile normal düzeyler gözlenebilir. Tarama testinde Kistik Fibrozis açısından yüksek sonuç elde edildiğinden ileri inceleme yapılması önerilir. İleri inceleme için doğumdan 15 gün sonra alınacak bir örnekte IRT testi tekrarlanması yada aynı kart örneğinden Kistik Fibrozis tüm gen dizi analizi de yapılması olabilir. Ter testi kistik fibrozis için gold standart kabul edilmektedir ve tarama algoritmalarından kistik fibrozis yönünde bulgular mevcut yada klinik bulgular kistik fibrozis düşündürüyor ise yapılması önerilmektedir. Kistik fibrozis dışında pankreatik hasar vb. durumlar da IRT düzeyinde artışa yol açabilir.

4 Total Galaktoz Yenidoğan döneminde galaktozemi taraması için kullanılır. En sık Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) eksikliği görülmekle birlikte daha nadir görülen Galaktokinaz(GALK), Uridine difodfat galaktoz-4 epimeraz enzim eksiklikleri de galaktozemiye neden olabilir. Tarama testi yüksek çıktığında doğrulama testleri yapılmalıdır. Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) (kantitatif), GALT geni dizi analizi çalışılabilmektedir.

5 Lökosit Arylsülfataz A MLD (Metakromatik Lökodistrofi), ARSA (Arylsulfatase A) enzim eksikliği ile ortaya çıkan nörodejeneratif otosomal resesif bir hastalıktır. Doğrulama testi olarak ARSA geni dizi analizi yapılabilmektedir.

6 Gama Amino Bütirik Asit (GABA) Plazma GABA düzeyi ölçümü GABA transaminaz eksikliğinde, İdrar GABA düzeyi ölçümü hiper-betaalaninemi tanısında, BOS örneklerinde ölçülmesi de süksinik semialdehid dehidrogenaz eksikliği, GABA transaminaz eksikliği ve pridoksin bağımlı konvülzif atakların ayırıcı tanısında kullanılır.

7 Pristanik Asit-Fitanik Asit Peroksizomal hastalıkların (Adrenolökodistrofi, [X- ALD], Refsum hastalığının, Zellweger sendromu gibi) ayırıcı tanısında çok uzun zincirli yağ asitleri ile birlikte, pristanik ve fitanik asit ölçümü değerlidir. X-ALD için ABCD1 mutasyonları dizi analizi yapılabilmektedir.

8 FARMAKOLOJİ TPMT Enzim Aktivitesi Klozapin/Norklozapin Düzeyi Leflunomid Metabolit Düzeyi HIV antiretroviral ilaç direnci Clopidogrel etkinlik Asetilsalisilik asit etkinlik

9 TPMT Aktivitesi TPMT (Tiyopürin metiltransferaz) tiyoguanin (TG) (Lanvis), azotiyopürin (AZA) (İmuran) ve merkaptopürin (6-MP) (Purinethol) gibi tiyopürin grubu ilaçların metabolizmasından sorumlu enzim kaskadının bir parçasıdır. TPMT, tiyopürin ilaçların metilasyonunu katalizlemesinden dolayı bu ilaçların aşırı TGN oluşturmasını önlemektedir. TPMT eksikliği olan hastalarda aktif TGN lerin birikmesi ağır ve yaşamı tehdit eden hematolojik toksisiteye yol açabilmektedir. TPMT taramaları için ideal olan tedavi öncesi enzim aktivitesinin belirlenmesidir. İlaç başlatılan hastalarda klinik yanıtın veya ilaç toksisitesinin TPMT ile izlenmemesi önerilmektedir. TPMT genotiplendirmesi de yapılmaktadır.

10 Klozapin Klozapin, bir trisiklik dibenzodiazepindir. Klozapin karaciğerde norklozapin ve N-oksid derivelerine metabolize olur. Norklozapinin aktivitesi sınırlı da olsa vardır. Bu nedenle bazı kaynaklar klozapin düzeyi değerlendirilirken, klozapin + norklozapin toplam düzeyinin dikkate alınmasını önerir.

11 Leflunomid Metabolitleri Leflunomid, romatoid artrit tedavisinde kullanılan anti-romatizmal bir ilaçtır. Aktif metaboliti teriflunomiddir. Yarı ömrü çok uzundur (>2 hafta). Birey-içi farmakokinetik varyasyonu çok yüksek olduğundan terapötik izlem önerilir. Teratojenik etkisi olduğundan, gebelik planlandığında ilaç kesilir ve hasta bir eliminasyon programına alınır. Bu sırada ilacın elimine edildiğinin gösterilmesi gerekmektedir.

12 HIV Antiretroviral Direnç Testi Antiretroviral (ARV) tedavi öncesinde primer dirence, tedavi sırasında ise tedavi yanıtsızlığına sebep olabilecek mutasyonların belirlenmesi için kullanılır.

13 Antiagregan Tedavi Etkinliği Değerlendirme Testleri Clopidogrel (Plavix, Atervix ) ve Asetil salisilik asit (Aspirin) kullanım etkinliğinin değerlendirilmesi ilaç kullanımı sonrasında yapılır. CYP2C19 polimorfizm genotiplendirmesi analizi ise Clopidogrel tedavisi öncesinde önerilmektedir. CYP2C19 enziminde mutasyon söz konusu ise aynı enzim tarafından metabolize edilen bir dizi ilacın (antikonvülzan, anksiyolitik, antidepresan, proton pompa inhibitörü, beta bloker..) etkinliğide değişmektedir.

14 OTOİMMUN Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli

15 Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli Limbik ensefalit temelde limbik hücrelerdeki bazı proteinlere karşı oluşan, bu proteinlere bağlanarak görevlerini yapmalarını engelleyen antikorlar nedeni ile oluşur. NMDA, AMPA1, AMPA2, CASPR2, LGI1, GABA B Limbik ensefalit enfeksiyonlarla, metabolik hastalıklarla, beyin vasküliti ve tümörlerle karışabilir.

16 SEROLOJİ Difteri IgG Boğmaca IgG

17 Difteri ve Boğmaca IgG Difteri antikor testi aşıya verilen bağışıklık yanıtının tespitinde kullanılmaktadır. Bordetella pertusis antikor düzeyi tespiti ile boğmaca tanısında kullanılır, aşılama kontrolü için kullanılamazlar.

18 C1 esteraz aktivite KOAGÜLASYON

19 C1 esteraz Aktivite Herediter angioödem tanısı %85 C1 inhibitör aktivite ve antijeni düşük olanlar %15 C1 inhibitör aktivite düşük ancak C1 inhibitör antijen düzeyi normal hatta yüksek olanlar (disfonksiyonel C1 varlığı)

20 Vitamin H (Biotin) VİTAMİNLER

21 Vitamin H (Vitamin B7, Biotin) Saç dökülmesi, saç ve tırnak kırılganlığı, deride pullaşma Solgunluk, iştahsızlık

22 TÜMÖR MARKER Human Epididimal protein 4 (HE4) DR-70

23 HE4 Epitelyal over kanserinde tedavi öncesi düzeyleri artmış ise CA125 ile birlikte tedavi sonrası rekürrens ve progresif hastalık takibinde kullanılabilir. CA 125 ve HE4 markerlarının birlikte kullanımı Over tümörü ile over endometriozisi ayırmada tek başına kullanımlara göre biraz daha fazla %78.6 sensitivite, %95 spesifite sağlamaktadır. CA125 ve HE4 sonuçları ile yapılan ROMA skor hesaplamasında menopoz durumu hesaplamada rol oynayan bir faktör olduğundan baştan bilinmelidir. ROMA algoritmasının epitelyal over kanserli kadınların %93.8 inde doğru tümör sınıflandırması sağladığı bildirilmiştir. Yapılan çalışmalarda ROMA skoru için pozitif prediktif değer %64,9, negatif prediktif değer %90 olarak verilmektedir.

24 DR 70 Kanser ile ilişkili yıkım ürünü olarak gösterilen DR-70, Kolorektal kanser tanısı almış hastalarda tedavi etkinliğinin izlenmesi ve akciğer kanserinin tespitinde tümör belirteci olarak kullanılabilir. Akciğer kanserinin tespitinde (Spesifite %91.5, sensitivite %66),ayrıca hastalığın evresiyle uyumlu olduğu bildirilmiştir. Yanısıra 13 farklı kanser türü ile ilişkili olduğunu gösteren yayınlar mevcut olup genel olarak; Tanısal Spesifite %95, Tanısal Sensitivite % 83.8 Pozitif Prediktif Değer %89.1, Negatif Prediktif Değer %92.3

25 GENETİK ALK Mutasyonları EGFR Mutasyonları

26 2p23 ALK MUTASYONLARI Çalışma Zamanı: Hergün Sonuç Verme Zamanı: 1 hafta Numune Türü: Taze doku, parafin doku, bronş aspirasyon materyali Numune miktarı: 5µm lik 5 kesit Çalışma yöntemi: FISH Kullanımı: ALK (2p23) bölgesi yeniden düzenlenmelerinin; anaplastik büyük hücreli lenfomalar, inflamatuar myofibroblastik tümörler ve nöroblastomalardaki varlığı uzun zamandan beri bilinmektedir. Aynı zamanda akciğer kanserinde de tanımlanmıştır. Akciğer tümörlerinin yaklaşık %7'sinde saptanan EML4-ALK füzyonlarının çoğu adenokarsinomlarda gözlenmektedir. EML4-ALK pozitifliği Anti EGFR tedavisine (Erlotinib, Nilotinib, vb.)) direnci ile karakterizedir. ALK kinaz inhibitörü olan Crizotinib, EML4-ALK füzyonlu olgularda ilk tedavi seçeneği olabilir.alk geni yeniden düzenlenmeleri; tirozin kinaz inhibitörü ilaçlara direnç ile asosiye olmaları ve ALK kinaz inhibitörü ilaçların kullanımı için uygun olan hastaların belirlenmesinde önemli olması nedeniyle araştırılması gereken kromozomal değişikliklerdendir. Bu değişiklikler laboratuvarımızda FISH ile tanımlanmaktadır. Lab. kodu : 2981

27 ALK reseptör TK ların insülin ailesinin bir üyesidir. Santral sinir sistemi, ince barsak ve testiste ifade bulur.

28

29 Anaplastik Lenfomada t(2;5)(p23;q25) translokasyonu sonucu sentezlenen bir kimerik protein olarak tanımlanmıştır. (1994)

30 ALK Kinaz GDP Ras GTP PI3-K p110 p85 Raf Akt MEKK Bad mtor MAPK IKK p21 casp9 FKHR GSK3 JNK AP-1 IκB NF-κB Hücre büyümesi Transkripsiyon Hücre yaşaması

31 NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık 65 yaşında erkek sigara içen, skuamoz KRAS Mt Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)

32 NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık 65 yaşında erkek sigara içen, skuamoz KRAS Mt Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC) 39 yaşında kadın sigara içmiyor, AdenoCa EGFR Mt

33 Tedavi Pulmoner AdenoCa EGFR mutasyon/amplifikasyonu HER2 mutasyonu KRAS mutasyonu BRAF mutasyonu PIC3CA mutasyonu FGFR4 mutasyonu HER4 mutasyonu????? gefitinib erlotinib HER2 inhibitörü MEK inhibitörü? Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci T790M MET amplifikasyonu D761Y? İrreversible MET inhibitörü? EGFR-TKI + EGFR-TKI

34 NSCLC de ilk EML4-ALK tanımlaması

35 Non-small cell akciğer kanserinde (NSCLC), echinoderm microtubule-associated protein-like 4 (EML4) geni ile anaplastik lenfoma kinaz (ALK) geni tarafından kodlanan tirozin kinaz reseptörünün intraselüler parçasının füzyonu ile karakterize yeni bir kromozomal değişiklik saptanmıştır. EML4-ALK füzyonu, 2. kromozomun kısa kolunda bulunan 2p21 ve 2p23 noktaları arasında kalan yaklaşık 12mb uzunluğundaki kromozomal parçanın inversiyonu (ters dönme) sonrasında meydana gelir ve yapısal olarak aktif kimerik bir tirozin kinazın ekspresyonu ile sonuçlanır.

36 NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC) 65 yaşında erkek sigara içen, skuamoz KRAS Mt 39 yaşında kadın sigara içmiyor, AdenoCa EGFR Mt 54 yaşında erkek sigara içmiyor, AdenoCa ALK fusion 2012 de Birçok onkolog bu hastaların farklı tümörlere sahip olduğu ve farklı tedavi alması gerektiğini düşünüyor.

37 NSCLC de görülen genetik değişiklikler AKT1 NRAS MEK1 MET AMP HER2 PIK3CA %2 BRAF %2 Çift mutasyon %3 AC AdenoCa Mutasyon saptanmayan %46 KRAS %22 EML4-ALK 7% EGFR %17 Tedavide öncelikli hedefler Gen Değişim Sıklık (%) EGFR Amplifikasyon 17 EGFR Mutasyon ALK Amplifikasyon/ Füzyon 7 BRAF Mutasyon 2 KRAS Mutasyon 22 ROS1 Amplifikasyon/ Füzyon 1-7 KIF5B/RET Füzyon? PIK3CA Mutasyon 2 Kris MG, et al. ASCO Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.

38

39 EML4-ALK füzyonlarını bulunduran tümörler ALK nın farmakolojik inhibisyonuna cevap verirler. ALK ya karşı aktivite gösteren küçük bir TKİ dir yılında ALK ekspresyonu olan lokal ileri evre yada metastatik NSCLC hastalarında FDA onayı almıştır.

40 Crizotinib

41 NSCLC tedavisinde olası hedefler AKT1 NRAS MEK1 MET AMP HER2 PIK3CA %2 BRAF %2 Çift mutasyon %3 AC AdenoCa Mutasyon saptanmayan %46 KRAS %22 EML4-ALK 7% EGFR %17 Gen Değişim Sıklık (%) EGFR Amplifikasyon 17 EGFR Mutasyon ALK Amplifikasyon/ Füzyon 7 BRAF Mutasyon 2 KRAS Mutasyon 22 ROS1 Amplifikasyon/ Füzyon 1-7 KIF5B/RET Füzyon? PIK3CA Mutasyon 2 Kris MG, et al. ASCO Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.

42 Tedavi Pulmoner AdenoCa EGFR mutasyon/ amplifikasyonu ALK mutasyonu HER2 mutasyonu KRAS mutasyonu BRAF mutasyonu PIC3CA mutasyonu FGFR4 mutasyonu HER4 mutasyonu????? gefitinib erlotinib Crizotinib HER2 inhibitörü MEK inhibitörü? Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci T790M MET amplifikasyonu D761Y? İrreversible MET inhibitörü? EGFR-TKI + EGFR-TKI