Journal of Current Researches on Social Sciences. (JoCReSS) ISSN: Philadelphia (Alaşehir)

Transkript

1 Journal of Current Researches on Social Sciences (JoCReSS) ISSN: Year:2017 Volume: 7 Issue: 2 Ümran Ozan KARAHAN 1 Keywords Alaşehir, Philadelphia, Church, Saint John. Article History Received 10 Sep, 2017 Accepted 15 Oct, 2017 doi: /jocress Philadelphia (Alaşehir) Abstract Alasehir and its surroundings have been suitable for settlement since prehistoric times. Thanks to its location, fertile soil and water resources, the region has become attractive for settlement. The city of Philadelphia was established here by the Attalus II, King of Pergamon, on the skirts of Mount Tmolos. Philadelphia, which had a strategic position, also sustained its importance during the Roman period. The fact that one of the seven churches mentioned in the Bible found here is also important in terms of the history of the church. Anahtar Kelimeler Alaşehir, Philadelphia, Kilise, Aziz John. Makale Geçmişi Alınan Tarih 10 Sep, 2017 Kabul Tarihi 15 Oct, 2017 Philadelphia (Alaşehir) Özet Alaşehir ve çevresi tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşmelere açık bir bölgedir. Bulunduğu konum nedeniyle, verimli topraklara ve su kaynaklarına sahip olması cazip hale gelmesine neden olmuştur. Burada Bergama Kralı II. Attalos tarafından Tmolos Dağı eteklerinde Philadelphia kenti kurulmuştur. Stratejik bir konuma sahip olan Philadelphia, Roma döneminde de önemini korumuştur. Ayrıca İncil de bahsi geçen yedi kiliseden birinin de burada bulunması Kilise tarihi açısından da önemlidir. 1. Giriş Philadelphia Antik Kenti nin bulunduğu Alaşehir İlçesi tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşmelerin olduğu bir yerdir. Daha sonraki süreçte Hititler döneminde Arzawa Ülkesi Krallıkları içerisinde yer almıştır. Demirçağ da Lydia hâkimiyeti altında kalan bölge Perslerin Anadolu yu ele geçirmesiyle birlikte Sardeis Satraplık merkezinin yönetimine girmiştir. Philadelphia Hellenistik dönemde adını aldığı Pergamon Kralı Attalus Philadelphus tarafından kurulmuştur. Ticari ve askeri yol güzergâhında yer alması nedeniyle önemini Roma döneminde de korumuştur. Son olarak Kutsal Kitap İncil de adı 1 Corresponding Author. Yrd. Doç. Dr., Uşak Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, ozan.karahan@usak.edu.tr

2 geçen yedi kiliseden bir tanesinin burada olması Erken Hıristiyanlık tarihi açısından da önem arz etmektedir. Ağırlıklı olarak çalışmamız Philadelphia nın kuruluşundan itibaren Hellenistik ve Roma dönemi ile ilgili antik ve modern kaynakların incelenmesi ile kentin tarihi süreç içerisindeki konumunu açıklamaya çalışacağız. 2. Philadelphia Antik Kenti nin Coğrafi Çerçevesi Philadelphia Antik Kenti nin bulunduğu Alaşehir İlçesi, Manisa nın 110 km güneydoğusunda Bozdağların kuzey eteklerinde kurulmuştur. Alaşehir in batısında Salihli, güneyinde Nazilli, Kuyucak ve Kiraz, doğusunda Sarıgöl ve Eşme, kuzeyinde Kula İlçeleri yer alır. Yüzölçümü 977 km² dir. Alaşehir doğu-batı yönünde uzanan üçüncü ve dördüncü zaman başlarında meydana gelmiş graben saha olan Alaşehir Ovası nda konumlanmaktadır. Akdeniz iklimi görülmektedir. Ekonomisi tarıma dayanmaktadır. Üzüm, pamuk ve tütün başlıca tarım ürünleridir (Kayser, 2012: 36). Philadelphia nın da içinde yer aldığı Lydia nın bugünkü sıcaklık ve yağış değerleri yaklaşık 3000 yıl önce de bu coğrafyada aynı idi (Roosevelt, 2017: 76). Philadelphia Tmolos un (Bozdağlar) eteklerinde kurulmuştur. Tmolos Hermos (Gediz) ve Kaystros (K. Menderes) vadilerini birbirinden ayırır. Antik kaynaklardan Pliny, Tmolos un Kaystros (K. Menderes), Paktolos (Sart Çayı) ve Kogamos (Alaşehir Çayı) ırmaklarının kaynağını oluşturduğunu yazmaktadır (NH. V. 110; Sevin, 2001: ). Homeros ise İlyada da Tmolos tan karlı diye bahsetmektedir. Ayrıca Maionialıların da Tmolos un eteğinde büyümüş bir halk olduğunu belirtir (İlyada, XX. 385; II. 866). Herodotos Liydia hakkında bilgi verirken Tmolos tan akıp gelen altın kumu vardır diyerek Tmolos tan bahseder (1. 93). Strabon ise Tmolos Dağı gerçekten küçük bir dağ kitlesidir ve mütevazı bir çapı vardır, sınırları Lydialıların toprakları içindedir der (XIII ). Ayrıca Tmolos taki bağlardan elde edilen şaraplardan bahsedilmektedir. Bu bağlardan elde edilen kaliteli şarapların tıbbi amaçlı olarak da kullanıldığı antik kaynaklarda geçmektedir (Pliny. NH. XIV Vergilius. Georgica. II. 92; Strabon. 637; Vitruv. VIII. 3, 12). Tmolos tan altın, gümüş, bakır, boya yapımında kullanılan arsenik, ilaç, kozmetik ve sentetik boya yapımında kullanılan antimuan çıkartılıyordu. Ayrıca bu dağlarda kestane, ceviz, elma gibi meyve ağaçları yanında parfüm ve krem yapımında kullanılan safran da yetişmekteydi (Sevin, 2001: 190). Philadelphia, Sardeis Antik Kenti nin güneydoğusunda Tmolos un kuzey eteklerinde Kogomos Vadi oluğu içinde yer alır. Phrygia daki Hierapolis Antik Kentine doğru uzanan önemli karayolunun üzerinde bereketli topraklara sahip bir kenttir. Philadelphia nın doğu ve kuzey-doğusunda Anadolu Yaylası başlar. Bugünkü Kula İlçesi nin bulunduğu volkanik bir araziye sahip olan Katakekaumene ve hemen kuzeyinde de Maionia yerleşmeleri bulunur (Sevin, 2001: 187). Herodotos Philadelphia dan hünerli ustaların has buğday ve ılgın ağaç çiçeklerinden bal çıkardıkları Kallatebos kenti diye bahsederken, Pers Kralı 164 Karahan, Ü. O. (2017). Philadelphia (Alaşehir)

3 Kserkses in Sardeis kentine giderken Philadelphia üzerinden geçtiğini belirtir (VII. 31). Strabon ise, Philadelphia nın sürekli depreme maruz kalan bir yer olduğunu, kent duvarlarının güvenlikte olmadığını ve sarsıntının etkisiyle her gün çatladığını belirtir. Halkın buna karşı tedbirli davranıp yapılarını ona göre planladıklarını ifade eder. Evlerin duvarlarının ve kentteki bazı yerlerin deprem yüzünden devamlı tahrip olması nedeniyle de kentte az insanın yaşadığını anlatır. Halkın çoğunun yaşamını verimli arazilere sahip oldukları için çiftçilik yaptıklarından söz eder. Sayıları az da olsa bu durumda dahi kentte yaşayanların varlığından ve kenti kuranlara hayret ettiğini söyler (XIII ; XII ). 3. Yabancı Gezginler ve İlk Araştırmalar Philadelphia ya gelen yabancı gezginlerden Fellows, Philadelphia Antik Kenti ne ait kalıntıların az olduğundan bahseder. Moloz taşlarla yapılmış duvar kalıntılarının bulunduğunu anlatır. Kiliseye ait olduğunu söylediği büyük kare taş sütunlar ve tuğla kemerlerin bir kısmının ayakta olduğunu ifade eder (1839: 288). Allom ise, kentin Büyük İskender in Pers seferinden sonraki dönemde Attalus Philadelphus tarafından Tmolos un eteklerinde kurulduğunu belirtir. Diğer Yunan kentleri gibi bir tepenin üzerinde kurulu olduğunu ve Hıristiyanlığın erken dönemlerine ait bir kilise kalıntısının olduğunu ifade eder. Antik döneme ait kentin üç aşamalı surlara sahip olduğunu ancak bunun sadece bir aşamasının ayakta kalabildiği ve bu surların kulelerinin ve burçlarının varlığından söz eder. O tarihlerde yaklaşık 1800 Hıristiyan nüfus ve 25 kilisenin bulunduğunu, bir de piskoposun görev yaptığını belirtir. Sardeis ve Ephesos taki Hıristiyanlara göre Philadelphia Hıristiyanlarının daha kardeşçe yaşadıklarını ve Türklerin ise bu kente Allah ın Şehri dediklerini söyler (1838: 71-72). Bir başka gezgin Arundell ise, Philadelphia nın Pergamon Kralı Eumenes in kardeşi Attalus Philadelphus tarafından Tmolos un eteklerinde Kogamus Çayı yakınında kurulduğunu ifade eder. Kentin geç dönemden kalmış olduğunu düşündüğü surların küçük taşlardan yapılmış olduğunu söylemektedir. Misafir olarak bir rahibin evinde kalır. Kentte 300 Yunan evi, yaklaşık 3000 civarında da Türk evinin olduğundan söz etmektedir. Ayrıca 25 kilisenin bulunduğunu ancak bunun sadece beş tanesinin kullanıldığını aktarmaktadır. Rahip kendisine İncil de bahsi geçen St. John Kilisesine ait kalıntıları gösterir. Taş duvarlı, tuğla kemerli bir yapıdır. Arundell daha önce gördüğü Ephesos ve Sardeis kiliselerine benzer bir yapıda olduğunu belirtir. Kentin sık sık depreme maruz kaldığını ve kentin surlarının bu nedenle hasar gördüğünü anlatmaktadır. Kentin surlarının üç kademeli olduğunu ama bunların bir kademesinin ayakta kaldığını anlatmaktadır. Ayrıca 1097 yılında Bizans Generali John Ducas tarafından Sardeis kenti ile birlikte Philadephia nın da alındığını söylemektedir (1828: ). Ramsay ise, Philadelphia nın Seleukoslar ve Pergamon Krallığı döneminde doğu ticaret yolu üzerinde yer aldığını belirtir. Doğudan Pergamon a giden ana yolun Apameia, Laodikeia, Philadelphia ve Thyateira dan geçtiğini söylemektedir. Attalidler ile Seleukosların mücadelesinde bu yolun önemine değinir. Ancak Ramsay, Philadelphia, Klannoudda ve Akmonia yolunun Diadokhlar dönemine kadar kullanılmadığını da anlatmaktadır (1960: 45, 55, dip. Not, 2). Journal of Current Researches on Social Sciences, 2017, 7 (2),

4 Ayrıca 1076 ile 1119 yılları arasında Roma ticaret yolunun Apameia ile Laodikeia arası Türklerin elinde olduğunu, 1119 yılında John Kommenus un Philadelphia üzerinden Laodikeia kentine yürümüş ve kenti geri aldığını belirtmiştir. Bizans döneminde de Philadelphia nın piskoposluk olarak Sardeis Meclisine bağlı olduğunu paylaşmıştır (1960: 84, 128). Texier ise, Philadelphia kentinin Lydia nın doğusunda Sardeis in yirmi sekiz mil uzaklıkta Tmolos yamaçlarında yer aldığını söylemektedir. Pergamon Kralı Attale Philadelphia tarafından M.Ö. 130 yılında kurulduğunu aktarmaktadır. Kentin sur duvarlarının büyük ve düzgün bir dikdörtgene benzediğini, yirmi otuz metre aralıklarda yuvarlak kulelerin olduğunu ve Lydia nın anahtarı olarak anlatmaktadır. Kentin kuruluş nedeni olarak ordunun sevkiyatında önemli bir yol güzergâhında yer aldığını belirtir. Hıristiyanlığı isteyerek kabul eden Roma kentlerinden biri olduğundan bahseder. İnsanların da dini geleneklerini özgürce yerine getirebildiklerini anlatmaktadır. St. John un (Aziz Yuhanna) Tanrının sözlerini halka anlatmak için buraya geldiğini, Philadelphia Hıristiyanlarının ahlakı yönden diğer Hıristiyan merkezlerine örnek olarak gösterildiğini anlatmaktadır. Yirmi tane Rum Kilisesinin olduğunu bunların da beş tanesinde görkemli ayinlerin yapıldığını, Hıristiyan nüfusun üç bin olduğunu, bir tane başpapazın bulunduğunu ifade etmektedir (2002: 82-86). 4. Tarih Öncesi Dönemler ve Mira-Kuwaliya Krallığı Alaşehir ve çevresinde yapılan modern araştırmalar neticesinde ulaşılan bilgiler doğrultusunda Neolitik dönemden itibaren yerleşmelerin olduğu anlaşılmaktadır. Alaşehir Mersinli Köyü nün yaklaşık 0,5 km kuzeyinde yer alan Mersinli Höyük ile Gümüşçay Köyü nün 3 km kuzey doğusunda bulunan Taklantepe tepeüstü yerleşmelerinde Neolitik çağa ait buluntular elde edilmiştir (Roosevelt, 2017: ; Akdeniz, 2011: 46). Alaşehir in 1 km güneybatısında Sarıkız Irmağı yakınında yer alan Gavurtepe Höyüğü, Gümüşçay Köyü nün 2 km kuzeybatısında bulunan Değirmenyıkığı Höyüğü ve Soğanlı Köyü nün 2,7 km batısındaki Taklantepe tepeüstü yerleşmelerinde ise Kalkolitik çağ buluntuları tespit edilmiştir (Meriç, 1990: ; Akdeniz, 2011: 30-31). Ayrıca yukarıda bahsi geçen bu yerleşimlerle beraber Gümüşçay Köyü nün 3 km doğusunda yer alan Taşlıtepe tepeüstü yerleşiminde ve Yuvacalı Köyü nün m kuzeybatısında yer alan Gülistan yamaç yerleşmesinde tunç çağı malzemeleri bulunmuştur (Meriç, 1990: ; Akdeniz, 2011: 30-31,46, 47,50-51). Son Tunç Çağında Hitit metinlerinde Batı Anadolu Arzawa Ülkesi olarak geçmektedir. Arzawa ile ilgili ilk bilgilere Mısır daki Amarna Metinlerde rastlanmaktadır. Ayrıca Alalah (Açana) IV. tabakada da bulunan iki metinde de Arzawa adı geçmektedir (Knudtzon, 1902: 16-29; Ünal, 2003: 1). Arzawa Ülkesinin lokalizasyonu ile ilgili olarak farklı görüşler ileri sürülmektedir. Garstang ve Gurney Arzawa topraklarını Gediz ve Büyük Menderes vadileri arasına yerleştirmektedir. Macqueen ve Bryce da bu doğrultuda görüş bildirmektedirler (Garstang-Gurney, 1959: 84; Macqueen, 1968: 175; Bryce, 1974: 103). 166 Karahan, Ü. O. (2017). Philadelphia (Alaşehir)

5 Arzawa Ülkesi nde yer alan krallıkların lokalizasyonu hakkında da değişik görüşler ileri sürülmektedir. Macqueen bu krallıklardan Mira-Kuwaliya nın konumunu Murat Dağı nda Kula ya kadar olan bölge olarak işaret etmektedir (1968: 177). Bozdağların (Tmolos) eteklerinde Gediz ile Menderes vadilerini bağlayan geçitte bulunan Karabel kabartmasında oldukça silik hiyeroglif yazılar yeniden okunmuştur. Kral Tarkasnawa ve onun babası ile büyük babasının adları okunmaktadır. Boğazköy metinlerinde bilindiği üzere bu krallar Mira Ülkesi krallarıdır. Bu durumda Mira ile Arzawa ülkesi veya Ülkeleri Menderes vadisinde yer almaktaydı (Hawkins, 1998: 131; Ünal: 2003, 22). Ayrıca Latmos /Beşparmak dağlarında bulunan hiyeroglif grafitler de Mira nın Karabel geçidinin hemen güneyine lokalize edilmesi görüşünün pekiştirilmesi anlamına gelmekteydi (Peschlow Bindokat, 2002: ; Ünal, 2003: 23). 5. Hellenistik ve Roma Döneminde Philadelphia Philadelphia Antik Kenti Hellenistik dönemde Pergamonlular tarafından kurulan yedi kentten bir tanesidir. Philadelphia Pergamon Kralı II. Attalos Philadelphus tarafından kurulmuştur. Bu bölgeden geçen önemli yolların kontrolü için kurulmuştur (Arundell, 1838: 172; Allom, 1838: 71; Texier, 2002: 82; Ramsay, 1904: 391; Magie, 1950, 42; Jones, 1998: 54). Roma, II. Attalos a kardeşi Eumenes e ihanet etmesi karşılığında krallığın bir bölümünü önermiştir. Ancak II. Attalos kardeşine sadık kalarak bu teklifi geri çevirmiştir. Bu nedenle Attalos un kardeşine bağlılığı nedeniyle kardeşsever anlamına gelen Philadelphos lakabı verilmiştir (Polybius, ; 31. 1; 32. 1; Diodorus. Sic ; Magie, 2001: 56). Bu iki kardeşin sevgisinin onuruna Eumenea ve Philadelphia da kutlamalar yapılmıştır. Ayrıca bu kardeşleri simgeleyen, bir kurt tarafından emzirilen ikizleri ve bu ittifakı gösteren iki gencin simgeleri paralara bastırılmıştır (Hemer, 1989: 155). Helenistik dönemde Philadelphia ya Makedonların yerleştiklerini gösteren paralar bulunmuştur. Muhtemelen bu Makedonlar askeri koloni olarak kente yerleşmişlerdir (Wilson, 2010: 293). Philadelphia, Roma İmparatorluk döneminde stratejik bir konuma sahiptir. Phrygia nın açık kapı sı (Vahiy. 3: 8) olarak kent, doğu ve kuzeydoğu güzergâhının başında yer alır. Troia, Pergamon, Ephesos ve Sardeis üzerinden gelen yol, Philadelphia dan doğuya Laodikeia ve Banaz Ovası nın güneyinden Eumenea üzerinden doğuya doğru gider. Bir diğer yol da Philadelphia dan Blaundus a ulaşır, oradan Klannudda tarafından Akmonia ya doğru gider (Hemer, 1989: 154; Wilson, 2010: 293). İmparator Tiberius döneminde M.S. 17 yılında Hermos (Gediz) havzasını içine alan o güne kadar yaşanmış en büyük depremlerden biri yaşanmıştır. Asya Eyaleti nde yer alan on iki kent yıkılmıştır. Philadelphia da bu kentlerden biriydi. İmparator Tiberius bu kentlerin yeniden ayağa kalkabilmesi için önemli yardımlarda bulundu. Philadelphia bu deprem nedeniyle diğer kentler gibi beş yıl vergiden muaf tutuldu (Pliny. N.H ; Dio. Cass ; Strabon. XII ; XIII.4. 8; Tacitus. Ann. II. 47). Journal of Current Researches on Social Sciences, 2017, 7 (2),

6 Philadelphia birinci yüzyılda iki yeni isim almıştır. Philadelphia Tiberius un cömertliğine karşı şükranlarını belirtmek için 17 depreminden sonra Neocaesarea adını almıştır. Ancak Claudius tan sonra bu adın kullanılmaya devam ettiğine dair bir kanıt yoktur (Ramsay, 1904: ; Hemer, 1989: 157; Wilson, 2010: 295). İkinci olarak da benzer bir felaket sonrası İmparator Vespasian ın döneminde yaşanmıştır. Vespasian kente cömert yardımda bulunmuştur. Bu cömertliğe karşın kente Vespasian ın karısı Flavia nın adı verilmiştir (Suetonius, Vesp. XVII; Ramsay, 1904: 398; Hemer, 1989: ). Bu isimlerin kente verilmesi kent için bir onur olarak görülüyordu. Çünkü kentin imparatorluk bağı ile bağlanmasını sağlıyordu (Hemer, 1989: 158). M.S. 92 yılında Domitianus döneminde bazı ekonomik gelişmeler meydana gelmiştir. Bunlardan ilginç olanı İtalya da yeni bağ çubuğu dikilmesi yasaklanmıştır ve eyaletlere dikili bağların yarısının kesilmesi konusunda bir emirname gönderilmiştir. Buna neden olarak da şarap çok bol olur, tarıma önem verilmez kıtlık olur diye böyle bir emirname yayınlamıştır. Ancak Domitianus bu emrin takipçisi olmamıştır. Çünkü halk arasında elden ele dolaşan bir kitapçıkta; Köküme dek yesen de beni, ey koca keçi, yine de ürün vereceğim, kutsamak için seni yazılı olmasından etkilendiği için bu emrin takipçisi olmadığı anlatılır (Suetonius, Domitianus, VII, XIV). O dönemde Anadolu da bir kıtlık yaşandığı ve mısır üretiminin artırılmak istenmesi nedeniyle Domitianus un bu fermanı yayınladığına dair bazı görüşler de vardır. Kıtlık nedeniyle stokçuluğu ve fiyat artışlarını engellemek için de önlemler alınmıştır (Hemer, 1989: 158). Philadelphia daki yaklaşık M.Ö. 100 yıllarına ait bir yazıt, kentte en az on tanrı ve tanrıçaya ait bir altar kültünün varlığına işaret eder. Yine M.Ö. 27/26 gibi tarihlerde Roma rahiplerinin varlığı yazıtlardan anlaşılmaktadır. Ancak Philadelphia da İmparatorluk kült tapınağına M.S. 214 tarihinde rastlanmaktadır. Bu tarihte İmparator Caracalla kenti ziyaret etmiştir ve Philadelphia ya bir tapınak yapılmasına izin vermiştir. Böylece kent kendisine neokoros (tapınak muhafızı) deme hakkına sahip olmuştur. Philadelphia I. yüzyılın aksine II. ve III. yüzyıl boyunca yüksek refah seviyesine sahip olmuştur (Ramsay, 1904: 399; Wilson, 2010: ). Hellenistik dönemden itibaren Phrygia daki pek çok kentte Yahudi varlığına rastlanmaktadır. Philadelphia Antik Kenti nde sinagog ile ilgili arkeolojik bir kanıt yoktur. Ancak M.S III. yüzyıla ait Philadelphia nın yakın çevresinde bulunan Grekçe bir yazıtta Yahudilerin kutsal sinagoguna Eustathios kızkardeşi Hermaphilos ve ablası Athanasia anısına bir çeşme bağışladı ğı yazmaktadır. Eustathios un muhtemelen dindar bir Yahudi veya Gentile olabileceği yorumlanmaktadır. Bir başka yazıtta Hesychios ve Judas ın mezarı yazmaktadır. Manisa Arkeoloji Müzesi nde Philadelphia dan gelme Ioseph adının yazılı olduğu menorah figürlü bir yazıt da bulunmaktadır (IJO II 49; 50; 51; Keil ve von Premerstein, 42; Cohen, 1995: 227). Ayrıca Yahudi varlığı ile ilgili bir başka kaynak ise, Apostalik babalardan Ignatius tur. Ignatius Philadelphia da Yahudilerle olan mücadelesini anlatmaktadır (Ignatius. Philadelphians. VI. 1). 168 Karahan, Ü. O. (2017). Philadelphia (Alaşehir)

7 I. yüzyılda Sardeis idari bölgesine (conventus) bağlı olan Philadelphia da İncil de Vahiy bölümünde adı geçen yedi kiliseden altıncısı bulunmaktadır (Vahiy: 1-3; Wilson, 2010: 295). Vahiy bölümünde, Philadelphia daki Kiliseye : 3:7 Filadelfya daki kilisenin meleğine yaz. Kutsal ve gerçek olan, Davut un anahtarına sahip olan, açtığını kimsenin kapayamadığı, kapadığını kimsenin açamadığı kişi şöyle diyor: 3: 8 Yaptıklarını biliyorum. İşte önüne kimsenin kapayamayacağı açık bir kapı koydum. Gücünün az olduğunu biliyorum; yine de sözüme uydun, adımı yadsımadın. 3:9 Bak, Şeytan ın havrasından olanları, Yahudi olmadıkları halde Yahudi olduklarını ileri süren yalancıları öyle edeceğim ki, gelip ayaklarına kapanacak, benim seni sevdiğimi anlayacaklar. 3: 10 Sözüme uyarak sabırla dayandın. Ben de yeryüzünde yaşayanları denemek için bütün dünyanın üzerine gelecek olan denenme saatinden seni esirgeyeceğim. 3: 11 Tez geliyorum. Tacını kimse elinden almasın diye sahip olduğuna sımsıkı sarıl. 3: 12 Galip geleni Tanrım ın Tapınağı nda sütun yapacağım. Böyle biri artık oradan hiç ayrılmayacak. Onun üzerine Tanrım ın adını, Tanrım a ait kentin gökten Tanrım ın yanından inen yeni Yeruşalim in adını ve benim yeni adımı yazacağım. 3: 13 Kulağı olan, Ruh un kiliselere ne dediğini işitsin ibareleri yer alır (Vahiy ). Bahsedilen Philadelphia Kilisesi nin bilinen ilk piskoposu Demetrius tur (Apostolic Constitutions, ). Ammin ve Quadratus ismindeki Hıristiyan din adamlarının Hadrianus döneminde Philadelphia da görev yaptıkları bilinmektedir. Philadelphia Kilisesi nin tarihi de muhtemelen bu dönemlere yaklaşık M.S. 100 ile 160 arasına tarihlendirilir (Ramsay, 1904: 399; Wilson, 2010: 295). Antiokheialı (Antakya) Ignatius İmparator Trianus döneminde mahkûm edilerek Roma ya götürülürken Philadelphia dan geçer. Roma yolundayken yedi farklı kiliseye mektuplar yazar. Philadelphia daki Hıristiyan halka Troas ta kaleme aldığı mektupta gösterdikleri misafirperverlikten dolayı bir mektup yazmıştır (Taberne, 2014: 285; Tiefenbach, 2012: 28-30). Smyrna da kilisesi bulunan, St. John un öğrencilerinden ve İgnatius un arkadaşlarından olan Polykarpos muhtemelen M.S. 155 yılında (Eusebios a göre ) İmparator Anthonius Pius un döneminde Smyrna da şehit edilmiştir. Polykarpos şehit edildiğinde Philadelphia dan gelen on bir Hıristiyan da onunla birlikte Smyrna lılar tarafından şehit edilmiştir (Polycarp, 19. 1; Tiefenbach, 2012: 36; Tabbernee, 2014: 286). Philadelphia bölgesinde bazı kitabeler bulunmuştur. Bu kitabeler Monotanism ile ilgilidir. Monotanism in bu bölgeden çıktığı varsayılmaktadır. Philadelphia Kilisesi de muhtemelen Monotanistlerin halefleri olarak görülmektedir (Hemer, 1989: 172). Montanist hareketin kaynağı M.S. II. yüzyılın sonunda Philadelphia nın 10 km doğusunda yer alan Ardabav dır. Montanus un ilk tebliğe başladığı yerdir. Montanus iki adamı Prisca ve Maximilla ile beraber Paraclate (Kutsal Ruh) İsa nın yeniden gelmesi öğretisini savunurlar. Onların merkezi Pepouza dır. Yani Yeni Kudüs (Vahiy, 3: 12) olarak inanılan yer. Philadelphia da günümüze kadar Constantin dönemi öncesine ait Hıristiyanlara ait bir yazıt bulunamamıştır. Ancak bölgede Montanist bir cemaatin olduğuna dair VI. yüzyıla ait yazıtlar bulunmuştur (Wilson, 2010: 295; Tabbernee 2014: 286). Pepouza nın bugünkü konumu W. Journal of Current Researches on Social Sciences, 2017, 7 (2),

8 Tabernee tarafından Uşak ın Karahallı İlçesi nin Karayakuplu Köyü yakınındaki yerleşme olduğu ileri sürülmektedir (2008: 116). 6. Sonuç Batı Anadolu da Philadelphia benzeri çok sayıda kentin varlığı söz konusudur. Ancak bazı kentler vardır ki bazı özellikleri nedeniyle ön plana çıkarlar. Philadelphia da bu kentlerden biridir. Eski Anadolu tarihi sadece siyasi, ticari veya askeri yönlerden değil, inanç kültürü açısından da önemli bir özelliğe sahiptir. İncil de adı geçen yedi önemli kiliseden bir tanesi Philadelphia da yer almaktadır. Bahsedilen kilise kavramı sadece bir yapıdan ibaret olmasa gerektir. Pagan bir toplum içerisinde tek Tanrı inancını savunan bir gurup sadece o toplumun dini inançlarını değil, yaşam biçimlerini de etkilemiştir. Yahudilik inancı doğduğu topraklarda varlıklarını devam ettirmede zorlandıklarında bu topraklarda kendilerine bir yaşam biçimi oluşturmaya çalışmışlardır. Bunda da kısmen de olsa başarılı olmuşlardır. Ancak Yahudilere karşı gösterilen hoşgörü, paganlar tarafından ilk Hıristiyanlara karşı gösterilmemiştir. Philadelphia tarih boyunca coğrafi, siyasi, ticari ve özellikle dini açıdan önemli kentlerden biri olmuştur. Birçok antik kent gibi Philadelphia da, Anadolu kültür tarihinin ne kadar derin ve zengin bir yapıya sahip olduğunu gösteren örneklerden bir tanesidir. Kaynakça Antik Kaynaklar ANONYMOUS. (2013). Constitutions of the Holy Apostles: or The Apostolic Constitutions. (Ed: James Donaldson). USA: Createspace Independent Publishing Platform. CASSİUS DİO COCCEİANUS. (1955). Dio s Roman History. (Çev: Earnest Carry). London-Cambridge: William Heineman Ltd.-Harvard University Press. DIODORUS SICULUS. (1957). The Library Of History. (Çev: Walton, Francis R.). Cambridge-London: Harvard University Press- William Heinemann Ltd. GAİUS SUETONİUS TRANQUİLLUS. (2008). On İki Caesar ın Yaşamı. (Çev: Fafo Telatar ve Gül Özaktürk). Ankara: TTK. HERODOTOS. (2002). Herodot Tarihi.(Çev: Ökmen, Müntekim). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. HOMEROS. (2007). İlyada. (Çev: Erhat, Azra ve A. Kadir). İstanbul: Can Yayınları. IGNATUS. (1965). The Apostolic Fathers I. (Çev: Lake, Kirsopp). London- Cambridge: William Heineman Ltd.-Harvard University Press. PLINY. (1955). Natural History IV. (Çev: Rackham, H.). London-Cambridge: William Heineman Ltd.-Harvard University Press. POLYBIUS. (1968). The Histories VI. (Çev: Paton, W. R). Cambridge-London: Harvard University Press- William Heinemann Ltd. 170 Karahan, Ü. O. (2017). Philadelphia (Alaşehir)

9 POLYCARP. (1965). The Apostolic Fathers I. (Çev: Lake, Kirsopp). London- Cambridge: William Heineman Ltd.-Harvard University Press. STRABON. (2000). Geographıka. Antik Anadolu Coğrafyası. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. TACİTUS. (1980). The Histories I-III. (Çev: Clifford H. Moore). London-Cambridge: William Heineman Ltd.-Harvard University Press. VERGILIUS. (2015). Georgica. Çiftçilik Sanatı. (Çev: Dürüşken, Çiğdem). İstanbul: Alfa Yayınları. VITRUVIUS. (2005). Mimarlık Üzerine Onkitap. (Çev: Güven, Suna). İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı. KİTABI MUKADDES. (2005). Eski ve Yeni Ahit, İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi. Modern Kaynaklar AKDENİZ, E. (2011). Tarih Öncesinden İlk Demir Çağı na Manisa. Aydın: Akhisar Belediyesi Kültür Yayınları. ALLOM, T. (1838). Constantinople The Seven Churhces of Asia Minor, Londra: Fishers, Son & Co. ARUNDELL, F.V.J. (1828). Visit to The Seven Churches of Asia Minor, Londra: John Rodwell. BRYCE, T.R. (1974). Some Geographical and Political Aspects of Mursilis Arzawa Campaign, Anatolian Studies, Vol. 24, COHEN, G.M. (1995). The Hellenistic Settlements in Europe, the Islans, and Asia Minor. Berkley-Los Angeles- Oxford: University Of California Press. FELLOWS, C. (1839). A Journal Written During an Excursion in Asia Minor, Londra: Richard ve John E. Taylor. GARSTANG, J.-GURNEY, O.R. (1959). The Geography of the Hittite Empire, London: BIA. HAWKİNS, J. D. (1998). Tarkasnawa King of Mira: 'Tarkendemos', Boğazköy Sealings, and Karabel, Anatolian Studies, Vol. 48, HEMER, C. J. (1989). The Letters to the Seven Churches of Asia In their Local Setting. Sheffield: JSOT Press. (IJO) AMELİNG, W. (2004). Inscriptiones Judaicae Orientis, Band II, Kleinasien Herausgegeben Von, Mohr Siebeck, Tubingen. JONES, A.H.M. (1998). Cities of the Eastern Roman Provinces. Oxford-New York: Oxford University Press. KEİL, J. ve PREMERSTEİN, A. (1908). Bericht Über Eine Reise In Lydien Und Der Südlichen Aiolis. Wien: A Hölder. KNUDTZON, J.A. (1902). Die zwei Arzawa-briefe, die altesten urkunden in indogermanischer sprache, Leipiz: J.C. Hinrichs. Journal of Current Researches on Social Sciences, 2017, 7 (2),

10 MACQUEEN, J.G. (1968). Geography and History in Western Asia Minor in Second Millenium, Anatolian Studies, vol. 18, MAGİE, D. (1950). Roman Rule In Asia Minor I. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. MAGİE, D. (2001). Anadolu da Romalılar 1.(Çev: Başgelen, Nezih ve Çapar, Ömer). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. MERİÇ, R. (1990) Yılı Alaşehir Kazısı, XI. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. cilt, Ankara, PESCHLOW-BİNDOKAT, A. (2005). Latmos ta Bir Karia Kenti Herakleia, İstanbul. RAMSAY, W. M. (1904). The Letters To The Seven Churches Of Asia. London: Hodder ve Stoughton. RAMSAY, W. M. (1960). Anadolu nun Tarihi Coğrafyası. (Çev: PEKTAŞ, Mihri). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. ROOSEVELT, C. H. (2017). Gyges ten Büyük İskender e Lydia Arkeolojisi.(Çev: Çatak, Hilal Gültekin). İstanbul: KÜY. KAYSER, S. (2012). Manisa İl Çevre Durum Raporu (2011). Manisa. SEVİN, V. (2001). Anadolu nun Tarihi Coğrafyası I. Ankara: Türk Tarih Kurumu. TABBERNEE, W. ve LAMPE, P. (2008). Pepouza and Tymion. Berlin-New York: Walter de Gruyter. TABBERNEE, W. (2014). Asia Minor and Cyprus. Early Christianity In Contexts. (Ed: Tabbernee, William). Michigan: Baker Academic, TEXİER, C. (2002). Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, (Çev: Suat, Ali). Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı. TİEFENBACH, H. (2012). Anadolu nun Azizleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. ÜNAL, A. (2003). Hititler Devrinde Anadolu II. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları. WİLSON, M. (2010). Biblical Turkey. İstanbul: Ege Yayınları. Strategic Research Academy Copyright of Journal of Current Researches on Social Science is the property of Strategic Research Academy and its content may not be copied or ed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or articles for individual use. 172 Karahan, Ü. O. (2017). Philadelphia (Alaşehir)