ELAZIÐ BELEDÝYESÝ STRATEJÝK PLANI

Transkript

1 ELAZIÐ BELEDÝYESÝ PLANI

2 T.C. ELAZIÐ BELEDÝYESÝ PLANI

3 ÝÇÝNDEKÝLER T.C. ELAZIÐ BELEDÝYESÝ STATEJÝK PLANI Genel Yayýn Yönetmeni Namýk ÖCALAN Mali Hizmetler Müd. V. Teknik Hazýrlýk Mehmet Sait DEMÝROÐLU Grafik - Tasarým Muammer EKMEKÇÝ Baský Tlf.: Fax :: (0424) Gazi C.Horasan S. No:8/A ELAZIÐ info@elifofset.com.tr Baþkanýn Sunuþu... 1.Genel Bilgile r 1.1.Elazýð'ýn Tarihi Elazýð'ýn Konumu 1.3.Kültür Tarihi 1.4.Harput ve Elazýð Adýnýn Kaynaðý Elazýð'da Ulaþým. 1.6.Elazýð'da Nüfus 1.7.Coðrafi Yapý 1.8.Elazýð'ýn Ýlçeleri 1.9.Elazýð'da Turizm.. 2.Elazýð Belediyesinin Tarihçesi 2.1.Kronolojik Sýraya Göre Elazýð Belediye Baþkanlarý Kurumsal Yapý.. 3.Stratejik Planýn Yasal Dayanaðý. 4.Stratejik Plan Çalýþmalarý Strateji Nedir 4.2.Belediyelerde Stratejik Planlama 4.3.Elazýð Belediyesinde Stratejik Plan Çalýþmalarý. 5.Mevcut Durum Yýlý Mali Bilgiler.. 6.Personel Yapýsý. 7.Geleceðe Bakýþ. 8.Neredeyiz? Nereye Ulaþmak Ýstiyoruz?... 9.Stratejik Amaç ve Hedefler. 9.1.Özel Kalem Yazý Ýþleri Basýn ve Halkla Ýliþkiler 9.4.Fen Ýþleri Ýmar ve Þehircilik 9.6.Ýtfaiye. 9.7.Kültür ve Sosyal Ýþler 9.8.Park ve Bahçeler. 9.9.Temizlik Ýþleri 9.10.Veteriner Ýþleri Zabýta Etüd Proje Ýþletme ve Ýþtirakler 9.14.Mali Hizmetler Mezarlýklar Destek Hizmetleri 9.17.Çevre Koruma 9.18.Yapý Kontrol Ulaþtýrma I Stratejik Planý

4 BAÞKAN'IN SUNUÞU Bugün dünyada ve ülkemizde toplumsal yapý ve iliþkileri derinden etkileyen hýzlý bir deðiþim ve dönüþüm yaþanmaktadýr. 20. Yüzyýlýn sonlarýna doðru baþlayan ve tüm hýzýyla devam eden bu deðiþim ve dönüþüm süreci her alanda olduðu gibi ülkemizin kamu yönetimi üzerinde de derin izler býrakmýþtýr. Bir dönüþüm ve geliþim projesi olarak ele aldýðýmýz Stratejik Plan çalýþmasý, belediyemiz kaynaklarýndan daha verimli ve etkin düzeyde yararlanmak, çaðýn hýzla deðiþen þartlarýyla uyumlu ileri ve çaðdaþ bir yapýya sahip olmak amacýný içermektedir Sayýlý Belediye Kanunu ve Performans Esaslý Bütçeleme Sistemine geçilmesi sonucunda 5018 Sayýlý Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu idaremizde stratejik plan çalýþmalarýný gerekli kýlmaktadýr. Bu kapsamda belediye olarak çaðdaþ hizmet uygulamalarýný sunmak ve yönetim sürecini halkýmýzla paylaþmak amacýyla Elazýð Belediyesi Stratejik Planý hazýrlanmýþtýr. Stratejik planla Elazýð Belediyesi'nin mücavir alanlarý içerisinde yaþayan insanlar ile kamu kurum ve kuruluþlarýna yönelik baþta kentsel yapý olmak üzere temel ihtiyaçlarýný karþýlamak; kaynaklarý toplumun tüm kesimlerine yönelik olarak, sosyal adalet anlayýþý içerisinde eþit bir þekilde daðýtmak, Doðunun Parlayan Yýldýzý Elazýð imajýný daha ileri bir seviyeye taþýmaktýr. Stratejik plan belediyemiz personellerinden oluþturduðumuz uzman bir ekip tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Bu süreçte hem belediye içerisindeki birim ve personellerimizden hem de belediye dýþýndaki kamu kurum ve kuruluþlarý ile sivil toplum örgütlerinin destek ve katkýlarý alýnarak ideal bir stratejik plan ortaya konulmaya çalýþýlmýþtýr. Bu baðlamda belediyemizin daha baþarýlý bir belediye olmasý için özveriyle çalýþan baþkan yardýmcýlarýma, müdürlerime, özellikle çalýþmalardaki üstün ve yoðun gayretlerinden dolayý Stratejik Plan Taslaðý çalýþmalarýnda yer alan Stratejik Planlama Ekibi ne gayretleri için teþekkür ederim M.Süleyman SELMANOÐLU Elazýð Belediye Baþkaný Stratejik Planý

5 GENEL BÝLGÝLER 1. GENEL BÝLGÝLER 1.1. ELAZIÐ'IN TARÝHÝ Elazýð, Doðu Anadolu'da Tarihi Harput Kalesinin bulunduðu tepenin eteðinde kurulmuþ bir þehirdir. Deniz seviyesinden 1067 metre yükseklikte bulunan þehir hafif meyilli bir zemin üzerindedir. Elazýð'ýn yerleþim yeri olarak tarihi yeni olmakla beraber bölgenin tarihi oldukça eskidir. Bu nedenle Elazýð tarihini onun menþei sayabileceðimiz Harput'un tarihi ile birlikte ele almamýz gerekir. Mevcut tarihi kaynaklara göre Harput'un en eski sakinleri M.Ö yýllarýndan itibaren Doðu Anadolu'ya yerleþen Hurrilerdir. Yine tarihi kayýtlara göre Hurrilerden sonra bölgenin Hitit hakimiyeti altýna girdiðini görmekteyiz. Çok uzun sürmeyen Hitit hakimiyetinden sonra M.Ö. 9. Asýrdan itibaren Doðu Anadolu'da devlet kuran Urartular Harput'ta uzun süre hüküm sürmüþtür. Bugün bile tarihi heybetiyle ayakta duran Harput Kalesi Urartu devrinin izlerini taþýmaktadýr. Kale'de kaya içine oyulmuþ merdivenler, tünel ve hücrelerle su yolu bulunduðu tespit edilmiþtir. M.Ö. 9. Asýrdan beri bu kalesiyle müstahkem mevkii olarak bilinen Harput, en az 4000 yýllýk bir maziye sahip bulunmaktadýr. Harput isminin ilk hecesi olan Har, taþ (kaya) anlamýna, son hecesi olan put (berd) ise kale anlamýna gelmektedir. Günümüz Türkçesi ile Taþ Kale anlamýný taþýmaktadýr. Harput'un tarihini biraz daha derinliðine incelediðimizde, M.S. 1. asýrdan 3. asra kadar, zaman zaman Romalýlarýn siyasi ve askeri nüfuzunda kaldýðýný görmekteyiz. Ancak Romalýlarý Anadolu'dan çýkarmak için uzun ve çetin mücadeleler yapan Pontus Kralý Mithradates devrinde ve ondan sonraki zamanlarda bir takým eller deðiþtirdiði de bilinmektedir. Bununla beraber, Miladi 3. asýrda, Ýmparator Dioclatianus zamanýndan itibaren Harput bölgesi tamamen Roma Ýmparatorluðuna baðlanmýþtýr. Daha sonra Sasanilerle, Bizanslýlar arasýnda devam eden harplerde daima ihtilaf hududu olarak görülen ve zaman zaman Sasanilerin, zaman zaman Bizanslýlarýn hakimiyetine girerek el deðiþtiren Harput'ta Bizans hakimiyetinin ilk devresi 7. asrýn ortalarýna rastlar. Ancak Hz. Ömer zamanýnda Suriye ve Irak'ý ele geçiren Araplarýn 7. asrin ortalarýna doðru Harput ve çevresini de zaptettiklerini görüyoruz. Bu þekilde baþlayan Arap hakimiyeti, 10. asrin ortalarýna kadar devam etmiþtir. Romalýlar devrinde olduðu gibi, Araplar devrinde de Harput'ta etkin bir ize rastlanmamýþtýr. Bölge, daha çok Bizans ve Arap siyasi ve askeri gücünün gövde gösterilerine sahne olmuþtur. Harput'un Bizanslýlarýn hakimiyetine ikinci defa geçiþi 10. asra rastlar. Bizanslýlarýn Ýslam alemine karþý giriþtikleri büyük seferlerin ilk hedefi daima Harput olmuþtur. Nitekim, ilk taarruzda Bizanslýlar Harput'u ele geçirmiþler ve burada bir vilayet teþkilatý kurarak kaleleri tahkim etmiþlerdir. Bizans tarihinde Harput, bugünkü söyleyiþe çok yakýn olarak Harpote diye geçmektedir. Aslýnda Harput bölgesi de Mesopotamia olarak adlandýrýlmaktadýr. Harput'ta Bizans hâkimiyeti aþaðý yukarý 11. asrin sonuna kadar devam etmiþtir ELAZIÐ'IN KONUMU Elazýð, Fýrat Havzasýnýn Yukarý Fýrat Bölümü nde yer alan bir Doðu Anadolu kentidir. Þehrin denizden yüksekliði ortalama l067 metredir. Batýdan Malatya, doðudan Bingöl, kuzeyden Tunceli, kuzeybatýdan Erzincan, güneyden ise Diyarbakýr illeri ile çevrelenmiþtir. Yüzölçümü 9153 Km2 olup, Türkiye topraklarýnýn % 0.12'sini oluþturmaktadýr. Tektonik bir alanda yer alan topraklarý, doðu ve güneyden, Güneydoðu Toroslarýn batý uzantýlarýyla, kuzey ve batýdan ise Keban ve Karakaya baraj gölleriyle çevrili bulunmaktadýr Stratejik Planý 1

6 GENEL BÝLGÝLER KÜLTÜR TARÝHÝ Bugünkü Elazýð 1834 yýlýnda tarihi Harput'un bir mezrasý olan ve "mezre" diye anýlan ovaya nakledilmesiyle kurulmuþtur. Cumhuriyet döneminde ise geliþmesine devam ettirerek geliþen ve Doðu Anadolu'nun önemli merkezlerinden birisi olan Elazýð, kültür tarihi ve yerleþme tarihi açýsýndan büyük önem arz eder. Bilim adamlarýnýn yer deðiþtiren þehirler arasýnda saydýðý Elazýð, 1937 yýlýnda bugünkü ismini almýþtýr. Harput; Sultan Aziz döneminde Mamüret'ül-Aziz ismin alýncaya kadar Harput ismiyle bilinmiþ ve tarihe mal olmuþtur. Bu nedenlerle Elazýð'ý anlatýrken onun menþeini oluþturan Harput'dan bahsetmek ve hatta birisinin ismi anýldýðýnda diðeri anlamak mecburiyeti var gibidir. Elazýð (Harput) ve çevresi çok eski bir yerleþme bölgesidir. Yöre hakkýnda ilk yazýlý belgeler M.Ö.2000 yýllarýna rastlar. Ancak 1967 yýlýnda Keban Barajý'nýn yapýmý nedeniyle oluþacak olan göl sahasýnda yapýlan arkeolojik kazý ve etnografik araþtýrmalardan elde edilen buluntular, yörenin paleolitik (eski taþ)devrine ulaþan bir iskan sahasý olduðunu ortaya çýkarmýþtýr. Nitekim Elazýð'ýn Murat ve Karasu'nun birleþmesinden oluþan Fýrat Nehrinin çizdiði yay içinde sulak ve verimli bir ova üzerine kurulmasý,yöreyi yerleþmeye elveriþli kýlmýþtýr. Elazýð(Harput)'ýn yazýlý tarihi hakkýnda ilk bilgilerin Hitit tabletlerinden almaktayýz. Buna göre yörenin ilk sakinleri Mitanni adýnda bir devler kuran Hurriler olmuþtur. M.Ö.III ve IV bin yýllarýnda bölgede Subarlar'ýn yaþadýklarý ve Fýrat isminin bunlar tarafýndan verildiði ileri sürülmüþtür. Subarlar'ýn Hurriler'le ayný kökten geldikleri ve yeryüzünde madeni ilk iþleyen kavim olduklarý bilinmektedir. Hatta iþlenen madenlerin Mezopotamya'ya da ihraç edildiði anlaþýlmaktadýr. Mezopotamya'da geliþen kültürlerin kökenini burada aramanýn daha doðru olacaðý kanaatindedirler. Hurrilerden sonra M.Ö.2000 yýllarýnda yöreye IÞUVA adý veren, tarýmda ve dokuma sanatýnda ileri olan Hititler hakim olmuþlardýr. Hititlerin yöredeki egemenliðine çivi yazýsýný kullanan ve taþ oymacýlýðý konusunda ileri olan Urartular son vermiþtir. Günümüzde de ayakta olan Harput Kalesini ilk yapanlarýn Urartular olduðu ileri sürülmektedir. M.S. 1. Asýrla 3. Asýr kadar Harput'a hâkim olan Romalýlar, madencilikte ileri olup yörede maden iþletmeleri kurmuþlar Harput ve civarýnda azda olsa bir þehir hayatýnýn ortaya çýkmasýna vesile olmuþlardýr. Sasaniler'le Bizanslýlar arasýnda zaman zaman el deðiþtiren Harput 7. Asrýn ortalarýnda Bizanslýlarýn eline geçer. Sonra Hz.Ömer zamanýnda Müslüman Araplarýn hâkimiyetine girer. Bu dönemlerde Uluova ve Kuzuova da hayvancýlýk yapýlýyor, insanlar çok sade bir hayat sürüyorlardý. 10.asýrda ikinci defa Harput'u ele geçiren Bizansslýlar burada bir vilayet teþkilatý kurmuþlardýr. 2 Elazýð Belediyesi

7 GENEL BÝLGÝLER Harput ve çevresi 1071 yýlýnda kazanýlan Malazgirt zaferinden sonra 1085 yýlýnda Türkler'in eline geçmiþtir. Harput'taki ilk Türk hâkimiyeti Çubukoðullarý ile baþlar. Bu dönemde Harput'un iskâný ve imarý çalýþmalarý uç verir. Böylelikle günümüze kadar gelen ve sonsuza kadar devam edecek olan Türk hâkimiyeti saðlam temeller üzerine kurulmuþ olur. Anadolu'nun fethine katýlarak, Türkleþmesinde önemli rol oynayan Artukoðullarý, Harput'ta 1113 yýlýndan baþlayýp 1234 yýlýna kadar, yüzyýl sürecek olan bir hâkimiyet kurmuþlardýr. Artukoðullarý'nýn Harput'un kültür tarihi üzerinde önemli bir yeri vardýr.osmanlýlar gibi kayý boyundan olan Artuklular ünlü komutan Belek Gazi'yi yetiþtirmiþ,harput'u bugüne kadar ulaþan Türk-Ýslam eserleriyle süslemeye baþlamýþlardýr. Harput'taki Ulu Cami, Alacalý Camii bu dönemde yapýlmýþlardýr.yine Artukoðullarý döneminde bir hastane, bir çok çeþme,türbe,saray inþa edilmiþtir.harput kalesi önemli bir onarým görmüþ ve bazý eklentiler yapýlmýþtýr. Yine kalenin hemen dibinde Süryani Kilisesinin Artuklu Hükümdarý Fahrettin Karaaslan tarafýndan yapýldýðý kanaati vardýr. Bu dönemde ticaret ve el sanatlarý son derece geliþmiþtir.1185 yýlýnda yapýlan Ahi Musa Mescidi'nin varlýðý Harput'ta bir Ahi Teþkilatý'nýn kurulduðunu göstermektedir. Artuklular dönemi Harput'un bayýndýr hale gelmesiyle birlikte bilim ve sanatta da önemli hamlelerle doludur. Adý bilinmeyen bir yazar matematik kitabý yazmýþ,musikide edebiyatta önemli geliþmeler olmuþtur. Artuklular döneminde Uluova ve Kuzuova da geleneksek usüllerle tarým yapýlmýþtýr. Bu dönemlerde evler genellikle tek katlý ve damlýdýr. Artuklular döneminde Harput bir bilim, kültür,sanat ve ticaret merkezi haline gelmiþtir. Anadolu Selçuklu hükümdarý Alaaddin Keykubat, Artuklularýn egemenliðine son vererek Harput'a hakim olur. Bu dönemde Harput'ta Türk-Ýslam Kültürü tamamen hakimdir. Ticaret, sanat ve kültür þehri olma özelliðini sürdürür. Arap Baba Mescidi bu dönemin eseri olup,mescitteki çini iþçiliði,el sanatlarýnýn ne kadar ileri bir düzeyde olduðunu gösterir. Selçuklular'ýn zayýflama dönemlerinde Harput'a Ýlhanlý akýnlarý oldu. Ýlhanlýlar yörede huzursuzluk yarattýklarý gibi Harput'ta oluþan uygarlýk birikimlerini de önemli ölçüde tahrip etmiþlerdir. Harput'un yaþadýðý en acý ve en talihsiz yýllar bu dönem olmuþtur. Ýlhanlý hâkimiyetinden sonra Harput'a 1339 yýllarýnda baþlayýp 1465 yýlýna kadar sürecek olan Dulkadiroðullarý dönemi baþlar ve bu dönemde Harput Kalesi tekrara onarým görür. Tarihi boyunca bir sýnýr bölgesi ve ihtilaf hududu olarak kalan Harput,1465'de Akkoyunlular'ýn eline geçer ve Osmanlýlara sýnýr oluþturur.uzun Hasan döneminde Ýtalyan gezgini Barbora'ya göre göz kamaþtýrýcý bir kenttir. Akkoyunlular zamanýnda Harput'ta para basýlmýþ, kültür ve sanatta önemli hamleler yapýlmýþ,çok sayýda din adamý,bilim adamý ve sanatkar yetiþmiþtir. Harput 1507 yýlýnda Safaviler'in eline geçmiþ,26 mart 1516 yýlýnda ise Osmanlý Devleti topraklarýna katýlmýþtýr. Osmanlý Devleti zamanýnda en olgun Stratejik Planý 3

8 GENEL BÝLGÝLER devrini yaþar ve Doðu Anadolu 'nun ticaret merkezi olur. Bu dönemde Palu ve Keban'da da önemli eserler yaptýrýlmýþ,keban ve Maden ilçelerinde maden iþletmeciliði oldukça geliþmiþtir. Bu nedenle özellikle Harput'ta bakýr iþletmeciliði geliþmiþ ;bakýr türkülere konu olmuþtur. Harput medreselerinde çok sayýda vasýflý alim ve sanatkar yetiþmiþtir. Yöre insaný divan edebiyatý konularýna hakim olmuþ,fuzuli ve Nedim gibi þairlerimizin þiirlerini bestelemiþlerdir. Medrese kültürü ile, kýr kültürü birbirini yakýndan etkilemiþ aydýn halk tezadý önemli ölçüde ortadan kaldýrmýþtýr. Bu dönemde musikide de önemli geliþmeler olmuþ ve divan geleneði ile halk geleneðinin kaynaþmasýndan oluþmuþ bir müzik kültürü ortaya çýkmýþtýr. Ýpekçilik son derece geliþmiþ, ipek tezgâhlarý ve fabrikalarý kurulmuþtur. Evliya Çelebi Harput'ta 17. Yüzyýlda 600 dükkan,7 ticaret hanýndan,bedesten ve saraçhaneden söz eder. Harput'un çevre köylerinde de el sanatlarý yaygýnlaþmýþtý. Pamuk ve diðer zirai ürünler ekilir, tarým ve hayvancýlýkla birlikte el sanatlarý en önemli geçim kaynaðýný oluþtururdu. Harput 19.yüzyýlda canlýlýðýný korudu.kamus'al-alem'e göre bu dönmede Harput'ta 2670 ev,843 dükkan, 10 camii,10 medrese, 8 kütüphane, 8 kilise,12 han ve 90 hamam bulunmaktaydý. 19. yüzyýlda Harput'ta sanayide uç vermeye baþladý. Osmanlýlar'ýn son zamanlarýnda batýlýlar Harput'a özel bir önem verdiler. Amerikan,Alman ve Fransýz kolejleri kurdular. Bu okullar Harputtaki yaþama biçimini etkilemiþtir. Bu nedenle Harput halkýndan bir çok insan Amerika'ya gidip gelmiþtir. Cevat Fehmi Baþkut'un yazdýðý Harput'ta bir Amerikalý oyunu bu olayý Harput'un son yüzyýldaki çöküþünü anlatýr. Harput,birbirine çok benzeyen sebeplerle tarihe karýþan bir çok eski Türk þehri gibi terk edilmiþtir. Yöneticilerin 1834 yýlýnda askeri ve idari merkezlerini mezraya taþýmalarý,demir yolunun mezreden geçmesi gibi nedenlerle zaman içerisinde Harput bütün fonksiyonlarý ile birilikte taþýnarak bugünkü Elazýð 'ý oluþturmuþtur. Türklerin fethine kadar bir kale þehri olarak kalan Harput,Türklerle birlikte bayýndýr bir þehir haline gelmiþ ve istikrara kavuþmuþtur. Orta Asya'dan kopup gelen Türk insaný,beraberinde getirdiði bilgi birikimi,gelenek,görenekleri ile mahalli kültürlerden de istifade ederek,harput'u çiçek çiçek nakýþlamýþ ve Türk medeniyetinin en hassas, en sevimli ve en yüksek örneklerini yaratmýþtýr. Türklerle birlikte Harput'ta þehirleþme,ticaret,el sanatlarý,dini ve diðer kültürel faaliyetler her geçen gün geliþerek devam etmiþtir. Son derece güçlü þairler, bilim adamlarý,mutasavvýf yetiþtiren Harput,kendine has bir folklor ve edebiyat geliþtirmiþ ve Türk kültür tarihi içerisinde nadide bir yere sahip olmuþtur 4 Elazýð Belediyesi

9 GENEL BÝLGÝLER 1.4. HARPUT VE ELAZIÐ ADININ KAYNAÐI Asur ve Hitit yazýlarýnda Harput'tan söz edilmektedir. Boðazköy'de bulunan Hititler'e ait çivi yazýlý belgelerde Harput yöresine IÞUVA denildiði görülmektedir.m.ö.19. uncu asýrda bulunan Asurlar'a ait çivi yazýlý Kapodokya metinlerinde KARPATA adýyla geçen yerin Harput olduðu söylenmektedir. Urartular döneminde Harput'a KARBERD denilmekte idi. "KAR" taþ, "BERD" ise kale anlamýna gelmektedir. M.Ö.13. asra ait Hitit çivi yazýlý bir vesikada Harput, HARPUTTAÞ olarak adlandýrýlmýþtýr. Vesikada Harputtaþ, Harziuna ülkesinin dört þehrinden birisi olarak gösterilmiþtir. Harputtaþ þehri ile bugünkü Harput'un ayný olduðu konusundaki fikri Prof. Bossert ileri sürmüþtür. M.Ö.9. ve 8. yüzyýlda Hitit kitabelerinde Harput'a HARPUTTAVANAS denilmektedir. M.Ö yýllarýnda Urarturlar Harput'a SUPANI adýný vermiþlerdir. Eski Yunan ve Romalýlar bu kelimeyi SUPHANE ya da SOFEN þeklinde kullanmýþlardýr. Bununla beraber ünlü Alman Coðrafyacýlarýndan "K.Ritter" Harput'un bütün SUPHANE eyaletinin merkezi olarak göstermekte ve bu fikri Lehman Haupt'da muhtemel görmektedir. Arap kaynaklarýnda Harput ve yöresi HÝNZÝT, Ermeni kaynaklarýnda ise HANDZÝT olarak geçmektedir. Arap kaynaklarýnda Ýranlýlar'ýn zapt ettikleri ZIATA CASTELLUM denilen yerin Harput'tan baþka bir yer olmadýðý, ZÝYATA kalesine Araplar'ýn HISN-I ZÝYAT dedikleri, Ziyata'nýn Ziyad'a benzetilmiþ olduðu ve Castellumun'da Arapça kale manasýna gelen HISN kelimesinin karþýlýðý olduðu muhakkaktýr. Harput bir zamanlar bu þekilde isimlendirilmiþ ve Hýsn-ý Ziyat ismi yakýn asýrlara kadar devam etmiþtir. Bazý bilginler Hýsn-ý Ziyat isminin yalnýzca kaleye verildiði, þehre ise HARTABIRT denildiði ve Arapça'ya bu þekilde ve bazen de HATR-EL-BUYUT geçtiði ifade edilmektedir. Harput'un Elazýð'a taþýnmasýyla Elazýð'da oturan insanlar Harput'a "yukarý þehir" demeye baþladýlar. Elazýð'ýn Osmanlý Dönemindeki ilk adý Mezradýr. Elazýð'ýn Sultan AZÝZ zamanýnda bayýndýrlaþtýðý ve buraya MAMURET'ÜL AZÝZ yani "Aziz'in yaptýrdýðý kent" adý verilmektedir. Sonralarý halkýn aðzýnda daha kolay söylenebildiði için ELAZÝZ olarak kullanýlmýþtýr. 17 Kasým 1937'de ELAZÝZ'e gelen Atatürk, þehrin adýnýn ELAZIK olmasýný istemiþ; Atatürk'ün önerisi ve bakanlar kurulu kararý ile Elaziz, Elazýk olarak deðiþtirilmiþtir. Azýk diyarý anlamýna gelen bu kelime, söyleniþ zorluðu nedeniyle 10 Aralýk 1937'de bir bakanlar kurulu kararý ile bugünkü söyleniþ þekliyle "ELAZIÐ" kabul edilmiþtir Stratejik Planý 5

10 ELAZIÐ'DA ULAÞIM 1.5. ELAZIÐ'DA ULAÞIM KARAYOLU ULAÞIMI Ýlin en önemli karayolu baðlantýsý; Ankara - Kayseri - Malatya üzerinden gelerek, Tunceli ve Erzurum'a giden devlet yoludur. Bu karayolunun 156 km.si Elazýð Ýl sýnýrlarý içindedir. Yolun Elazýð - Palu kesiminin 87. km. sindeki Kovancýlar yöresinden kuzeydoðuya ayrýlan bir kol; Bingöl ve Muþ üzerinden Van'a kadar ulaþmaktadýr. Ýlin ikinci önemli devlet yolu Diyarbakýr ve Mardin üzerinden Suriye sýnýrýnda Nusaybin ve Cizre, Irak sýnýrýnda Habur sýnýr kapýlarýna kadar ulaþýr. Elazýð'da karayolu ile yolcu taþýmacýlýðý yapan 3 otobüs firmasýnýn yanýnda, Elazýð'dan transit geçiþ yapan çok sayýda otobüs firmasýnýn olmasý günün her saati, Elazýð'dan diðer illere ve diðer illerden Elazýð'a ulaþýmý son derece kolaylaþtýrmaktadýr DEMÝRYOLU ULAÞIMI : Elazýð Ýl merkezi Malatya'dan gelerek Maden ve Ergani üzerinden Diyarbakýr'a giden demiryoluna 1934 yýlýnda baðlanmýþtýr. Bu hat Elazýð Ýli'nden geçerek Tatvan'a ulaþýr yýlýndan beri Elazýð - Ankara arasýnda Mavi Tren hizmete girmiþtir. Gardan hergün karþýlýklý olarak, Malatya - Gaziantep - Adana ve Mersin'e Fýrat Ekspresi, haftanýn 4 günü 4 Eylül Mavi Treni karþýlýklý Ankara - Elazýð, Elazýð - Ankara, haftanýn 3 günü posta yolcu treni, haftanýn 2 günü Vangölü Ekspresi, haftanýn 1 günü Þam Ekspresi, haftanýn 1 günü Transasya Ekspresi seferleri yapýlmaktadýr. Malatya - Sivas - Kayseri - Ankara - Eskiþehir - Bilecik - Ýstanbul (Haydarpaþa), Kütahya - Balýkesir - Manisa - Ýzmir - Konya - Afyon illerine ekspres treni ile yolcu taþýmacýlýðý gerçekleþtirilmektedir. Elazýð - Malatya arasýnda günlük ortalama 3-4 seferin yapýldýðý gardan ortalama adet yolcu, ton yük taþýmacýlýðý yapýlmaktadýr. Ýl sýnýrlarý içerisindeki demiryolu uzunluðu 272 km olup, Ýl sýnýrlarý dahilinde Kuþsarayý, Pýnarlý, Baskil, Þefkat, Yolçatý, Uluova, Kürk, Gezin, Maden, Yurt, Çaðlar, Konak, Murat baðý, Palu, Beyhan ve Suveren istasyonlarý mevcuttur. 6 Elazýð Belediyesi

11 ELAZIÐ'DA NÜFUS HAVAYOLU ULAÞIMI: Kara ve demiryollarýnýn yanýnda Elazýð'a hava yolu ile de ulaþmak mümkündür. Elazýð'a Türkiye'nin bütün illerinden hergün Ankara baðlantýlý olarak ulaþým imkâný mevcuttur. Elazýð hava meydanýn yapýmýna 1938 yýlýnda baþlanmýþ, 1940 yýlýnda hizmete sunulmuþtur. Meydanýn, 1720X32 m. ebadýnda, 13/31 numaralý 1 adet pisti, 120X18 m. ebadýnda taksirut ve 200X42 m. ebadýnda 1 adet uçak park apronu mevcuttur. Yüzeyi asfalt kaplama olan pistin özel aydýnlatma sistemi 1996 yýlýnda yapýlarak hizmete sunulmasýyla meydandan gece uçuþlarý da gerçekleþtirilebilmektedir. Meydana baðlý Harput VOR istasyonu, yurt içi ve yurt dýþýna sefer yapan hava araçlarýna (transit uçuþlara) hizmet veren VOR / DME cihazlarýyla meydan içerisi de NDB cihazýyla donatýlmýþtýr. Meydanýn þehirden uzaklýðý 12 km olup, ulaþým otobüs ve taksi iþletmeciliði ile saðlanmaktadýr. Meydanda, otopark, kafeterya, VIP / CIP salonlarý da bulunmaktadýr SUYOLU TAÞIMACILIÐI: Keban Baraj Gölü üzerinde Elazýð - Pertek, Elazýð - Çemiþgezek, Elazýð - Aðýn ve Baskil - Malatya arasýnda ulaþým feribotlarla saðlanmaktadýr ELAZIÐDA NÜFUS l TOPLAM ÞEHÝR KÖY Ýlçe Toplam Erkek Kadýn Toplam Erkek Kadýn Toplam Erkek Kadýn Elazýð Merkez Aðýn Alacakaya Arýcak Baskil Karakoçan Keban Kovancýlar Maden Palu Sivrice Toplam Þehir: Ýl ve ilçe merkezleri sýnýrlarý içindeki nüfustur. Köy: Ýl ve ilçe merkezleri sýnýrlarý dýþýnda kalan yerleþim yerlerindeki nüfustu Stratejik Planý 7

12 COÐRAFÝ YAPI 1.7. COÐRAFÝ YAPI Ýlin Konumu: Elazýð ili Doðu Anadolu Bölgesinin güneybatýsýnda, Yukarý Fýrat Bölümünde yer almaktadýr. Toplam alaný 9151 km2 yi bulan ve bu alaný ile Türkiye topraklarýnýn % 0,12 sini meydana getiren il sahasý, 40º 21 ile 38º 30 doðu boylamlarý, 38º 17 ile 39º 11 kuzey enlemleri arasýnda kalmaktadýr. Bu çerçeve içinde þekil olarak kabaca bir dikdörtgene benzeyen Elazýð ili topraklarýnýn D-B doðrultusundaki uzunluðu yaklaþýk 150 km, K-G yönündeki geniþliði ise yaklaþýk 65 km civarýndadýr. Ýli, doðudan Bingöl, kuzeyden Keban Baraj Gölü aracýlýðýyla Tunceli, batý ve güneybatýdan Karakaya Baraj Gölü vasýtasýyla Malatya, güneyden ise Diyarbakýr illerinin arazileri çevrelemektedir. Elazýð, doðusundan, batýsýndan ve güneyinden, Güneydoðu Toroslarýn batý uzantýlarý ile çevrili olup, Güneydoðu Toroslar, Malatya ili sýnýrlarý içinde doðuya doðru uzanarak Elazýð dan geçer. Van gölünün güneyine doðru kývrýmlar halinde devam ederek ülkemizin sýnýrlarýný terkederler. Bu daðlarýn en yüksek noktasýný Ýl in batýsýndaki Hasan Daðlarý (2118 Mt) oluþturur. Harita - 1 Nehirler: Elazýð, akarsu havzasý açýsýndan Ýlin güney kesimi dýþýnda bütünü ile Fýrat Havzasý içinde kalmaktadýr. Fýrat Doðu Anadolu nun en önemli akarsuyudur. Keban ilçesine kadar olan bölümü baþlýca iki ana koldan oluþur. Bunlar Karasu ve Murat Nehirleridir. Elazýð ilinin sularýný ise Murat ve onun kollarý boþaltýr. Murat nehrinin Palu Ýlçesi civarýnda Keban Baraj Gölü ne karýþtýðý noktaya kadar olan uzaklýðý yaklaþýk 500 Km.dir km2 lik akaçlama havzasýyla, Fýrat ýn en önemli koludur. Ýlk kaynaklarýný Ýl sýnýrlarý dýþýndan, Van Gölünün 8 Elazýð Belediyesi

13 COÐRAFÝ YAPI kuzeyindeki Aladað ýn kuzey eteklerinden alýr.sürekli batý yönünde akarak Palu ilçesine ulaþýr ve Keban Baraj Gölüne dökülür. Fýrat nehrinin kollarý olan Murat Irmaðý ile Karasu, Keban Ýlçesinin kuzeyinde birleþir. Bu noktadan sonra oluþan Fýrat Nehri, önce güneybatý yönünde akar. Keban Ýlçesinin Dummu yöresinden sonra Elazýð-Malatya Ýl sýnýrlarýný oluþturacak þekilde geniþ bir yay çizer ve Elazýð-Diyarbakýr sýnýrýna kadar gelir. Toplam uzunluðu 2800 Km. dir. Hazar Gölü nün Güneydoðusundan süzülen sular, Dicle Havzasýnýn üç deresinden biri olan Behremaz Deresi ile birleþerek Dicle Nehrinin ilk kaynaðýný teþkil eder. Maden daðlarýndan ve Behramaz ovasýnýn ortasýndan kuzeydoðu yönünde akan nehir, önce doðuya, sonra güneydoðuya yönelerek Maden Ýlçesini geçer ve Ýl sýnýrlarý dýþýna çýkar. Hazar Gölü (Gölcük) : Ýlimizin Güneydoðusunda bulunan ve Ýl merkezine 25 Km. uzaklýkta, Elazýð- Diyarbakýr karayolu na paralel olan Hazar Gölü, tektonik bir göldür. Güneyinde Hazarbaba Daðý bulunan göl, Uluova dan Mastar Daðlarýyla ayrýlýr. Denizden 1250 mt. yükseklikteki gölün uzunluðu yaklaþýk 22 Km. en geniþ yeri ise 5-6 Km. dir Yüzölçümü 86 Km 2. yi bulan gölün derinliði metre arasýnda deðiþmektedir. Hazar Gölünden turistik ve ekonomik olarak yararlanýlmaktadýr. Keban Baraj Gölü: Keban Baraj Gölü Türkiye nin en büyük yapay gölüdür. Doðal Göller arasýnda 675 km2 lik alanýyla 3. sýrada yer almaktadýr. Baraj Gölünün Murat vadisi boyunca uzunluðu 125 km.dir. Geniþliði yer yer deðiþmektedir. Keban baraj gölünde elektrik üretiminin yanýsýra su avcýlýðý yapýlmakta ve balýk üretimi de gerçekleþtirilmektedir. Enerji açýsýndan Türkiye nin ilk büyük yatýrýmlarýndandýr yýlýnda yapýmýna baþlanýlmýþtýr.1974 yýlýnda ilk 4 büyük tribünü,1981 yýlýnda da diðer 4 tribünü devreye girdi - Barajýn toplam kurulu gücü 134 Megawatt olup yýllýk enerji üretimi 7,5 Milyar KW/Saat dir.- Kurulduðunda Türkiye de üretilen elektriðin %20 sini tek baþýna karþýlayan santral þu an tüketilen toplam elektriðin % 8 ini karþýlamaktadýr. Cip Baraj Gölü: Ýlimizin 10 km. batýsýnda bulunan Cip Barajý, Murat Nehri ile birleþen Cip Çayý üzerinde ve Cip Köyünün güneyinde yer almaktadýr. Baraj ýn yapýmýyla oluþan göl sularýyla, 800 hektar alan sulanmaktadýr.göl çevresi ise mesire yeri olarak kullanýlmaktadýr. Platolar: Ýl alaný daha çok daðlar ve platolarla kaplýdýr. Ýl toplam alanýnýn çoðunu platolar oluþturur. Platolara Elazýð ýn kuzeyinde Harput çevresinde Murat Nehrinin kuzey kesimlerinde ve Aðýn yöresinde rastlanýr. Hayvancýlýk faaliyetinin yoðunluk kazandýðý alanlar, Ýl in doðusunda Bingöl ile sýnýr oluþturan Karaboða Daðlarýnda Gökdere ve Akdað üzerindedir. Urfa yöresinde kýþlayan göçerler, Mayýs sonu ve Haziran ayý baþlarýnda Siverek ve Ergani üzerinden Palu çevresine gelirler. Bir bölümü yöredeki yaylalarda kalýr, bir bölümü ise Bingöl daðlarýndaki yaylalara göçerler Stratejik Planý 9

14 COÐRAFÝ YAPI Ovalar: Elazýð'da bulunan baþlýca ovalar: Elazýð Ovasý,Uluova,Kuzova,Behremaz Ovasý,Palu (Yarýmca) Ovasý 'dýr.elazýð ilinde bu ovalarýn dýþýnda, Harput un kuzeyinde genellikle üzüm baðlarýnýn yaygýnlýk kazandýðý, meyve ve sebzeciliðin yapýldýðý Mürüdü Ovasý ile Harput un kuzeyinde yaz aylarýnda suyu kuruyan Çakýl Deresi çevresinde Zahini Ovasý vardýr. Bu ovalarda nohut, arpa, buðday ve burçak ekimi yapýlmaktadýr. Elazýð Ýlindeki ovalar genellikle depresyon alanlarýna karþýlýk gelmektedir. Bu çöküntü alanlarýnýn akarsularýn taþýdýðý maddelerle dolmasý sonucu oluþmuþlardýr. Genellikle alüvyal topraklarla kaplý bu verimli ovalarýn, Ýl tarýmýnda önemleri büyüktür. Daðlar: Elazýð, doðusundan, batýsýndan ve güneyinden, Güneydoðu Toroslarýn batý uzantýlarý ile çevrili olup, Güneydoðu Toroslar, Malatya ili sýnýrlarý içinde doðuya doðru uzanarak Elazýð dan geçer. Van gölünün güneyine doðru kývrýmlar halinde devam ederek ülkemizin sýnýrlarýný terk ederler. Bu daðlarýn en yüksek noktasýný Ýl in batýsýndaki Hasan Daðlarý (2.118 Mt) oluþturur. Hasan Daðýnýn güneyinde Bulutlu Daðý (2.004 Mt.), Karga Daðý (1.925 Mt.) ve Kamýþlýk Daðý (2.016 Mt.) yer alýr. Elazýð ovasýnýn güneyinde bulunan Meryem Daðýnýn yüksekliði metredir. Sýra daðlar Elazýð ovasýnýn kuzeyinde, yeniden yükselir. Beydoðmuþ yöresinde metreye çýkarak, Keban Barajý çöküntü alanýna dek sürer. Çöküntü alanýndan sonra doðuya doðru, önce Asker Daðýný, sonra Palu Ýlçesinin doðusunda Gökdere Daðýný oluþturur. Kuzeye doðru açýlarak Ýl in Bingöl ile olan sýnýrýný çizer. Burada bulunan Karaboða daðlarýnýn en yüksek noktalarý, Elazýð Ýl sýnýrlarý içinde kalýr. Hazar Gölünün kuzeyinde metre yüksekliðindeki Mastar Daðý yer alýr. Güneyinde ise en yüksek dað silsileleri Hazarbaba (2.230 metre) daðýný meydana getirir. Bu dað silsilelerinden baþka Elazýð ýn etrafýnda sýralanan bazý küçük tepeler vardýr. Bunlar güneyde sýrasý ile, Boztepe, Rýdvantepe, Yalavuz tepeleridir. Bu tepelerin uzantýlarý Meryem Daðýna kadar uzanmaktadýr. Sonra Yemiþlik (Miyadun) in üstünde Karababa tepesi, Altýnçevre (Etminik) sýrtlarý ile Akçakiraz (Perçenç) gediðine buradan da karþý tarafa geçicince Beyyurdu, Karakaya, Hoþ ve Kýraç Tepeleri, Hasret Daðý eteklerine yaslanýr. Ýklim Verileri: Ýlimizde karasal iklim egemen olup, kýþlar soðuk ve yaðýþlý, yazlar ise sýcak ve kurak geçmektedir. Ancak ilimizin çevresinde oluþturulan baraj gölleri, iklimde kýsmen sapmalar göstermektedir. Bitki Örtüsü: Ýlimiz topraklarýnýn % 50 si çayýr ve meralar, % 28 i tarým arazisi, % 12 si orman arazisi, % 10 u su yüzeyi (Baraj ve göller) ile kaplýdýr. Tarým arazisinin % 87 si sulanabilir tarým arazisidir.ýlimizde hektarlýk orman alaný vardýr. Bölgenin yüksek yerlerinde dýþbudak, kýzýlaðaç, ceviz, çitlenbik ve ardýç türlerine rastlanmaktadýr. Dere ve nehir boylarýnda ise kavak ve söðüt aðaçlarýna rastlanýr. Yeraltý Zenginlikleri: Yeraltý kaynaklarý bakýmýndan zengin sayýlabilecek olan Ýlimizde çýkarýlan madenlerin baþlýcalarý; bakýr, florid, bakýrlý pirit, çinko, kurþun, krom, mangenez, molibden, demir ve volfram dýr. 10 Elazýð Belediyesi

15 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ 1.8. ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ Elazýð Ýlimiz 1 merkez Ýlçe ve 10 Ýlçe olmak üzere 11 Ýlçe' ye sahiptir. Doðusunda; Karakoçan, Palu, Kovancýlar, Arýcak, Batýsýnda; Baskil, Güneyinde; Sivrice Maden, Alacakaya, Kuzeyinde ise Aðýn ve Keban yer alýr. Daha önceleri Elazýð iline baðlý olan Pertek ve Çemiþgezek Ýlçeleri Fýrat nehrinin diðer kýyýsýnda kaldýklarý için Tunceli iline baðlanmýþlardýr. ÝLÇELERÝMÝZ - Aðýn - Keban - Baskil - Sivrice - Maden - Alacakaya - Arýcak - Palu - Kovancýlar - Karakoçan AÐIN Aðýn Elazýð ilinin kuzeybatýsýnda olup Elazýð'a yaklaþýk 75 Km uzaklýktadýr. topraklarýnýn bir kýsmý Keban Baraj gölü altýnda kalmýþ, diðer kýsmý göl kenarýnda yeþillikler içerisinde leblebisiyle meþhur küçük þirin bir ilçedir. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dýr. Ýlçenin Tarihi M.Ö. XVI-XIV yüzyýllarda yöreye yerleþen Hurrilere kadar uzandýðý bilinmektedir. Fýrat'ýn bir kolu olan Karasu, Ýlçenin doðu sýnýrý boyunca uzanmakta ve Keban civarýnda Murat Nehri ile birleþerek asýl Fýrat'ý teþkil etmektedir. Ýlçe Roma devrinden kalma kaya mezarlarý ve leblebisi ile ünlüdür. Turistik Deðerleri: Kilise yazýsý Höyüðü, Kalecikler Höyüðü, Hoþirikte Bizans Kilisesi, Aðýn Nekropolü, Paðnik Köyü Öreni, Kara Maðara Köprüsü, Hastek Kalesi, Kaya Sýðýnaðý gibi turistik deðerlere sahiptir. Aðýn ilçesinin yolu asfalt olup, yolun Aðýn'a yakýn bir yerinde feribotla baraj gölü geçilerek gidilmektedir. Ýlçeden Malatya'nýn Arapkir ve Erzincan'ýn Kemaliye ilçelerine karayolu vardýr KEBAN Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 46 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dir. Keban ilçesine baðlý olan 30 köy, 21 mezra vardýr. Ýlçe Keban Barajýyla birlikte daha çok tanýnmýþtýr. Keban, Doðu Anadolu Bölgesinin Yukarý Fýrat bölümünde yer alan küçük bir ilçedir. Doðuda Elazýð, batýda Arapgir, kuzeyde Çemiþgezek, kuzeybatýda Aðýn, güneyde ise Baskil ile çevrili Ýlçenin hangi tarihte kurulduðu kesin olarak Stratejik Planý 11

16 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ bilinememekle birlikte X. Yüzyýla ait bir yerleþim yeri olduðu, Keban Barajýnýn yapýmý nedeniyle yörede gerçekleþtirilen kazýlar neticesinde ortaya çýkarýlmýþtýr. Ýlçenin kendisini çevreye duyurmasý ise Osmanlý Ýmparatorluðu dönemine rastlamaktadýr. Harput'un tarihin çeþitli devrelerinde doðunun stratejik öneme haiz bir kale þehri olmasýna raðmen, Keban'ýn 1700'lü yýllardan itibaren ekonomik yönden (simli kurþun madeni üretimi ve iþletmesi dolayýsýyla) canlanmaya baþladýðý hatta 1834 yýlýna kadar Eyalet Merkezi olduðu bilinmektedir. Keban 1830'lu yýllardan itibaren eski önemini yitirmiþ ve eyalet merkezi Harput'a nakledilmiþtir BASKÝL Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 38 km. uzaklýktadýr. Doðusunda Elazýð, güneydoðusunda Sivrice ilçesi, batýsýnda Karakaya Baraj Gölü ve Malatya ili Arguvan ilçesi, güneyde Kale ve Doðanyol ilçeleri, kuzeyinde Keban ilçesi ile çevrili olan Baskil, düz bir arazi üzerine kurulmuþ olup; tepe ve dað yükseltileri ile çevrilmiþtir. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dir. Baskil ilçesi yöresinde ilk tunç çaðýna uzanan yerleþim izlerine rastlanmýþtýr. Karakaya baraj çalýþmalarý sýrasýnda çýkan kalýntýlar, özellikle Fýrat havzasýna birçok kavimlerin yerleþtiðini göstermektedir. Elde edilen bilgilere göre Hititler burada uzun süreli hakimiyet kurmuþlardýr. Daha sonra Asur ve Makedon istilasý baþlamýþtýr. En son Romalýlar ve Bizanslýlar hakim olmuþlardýr. Ýlçe ekonomisi tarým ve hayvancýlýða dayanýr yýlýnda ilçede kurulan Kayýsý Entegre Tesisi il Özel Ýdare nce yapýlmýþtýr. Ýlçe daðlýk bir bölge olup, Haroðlu ve Hacý Mustafa önemli daðlardýr. Ýlçede yapýlan kazýlarda buranýn Roma ve Bizans döneminde de yerleþim merkezi olduðu ortaya çýkmýþtýr. Ulaþým kara ve demiryolu ile saðlanmaktadýr SÝVRÝCE Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 30 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dir. Elazýð - Diyarbakýr yolu üzerinde bulunan ilçemizin en önemli doðal güzelliði Hazar Gölüdür. Ýlçenin tarihi ile ilgili olarak Selçuklu öncesine dayalý çok kesin bilgi ve belgeler yoktur. Öyle ki Hazar Gölü altýndaki Batýk Þehrin tarihi bile kesin olarak ortaya çýkarýlamamýþtýr. Sivrice, 1936 yýlýnda ilçe olmuþtur. Gözeli adýnda bir bucaðý ve 49 köyü vardýr. Doðu Toroslarýn bir parçasýný teþkil eden Hazar baba ve Mastar daðlarý arasýna sýkýþmýþ olan Hazar Gölünün batý sahiline kurulmuþ olan Sivrice ilçesi, doðudan Maden, batýdan Baskil, güneyden Pötürge, kuzeyden ise Elazýð ile çevrilidir. Bulunabilen mevcut kaynaklara göre Sivrice 12 Elazýð Belediyesi

17 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ Ýlçesi; Bizans döneminde Müslüman Araplarýn hücumlarýna maruz kalmýþ zaman zaman el deðiþtirmiþtir Malazgirt Zaferinden sonra Türk topraðý olmuþtur. Fetihten sonra bölgeye hakim olan çeþitli Türk beyliklerinin idaresinde kalan bu topraklar 1234 yýlýnda Alaattin Keykubat tarafýndan 1243 Kösedað Savaþýndan sonra da Ýlhanlýlarýn kontrolüne giren bölge, Fetret Devrinde Dulkadir Oðullarý Beyliðinin sýnýrlarý içerisinde kalmýþtýr. 1366'dan sonra Memlüklu'larýn eline geçen bu topraklar 1465' ten itibaren Akkoyunlu, 1514 Çaldýran Zaferinden sonra Yavuz Sultan SELÝM tarafýndan Osmanlý topraklarýna katýlmýþtýr. Sivrice ilçesinin en büyük varlýðýný teþkil eden Hazar Gölü, eþine ender rastlanan göllerden biridir. Özellikle Elazýð ve çevre illerin eðlence, dinlenme ve tatil merkezi durumundadýr. Göl çevresinde 25'e yakýn Kamu Kurum ve Kuruluþlarýnýn kamp ve dinlenme tesislerinin yaný sýra halka açýk tesislerde bulunmaktadýr. Son yýllarda çeþitli siteler, yazlýklar ve ikinci konutlarla çevresi bir hayli renklenen Hazar gölü, turizmin yaný sýra balýkçýlýk için de elveriþli olup, Ýlçeye ekonomik yönden bir katký saðlamaktadýr. Yine bu ilçemizde Hazar Baba Daðýnda kayak yamaç paraþütü gibi etkinliklerde yapýlabilmektedir MADEN Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 80 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez 759 köylerle beraber dir. Elazýð - Diyarbakýr yolu üzerinde bulunan ilçeye bir belde (Gezin), 37 köy baðlýdýr. Elazýð'a 80 km. uzaklýkta olup, ulaþým kara ve demiryolu ile saðlanmaktadýr. Maden Doðu Anadolu Bölgesinde, Doðu Toroslarýn batý kesiminde, Yukarý Fýrat bölümünde, Elazýð Ýli sýnýrlarýnda ve Dicle Nehri'nin yukarý kesimindedir. Ýlçenin doðusunda Ergani ve Dicle, batýsýnda Sivrice ve Elazýð Merkez, güneyinde Ergani, Çermik ve Çüngüþ, kuzeyinde Palu ve Alacakaya yer alýr. Bilinen tarihi kaynaklara göre, Ýlçenin tarihi M.Ö yýllarýna kadar uzanýr. Bölgeye M.Ö yýllarýnda Mitanni Krallýðý, M.Ö. 30, M.S. 180 yýllarýnda Roma Ýmparatorluðu, M.S. 1077'de Selçuklular hakim olmuþlardýr yýlýnda doðuya sefer düzenleyen Osmanlý Hükümdarý Yavuz Sultan Selim tarafýndan Maden, imparatorluk topraklarýna katýlmýþtýr. Maden ilçesi, Doðu Toroslarýn devamý olan Mihrap daðý eteklerinde, dar bir vadinin yamaçlarýnda kurulmuþtur. Maden Ýlçesinin iþ ve çalýþma hayatýnda en büyük rol 1936 yýlýnda Etibank'a devredilen Ergani Bakýr Ýþletmesinin olagelmiþtir. Bu müessese uzun yýllardan beri ilçe halký için önemli istihdam imkanlarý yaratmýþtýr ALACAKAYA Elazýð'ýn güneydoðusunda ve Elazýð il merkezine 85 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna Stratejik Planý 13

18 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ göre merkez köylerle beraber dür. Alacakaya Ýlçesi, Maden, Palu, Arýcak, Ergani ve Dicle Ýlçeleri ile çevrelenmiþ olup il merkezine asfalt bir yol ile baðlanmýþtýr. Alacakaya'nýn ilçe olarak geçmiþi yenidir. Ýlçenin tarihçesi yörede çýkarýlan krom cevherini çýkarýlmasý ile baþlamaktadýr.yörede bulunan krom cevherinin çýkarýlmasý ve iþlenmesi amacýyla 1935 yýlýnda Etibank tarafýndan Ýþletme Tesisi kurulmasý ve iþletmede istihdam edilen insanlarýn bölgeye yerleþmeleri ile oluþmuþ bir yerleþim merkezidir. Krom Ýþletmesinin zamanla faaliyet alanýnýn geniþlemesi ile birlikte geliþen ve büyüyen Alacakaya 1987 yýlýnda Belediye 1990 yýlýnda da Ýlçe olmuþtur. 12 köyü bulunmaktadýr. Ýlçede zengin krom yataklarýnýn yaný sýra, Elazýð Viþnesi adý ile anýlan dünya çapýnda kalitesi ve rengi ile özel bir yere sahip zengin mermer yataklarý da vardýr. dayanmaktadýr. Ýlçede Murat Haný adýný taþýyan tarihi bir yapý bulunmaktadýr. Doðal güzelliklere sahip ilçede (Elazýð- Alacakaya karayolu üzerinde Sori mýntýkasýnda) görülmeye deðer bir þelale ile ilçe merkezine 3 Km. Mesafede Gölalan adýnda bir gölcük mevcuttur.ýlçe, Dicle Kral Kýzý Barajýnýn tamamlanmasýyla yaþanmaya ve görülmeye deðer bir sayfiye yeri olmaya aday durumdadýr ARICAK Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 100 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dýr yýlýnda Belediye olmasýndan sonra 1987 yýlýnda ilçe olan Arýcak'a halen belediye olan Erimli, Bükardý ve Üçocak kasabalarý ile 26 köy baðlýdýr. Ýlçenin Ýl merkezine olan uzaklýðý 125 km.dir. Ýlçe topraklarýnýn çoðunluðu daðlýktýr. Ýlçe ekonomisi tarýma ve özellikle hayvancýlýða Ýlin en yüksek daðý olan 2517 metre rakýmlý Hacý Ali Daðý ilçe sýnýrlarý içerisindedir. Dicle nehrinin kaynaðýný oluþturan Mirvan Çayý ilçe merkezinden geçer. Yaz aylarýnda bu çayýn kýyýlarý mesire yeri olarak tercih edilir. Ayrýca ilçenin Erimli Kasabasýnda enfes doðal güzelliðe sahip bir þelale bulunmaktadýr PALU Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 77 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dir. Ýlçeye Baðlý Beyhan ve Baltaþý beldeleri vardýr. Ýlçe arazisi Murat suyu civarýndaki düzlükler ile güneydeki doðu toros silsilesini oluþturan Ak daðlardan meydana gelir. Murat Nehri Ýlçe topraklarýnýn içinden geçmekte olup,vadisi genellikle dik ve sarptýr. Ýlçenin doðusunda Bingöl Ýli, batýsýnda Elazýð, kuzeyinde Kovancýlar Ýlçesi, güneyinde Arýcak ve Alacakaya 14 Elazýð Belediyesi

19 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ ilçeleri bulunmaktadýr. Ýlçe Murat nehri vadisinin üzerindedir. Ýlçenin tarihi oldukça eskidir. Yörede ilkçað ve ortaçaðdan kalma birçok eser vardýr. Palu ve çevresi Urartu, Roma ve Bizans hakimiyetlerinde kalmýþ, Halife Hz. Ömer devrinde Ýslam ordularý buralarý fethetmiþtir (634). Bir müddet sonra Bizanslýlar Palu ve Çevresini yeniden alarak Selçuklu akýnlarýna kadar bölgede varlýklarýný sürdürmüþlerdir. Palu yakýnlarýndaki Þimsat kalesi, o dönemde oldukça önem arz etmiþtir. Selçuklular bu topraklarý ele geçirdikten sonra önce Çubukoðullarýnýn daha sonra da Artukoðullarýnýn bölgede hakimiyetleri görülür. Osmanlý Hükümdarý Yavuz Sultan Selim'in komutanlarýndan Karaçinoðlu Ahmet'in 1515 yýlýnda bölgeyi fethiyle yeni bir dönem baþlamýþtýr. Palu Cumhuriyetin ilanýna kadar Diyarbakýr Ýline baðlý Ergani-Maden Sancaðýnýn bir Levasý (Ýlçesi) olarak idari taksimatta yer almýþtýr. Kale çevresinde görülen kalýntýlardan zaman içerisinde Palu merkezinin yerleþme alanýnýn üç kez deðiþtiði anlaþýlmaktadýr. Ýlk yerleþme yeri bugünkü Palu"nun 1.5 km. kadar doðusunda yer alan hakim kurulu Kale içidir. Daha sonra geniþleyerek Kalenin eteklerinde yayýlan Palu sýrasýyla Yangýn ve heyelan nedeniyle iki defa yer deðiþtirmiþ ve nihayet yýllarýnda bugünkü talabi baðlarý mevkiine yerleþmiþtir. Tarihi deðerleri ; Palu Kalesi, Kara Cemþit Bey külliyesi, Merkez Camii, Alacalý Mescit, Ulu Camii, Küçük Camii KOVANCILAR Elazýð'ýn doðusunda yer alan ilçe il merkezine yaklaþýk 65 km. uzaklýktadýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber dýr yýlýnda ilçe olmuþtur. Ýlçeye bir teþkilatsýz bucak ile 76 köy baðlýdýr. Bingöl Elazýð karayolunun Tunceli karayolu ile kesiþtiði kavþakta yer alan ilçe düz ve geniþ bir ova üzerine kurulmuþtur. Yerleþim alaný genellikle yol boyunca uzanmaktadýr. Palu ilçe merkeziyle birlikte batý, güney ve kuzeyi Keban Baraj Gölü ve Murat nehri ile çevrili olan KOVANCILAR ilçesi adeta bir yarýmada görünümündedir. Kovancýlar ilçesi temelinde alüvyonlar bulunmaktadýr. 1. derecede riskli deprem bölgesinde yer alan ilçe Doðu Anadolu Fay Zonu üzerinde bulunmaktadýr. Ekonomisi genelde tarýma dayalý olan ilçede, son yýllarda endüstri bitkileri de yetiþtirilmektedir. Ýlçe hudutlarý içerisinde ETÝ Holding Genel ne baðlý ETÝ-KROM A.Þ. Genel bulunmaktadýr. Elazýð'ýn büyük bir hýzla geliþmekte olan bu ilçesinin bugün bulunduðu yer 1934 yýlýndan önce boþ ve çorak bir araziden ibaretti yýlýnda Romanya'dan 300 hanelik bir soydaþ kafilesinin bu bölgede iskan edilmesi planlanmýþ, 1935 yýlýnda Devlet tarafýndan mahalli tarzda evler yapýlarak söz konusu göçmen kafilesi buraya yerleþtirilmiþtir. Buraya yerleþtirilen göçmen kafilesi için 1934 yýlýnda Romanya'nýn 1941 den sonra Bulgaristan'ýn Silistre vilayetinin Tutrakan ilçesi Kovancýlar köyünden Anavatana göç kararý alýndý. Köstence Limanýndan Ýstanbul'a gelen soydaþ kafilesi bu günkü Kovancýlar ovasýna gönderilerek civar köylere misafir olarak daðýtýldý.1935 yýlý baharýnda zamanýn valisi Tevfik GÜR tarafýndan Kovancýlar'ýn temeli atýldý. Türk vatandaþlýðýna geçirilen Balkan Türkleri çevre köyler halkýnýn desteði ile Kovancýlar ovasýnýn batý kýsmýnda yapýlan 280 haneli evlere yerleþtirildiler. Bu dönemde Çakýrkaþ ve Þenova köylerine ayný bölgeden gelen Türkler yerleþtirildi.buraya yerleþtirilen göçmenler Romanya'daki köylerinin ismini bu köye ad olarak vermiþlerdir Stratejik Planý 15

20 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ Böylece bu yeni yerleþim yerinin adý KOVANCILAR olmuþtur. T.C. tarihinin ilk planlý köyü olma özelliðine sahip olan bu yerleþim yeri çalýþkan vatandaþlarýmýz sayesinde hýzla geliþmiþ ve 1967 yýlýnda belediye teþkilatý kurularak tarihinde 3352 sayýlý kanunla Elazýð'a baðlý bir ilçe olmuþtur KARAKOÇAN Ýlçe Elazýð il merkezine yaklaþýk 104 km. uzaklýktadýr. Ýlçe Elazýð Ýlinin Kuzeydoðusunda yer alýr. Ýlçenin nüfusu 2000 yýlý nüfus sayýmýna göre merkez köylerle beraber tür. Ýlçeye baðlý bir merkez ve Sarýcan Belde Belediye Baþkanlýklarý olmak üzere iki adet belediye, 88 köy ve 52 adet mezrasý bulunmaktadýr. C u m h u r i y e t d ö n e m i n d e k u r u l a n Ýlçelerimizdendir yýlýnda ilçe olmuþtur. Ýlçe yeni bir yerleþim yeri olduðundan merkezinde ve çevresinde tarihi önem taþýyan herhangi bir yapýya rastlanmamaktadýr. Kuzeyde Kiðý, doðuda Bingöl, batýda Mazgirt ve Nazimiye, güneyde Palu ve Kovancýlar ilçeleri ile komþu olan Karakoçan'ýn ilçe merkezi ovalýk bir alanda yer almasýna raðmen genellikle daðlýk bir araziye sahiptir. Ýlçe ekonomisinde tarým ve hayvancýlýk önemli bir yer tutmakla birlikte, halkýn büyük bir çoðunluðunun 1960'lý yýllardan itibaren yurt dýþýnda (Avrupa ülkelerinde) çalýþmalarý sosyo-ekonomik yapýyý olumlu yönde etkilemiþtir. Ýlçenin kuzeyinde yer alan daðlýk kesimler meþe ormanlarýyla kaplýdýr. Peri Çayý'da ilçenin içlerine kadar uzanmaktadýr. Zengin doðal güzelliklere sahip olan ilçede, Peri çayý kenarýnda bulunan Kolan kaplýcalarýný her yýl binlerce kiþi saðlýk amacýyla ziyaret etmektedir. Yine ilçe merkezinde Kalecik Barajý Çamlýðý, Beyaz Çeþme Mesire Yeri, Güzel baba Ormaný yaz aylarýnda halkýn raðbet ettiði dinlenme yerleridir ELAZIÐDA TURÝZM Elazýð, tarihi eserleri, doðal güzellikleri, son derece geliþmiþ ulaþýmý, haberleþme imkânlarý, saðlýk merkezleri, ülkemizin önemli barajlarý arasýnda yer alan Keban Barajýyla, Hazar Gölüyle, doða harikasý Buzluk Maðarasýyla, dini turizm açýsýndan önem taþýyan türbeleriyle, Saðlýk ve kaplýca turizmine uygun kaplýcalarýyla ve zengin folkloruyla, Türkiye'nin Turizm Sektörüne katkýda bulunabilen Doðu Anadolu'nun geliþen en büyük þehirlerinden biridir. Elazýð Ýl Merkezi, 1879 yýlýnda eski yerleþim merkezi olan Harput'tan þimdiki yerleþim merkezine "Mamurat-ül Aziz" ismi ile nakledilmiþ, 1937 yýlýnda Ulu Önder Atatürk'ün ilimize teþrifleri sýrasýnda "Elazýð" ismini almýþ olup, Ýlin tarihi incelenirken de belirtildiði gibi bugün bir "Açýk Hava Müzesi" özelliðine sahip olan tarihi Harput þehrinin turizm potansiyelinden baþlamak gerekir ELAZIÐ ÝL SINIRLARI ÝÇERÝSÝNDE BULUNAN KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERÝ Harput Süryani Kilisesi: M.Ö. IV. YY 'te tescil edilmiþtir. Kalenin doðusunda yer almaktadýr. Kapý üzerindeki Süryanice yazýt sökülmüþ olup Elazýð Müzesine kaldýrýlmýþtýr. Harput Arslanlý Camii (Esadiye Camii): 'te tescil edilmiþtir. Artuklu çaðý eseridir. Harput Meydan Camii: 'te tescil edilmiþtir. Osmanlý çaðý eseridir. 16 Elazýð Belediyesi

21 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ Harput Dabakhane Mescidi: Ayný tarihte tescilli Osmanlý çaðý eseridir. Harput Hoca Hamamý: Klasik Osmanlý Hamamlarý tipidir. Harput Kale Hamamý: Kalenin kuzeybatýsýndadýr. Osmanlý çaðý eseridir. Harput Kýzýl Hamam: Kaya Üzerine oturtulan dikdörtgen planlý klasik Osmanlý çaðý eseridir. Harput Yeni Hamam (Arslaniye Hamamý) Harput Ulu Camii Çeþmesi Harput Kurþunlu Camii Çeþmesi Harput Yarýçavuþ Çeþmesi: Osmanlý çaðý eseridir. Harput Meydan Çeþmesi: Osmanlý çaðý eseridir. Harput Üçlüleli Çeþmesi: Osmanlý çaðý eseridir. Harput Alaaddin Bey Çeþmesi Harput Zeynep Çeþmesi: Osmanlý çaðý eseridir. Harput Dua Mezarlýðý: Osmanlý çaðý. Harput Ahi Musa Mescidi ve Türbesi: Osmanlý çaðý eseridir. Harput Ýmam Efendi Türbesi Harput Murat Baba (Þeyh Þerafeddin) Türbesi: Osmanlý çaðý eseridir. Harput Uryan Baba türbesi Harput Meteris Mezarlýðý: Ýki taþ sanduka dikkat çekicidir. A Sandukasý Hicri 1283 tarihli, B Sandukasý Hicri 1202 tarihi vardýr. Elazýð IV. Sultan Murad Camii: Yapým tarihi 1635 Miladidir. Osmanlý Dönemi eseridir. Elazýð Korgeneral Abdullah Alpdoðan 4. Müfettiþlik binasý: yapým tarihi olan erken Cumhuriyet dönemi eseridir. Elazýð hükümet Konaðý: 1896'da Vali Enis Paþa tarafýndan yaptýrýlmýþtýr. Osmanlý dönemi eseridir. Elazýð Aslanpýnarý Mekteb i Ýdadi i Hamidiye i Mülkiye i Þahane (Mülkiye Ýdadisi ve Sultaniye): Yapým tarihi 1885'tir. Osmanlý dönemi eseridir. Elazýð Þehitliði Elazýð Süryani Kilisesi: 19. YY. sonu yapýlmýþ Süryani sanatýný gösterir. Daha sonra un fabrikasý olarak ta kullanýlmýþtýr. Bugün restorasyonu beklemekte olan tescilli bir kültürel tarihi eserdir. Baskil Katýrhan: Kýzýluþaðý köyü sýnýrlarý içindedir. Tunç, Demir ve Ortaçað kemik parçalarý çýkmýþtýr. Baskil Teslim Abdal Mezarlýðý ve Türbesi: Tabanbükü (Þehhasan) köyündedir. Ahmet Yesevi soyundan gelen Teslim Abdal ve oðlu Seyit Kalender'in mezarý vardýr. Baskil Tabanbükü (Þeyh - Hasan) Köyü Garipler (Ahmet Yesevi) Mezarlýðý: Selçuklu mimari üslubundandýrlar köyün en eski mezarlýðýdýr. Mezarlýðýn ortasýnda Ahmet Yesevi ve onun soyundan gelen Derviþ Ali'ye ait yan yana kare planlý iki türbe bulunmaktadýr. Mezar taþýnda Hz. Ali oðlu Celal Abbas neslinden Horasanlý Hoca Ahmet Yesevi yazýsýs bulunmaktadýr. Palu Eski Palu Kalesi: Urartu mimarisi üslubunda kral Manuas (M.Ö. IX. YY) yaptýrdýðý kaledir. Manias'a ait çivi yazýtý bir kaya kitabesi de kale de vardýr. Palu Alacalý Mescit: Osmanlý dönemi eseridir. Palu Eski Palu Cemþit Bey Türbe ve Mescidi: XVI. YY. Osmanlý yapýtýdýr. Palu Eski Palu Merkez Camii: Osmanlý yapýtýdýr Stratejik Planý 17

22 ELAZIÐ'IN ÝLÇELERÝ Palu Eski Palu Köprüsü: 13. YY. baþý Selçuklu Artuklu eseridir. Fýrat nehri üzerinde kalenin eteðindedir. Palu Kilise: Orta çað yapýsýdýr.yalnýz Naos kýsmý ayaktadýr. Palu Küçük Camii Palu Hamam: Yapým tarihi Hicri 1070 klasik oymalý hamam tipidir. Keban Denizli Kervansarayý: Selçuklu dönemi eseridir. Keban Sarkýt Dikit Maðarasý Keban Yusuf Ziya Paþanýn Kýzýnýn Türbesi: Osmanlý dönemi eseridir. Keban Çeþme: Osmanlý eseridir. Keban Kilise: Orta çað yapýsýdýr. Elazýð Merkez Baðlarca Köyü, Kurcebe Mevki tarihi yerleþim ve Kaya Mezarý. Kalkolikten Osmanlý dönemine kadar. Elazýð Merkez: Vali Tevfik Gür'ün yaptýrdýðý eski Halkevi Binasý (Mehmet Akif Ersoy Lisesi) yapým tarihi:1933 Elazýð Merkez Hacýseli Köyü kaya mezarý Urartu çaðý Konglomera kayaya oyulmuþ, tek odalý küçük ve basit kaya mezarýdýr. gösterir. gösterir. Elazýð Merkez Harput Kürdemlik Köyü Kaya mezarý, Urartu dönemi yapýsýdýr. Elazýð Ýçme Genefik (Korucu) Köyü Kalesi: Urartu dönemi yapýsýdýr. Hankendi Haroðlu (Sarýgül) Köyü Haroðlu Höyüðü: Keramik buluntularý yoðun Ortaçað Kültürünü Hankendi Haroðlu (Sarýgül) Köyü Haroðlu Kalesi: Urartu Roma ve yoðun Ortaçað yerleþmesini Hüseynik Aslanpýnarý Altý 8. Kolordu 1002 Akaryakýt Bölüðü: Yapým tarihi 1870 Osmanlý dönemi. Hüseynik Aslanpýnarý Altý Çeþmesi: Kitabelidir. Osmanlý Dönemi Elazýð Merkez Tadým Köyü Kalesi. 18 Elazýð Belediyesi