KRONİK HEMODİYALİZ HASTALARINDA ENDOTEL PROGENİTÖR HÜCRELERİ, İNFLAMASYON VE ENDOTEL DİSFONKSİYONU

Transkript

1 KRONİK HEMODİYALİZ HASTALARINDA ENDOTEL PROGENİTÖR HÜCRELERİ, İNFLAMASYON VE ENDOTEL DİSFONKSİYONU Abdullah Özkök¹, Esin Aktaş², Akar Yılmaz 3, Ayşegül Telci 4, Hüseyin Oflaz 3, Günnur Deniz², Alaattin Yıldız¹ ¹İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Nefroloji BD ²Deneysel Tıp Araştırmaları Enstitüsü (DETAE) 3 İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Kardiyoloji AD 4 İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Biyokimya AD

2 GİRİŞ Kardiyovasküler komplikasyonlar, kronik böbrek yetersizliği (KBY) hastalarında ölüm sebebleri arasında birinci sıradadır. Sorumlu Faktörler: İnflamasyon Hızlanmış ateroskleroz Vasküler kalsifikasyon Endotel disfonksiyonu Endotel progenitör hücre (EPH) eksikliği ve fonksiyon bozukluğu

3 EPH, vasküler bütünlüğün sağlanmasında ve endotel hasarının tamirinde anahtar rol oynayan kemik iliği kaynaklı kök hücreler olarak bilinmektedirler. EPH: TANIM

4 EPH & VASKÜLER REJENERASYON

5 EPH & KV RİSK Yapılan çalışmalarda, EPH seviyeleri ve kardiyovasküler (KV) risk faktörleri, KV olay gelişmesi ve KV olaylardan ölüm arasında negatif bir korelasyon gösterilmiştir (1). Aslında, dolaşımdaki EPH sayısı, KV riski Framingham skorlamasından çok daha doğru şekilde tahmin edebilmektedir (2). 1. Werner N et al. N Engl J Med 2005;353: Hill J et al. N Engl J Med 348: , 2003

6 ÜREMİ & EPH EPH sayıları kronik böbrek yetersizliği olan hastalarda azalmıştır (1,2). In vitro çalışmalarda üremik serumun kendi başına EPH disfonksiyonu yaptığı ve mononükleer hücrelerden farklılaşmayı bozduğu gösterilmiştir (3). EPH ye 1. Choi JH et al. Arterioscler Thromb Vasc Biol 24: de Groot K et al.kidney Int 66: Herbrig K et al. Am J Kidney Dis 2004; 44:

7 ÜREMİ & EPH Üremide inflamasyon, endotel disfonksiyonu ve aterosklerozun kısır döngü şeklinde KV mortaliteyi arttırdığı bilinmektedir (1). Üremide, EPH nın bu faktörlerle ilişkisi hakkında herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. 1. Stenvinkel P et al. Kidney Int 2005; 67:

8 AMAÇ Bu çalışmamızda Üremide azalmış endotel progenitör hücre sayısının endotel disfonksiyonu, ateroskleroz ve inflamasyon ile ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.

9 HASTALAR VE METOD Çalışmamıza 67 KHD hastası (E/K: 30 / 37; ortalama yaş: yıl) ve 22 sağlıklı kontrol (E/K: 13 / 9; ortalama yaş: 48 8 yıl) dahil edildi. Hemodiyaliz: standart 4 saat, sentetik diyalizör (polisulfon). Ortalama diyaliz süresi: 7 4 yıl. Primer hastalıklar: Diabetes mellitus, 15 hasta (%22.4); hipertansiyon, 15 hasta (%22.4), kronik glomerulonefrit, 5 hasta (%7.5), 5 hasta diğer (%7.5), 27 hasta (%40.3), etiyoloji bilinmiyor.

10 EPH SAYISI BELİRLEME METODLARI

11 EPH KÜLTÜRÜ Periferik kandan Ficoll Paque (density-gradient centrifugation) ile mononükleer hücreler ayrıştırıldı ve fibronektinle kaplı petriye ekildi. Kültür mediumu olarak hegf, VEGF, hfgf B, IGF-1 gibi büyüme faktörlerini içeren EGM2-bullet kit (Clonetics, USA) kullanıldı. Birinci hafta sonunda hücreler DiI-asetillenmiş-LDL ve FITC-ulex-lektin ile muamele edildi. Her iki boya için çift pozitiflik gösteren hücreler EPH olarak kabul edildi. İnvert floresans mikroskobuyla bu hücreler 3 farklı alanda sayıldı ve bu sayımların ortalaması EPH sayısı olarak belirlendi.

12 Endotel progenitör hücre ac-ldl- Dil UEA-Lectin-FITC

13 FLOW SİTOMETRİ ile EPH Hücre kültürüyle eş zamanlı olarak flow sitometri (Becton Dickonson) ile anti-cd34-fitc (Miltenyi Biotec), anti-cd133-pe (Miltenyi Biotec) ve anti-vegf-r2-apc (R&D Systems) antikorları kullanılarak CD34 (+), CD133(+) ve VEGFR-2(+) hücre sayıları belirlendi.

14 KÜLTÜR vs FLOW SİTOMETRİ

15 SERUMDA İNFLAMASYON & ED GÖSTERGELERİ İNFLAMASYON: Tumor necrosis factor-α (TNF-α), interleukin-6 (IL-6), hücreler arası yapışma molekülü (ICAM), vasküler cell adezyon molekülü (VCAM) ve resistin seviyeleri ENDOTEL DİSFONKSİYONU: asimetrik dimetilarjinin (ADMA) seviyeleri ELISA yöntemi ile belirlendi.

16 ENDOTEL FONKSİYON GÖSTERGESİ: AKIMLA İLİŞKİLİ DİLATASYON (FMD) Endotel sınırından 3 farklı noktada çap ölçüldü. 5 dk süre ile sistolik KB üstünde bir değerle tansiyon manşonu şişirildi ve indirildi. Bir dakika sonra aynı noktalardan çaplar tekrar ölçüldü. Dilatasyon esnasında ölçülen üç değerin ortalaması ile başlangıç üç değerin ortalamasının farkı alınarak başlangıç esnasındaki çap ortalamasına bölünerek AID (FMD) hesaplandı.

17 ATEROSKLEROZ GÖSTERGELERİ (KIMK, KIMO) Karotis intima-media kalınlığı (KIMK) üç farklı noktadan ölçüldü ve bu ölçümlerin ortalaması alındı. Karotis intima kalınlığı, karotis media kalınlığına bölündü ve karotis intima-media oranı (KIMO) bulundu.

18 BULGULAR : DEMOGRAFİ & BİYOKİMYA HD (n= 67) KONTROL (n=22) p Yaş (yıl) 57±15 48±8 AD BMI (kg/m 2 ) 24.7 ± ± Sistolik TA (mmhg) 130 ± ± Diastolik TA (mmhg) 69 ± ± 9 AD Hemoglobin (g/dl) 11.8 ± ± 1.6 < T Kolesterol (mg/dl) 177 ± ± 44 AD LDL (mg/dl) 109 ± ±33.3 AD HDL (mg/dl) 34 ± ±11.6 AD Ürik asit (mg/dl) 7.3 ± ± 1.0 AD Kalsiyum (mg/dl) 8.9 ± ± 0.3 AD Fosfor (mg/dl) 4.9 ± ± 0.3 < Albumin (g/dl) 4 ± ± 0.4 <0.0001

19 BULGULAR: İNFLAMASYON ve ENDOTEL GÖSTERGELERİ HD (n=67) KONTROL (n=22) p CRP (mg/l) 14.1 ± ± 1.8 <0.001 TNF- α (pg/ml) 43.4 ± ± 4.4 < IL-6 (pg/ml) 16.3 ± ± ICAM (ng/ml) ± ± AD VCAM(ng/mL) 91 ± ± 10.7 < ADMA (µmol/l) 0.70 ± ± 0.12 < RESISTIN (ng/ml) 3.42 ± ± 0.38 < FMD (%) 7.40 ± ±6.65 < KIMO (%) ± ± KIMK (mm) 0.88 ± ±

20 HD hastalarında EPH sayısı daha düşüktür. Sağlıklı Kontrol Hemodiyaliz hastası

21 HD hastalarında EPH sayısı daha düşüktür. ( vs /HPF, p<0.001).

22 EPH & TNF-α Hemodiyaliz grubunda EPH sayıları ile serum TNF-α seviyeleri arasında ters korelasyon saptandı (r: , p<0.0001).

23 EPH & IL-6 Hemodiyaliz grubunda VEGFR-2+/CD34+ hücre sayısı ile serum IL-6 seviyeleri arasında ters korelasyon mevcuttu (r:-0.364, p=0.006).

24 CD 133 & ADMA Endotel disfonksiyonu göstergesi olan serum ADMA seviyeleri ile CD133+ hücre sayısı arasında ters korelasyon belirlendi (r: , p=0.007).

25 İNFLAMASYON & ATEROSKLEROZ Serum IL-6 ile KIMK ( r: 0.362, p=0.009) ile KIMO korele saptandı (r:0.356, p=0.010). ve serum ICAM

26 BULGULAR: EPH & ED EPH sayısı ile AID (FMD) arasında herhangi bir ilişki saptanmadı.

27 SONUÇLAR Üremide EPH sayısı belirgin olarak azalmıştır. Üremide inflamasyon artmıştır ve ateroskleroz ile ilişkilidir. Üremide inflamasyon arttıkça EPH sayısı azalmaktadır. Bu bulgular üremideki azalmış EPH nın bu hasta grubundaki artmış inflamasyon nedeniyle olabileceğini düşündürmüştür. Üremideki azalmış EPH nın endotel disfonksiyonunun gelişiminde önemli rol oynamadığı kanısına varıldı.

28 TEŞEKKÜR EDERİM