TEMEL KAVRAMLAR NÜFUSUN YAPISI/DEMOGRAFİK YAPI. Cinsiyet Yapısı TARİHSEL SÜREÇTE NÜFUS SAYIMLARI. Kır ve Kent Nüfusu.

Transkript

1 NUÜ FUS COGĞ RAFYASI TEMEL KAVRAMLAR Nüfus: Sınırları belli bir ve belli bir yaşayan insanların sayısıdır. Demografi: inceleyen bilim dalıdır. Nüfus coğrafyası: Nüfus ve göç gibi özelliklerin yeryüzüne dağılışını ve bu dağılışın nedenlerini inceleyen, beşeri coğrafyanın bir alt dalıdır. Nüfus sayımı: Belirli bir zamanda, bir ülke sınırları içinde yaşayan insanlara yönelik olarak yapılan;, ve verilerin toplanıp değerlendirilmesi ve yayımlanması sürecine nüfus sayımı denir. İnsanların sayım esnasında bulundukları yere kaydedildikleri sayım yöntemine, ikamet ettikleri yerin nüfusuna kaydedildikleri sayım yöntemine ise sayım denir. TARİHSEL SÜREÇTE NÜFUS SAYIMLARI İlk nüfus sayımlarının M.Ö yıllarında ve yapıldığına dair izler vardır. Bugünkü nüfus sayımı tanımına daha uygun düşen ilk sayımın M.Ö yılında bir Mezopotamya şehri olan da yapıldığı anlaşılmaktadır. Modern sayımlar ve nın sömürgelerinde yaptıkları sayımlarla başlamıştır. İlk nüfus sayımı yapılmıştır. Periyodik olarak modern nüfus sayımları ilk defa İskandinav ülkelerinden 'te 1748 yılında, Danimarka'da 1769 yılında yapılmaya başlandı. Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk nüfus sayımı döneminde 1831 yılında yapılmıştır. Bu sayımın amacı ve yükümlülerini belirlemeye yönelik olduğu için sayılmamıştır. Türkiye'de ise düzenli modern nüfus sayımlarına yılında yapılmaya başlanmıştır. Eski sayımlar ve mükelleflerinin tespiti için yapılıyordu. Modern sayımlar ile nüfusun, ve yapısına dair veriler toplanıp ülkelerin karar verme süreçlerinin gerçekçi olabilmesi ve planlı kalkınmanın sağlanması hedeflenir. Türkiye de ilk nüfus sayımı de, ikincisi ise 1935 te yapılmıştır. Daha sonra 5 ve 0 ile biten yıllarda nüfus sayımı yinelenmiştir. En son nüfus sayımı 1990 da yapılmış ve daha sonraki sayımların 10 yılda bir yapılması kararlaştırılmıştır. Doğudan batıya göçlerle nüfusun bölgesel olarak hızlı değişmesi sonucunda 1997 senesinde illerin milletvekili sayılarının daha gerçekçi olarak belirlenebilmesi için bir sayım yapılmıştır. NÜFUSUN YAPISI/DEMOGRAFİK YAPI Demografik yapı deyince nüfusun yaş, cinsiyet, eğitim, kır-kent, ekonomik faaliyet kollarına dağılış durumu gibi özellikleri akla gelir. Demografik yapı ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile yakından ilgili ve dinamiktir. Cinsiyet Yapısı Genel olarak nüfus cinsiyetlere dengeli dağılır, ama beşeri sebeplerle bölgesel farklılıklar veya yaş gruplarına göre farklılıklar ortaya çıkabilir. Genelde yeni doğanların yüzde 51 i erkek, yüzde 49 u kız çocuğudur. Savaş sonrası dönemlerde nüfus içinde kadınların payı erkeklerden fazla olmaktadır. Göç alan bölgelerde erkek nüfus, göç veren bölgelerde kadın nüfus genellikle (az da olsa) fazla olmaktadır. Yaşlı nüfus içerisinde kadınların payı fazladır. Çin de tek çocuk politikasının etkisiyle cinsiyet yapısı bozulmaya başlamıştır. (İnsanlar çocuklarının erkek olmasını istiyorlar.) Nüfusun cinsiyete dağılımı ile ülkelerin gelişmişlik düzeyleri arasında doğrudan bir ilişki kurmak doğru değildir. Kır ve Kent Nüfusu Kır yerleşmesi: Nüfusu den az olan, ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmediği, işbölümü belirgin olmayan, insanların genellikle tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile geçindiği yerleşmelerdir. Kent yerleşmesi: Nüfusu 10 binden fazla olan yerleşmeler ülkemizde şehir yerleşmesi kabul edilir. Kır yerleşmelerinden en önemli farkları iş bölümünün belirgin olması ve nüfusun fazla olmasıdır. Sanayileşme ile birlikte bölgelerden, alanlara doğru göçler yaşanmış ve nüfusu nüfusunu geçmiştir. Sanayileşmiş ülke veya bölgelerde nüfusu oranı fala iken, sanayileşmemiş tarım toplumlarında nüfusu oranı daha fazladır. Günümüzde ülkemizde nüfus sayımları elektronik ortamda yapılmakta, nüfusla ilgili istatistikleri de TÜİK örnekleme yöntemiyle istatistiksel metotlarla elde etmektedir. Nüfus sayımları sonucunda hangi veriler elde edilir? Nüfusun, gruplarına dağılışı, dağılışı, ve nüfusu, durumu, faaliyet kollarına dağılımı, hızı, nüfus hareketleri ( ) hakkında bilgi edinilebilir. Nüfusa dair özellikler nitel ve nicel özellikler olarak ayrılır. Günümüze nüfusun niteliği niceliğinden önemlidir. Harita 1: Şehirleşme oranları Eğitim Durumu Genellikle sanayileşmiş toplumlarda eğitim seviyesi iken sanayileşmemiş toplumlarda tür. Erkek nüfus içerisindeki okur-yazar oranı kadınlardan fazladır. Okur-yazar oranının en düşük olduğu bölge ve ülkeler: Bangladeş, Çin, Mısır, Etiyopya, Hindistan, Endonezya, Nijerya ve Pakistan

2 Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı Ekonomik faaliyet kolları; tarım (birincil faaliyetler), sanayi (ikincil faaliyetler) ve hizmet (üçüncül faaliyetler) sektörleri olmak üzere üçe ayrılarak incelenir. Gelişmiş ülkelerde ve sektörleri ön planda iken, geri kalmış ülkelerde ekonomideki payı gelişmiş ülkelere göre daha fazladır. Bir ülke geliştikçe tarımsal gelirin toplam gelir içindeki payı azalır ve tarımda çalışan nüfusun toplam nüfus içerisindeki oranı azalır. (Bu durum tarımsal üretimin ve tarımsal gelirin azaldığı anlamına gelmez, diğer sektörlerde çalışan nüfus ve diğer sektörlerden elde edilen gelirin arttığı anlamına gelir.) Yaş yapısı Nüfusun yaş gruplarına dağılışını ifade eder. Nüfusun yaş yapısı; ülkenin demografik ve sosyoekonomik özellikleri hakkında bilgi verir yaş: yaş : 65+ yaş: Bağımlı nüfus: Çalışma çağı dışında kalan nüfus. Çocuk nüfusa genç bağımlı nüfus, yaşlı nüfusa yaşlı bağımlı nüfus denir. Geri kalmış ülkelere kıyasla gelişmiş ülkelerde toplam nüfus içerisinde nüfusun payı fazla, nüfusun payı ise azdır. Demografik yatırım: Eğitim, beslenme, barınma, sağlık gibi alanlarda yapılması zorunlu olan yatırımlarıdır. Nüfus artış hızı fazla ise mevcut demografik altyapı yetersiz kalır ve yenilerine duyulan ihtiyaç artar. Nüfusun yaşlı olduğu ülkelerde sosyal güvenlik ve sağlık sistemlerine duyulan ihtiyaç artarken, genç nüfuslu ülkelerde eğitim sisteminin yükü fazladır. Gelişmiş ülkelerin ekonomisi bu yatırımları rahatlıkla karşılayabilirken, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeler bu yatırımları yapmakta zorlanır. Bağımlı nüfus fazla ise demografik yatırımlara duyulan ihtiyaç da dır. Aktif Nüfus: Aktif nüfus, çalışan nüfus veya faal nüfus olarak da adlandırılır yaş arasındaki nüfusa çalışma çağındaki nüfus denilmektedir. Bu nüfusun hepsi bir işte çalışmamaktadır. Çalışabilecek yaştaki nüfus içinde, çalışan nüfus oranı ne kadar çoksa, işsizlik oranı o kadar azdır. Genellikle, sanayileşmiş ve buna bağlı olarak gelişmiş ülkelerde işsizlik az iken, az gelişmiş ülkelerde işsizlik fazladır. Bir ülkenin nüfus piramidi, o ülkenin; nüfus miktarı, cinsiyet durumu, nüfusun yaş gruplarına dağılımı, ortalama yaşam süresi, doğum ve ölüm oranları, ülkenin gelişmişlik seviyesi gibi konularda bilgi verir. Her ülkenin nüfusu kendine has özellikler göstermekle beraber, nüfus piramitleri genelde beş gruba ayrılarak incelenir. Düzgün üçgen şekilli piramit Kenarları içe çökük piramit Arıkovanı şeklindeki piramit Düzgün bir üçgene benzeyen bu piramit, yüksek doğum ve ölüm oranlarına sahip ülkelere aittir. Gelişmemiş ülkelerin nüfus piramididir. Sanayi Devrimi öncesi toplumların çoğu bu piramit örneğini yaşamıştır. İngiltere nin 1881, Hindistan ın ise 1961 deki piramitleri bu şekildedir. Günümüzde ise Bangladeş, Çad, Mozambik, Etiyopya, Sudan, Afganistan, Somali gibi geri kalmış, yüksek doğum ve ölüm oranlarının yaşandığı ülkelerde görülmektedir. Kenarları içe çökük ikinci piramit özellikle 0 5 yaş grubundaki ölüm oranlarının düşmeye başladığı, buna karşılık doğum oranlarının yüksek kaldığı ülkelerin tipik piramididir. Gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramididir. Bu tip İran, Nijerya, Meksika ve Peru gibi, gelişmekte olan ülkelere özgüdür. Arıkovanı şeklindeki bu tip piramit düşük doğum oranı (dar bir taban) ve düşük ölüm oranı (en gençten en yaşlıya doğru yaş grupları çok az belirgin) olan ülkelere aittir. Durağanlık söz konusudur. Gelişmiş ülkelerin nüfus piramididir. İsviçre, İngiltere, Almanya, Hollanda gibi gelişmiş ülkeler bu tipe en iyi örneklerdir. Ortalama ömür/beklenen yaşam süresi: bir canlının ortalama ne kadar yaşadığını ortaya koyan istatistiki bir ölçüttür. Ortalama ömür, gelişmiş ülkelerde, gelişmemiş ülkelerde ise dır. Kadınların ortalama ömrü erkeklerden. Ortanca (Medyan) Yaş: Bir nüfus gurubunun yaşları, küçükten büyüğe doğru sıralandığında tam ortada kalan bireyin yaşıdır. Bu durumda toplam nüfusun yarısı bu yaştan büyük, öbür yarısı küçüktür. Doğum oranı düşük olan veya azalan ülkelerde ortanca yaş büyür. Nüfus Piramitleri Nüfusun yaş gruplarına dağılışını göstermede sıklıkla kullanılan cinsiyet-yaş grafiklerine nüfus piramidi denir. Bu grafikler yardımıyla bir ülkenin nüfus yapısı, nüfusun yaş grupları ve bu gruplarda ki nüfusun toplam nüfus içindeki payının anlaşılması daha kolay olmaktadır. Çan şeklindeki piramit Asimetrik şekilli piramit Arı kovanına şeklindeki nüfus piramidine sahip ülkelerin daha sonra doğum oranlarını artırmasıyla ortaya çıkan çan şeklindeki nüfus piramididir. Genişleyen taban son yıllarda doğum oranlarının arttığını göstermektedir. Bu tür piramit Kanada ve ABD gibi gelişmiş ülkelere özgüdür. Bu piramit, doğum oranında hızlı bir düşüş görüldüğü, ölüm oranının da düşük olduğu piramit tipidir. Doğurganlık oranında dikkati çeken hızlı bir düşüşün olduğu yerlerdeki durumu göstermektedir. Bu piramit asimetrik özellik gösterir. Japonya nın nüfus piramidi yaklaşık olarak son kırk yıldır daralmakta olan bir tabana sahiptir. Piramitlerle ilgili olarak adresinden yararlanılmıştır. Nüfus piramitlerinde düşey eksen yaş gruplarını yatay eksen cinsiyetleri ve nüfus miktarını gösterir. Bilginize: adresinden merak ettiğiniz ülkelerin geçmişteki ve günümüzdeki nüfus piramitlerini inceleyebilir geleceği dönük tahminleri görebilirsiniz.

3 DÜNYA NÜFUSUNUN ALANSAL DAĞILIŞI Nüfus yeryüzüne dengeli dağılmamıştır. Nüfusun dağılışını sınırlandıran en önemli faktör denizler ve okyanuslar ile buzullardır. Nüfusun karalar üzerinde dağılışını etkileyen en önemli doğal faktörler ise iklim ve yer şekilleridir. Dünya nüfusunun yarısından fazlası kıtasında yaşamaktadır. (Yerleşmeye elverişli karaların çoğu bu kıtadadır.) Nüfusun çoğu iklimin elverişli olduğu kuşakta yaşamaktadır. Nüfusun çoğu yarım kürededir. (Karaların çoğu burada) yerleşik hayat yoktur. İnsanlar yerleşmek için daha çok elverişli olduğu, toprakların olduğu ve sahaları tercih etmektedirler. bölgeleri iç bölgelere göre daha fazla nüfuslanmıştır. Ekvatoral bölgede insanlar metreden daha yüksek olan yerleri tercih ederler. ( sahalarda gür ormanlar, bataklıklar, yüksek sıcaklık ve nem olduğundan) kaynaklarının az olduğu çöl bölgeleri ve yüksek seyrek nüfuslanmışlardır. Verimli olduğu akarsu havzaları sık nüfuslanmıştır. Yukarıdaki tabloda yılları arasında bazı dönemlerde kıtaların ve dünyanın toplam nüfusu gösterilmiştir. Buna göre; Nüfusun en kalabalık olduğu kıta hep ; Nüfusun en az olduğu kıta hep ; Afrika kıtasının nüfusu yılında Avrupa yı geçmiş, Amerika kıtasında nüfusun artışında önemli rolü vardır, Verilen dönemde nüfusu oransal olarak en çok artan kıta, miktar olarak en çok artan kıta ise olmuştur. İnsanlar madencilik, enerji üretimi, askeri nedenler gibi farklı amaçlarla normal koşullarda yerleşmenin uygun olmadığı sahalarda neredeyse tüm ihtiyaçları dışardan karşılayarak da yerleşmeler oluşturmuşlardır. Rusya'da Ust Nera şehri halkı her zaman soğuk havada yaşamanın gerçekten ne demek olduğunu bilir. Sıcaklık düzenli olarak -60 dereceye, sık sık da -71 derecenin altına düşer yıllık permafrost ovasında yerleşmiş ve yılda 8 ay Arktik hava Antisiklonunun etkisi altındaki şehir yeryüzünde sürekli yerleşilmiş en soğuk şehirdir. Sıcaklık ancak -50 dereceye düştüğünde açık hava faaliyetlerine son verilir, okullar ise -55 derecede kapanır. Bununla birlikte üç kapının, üç pencerenin arkasında ve üzerlerinde iki kat iç çamaşırıyla Ust Nera'da yaklaşık kişi yaşamaktadır. (Tümertekin-Özgüç, Beşeri Coğrafya) Ust Nera kentinde yerleşilmesinin temel sebebi altın madenidir. (Ust Nera nın koordinatları: K D) Nüfus Yoğunluğu Nüfus yoğunluğu deyince genel olarak birim alana düşen insan sayısı akla gelir. Nüfus yoğunluğu aritmetik nüfus yoğunluğu, tarımsal nüfus yoğunluğu ve fizyolojik yoğunluk olmak üzere üç şekilde ifade edilir. Nüfusun Seyrek Olduğu Yerler ve Nedenleri Çöller (Kuzey Afrika, Avustralya nın iç kesimleri vs.): Amazon ve Kongo Havzası : Kutuplar çevresi (Alaska, Kanada, Grönland, İskandinavya, Sibirya): Yüksek dağlar (Himalayalar, Kayalık ve And Dağları): Nüfusun Yoğun Olduğu Yerler ve Nedenleri Batı ve Güney Avrupa: Amerika nın Doğu ve Batı kıyıları: Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya (Hindistan, Endonezya, Çin vs.) : Japonya: Mısır da Nil Havzası: Sahra Altı Afrika ve Gine Körfezinin kuzeyi:

4 DÜNYA NÜFUSUNUN TARİHSEL ARTIŞI VE DEĞİŞİMİ Tablo 1: Bazı kıta ve ülkelerin doğum ve ölüm oranları (2010) Geçmişten günümüze dünya nüfusu genel olarak bir artış eğilimindedir. Bu genel durumun yanında tarihsel süreçte nüfus artış hızında büyük artışlara neden olan sıçrama dönemleri yaşanmıştır. Bu sıçrama dönemleri; yapımının keşfi, hayvanların evcilleştirilmesi ve keşfi, devrimidir. Sanayi devrimi ilk olarak İngiltere de başlamış ve önce Avrupa ya daha sonra da etkileri dünyaya yayılmıştır. Sanayi devrimi ile birlikte; ve koşulları iyileşmiş oranları azalmıştır. Çocuk iş gücüne duyulan ihtiyaç ve hala devam eden yüksek doğum oranlarının etkisiyle önce Avrupa da sonra tüm dünyada nüfus büyük bir hızla artmaya başlamıştır. Dünya nüfusunda özellikle 1950 yılından sonra büyük artışlar olmuştur, bu artış olarak adlandırılır. yılından sonra dünyada nüfus artış hızı azalmaya başlamıştır. Bu durumun başlıca nedenleri; kentleşme, kadının iş hayatına girmesi, evlilik yaşının yükselmesi, nüfus planlaması uygulamaları, doğum kontrol yöntemlerinin gelişmesi ve ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesidir. Yapılan araştırmalar dünyada nüfus artışının yıl kadar süreceğini, sonra duraklayacağını milyar civarında da sabitleneceğini göstermektedir. Nüfus Artışı Sınırları belli alanda, belli bir süre içinde nüfus sayısındaki değişime nüfus artışı denir. Nüfus artışı yüzde (%) veya binde ( ) olarak ifade edilir. Nüfus miktarındaki değişimleri doğum ve ölüm oranları arasındaki fark ile göçler belirler. Nüfus artışı doğal nüfus artışı ve gerçek nüfus artışı olmak üzere iki şekilde ifade edilir. Sadece doğum ve ölüm oranları kullanılarak hesaplanan nüfus artışına denir. (Doğal nüfus artışı=doğumlar Ölümler) Doğum ve ölümlerin yanında göçlerle birlikte meydana gelen nüfus artışına ise denir. (Gerçek nüfus artışı=doğumlar Ölümler +Göçler) Doğal nüfus artışı gerçek nüfus artışından az olan bölgeler genellikle veren bölgeler iken, gerçek nüfus artışı doğal nüfus artışından fazla olan bölgeler alan bölgelerdir. Aşağıdaki tablodan yararlanarak verilen soruları cevaplayalım: Jamaika Hong-Kong Doğum 27 Doğum 18 Ölüm 6 Ölüm 5 Doğal artış Doğal artış Gerçek artış 12 Gerçek artış 33 Verilen bölgelerden hangisi göç alır: Verilen bölgelerden hangisi göç verir: Hangisinin ekonomik olarak daha gelişmiş olduğu söylenebilir: Hangisinin nüfusu daha fazladır: Hangisinde gerçek nüfus artış hızı daha fazladır: Hangisinde nüfus artış miktarı daha fazladır: Nüfus artışını etkileyen faktörler: Ana faktörler: Doğumlar, Ölümler, Göçler Ana faktörleri etkileyen yan faktörler: Beslenme olanakları Savaşlar, göçler ve doğal afetler Eğitim ve kültür seviyesi: Eğitim seviyesi yükseldikçe doğum oranları azalır. Sağlık hizmetleri Nüfus politikaları Nüfus planlamaları Yaşam standartları Kadının iş hayatına girmesi gibi faktörler ülkelerin nüfus artış hızını etkilemektedir. Yukarıdaki tablodan da yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayalım: Doğum oranı en fazla olan kıta, en az olan kıta ise dır. Afrika da ölüm oranları neden yüksektir? Avrupa da ölüm oranları neden yüksektir? Dünyada nüfus artış hızı en fazla olan kıta, dır. Dünya genelinde kadın başına düşen çocuk sayısı giderek. Bebek ve Çocuk Ölümleri Hızlı nüfus artışı, teknoloji ve tıbbın ilerlemesi sayesinde ölüm oranlarının azalmasıyla gerçekleşmiştir. Sağlık önlemlerinin gelişmesi, daha iyi beslenme, hastalıklara karşı aşıların ve antibiyotiklerin keşfi, sağlık hizmetlerindeki iyileşmeler gibi gelişmelere bağlı olarak ölümler, özellikle de bebek ölümleri, hızla düşmüştür yılında 5 yaş altı çocuk ölümler en çok Afrika da ( 149), en az Kuzey Amerika da ( 11) gerçekleşti. Aynı yıl, 5 yaş altında hayatını kaybeden 10,4 milyon çocuktan 5,09 milyonu Afrika dan, 4,82 milyonu Asya dandı, yani toplam çocuk ölümlerinin %95 i bu iki kıtada yaşandı. Ölüm hızı kalkınmışlık ve refah seviyesine; yaş, cinsiyet gruplarına; ikamet edilen yere (kent/köy) ; evlilik durumu ve sosyoekonomik seviyeye bağlı olarak değişiklik gösterir. Bebek patlaması (baby boom): arasında doğurganlık ciddi ölçüde arttı. Savaş sonrası doğum oranlarında yaşanan bu artış bebek patlaması olarak adlandırılır. Bebek durgunluğu (baby-bust): Doğurganlık 1960 larda 2,5 iken, 1975 sonrasında 1,7-1,8 e düştü lardan itibaren kültürel değişim ve tıptaki gelişmelerle doğurganlık süresi uzasa da doğumların oranı artmadı. Yaşlı patlaması (papy boom): Fransız Demografik Araştırmalar Kurumu na göre 2004 te %22 olan 60 yaş üstü nüfusun oranı, 2040 da %35 olacak. Gelecekte yaşlı nüfus oranı geçmişe göre fazla olacaktır. Bunun da sosyoekonomik yansımaları olacak. Gelişmiş ülkeler bu etkileri şimdiden yaşıyorlar. Avrupa da yaşlanma, bağımlılık oranını (15 yaş altı ve 65 yaş üstü nüfusun çalışma çağındaki nüfusa oranı) altüst ediyor te Avrupa ülkelerinde çalışma yaşındaki 4 kişiye 1 yaşlı nüfus düşüyorken, 2050 de bu 2 ye 1 olacak. Yani faal nüfusun yükü ağırlaşacak. Dünya Yaşlanma Konseyi nin (The World Aging Council) Türkiye Başkanı Kemal Aydın a göre, Türkiye de yaşlanma hızı endişe verici düzeye çıkmıştır: ''Türkiye Endonezya'dan sonra dünyanın en hızlı yaşlanan ikinci ülkesi. Yani batının yılda yakaladığı yaşlılık oranını biz yılda yakalamış olacağız. Bundan 5-10 yıl öncesine kadar Türkiye'deki yaşlı oranı % 4'tü, ama şimdi % 7.1'e çıktı. Batıda bu kadar iki katına çıkmak yılda olmuş, bizde ise 15 yılda gerçekleşmiş. Şu an 6 milyon yaşlı nüfusumuz var bu sayının 2020 yılında 12 milyona ulaşmasını bekliyoruz. Bu Avrupa'daki 6-7 ülke nüfusundan daha fazla. Ancak Türkiye'de yaşlılara yönelik yeterli çalışma yapılmıyor. Türkiye'deki 6 milyon yaşlıdan 1 milyonunun acil bakıma ihtiyacı var.'' (05 Ekim 2010 Salı /

5 Hızlı Nüfus Artışının Olumsuz Etkileri Tüketim artar. İhracat azalır, ithalat artar. Demografik yatırımlar artar. Tasarruflar azalır. Kalkınma hızı yavaşlar. Kişi başına düşen milli gelir azalır. Konut sıkıntısı yaşanır, gecekondulaşma artar. İşsizlik artar. İç ve dış göçler artar. Tarım alanlarının amaç dışı kullanımı artar. Çevre sorunları artar. Yukarıdaki grafikte Dünya da yılları arasındaki nüfus artış hızı ve yılları arasındaki nüfus artış hızına dair tahminler gösterilmiştir. Buna göre; arasında II. Dünya Savaşı nın etkisiyle nüfus artış hızı azaldı döneminde nüfus artış hızında keskin bir düşüş yaşanmasının sebebi Çin in Büyük Atılım politikalarına bağlı olarak ölüm oranlarında yaşanan büyük artıştır sonrasında nüfus artış hızı bu durumun sebebi sonrasında nüfus artış hızı bir eğilimine girmiştir. Bu da doğum oranlarının anlamına gelir sonrasında doğum oranlarının azalmasının sebepleri: sonrasında doğum oranları azalmasına rağmen büyük nüfus artışları yaşanmasının sebepleri:. Gelecekte dünya nüfus artış hızındaki azalmanın devam edeceği düşünülmektedir. Nüfus artış hızının azalması dünya nüfusunun yaşlanmasına, ortanca yaşın sebep olmaktadır. Demografik Geçiş Kuramı Demograflar, ulusların nüfusunun nasıl değiştiğini anlatırken, demografik geçiş kuramı adı verilen bir model geliştirmişlerdir. Buna göre, modernleşme sürecinde nüfus artışı önce yüksek, sonra yavaş ve en sonunda da düşük hale gelir. Bu gelişimin her toplum için kaçınılmaz olduğu iddia edilir. Nüfusun ikiye katlanma süresi Nüfusun belli bir artış hızı ile ikiye katlanması için gereken süredir. Nüfus artış hızı ne kadar fazla ise ikiye katlanma süresi o kadar azdır. Nüfus artış hızı yüzde 1 olan bir yer için 70 sene gerekirken, yüzde 4 olan bir yerin ikiye katlanması için yaklaşık olarak 18 sene gerekir. Tablo 2: Doğum oranı en fazla olan ülkeler (2014) Sıra Ülke Doğum oranı ( ) 1 Nijer Mali Uganda Zambiya Burkina Faso Burundi Malawi Somali Angola Afganistan Hızlı Nüfus Artışının Olumlu Etkileri Mal ve hizmetlere talep artar. Piyasa genişler, yeni yatırım sahaları açılır. Üretim ve vergi gelirleri artar Ülke savunmasına katkısı olur. İşçi ücretleri düşer. Dolayısıyla üretim maliyeti azalır. Nüfus Artış Hızının Düşmesinin Olumlu Etkileri Anne ve bebeklerin sağlık düzeyleri yükselir. Yaşam standartları yükselir. Sağlık ve eğitim hizmetlerinin kalitesi artar. Tasarruflar artar. Kişi başına düşen milli gelir artar. Nüfus Artış Hızının Düşmesinin Olumsuz Etkileri Uzun vadede yaşlı nüfus artar ve nüfus dinamizmini kaybeder. Yaşlı nüfus artarken, çalışma çağındaki nüfus ve genç nüfus azalır, bu durum işgücü yetersizliğine neden olur. Yaşlı/Emekli nüfusun artması çalışan nüfus üzerindeki yükü artırır. Sosyal güvenlik ve sağlık sistemine daha fazla yük biner. Malthus un Nüfus Teorisi Thomas Robert Malthus ( ) XIX. yüzyıl iktisadi, siyasi ve sosyal düşünce sistemlerini büyük çapta etkileyen ünlü bir İngiliz düşünürüdür. Malthus un döneminde sanayileşmenin etkisiyle yığın üretim, görülmemiş bir şekilde artarak emeğe olan talep azalmış ücretler düşmüştü larda İngiltere, tarihinde görülmemiş şekilde hızlı nüfus artışı olmuştu. Sanayiciler, birçok yetişkin işsiz dolaşırken birim maliyeti düşürmek için kadın ve çocukları fabrikalarında istihdam ederek ağır işlerde çalıştırıyorlardı. Şehirler işsiz, aç ve sefalet içinde yaşayan insanlarla dolup taşıyordu. Böyle bir dönemde Malthus, "An Essay on the Principle of Population"adlı eserinin ilk baskısını yaptı(1798). İleri sürdüğü teoriye göre nüfus 1, 2, 4, 8, 16, şeklinde geometrik dizi halinde artarken, gıda maddeleri 1, 2, 3, 4, 5, 6... olarak aritmetik dizi biçiminde artmaktadır. Özellikle Amerika'daki nüfus artışını örnek alan Malthus, nüfusun serbest bırakıldığı takdirde, her yirmi beş yılda bir kat artacağını ileri sürmüştür. O na göre bu durum, nüfusla gıda maddeleri arasındaki dengeyi bozmaktadır. Malthus daha sonra 1803 te aynı eserinin ikinci baskısında eklemeler yaparak dengeyi sağlamak için insanların geç evlenerek ve doğum sayısını azaltarak önüne geçebileceğini ancak, bunun ahlak dışı önlemler olduğunu söylemektedir Her halükarda gelişmemiş toplumların nüfus artışının devam edeceğini ve dengesizliğin artacağını söyleyerek; gıda kıtlığı, savaş, doğal afetler, çocuk ölümleri ve hastalıklarla fazla nüfusun telef olacağını belirtmiştir. Malthus a göre bunlar doğa yasalarından çıkan kontrollerdir. Gıda maddelerinin artışının nüfus artışına yetişmeyeceği teorisini "Azalan Verimler Yasası"na dayandırarak geliştirmiştir. Bu yasaya göre toprağın verimi, kullanılan sermaye malları ve yeni üretim yöntemleri ile belli bir düzeye kadar artırılabilir. Marjinal seviyeye ulaştıktan sonra yeni sermaye mallarının kullanımı verimi daha fazla artırmayacaktır. Malthus, nüfus ile ücret düzeyi arasında da ilişki bulunduğunu öne sürer. Nüfus artışı, emek arzını artırdığı için ücretlerin düşmesine yol açacaktır. Ücretler işçilerin dayanabilecekleri maksimum düzeye kadar düşecektir. Ücret düzeyinin "Asgari Geçim Düzeyi"nin altına düşmesiyle sefalet ve hastalık artacak, dolayısıyla emek arzı azalacak, ücretler ise yeniden yükselecektir. Malthus, yiyecek arzı üzerinde teknolojinin etkisini tam olarak değerlendirememiştir. Malthus'tan günümüze, nüfusun önemli ölçüde artması, yaşam süresinin neredeyse iki katına çıkması, teknolojik yenilikler, ekonomik, sosyal ve kültürel etkenlere bağlı olarak nüfus artış hızının değişmesi, kıtlık ve açlığın daha çok siyasal karışıklıklar nedeniyle gündeme gelmesi Malthus'un nüfus ile ilgili teorisinin etkisini azaltmıştır. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Haşimi GÜNEŞ