DicLE TIP DERGiSi (JOURNAL OF MEDicAL SCHOOL) C:27 S: LisE OGRENCiLERiNiN FAST-FOOD TORO VjVECEK

Transkript

1 DicLE TIP DERGiSi (JOURNAL OF MEDicAL SCHOOL) C:27 S: LisE OGRENCiLERiNiN FAST-FOOD TORO VjVECEK TOKETiMi DURUMLARI Prof. Dr. Perran TOKSOZ 1 Uz. Dr. Ali CEVLAN 3 Vrd.Do~. Dr. Fatma 9ELiK 2 Dyt. ~eniz GOK9E 4 OZET Son y1llardatoplumumuzun hlzla degi$en gunluk ya$am $ekline bagll olarak insanlar beslenmelerine daha az zaman aylrmakta ve hlzli-hazlr (fast-food) sistemi giderek yaygmla$maktadlr. Bu 9ali$ma lise ogrencilerinin fast-food Wru yiyecek Wketim slkllgml ve bunun beslenmeye olan etkilerini ara$tlrmak amaciyla planlamp yuruwlmu$wr. Ara$f1rma, yiyecek temini apslndan aym mekanda bulundugu halde sosyo-ekonomik duzeyi farkll olan ve tam gun egitim yapan okullarda yuruwlmu$wr. Sosyo-ekonomik duzey (SED) baklmmdan iyi durumda olan liselerden 329, du$uk sosyo-ekonomik duzeyde bulunan iki okuldan 426 ogrenci olmak uzere toplam 755 ki$i - ara$tlrma kapsamma almml$tlr. Beden kitle indeksine gore ogrencilerin % 16.43'u zayd bulunmu$tur. Bu baklmdan iki grup arasmdaki farkllligm onemsiz oldugu saptanml$tlr. Ara$tlrma bulgulan ogrencilerin %25.22 sinin ogun at/adlgml, % 47.7 sinin yemeklerini U9ogunde Wkettiklerini gostermi$tir. SED yuksek 90cuklann % 52.6'SI, du$uk SED'deki ogrencilerin % 39.4 u ogun at/amadlklanm belirtmi$lerdir. SED baklmmdan iyi durumda olanlann % 71.4 u ogle yemegini bufe ve kantinde yerken, diger grupta oran % 29.9 olarak bulunmu$tur. DU$uk SED'deki okul 90cuklannm %25.87'si iyi durumdaki ogrencilerin % 3.65'i evden yiyecek getirdiklerini belirtmi$lerdir. Her gun sot-ayran ve kolall igecek Wketen 90cuk oram (%46.2, %40.1) SED'i yuksek grupta onemli 6I9ude yuksek bulunmu$tur. Fast-food Wruyiyecek Wketim slkllgl, SED'i iyi olan grupta olduk9a yuksektir. Anahtar Kelimeler: Use ogrencileri, Fast-food, Wketim duzeyi. GiRi~ Gunumuzde toplumumuzun hlzla degi~en gunluk ya~am ~ekline bagll olarak insanlar beslenmelerine daha az zaman aylrmakta ve geleneksel beslenme all~kanllklannl degi~tirmektedirler. HlzlI-Ham Beslenme (Fast-Food) sistemi insanm zamanla yan~masl sonucu <;:Ikanbir degi~imin sonucudur. Bu sistem, gununu evden uzakta ge<;:ireninsanlann hem damak zevklerine hitap etmekte, hem de zaman darllgmdan dogan sorunlara <;:ozumgetirmektedir. Fast-food sistemi beslenme a<;:lsmdandegerlendirildiginde; sodyum, kolesterol ve yag tuketim miktannm yuksek, buna kar~i"k kalsiyum, A ve C vitaminleri ile posa i<;:erigibaklmmdan yetersiz oldugu gorulmektedir (1). Sagllkll ve dengeli beslenmenin ancak besleyici ve guvenilir besinlerle saglanabilecegi bir ger<;:ektir.tuketime sunulan besinler ve yemekler insan sagllgl a<;:lsmdan herhangi bir risk ta~lmamalldlr (2). Ayak ustq beslenme gunumuzde bir zorunluluk oldugu halde bu sistemdeki olumsuzluklann giderilmemesi, insan sagllgml olumsuz yonde etkileyecektir. (1,3) 0.0. Tip FakOltesiHalk Saglrgl Anabilim Oall (2,4) 0.0. Tip FakOltesiAra~tlrma Hastanesi Oiyetisyen OiVARBAKIR OiVARBAKIR

2 142 Bu ara~tlrma, lise ogrencilerinin fast-food toketim slkllgml ve bunun beslenmeye olan etkilerini ara~tlrmak amaclyla planlanlp yurutolmu~tor. GERE9 VE VONTEM Ara~tlrma, Diyarbaklr'da Yiyecek temini ac;lsmdan aynl mekanda bulundugu halde sosyo-ekonomik duzeyi farkll olan ve tam gun egitim yapan okullardan rasgele ornekleme yontemine gore sec;ilen toplam 755 ogrenci uzerinde yurutolmu~tor.sosyo-ekonomik duzey (SED) baklmmdan iyi durumda olan liselerden329, du~uk SED'dekiliselerdensec;ilen426 ogrenciara~tlrma kapsamma allnml~tlr. Ogrencilerin fiziksel geli~im durumlan, kac; ogun beslendikleri, atladlklan ogunler, ev dl~mda yemek yedikleri yerler, tokettikleri ic;ecek ve yiyecekler ile fast-food'u tercih sebepleri, anket formu uygulanarak saptanml~tlr. C;ocuklann boy ve aglrllk olc;umlerinin degerlendirilmesi, Beden Kitle indeksi (BKI) standartlanna gore yapilml~tlr. Ya~ma gore BKI, M-2SD'nin altma du~enler zaylf, M+2SD'nin ustonde bulunanlar ~i~man olarak degerlendirilmi~tir (3). Ara~tlrma verilerinin degerlendirilmesinde Systat ve Minitab bilgisayar programlan kullanllml~tlr.. BULGULAR VE TARTI~MA Ara~tlrma kapsamma giren ogrencilerin % 50.46'sl klz, % 49.54'u erkektir. SED'j iyi olan gruptaki ogrencilerin ya~ ortalamasl , diger gruptakilerin ise olarak saptanml~tlr. Tablo 1'de ogrencilerin BKI'ne gore daglllmlan gorulmektedir. Buna gore genelde ogrencilerin % 82.38'j normal aglrllkta olup, iki grup arasmdaki farkllllgm onemsiz oldugu saptanml~tlr (P> 0.05). Saglam (4) tarafmdan ya~ grubu ogrenciler uzerinde yapllan bir c;all~mada ogrencilerin % 39.7'sinin zaylf, % 58.0'inin normal aglrllkta oldugu bulunmu~tur. Diyarbaklr'da Universite ogrencilerinin % 36.6'smm BKI baklmmdan zaylf, % 63.3'unun normal aglrllkta oldugu bildirilmektedir (5). Bu c;all~mada zaylf ogrenci oranmm daha du~uk bulunmasl (% 16.43) sevindirici bir bulgudur. Tablo1: Beden kitle indeksine gore ogrencilerin Daglllml. SKI SED'j yuksek grup SED'j duuk grup Toplam (kg/m2) Say. % Say. % Say. % ZaYlf Normal $iman Toplam X2= 5.103, P>0.05

3 143 Ogrencilerin ogon sayllannm daglhml Tablo 2'de gosterilmi~tir. SED'i yoksek olan Use ogrencilerinin % 8.81'i ogon atlarken, diger grup ogrencilerin ise %37.79'u ogon atlamaktadlr. Yiyeceklerini 4 ve daha fazla ogonde toketenlerin oranl, SED'i yoksek okulda %48.32 iken diger grupta bu oran %10.79 olarak bulunmu~tur. OgOn sayllannm dagillml baklmmdan gruplar arasmdaki farkhhgm onemli oldugu saptanml~tlr (p<0.001). Genel olarak ogrencilerin % 47.68'j gonde Oy ogon, % 27.14'0 dart ve Ozeri ogonde yemeklerini yerken, % 25.17'si iki ve daha az ogon toketmektedir. Epidemiyolojik yah~malann sonuylan, ogon saylsmm artmaslnln ~i~manhk, hiperkolesterolemi, ve koroner kalp hastahgl insidanslnl azalttlgml gostermi~tir (6,7). Sir ara~tlrmada bireylerin gonlokenerji ahml sabit kalmak Ozere yeme slkhgmm artmasmm kan kolesterolo ve LDL kolesterolonde onemli do~o~ sagladlgl bulunmu~tur (8). Tablo 2: Sosyo-Ekonomik dozeye gore ogonsayllannm daglhml. OgOn SaYlsl SED'j yoksek grup SED'j dook grup Toplam Say. % SayI % SaYI % 169un un un un un Toplam X2= p<o.oo1 Tablo 3'te atlanllan ogonleryononden ogrencilerin daglhml incelenmi~tir. GorOldOgOgibi sabah kahvaltlsl yapmayanlann oranl her iki grupta benzer dozeyde iken,ogle yemegi ve sabah-ogle ogonlerini atlayan ogrenci oranl SED'i do~okokulda oldukya yoksek bulunmu~tur. Genel olarak ogrencilerin %34.97'si sabah, %10.73'0 ise ogle ogononoatlamakta olup, iki grup lise ogrencileri arasmda atlanan ogonler baklmmdan onemli farkhhklann oldugu belirlenmi~tir (P<0.001). Diyarbaklr'da Oniversite ogrencileri Ozerinde yapllan bir yah~mada % 41.29'unun sabah kahvaltlslnl atladlklan saptanml~tlr (9). Diger yah~malarda da en yok atlanan ogononsabah kahvaltlsl oldugu bildirilmektedir (5,10).

4 144 Tablo 3: Sosyo-ekonomik duzeye gore atlanllan ogunlerin daglllml. Atlanan ogon SED'j yoksek Grup SED'j dook Grup Toplam Say. % Say. % SaYI % Sabah Ogle Akam Sabah-Ogle Atlamam Toplam X2=40.91, P<0.001 Ogrencilerin ogle ogunlerini tuketim yerleri Tablo: 4'de gosterilmi~tir. SED baklmmdan iyi durumdaki okulda ogrencilerin 90gunlugu (% 71.43) bufe, kantin gibi yerleri tercih ederken, diger grupta eve giden (%30.28) veya evden yiyecek getiren (%25.87) ogrenciler 90gunluktadlr. Ogle yemeklerini tuketim yerleri baklmmdan gruplar arasmda onemli farkliliklann oldugu saptanml~tlr (P<0.001). Tabloda goruldugu gibi ogrencilerin % 50.16'sl yemek i9in bufe, kantin gibi yerleri, % 7.61'i kafeteryalan tercih etmektedir. Evden yemek getiren ogrenci oranl % 15.05'tir. Ankara'da Fast-Food konusunda yapllan bir 9ali~mada ogrencilerin % 30.5'inin kafeterya, %27.75'inin okul kantininde yemek yedikleri saptanml~tlr (11). Tablo 4: Sosyo-ekonomik duzeye gore Ogle ogunlerinin tuketim yerlerinin daglliml. TOketim Veri SED'j yoksek Grup SED'j dook Grup Toplam * 28 ki~i hiy toketmemektedir. ** 109 ki~i hiy toketmemektedir. SaYI % SaYI % Say. % Ev 7 2, , ,67 BOfe-kantin , , ,16 Kafeterya 39 12,96 8 2, ,61 Yurt-okul 16 5, , ,18 Pastane 2 0,66 1 0,32 3 0,48 Lokanta 11 3, , ,85 Evden getiren 11 3, , ,05 Toplam 301* 48,71 317** 51, ,00 X2= P<O.OO1 Tablo 5'de ogrencilerin tukettikleri ham igecekler ile ham yiyeceklerin tuketim slkllgl gorulmektedir. Buna gore SED'i yuksek grupta her gun ve gun

5 145 a~1ri sut-ayran, kolall iyecekler ve meyve suyu toketenlerinoranl oldukya yuksek bulunmu~tur. Hamburger, patates klzartma, doner, pide-iahmacun, tost, sandviy,pogaya,yikolata-gofret ve pasta gibi yiyecekleri toketim slkllgmm da SED'i yuksek grupta, diger gruba klyasla onemli olyude yuksek oldugu saptanml~tlr. Tablo 5: Hazlr yiyecek ve yiyecek toketim slkllklannln sosyo-ekonomik duzeye gore daglllml. ~:C!:Ii.. ~'I\~'('EI(.o\J)f I~ I~t~ "i:.'4 T19~,! ~I~ i4.93! ~ srot~ ~ ~ 2I:ii'I1:04 1I.8idtbir srotsw! s ~,~ ix'o-i44,m )4 IIIJ4 Im! j :\.'~S,Q)7 II~~ It.92 pt.~ p,n l~.4g 11.~1! IP«I,oot" I!! 11\"'Ktb02 '---" i-..k ~. '''~'' ,. r.), I ~~I ''16'!!. :1;1)9,6, 7.. '! " jm 9,1) ' X:"'7,J9() 1I{KH'! ;.,.,...,...-.-oooo+. ilj!)63'!j.u! UI 6.99!..o 6.iiooootU3 i I ' j1$,24tio""'" ',. I. ' :14.. ; -.j!.o!.! i I NUIOI' I Ix:"nol.oo!!! i...k!\ll. i'.w t1.28 -t1.9!i b.n.19.4! 19.9J 19.94M9 10,64 9.1!!I.'; ' 14).41 I!! x'.t0-4jo "'1UXII' I!!r_.".., tji,ti) s $.1$ 16.6) iu.7g 11.9'1!S,I '11)\.O) I ' X...99! j1'<1).001' i i 9.1) 1.1$ I!2\J3 s.!9,13 7.9S ,$$ !!X.o2OJ.984 j'j.j! [..-.u. I.",,.oo' f.'001',.., n. i i j!- i~.' 1.61 p,,11!11.9] j19.1$ i6o I i 1, \. t I i~'i'. i ~i"- L_oo IT.. i i!!!~ i~ t).j4 SlKUGI ~bir! D1~ S S i~ I'<~OOI' ~ im\ooi' i13, ) 11.46M3 1>:0.001' ~ 001' To36 t<o.oof W ffil' AI"'\>;{!! utsf~ ~ S I t I I.~o im. ill{'x j -'1 i i1~"ii1 j l&wtsl:~ j j!w ~ I tw-t~1xi i i IOJlfi'.1'4"'l! I i. I I ]1)0!20.0{.!4$,12 1 i i i tit 1S,ill-r u.4i I!1.04!!.' I!! 9)9.' IKIk-l>iskJl>i t

6 146 Sag lam (11) tarafmdan yapllan benzer bir c;:all~mada da gosterildigi gibi ogrencilerin fast-food OrOnOolarak tokettikleri yiyeceklerin ba~mda hamburger gelmektedir. Yapllan c;:all~malar hamburgerdeki yag miktannm 13-45gr arasmda degi~tigini gostermektedir (11). Kolesterol ve doymu~ yag ic;:erigininyoksek olmasl yanmda sodyum baklmmdan da yogun olan bu OrOnlerinslk toketilmesi, ba~ta koroner kalp hastahklan ve kanser olmak Ozere birc;:okkronik hastallklar ic;:in risk faktorodor (12,14). Piyasaya sunulan fast-food OrOnleri protein, karbonhidrat ve B grubu vitaminleri saglasalar bile kalsilum, C vitamini ve po sa baklmlndan yetersizdir (1,15). Oysa ki, C vitamini sosis, salam gibi et OrOnlerinde koruyucu olarak kullamlan nitrit ve nitratlann kanser yaplcl nitrozaminlere dono~omonoengelleyerekkanserolu~umriskini azaltmaktadlr (16,17). Kanserojen olan nitrozaminlerin olu~umunda proteinli besinlerin yoksek slcakllktaki yagda ve Izgarada pi~irilmesi de etkendir (18,19). Ogrencilerin Fast-food sistemini tercih sebepleri table 6'da gosterilmi~tir. Genel olarak ogrenciler ba~ka sec;:enekolmadlgl ve sevdikleri ic;:inbu tor besinleri sevdiklerini belirtirken, nedenler baklmmdan gruplar arasmdaki farkllllgm onemli oldugu saptanml~tlr (P<0.001). Tablodan da goroldogogibi ogrencilerin c;:ogunlugu(%25.03) ba~ka sec;:enekleriolmadlgl, % 25.58'j bu tor yiyecekleri sevdikleri, % 18.81'i de zaman kazanmakamaclylafast-foodtoro gldalan tercih ettiklerini belirtmi~lerdir. Ogrenciler arasmda ic;:ecekolarak sot, ayran toketiminin kolall ic;:eceklere gore daha yoksek bulunmu~ olmasl sevindiricidir. Ogrenciler Ozerinde yapllan diger c;:all~malarda genellikle kolall ic;:eceklerindaha fazla toketildigi saptanml~tlr (20,21). Oysa bo~ enerji kaynagl olarak nitelendirilen bu ic;:ecekleryerine kalsiyum, protein ve vitamin ic;:erigi yoksek olan sot, ayran, meyve suyu gibi ic;:eceklerintoketilmesine aglrllk verilmelidir. Tablo 6: ogrencilerin fast-food toro besinleri tercih sebeplerinin daglllml. Tercih sebepleri SED'j Yuksek Grup SED'j Duuk Grup Toplam Say. % Say. % Say. % Ekonomik 20 6, , ,91 Zaman almlyor 83 25, , ,81 Temini kolay 47 14, , ,40 Saghkh 7 2, , ,57 Seviyorum 81 24, , ,58 Ba:;;kaseyenek yok 81 24, , ,03 Ahkanhk 10 3, , ,58 Hiy yemem 0 0, , ,12 Toplam , , ,00

7 147 SONUc; VE ONERiLER GOnOmOzde ya~anan hlzli kentle~me, ekonomik ve teknolojik geli~meler, diger toplumlardan etkile~meler ve kitle ileti~im araglan, toplumumuzun beslenme ~ekli ve all~kanliklannm degi~mesine neden olmu~tur. Bu degi~imin bir sonucu olan fast-food sistemi, geleneksel beslenme ali~kanllklanmlzl olumsuz yonde etkiledigi halde gonomozko~ullarmda bir zorunluluk haline gelmi~tir. Ancak, ister zorunluluk, isterse de zevk ugruna yapllsm, ayakosto beslenme sisteminin bu kadar yaygm olmasl, saglik aglsmdan olumsuz yonlerinin giderilmesini gerektirir. Bunun igin; 1. ilk olarak hazlr yiyecek ve igeceklerin hazlrlanmasl, pi~irilmesi ve servisi slrasmda olabilecek insan sagllgml bozucu etkiler ortadan kaldmlmalldlr. 2. Fast-food i~letmelerinde sunulan klsltll menoler geli~tirilmelidir. Ozellikle vitamin, mineral ve posa yononden yetersiz olan bu tip yiyeceklerin yanmda meyve ve sebze ge~itlerine yer verilebilir. Vine kolall igeceklerin yerine ayran veya taze meyve suyu gibi kalsiyum ve vitamin yononden zengin olan igeceklerin igilmesi ozendirilebilir. 3. Bu OrOnlerdeki yag toketim miktannm azaltllmasl igim hamburgerdeki et miktan azaltllarak klsmen bitkisel protein kaynaklanndan yararlamlmalidlr. 4. Okul kantinlerinde, besleyici degeri yoksek besinlerin satl~a sunulmasl ve bunlann sagllk-temizlik kurallanna uygun olarak hazlrlanmasl ve servis edilmesi saglanmalldlr. BOtOnbunlann yapllabilmesi de, oncelikle gocuklann ve genglerin aile iginde, daha soma da okullarda yapllacak etkin beslenme egitimi ile bilinglendirilmesiyle gergekle~tirilebilir. TOketicilerin bilinglendirilmesinde, uygulamall beslenme egitimi ile kitle ileti~im araglanyla yapllacak olan egitim gali~malan boyokolgodeyardlmcl olacaktlr. SUMMARY THE FAST-FOOD CONSUMPTION STATUS OF HIGH SCHOOL STUDENTS At recent years people leave less time for their nutrition due our society's quickly changing daily life style and fast-food system is spreading out gradually. This study has been carried out to investige of fast-food consumption frequency of high school students. The research has been made at schools which make full day education and have different socio-economic levels although they are at the same place for food obtaining. A total of 755 students has been taken into research, of wich 329 from schools having high status of socio-ecnomic level (SEL) and 426 from two schools having low SEL % of these students, were thin occordingto Body Mass Index. No statisticaldifferencewas found between to groups. The investigation findings have shown that 25.22% of students omit meals whereas 47.7% of them consume their meals three times a day %

8 148 of students with high SEL and 39.4% of students with low SEL eats their lunch at buffets and canteens, the ratio at the other group has been founds as 29.9% % of students with low SEL and 3.65% of students consuming milk, buttermilk and cola every day (46.2%, 40.1%) has been found importanly high at the group with high SEL. The consumption frequency of fast-food type food is reather high at group with high SEL. Key Words: Hihgschool students, Fast-Food, Consumption level. KAYNAKLAR 1. Shields E, Young E. Fat in Fast Foods- Evoling Changes, Nutrition Todal, March/April Pala M, Saygl Y.B. Catering ve TOrkiye'de Uygulamalan; Kalite Risk ve Gelecek Perspektifi, Diabet YllIlgl 5, istanbul Hammer L.D.at all. Standardized Percentile Curves of Body-Mass Index for Children and Adolescents. AJDC, 145: 259, Saglam F. HlzlI Hazlr Yemek Sistemi (fast-food) Uzerinde Bir Qall~ma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 20(2): , Qelik F. Genc;:lerde KardiyovaskOler Risk Faktorlerinin Geli~imi Ozerine Fiziksel Aktivite ve Beslenmenin Etkisi. D.U.Sagllk Bilimleri EnstitOsO Beslenme ve Diyet Programl Doktora Tezi, Diyarbaklr, Edelstein SL, Barnet-Conner E.L, Wingerd DL, Cohn BA, Increased Meal Frequency Associated With Decreased Cholesterol Concentrations. Am.J.Clin Nutr.55: , Jones PJH, Leitch CA, PetersonRA. insanlarda Beslenme Slkllglnln Plazma Hormon Konsantrasyonlan ve Kolesterol Sentezi OzerindekiEtkileri. Am.J.Clin. Nutr. 57: , 1993 (Becel Sagllk BOlteni, 10, 1995) 8. Arnold JM, Ball M.J. Duncan A.W, Mann J. Effect of Isoenergetic Intake of Three or Nine Meals on Plasma Lipoproteins and Glucose Metabolizm Am.J.Clin.Nutr. 57: , Toksoz P, Ertem M, Qelik F, Gokc;:e$, Saka G, Hatunoglu R. Universite Ogrencilerinin Beslenme AII~kanllklannln Saptanmaslna YIi~kin Bir ara~tlrma. Beslenme ve Diyet Dergisi. 24(2): , Asian P, Pekcan G. Yurtta Kalan YOksek Ogrenim Ogrencilerinin Beslenme Durumlan ve Sorunlar. Diyabet YlllIgl , istanbul Saglam F. HlzlI-Ham Beslenme Sistemi Fast-Food Konusunda TOrkiye'de Yapllan Ara~tlrma Ornekleri-II. HlzlI-Hazlr Beslenme Sistemi (Fast-Food). TOrkiye Diyetisyenler Dernegi YaYInI: 6, 1993, S Baysal A. Diyet Yaglan ve Sagllglmlz. Son GorO~ler. Beslenme ve Diyet Dergisi, 21:5, Proctor V.A, Cunningham F.E. Composition of Broiler Meat as Influenced

9 149 by Cooking Methods and Coating. J. Food Science 48:1996, Joseph L, arthur M. Fast Foods and the Risk of Colon Cancer, American Journal of Epidemiology, 128(5); Ylldlz F."Fast-Food" Sistemi ve Tuketici, Kimya Muhendisligi Dergisi, 140; 33-35, Food, Nutrition and the Prevention of Cancer: A Global Perspective. World Cancer Research Fund in Association With American InstitUte For Cancer Research. Printed in the USA by BANTA Book Group, Menasha, Criss W.E, Baysal A. Kanserden Korunmak iyin Beslenme Rehberi, Turkiye Diyetisyenler Dernegi, YaYln No:5, James W. P.T. Healthy Nutrition. WHO Regional Publications, European Servies, NO.24,Copenhagen, Aksoy M. Beslenme ve Kanser, Qag Matbabasl, Ankara, Yagmur C. Qukurova Universitesi Ogrencilerinin Beslenme Durumu Uzerine Bir Ara~tlrma. Beslenme ve Diyet Dergisi. 24(2): , Yucecan S, Pekcan G, Aylk S ve ark. Ankara'da Yaz Okullarma Devam Eden Qocuk ve Genylerin Beslenme AII~kanllklan. Beslenme ve Diyet Dergisi 22 (2): , 1993.