Aydın Yöresi Çiftçilerinin Traktör Marka Tercihlerinde Çevre ve Kitle İletişim Araçlarının Etkisi

Transkript

1 Aydın Yöresi Çiftçilerinin Traktör Marka Tercihlerinde Çevre ve Kitle İletişim Araçlarının Etkisi Canay UMUNÇ 1, A. Fatih HACIYUSUFOĞLU 2 Özet Aydın yöresi ülkemizin önemli tarım merkezlerinden birisi olmakla birlikte tarım, turizm ve sanayi sektörlerindeki potansiyeli, vasıflı insan gücüyle Ege Bölgesi ve Ülkemizin hızla gelişen illerinden biri durumundadır. Tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de tarım sektörünün en önemli güç kaynağı olan traktör sayısı artmaktadır. Kitle iletişimi, aynı iletiyi, aynı kısa zaman süresi içinde çok sayıda insana ulaştıran bir iletişim yoludur. Bilişim Çağı nın yaşandığı günümüzde, çevre(aile, arkadaş) ve kitle iletişim araçlarının (özellikle televizyonun) Aydın yöresi çiftçilerinin traktör marka tercihleri üzerindeki etkilerini anlayabilmek, bu etkilerin doğurduğu sonuçları görebilmek amacıyla yapılan bu çalışmada, tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen 730 çiftçiye 20 adet soru ile yapılan anket sonuçları değerlendirilmiştir. Yapılan anket sonucunda büyük çoğunluğunu eğitim düzeyi düşük ve orta yaş grubuna ait olan çiftçilerin oluşturduğu traktör kullanıcılarının marka tercihlerinde Türk-Fiat(%33.33), Massey Ferguson(%24.96) markalarını daha çok tercih ettikleri belirlenmiştir. Bu tercihlerinde daha çok satış personeli, aile ve arkadaş çevresinin etkili olduğu gözlemlenmiştir. Kitle iletişim araçlarının özelliklede televizyon reklamlarının çiftçilerin marka tercihlerinde çok az etkili olduğu olgusunu ortaya çıkarmıştır. Ankete katılanların yaklaşık olarak üçte biri reklamlar hakkında olumsuz görüş belirtmişlerdir. Aydın yöresindeki çiftçilerin traktör marka tercihlerinde kitle iletişim araçlarının etkisi sınırlı oranda olmaktadır. Bu sebeple, traktör firmalarının kitle iletişim araçlarını çiftçi üzerinde daha etkin kılmaya yönelik yenilikçi araştırmalara yönelmesi ve pazarlama stratejilerini yeniden gözden geçirmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Traktör, marka, pazarlama, çevre, kitle iletişim araçları Impact of the Circles and Mass Media on the Preferences of Tractor Brands of the Farmers in Aydın Region Abstract In addition to being one of the significant agricultural centers of Turkey, Aydın region is also one of the rapidly developing provinces of both the Aegean Region and Turkey, thanks to its potential and qualified manpower in agriculture, tourism and industry sectors. As is the case for all developed countries, the number of tractors, the most significant power supply of the agricultural sector, is on the increase in our country. Mass media is a means of communication that conveys the same message to a large number of people within the same short time. In this study, carried out for the purpose of understanding the impacts of 1 Uzman, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, e-posta: canayumunc@hitit.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Adnan Menderes Üniversitesi Aydın Meslek Yüksekokulu, e-posta: afatih@adu.edu.tr

2 the circles (family and friends) and mass media (particularly the TV) in today s Information Age on the preferences of tractor brands of the farmers living in Aydın region and observing the results caused by such impacts, the results of a survey of 20 questions asked to 730 farmers, who were elected through random sample method, have been evaluated. It has been determined on the basis of the survey results that the tractor drivers, majority of whom are from a middle-age farmer group with a low education level, mostly preferred Turkish brand Fiat (33.33%) and Massey Ferguson (24.96%). It was further observed that mainly the sales personnel, their families and friends were influential in their preferences. Mass media, TV commercials in particular, proved to be slightly influential in the brand preferences of the farmers. Nearly one-third of the participants of the survey stated adverse opinion about commercials. Mass media has a limited impact in the tractor brand preferences of the farmers living in Aydın region. Tractor companies, therefore, need to turn towards innovative researches for making mass media more effective on farmers and to review their marketing strategies. Keywords: tractor, brand, marketing, circle, mass media. Traktörler hareketli enerji kaynağı olarak tarımsal işletmelerin temel kuvvet kaynağını oluşturmaktadırlar (Ülger ve ark.,1996). Bu sebeple tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de traktör sayısı artmaktadır (Saral, 1997). Traktör varlığı bakımından Ege Bölgesi önde gelmekte ve Aydın İl indeki traktör sayısı da Türkiye deki iller bazında ön sıralarda yer almaktadır (Evcim ve ark., 2010). Aydın yöresi ülkemizin önemli tarım merkezlerinden birisidir. Aydın; tarım, turizm ve sanayi sektörlerindeki potansiyeli, vasıflı insan gücüyle Ege Bölgesi ve Ülkemizin hızla gelişen illerinden biri durumundadır (Anonim,2014a). Medya, Latince de ortam, araç demek olan medium kelimesinin çoğuludur ve kamuoyu-ideoloji bağlantısı, KİA lar (Kitle İletişim Araçları) dolayımıyla gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda, Aysel Aziz, William Riwers ve Wilbur Schramm ın görüşleri paralelinde, KİA ların işlevleri, şu biçimde sınıflandırılabilir: Medya, haber verme, eğitme, eğlendirme, dış dünya hakkında bilgilendirme, kültürün toplumdan topluma ve nesilden nesile geçişinin sağlanabilmesi, eşya/hizmetlerin tanıtılıp satılması, sosyal eylemlerde genel rıza oluşumunda aracı işlevini üstlenir. (akt. Dural, Coşkun, 2010: 13-35). Buradaki medyanın genel rıza oluşumundaki aracı işlevi, medyanın propaganda ve algı yönetimi işlevine işaret etmektedir. Sosyologlar kitlelere bir şeyi yaptırmak için yeryüzünde üç etkili yol bulunduğundan söz ederler: zor kullanma, para ile satın alma, inandırmak. Halkın bir yeniliğe, bir sosyal değişime uymasında, alışmasında halkla ilişkiler sanatının kullandığı işte bu üçüncü yoldur: İnandırma. Algılama yönetimi bu inandırma yı kişilerin bilinçlerine ve psikolojilerine seslenerek gerçekleştirir (Türk, 2003). İletişim, salt bilgilendirme değil ayrıca yönlendirme işlevine de sahiptir. ikna eder, duygulara seslenir önce bireyi, bireyler dolayımıyla da toplumu yeniden biçimlendirir. İletişimin bu nitelikleri, siyasal aktörler tarafından belirli siyasal ideolojilerin ereklerine Giriş

3 ulaşmaları yolunda kullanılmaktadır. Kitleleri seferber edip yönlendirmek, verilen iletiye inandırmak ve etki altına alınmış beyinlerin istenen bilgiler ile doldurulmasına kadar propagandanın pek çok unsuru iletişim kanalları vasıtasıyla sağlanmaktadır (Dural ve Coşkun, 2010). Kitle iletişim araçları, iktidara gelmek, muhalifleri yıpratmak, seçimleri etkilemek, düşünceleri manipüle etmek, bir ideolojiyi yaymak için kullanıldığı gibi bir ürünü pazarlamak, bir firmanın reklamını yapmak gibi çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Kia nın gündem belirleme tezine göre medya halkın neyi düşünüp, neyi tartışacağı yönünde haberleri süzgeçten geçirerek, istediği konuları ön plana çıkartabilmekte veya gündemden düşürebilmektedir. Medya, bir toplumsal tartışmayı etkileyebildiği gibi gündemi belirleyebilme gücüne de sahiptir ve bunu iki biçimde yapabilmektedir. Birincisi, insanlar medyada yer alan haber ve bilgiler ve bunlara yapılan vurgular üzerine konuşurlar. Bu şekilde medya bireylerin, grupların ve örgütlerin düşüncelerini etkileyen sorunlar hakkında bilgi iletir ve soruna hangi açıdan bakılması gerektiğini gösterir. Bir sorunun medya tarafından tartışılması ve değerlendirilmesi o sorunun insanlar tarafından da tartışılması anlamına gelir. Medyanın tartışmadığı konular küçük gruplar tarafından gündeme alınsa da sorunlar geniş grupların ilgisini çekmez. İkincisi, medya insanların toplumsal değer yargıları için kriterler ve standartlar koyarak fikirlerin gelişimine etkide bulunur. İlk olarak Kurt Lang ve Gladys E. Lang tarafından ortaya atılan medyanın gündemi belirleme veya gündemi kurma yaklaşımının daha sonraki öncüleri Amerikalı araştırmacılar Malcolm McCombs ve Donald Shaw olmuştur. Yaklaşıma göre medyanın hedef kitlesi iletişim araçları yoluyla sadece toplumu ilgilendiren sorunların neler olduğunu değil aynı zamanda iletişim aracının bir konuya veya bir soruna vurgudan hareketle o konunun ne kadar önemli olduğunu ve ne kadar önem vereceklerini öğrenirler. Örneğin bir seçim kampanyası sırasında adayların söylediklerini kamuoyuna aktararak hangi konuya önem verdiklerini belirlerler; başka bir ifadeyle kampanyanın gündemini kurarlar (Güz, 2005). Kamuoyunun karar vermesinde medya haberlerinin önemi büyüktür. Kamuyonun burada kısaca tanımlamasını yapmak gerekirse: Kamuoyu, toplumu ilgilendiren bir konu üzerinde oluşan toplumun ortak kanısı değildir; kaldı ki bu gerçeklik ile de bağdaşmaz. Aslına bakılırsa kamuoyu ne bireylerin kanılarının toplamı ne de çoğunluğun bireysel kanılarının ürünüdür. Daha iyi anlaşılması için Münci Kapani nin şu tanımına dikkat çekmek yararlıdır: Kamuoyu, belli bir zamanda, belli bir tartışmalı sorun karşısında, bu sorunla ilgilenen kişiler grubuna veya gruplarına egemen olan kanaattir. Kamuoyu terimini; Aynı toplumsal gruplara üye olanların belirli bir olay karşısında gösterdikleri ortak tutumlar biçiminde ifade edebiliriz. Harwood Childs, kamuoyunu Kanaatlerin toplamı olarak ifade ederken, grup içi ve gruplar arası etkileşim ve iletişimin de mutlaka göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtmektedir. Halkın herhangi bir konuda çoğunlukla birleşen düşüncesi olarak da ifade edilen kamuoyu, toplumun ortak yargısını yansıtan düşünce ve kavramların toplamını oluşturmaktadır (Dural, Coşkun, 2010:13-35).KİA, çoğu zaman medya holding sahiplerinin, medya patronlarının ve iktidar güçlerinin etkisiyle yayın yapmaktadır. Medyanın kamuya, ne düşüneceğini değil ancak daha çok ne hakkında düşüneceğini söylemedeki başarısının ön gerçek olarak kabul eden gündem belirleme yaklaşımının aynı zamanda etki araştırmaları içinde birçok yaklaşımla örneğin sessizlik sarmalı, bant vagon, sosyalhareketler, haber olaylarının yayılması, eğlence, eğitim, medya savunuculuğu, Hollywood lobi stratejileri, medya eşik bekçiliği, medya sistem bağımlılığı ve propaganda

4 analizi ile ilgili olduğu kabul edilmektedir. Gündem belirleme yaklaşımının, özellikle iletişimcilerin her çeşit haber, mesaj, içeriği seçme, süzme değerlendirme, değiştirme hakkına sahip olduğu hareket tarzını işaret eden, eşik bekçiliği kavramının devamı olduğu işaret edilmektedir Gündem belirleme yaklaşımı ile bağımlı olduğudüşünülen ve Elisabeth Noelle-Neumann tarafından geliştirilen Sessizlik Sarmalı Modeli nde de insanlar toplum içinde yalnız kalmak istemedikleri için toplumun genelinin kabul ettiği fikirleri kabul etmiş gibi görünürler ve onlarla beraber hareket ederler. Bu da göstermektedir ki toplumun gündemini belirleyen kitle iletişim araçlarının etkisinde kalan topluluklar, kararsız olan yalnız kalmaktan korkan bireylerin katılımıyla büyük bir güç haline gelmekte ve toplumun çeşitli kararlar vermesinde etkili olmaktadırlar. Aslında medya organları halkın bilgilenmesinden ziyade haberleri manşetlerinde ve ana haber bültenlerinde kendi önem sıralarına göre vermektedirler. Fakat insanların büyük bir kısmı onların verdiği önem sırasını benimseyerek haberleri önemliden önemsize doğru değerlendirmektedirler. Çünkü bireylerin çevresinde olup bitenlerin tamamını öğrenmeleri mümkün değildir (akt.şimşek, 2009:125). Aynı zamanda pazarlanan her ürünü de çok yakından bilememektedir. Dolayısıyla medya burda belirleyicidir. Yazılı basın genelde ekonomi haberlerini iç ve orta sayfalarda vermektedir. Bazen de ayrı bir ek olarak sunmaktadır. Türkiye de gazeteler incelendiğinde genelde çiftçiler ve tarım sektörüne ilişkin araçların tanıtımlarının iç ve orta sayfalarda yer aldığı görülmektedir. Editörün düzenlemesine bağlı olarak haberler ilk sayfadan son sayfaya doğru önem sırasına doğru yerleştirildiğinden, haber ve reklam okuyucunun dikkatini çekecek bir konumda değildir. Materyal ve Yöntem Çalışmanın materyalini Aydın il ve ilçelerine bağlı 94 yerleşim yerinden tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen 730 traktör sahibi ile yüz yüze yapılan anketler oluşturmaktadır. Ankete katılan çiftçilere toplamda 20 adet soru yöneltilmiştir. Sorular işletme sahiplerinin eğitim, yaş, gelir durumu, kullandıkları traktör markaları gibi soruların yanında, doğrudan traktörle ilgili olan; satın alma yılı, ödeme koşulu ile traktör satın almada etkili olan çevre ve kitle iletişim araçları ile ilgili sorular da sorulmuştur. Araştırma Bulguları Aydın İli nde mevcut araştırmaya katılan çiftçilerin demografik faktörlere göre dağılımları Tablo 1 de gösterilmiştir. Buna göre çiftçilerin yaş dağılımları bakımından çoğunluğu yaş grubu kapsamaktadır. Tablo 1. Ankete Katılanların Demografik Faktörlere Göre Dağılımları Kişi Sayısı % Yaş 64 8,76 Yaş Yaş , Yaş ,93

5 51-60 Yaş 21 27,53 61 Yaş ve üzeri 74 10,15 İlkokul ,31 Ortaokul ,48 Öğrenim Durumu Lise 92 12,60 Üniversite 12 1,64 Yüksek Lisans 4 0,97 Ankete katılan traktör sahiplerinin arazi varlıkları Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2 de de görüldüğü gibi traktör sahiplerinin büyük çoğunluğu 60 dekardan daha az araziye sahiptirler. Bu durumda daha çok yerli olarak pazara sunulan düşük beygir güçlü traktörlerin tüketici gözünde önem kazanacağı beklenebilir. Zaten Türkiye de çiftçilerin arazileri miras yoluyla bölünmüştür. Bu açıdan bakıldığında zaman zaman Türkiye de mekanizasyon düzeyi optimal koşullara ulaşamamaktadır (Aytuğ,1988). Tablo 2. Traktör Sahiplerinin Arazi Varlıkları Arazi Büyüklüğü Oranları (%) 0-20 dekar dekar dekar dekar dekar dekar ve üzeri Aydın ilinde ankete konu olan traktörlerin markalara göre dağılım oranları şu şekildedir; Türk-Fiat: %33.33, Massey Ferguson: %24.96, New Holland: %19.34, Steyr: %8.92, Ford: %4.81, John Deere: %1.78, Tümosan: %1.78, Erkunt: %0.96, Deutz: %0.82, Leyland: %0.82, Case: %0.82, Üniversal: %0.68, Mccornik: %0.27, International: %0.27 ve Hattat, Pimosan, Kubato, Sone, Fent: %0.13 tür. Anket uygulanan traktör sahiplerinin tarımsal faaliyetlerini yürüttükleri işletmelerinin %85.18 inin bir adet traktörü, %10.97 sinin iki adet ve %3.85 inin ise 3 ve daha fazla traktör varlığı bulunmaktadır. Ankete katılanlardan %38.03 ü traktörlerini sıfır km, % si ise ikinci el olarak satın almışlardır. Ankete katılan çiftçilerin traktör satın alma kararlarında ailenin, arkadaş çevresinin, reklam ve tanıtım broşürleri ve satış personelinin etkisinin oranları Tablo 3 de verilmiştir. Buna göre ankete katılanların yaklaşık %37 lik en çok oranla ailesinin marka tercihlerinde çok

6 fazla ya da fazla etkili olduğunu belirtmişlerdir. Arkadaş çevresinin etkileyip etkilemediği sorulduğunda; Yaklaşık olarak %10 u çok fazla etkili olduğunu, %25 inin fazla etkili olduğunu, %28 inin az etkili olduğu ve %37 sinin ise hiç etkili olmadığını ifade etmişlerdir. Televizyon reklamlarının etkisinin ise satın alma kararlarında çok etkili olmadığı görülmüştür. Buna göre traktör kullanıcılarının sadece %3 ü reklamlardan çok fazla etkilenmiş, yaklaşık olarak %8 i fazla etkilenmiştir. Reklamlardan hiç etkilenmeyenlerin oranı ise %73,72 dir. Tanıtım broşürlerinin etkisi de satın alma kararlarında reklamların etkisinde olduğu gibi oldukça düşük oranlardadır. Traktör satın almada söz konusu traktör markasını daha önce kullananların verdiği bilgiler doğrultusunda etkilenenlerin oranları ise satın alma kararında en etkili faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Çiftçilerin yaklaşık %16 sı daha önce kullananların verdiği bilgilerin çok fazla etkili olduğunu, %29 u ise çok etkili olduğunu belirtmişlerdir. Bu faktörden az etkilenenlerin oranı %25 ve hiç etkili olmadı diye tercih yapanların oranı ise %29 gibi düşük bir oranda olmuştur. Tablo 3. Traktör Marka Tercihinde Satın Alma Kararında Etkili Olanların Oranları Satın Alma Kararında Etkili Olan Faktör Çok Fazla Etkili Oldu(%) Fazla Etkili Oldu(%) Az Etkili Oldu(%) Hiç Etkili Olmadı(%) Aile 15,75 20,68 26,43 37,14 Arkadaş Çevresi 10,13 25,35 27,67 36,85 TV Reklamları 3,42 7,80 15,06 73,72 Tanıtım Broşürü 7,94 9,59 17,12 65,35 Satış Personeli 16,30 29,04 25,48 29,18 Çiftçilerin sadece %18.9 u sürekli takip ettikleri traktör reklamı veren TV kanalları olduğunu belirtmişlerdir. Tablo 4 de çiftçilerin Televizyon reklamlarına bakış açıları görülmektedir. Ankete katılanların yaklaşık olarak üçte biri reklamlar hakkında olumsuz görüş belirttikleri görülmektedir. Buna göre reklamların ürünler hakkında bilgi edinmemizi ve ürün satın almada yardımcı oldukları kanısını taşımayanların oranı ankete katılanların yaklaşık olarak üçte birini kapsamaktadır. Tablo 4. Çiftçilerin Reklamlara Bakış Açısı Reklamlar ürünlerle ilgili bilgi edindirir. Reklamlar ürünleri satın almamıza yardımcı olur Kesinlikle Katılıyorum(%) Katılıyorum(%) Katılmıyorum(%) Kararsızım(%) 11,37 46,72 27,94 13,97 11,78 39,73 33,83 14,66

7 Çiftçilerin %16,30 luk düşük bir oranı kendi kullandıkları traktörlerin reklamlarını hatırladıkları ve sadece %18,22 lik bir oranın ise traktör reklamlarını beğendikleri ortaya çıkmaktadır. Sonuçlar Aydın Yöresindeki çiftçilerin en çok tercih ettikleri traktör markaları sırasıyla Türk-Fiat, Massey Ferguson ve New Holland dır. Traktör marka tercihinde yaklaşık olarak %36 lık oranlarla aile ve çevresinin etkili olduğu anket sonuçlarında ortaya çıkmıştır. Ayrıca marka tercihinde TV reklamlarının(%73) ve tanıtım broşürünün(%65) hiç etkisi olmadığını belirtenlerin oranı çok fazla olmuştur. TV reklamlarının traktör satın almaya etkisinin bulunmadığını belirtenlerin oranı ankete katılanların yaklaşık olarak üçte birini oluşturmaktadır. Çiftçilerin tarım traktörü marka tercihlerinde hala geleneksel toplumlarda görülen çevre etkisi ön plandadır. Dolayısıyla çiftçiler karar mekanizmalarını aile ve yakın çevrelerinin yönlendirmesiyle kullanmaktadır. Burada yatırımcılar ve devlet yöneticileri gerçek dünyanın verilerine dayanarak strateji izlemelilerdir. Medya, işbirliği yaptığı firmaların ürünlerini pazarlayabilmek için toplum özellikleri ve gerçeklerin farkında olmalıdır. Medya güven oluşturmak ve etkili olmak istiyorsa bu gerçeklikleri göz önünde tutmalıdır. Ayrıca araştırma sonuçlarından yola çıkacak olursak, bir traktör satın almada hala çevrenin etkisi olmasından dolayı, medya algıları yönetmek istiyorsa daha etkili ikna stratejileri kullanmak zorundadır. Bunun için medya,öncelikle pazarlamasını yaptığı ürünün sunuluş yerini gözden geçirmelidir. İkna için duyulara seslenmelidir ve hedef kitlenin ürüne güvenini sağlamalıdır. Çünkü hedef kitle genel kamuoyunun görüşleri doğrultusunda hareket etmektedir ve olabildiğince geniş bir kitleyi ikna etme zorunluluğu vardır. Reklamlarda, kişilerin yaşadığı çevrede yer alan, sözlerine güvendikleri, eğitimli ve bilgili kişilerden oluşan kanaat önderlerinin görüşlerine yer verilmesi önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra etkileşimci yaklaşımların ortaya koyduğu gibi kişilerin hayran oldukları ve kendilerine rol model olarak seçtikleri ünlülerin reklamlarda yer alması, ürünü beğendiğini belirtmesi oldukça etkili olmaktadır. Öyle ki sosyal medya bu konuda çok etkilidir. Bir ünlünün Twitter, Facebook vb. web sitelerinde bir beğene tıklaması karşılığında oldukça yüksek meblağlar aldıkları görülmektedir. Sonuç olarak, kitle iletişim araçları, günümüzde algıları etkilemede hala en önemli vasıtaların başında gelmektedir. Fakat bu etki, halkın görüş ve beklentilerine, toplumsal yapının özelliklerine uygun bir yayın politikası takip ettiğinde mümkün olabilmektedir. Kitle iletişim araçlarının etkili olabilmesi için, hedef kitlenin özellikleri ve beklentileri hesaba katılmalıdır. Kaynakça Anonim, 2014a., Aydın Tarım Master Planı, Aytuğ, S., Karadibak, T., 1998., Türk Traktör Kullanıcılarının Marka Tercihlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, s:3,73-80, Isparta. Dural, A. B., Coşkun, L.,2010. Medya Görüngünün Dışavurumu, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), Evcim, H.Ü., Ulusoy, E., Gülsoylu, E., Tekin, B., (2010). Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Bildiri Kitabı. Güz, N. (2005). Haberde Yönlendirme ve Kamuoyu Araştırmaları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 51.

8 Saral, A., Tarım Traktörleri Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi,1997 Şimşek, S. (2009). Medya-Siyaset-İktidar Üçgeninde Medya Gerçeği, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt 6, s:1, Türk, H. B. (2003). Siyaset, İdeoloji, Türköne, M. (Editör), Ankara: Lotus, Ülger, P., Güzel, E., Kayışoğlu, B., Eker, B., Akdemir, B., Pınar, Y., Bayhan, Y., Tarım Makinaları İlkeleri Kitabı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 45