ESKİŞEHİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ESKİŞEHİR İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 ESKİŞEHİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ESKİŞEHİR İL ÇEVRE DURUM RAPORU ESKİŞEHİR-2009 I

2 T.C. ESKİŞEHİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 2009 YILI ESKİŞEHİR İL ÇEVRE DURUM RAPORU Adres : Hoşnudiye Mah. Ambarlar Sk. No:10 (İstasyon Arkası) / ESKİŞEHİR Tel : Fax : e-posta: eskisehir@eskisehir-cevreorman.gov.tr Web : Hazırlayanlar Fatih ÖKSÜZ ÇED ve Planlama Şube Müdürlüğü Kimyager Dr. Gülnur Gençler ABEŞ ÇED ve Planlama Şube Müdürlüğü Biyolog II

3 Tabiata saygı aklın vicdanıdır. Mustafa Kemal ATATÜRK III

4 ULUSAL ÇEVRE ANDI ŞİMDİKİ VE GELECEK KUŞAKLARIN TEMİZ VE SAĞLIKLI BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKINA SAHİP OLDUĞU GERÇEĞİNDEN HAREKETLE ÇEVREYE DUYARLI BİR KALKINMADAN YANA OLDUĞUNU VURGULAYARAK; DOĞAL KAYNAKLARIN EKONOMİK KALKINMANIN HEM KAYNAĞINI HEM SINIRINI OLUŞTURDUĞUNU BİLEREK ÇEVRENİN KORUMASI VE GELİŞTİRİŞMESİNDE BİREYSEL KATKI VE KATILIMIN GEREĞİNE VE ÖNEMİNE İNANARAK; ÇEVRESEL DEĞERLERE SAHİP ÇIKIP ZARAR VERENLERİ UYARACAĞIMA, DOĞAL KAYNAKLARDAN FAYDALANIRKEN TUTUMLU DAVRANACAĞIMA, SÜRDÜRÜLEBİLER KALKINMA İLKELERİ DOĞRULTUSUNDA HAREKET EDECEĞİME, BU YÖNDE İŞ BİRLİĞİ VE DAYANIŞMA İÇERİSİNDE HAREKET EDEREK ÇEVRE KONUSUNDA HERKESE ÖRNEK OLACAĞIMA SÖZ VERİRİM. IV

5 İÇİNDEKİLER Sayfa No A. COĞRAFİ KAPSAM...1 A.1 Giriş...1 A.2 İl ve İlçe Sınırları...5 A.3 İlin Coğrafi Konumu A.4 İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu A.5 Jeolojik Yapı ve Stratigrafi A.5.1 Metamorfizma ve Mağmatizma A Metamorfik Şist-Mermer A Ofiyolotik Melanj...12 A Eosen...13 A Miyosen...13 A Pliyosen...13 A Pleistosen...13 A.5.2 Teknotik ve Paleocoğrafya...16 B. DOĞAL KAYNAKLAR...17 B.1 Enerji Kaynakları...17 B.1.1 Güneş B.1.2 Su Gücü...17 B.1.3 Kömür...17 B.1.4 Doğalgaz...17 B.1.5 Rüzgar...17 B.1.6 Biogaz-Biokütle...18 B.1.7 Petrol...18 B.1.8 Jeotermal Sahalar...18 B Jeotermal Yapı...18 B Jeotermal Enerji Potansiyeli...19 B Sıcaksu Kaynaklarının Kökeni ve Oluşumu...19 B Sıcaksu İçeren Formasyonların Akifer Özellikleri...19 B Sıcaksu Kaynakları...19 B Çıkış Yerleri ve Sıcaklıkları...19 B Debileri...20 B Sıcaksu Kaynaklarının Fizikokimyasal Özellikleri...20 B Sıcaksuların Yeraltısuları ile İlişkileri...21 B Sıcaksuların Şifa Özellikleri...21 B.2 Biyolojik Çeşitlilik...21 B.2.1 Ormanlar...21 B.2.2 Çayır ve Mera...21 B.2.3 Sulak Alanlar...22 B.2.4 Flora...22 B.2.5 Fauna...22 B.2.6 Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları ve Tabiat Parkları...22 V

6 Sayfa No B.3 Toprak...22 B.3.1 Alüvyal Topraklar...22 B.3.2 Kolüvyal Topraklar...23 B.3.3 Hidromorfik Alüvyal...23 B.3.4 Kahverengi Topraklar...23 B.3.5 Kahverengi Tarım Toprakları...24 B.3.6 Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları...24 B.3.7 Kırmızı Kahverengi Topraklar...24 B.3.8 Kalkersiz Kahverengi Topraklar...24 B.4 Su Kaynakları...25 B.4.1 İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar...25 B İçme Suyu Kaynakları...25 B Barajlar...25 B.4.2 Yeraltı Su Kaynakları...30 B.4.3 Akarsular...35 B Geçici Akarsular...35 B Daimi Akarsular...35 B.4.4 Göller ve Göletler...38 B.5 Mineral Kaynakları...40 B.5.1 Sanayi Madenleri...40 B Endüstriyel Hammaddeler...40 B.5.2 Metalik Madenler...41 B.5.3 Enerji Madenleri...42 C. HAVA (ATMOSFER ve İKLİM)...44 C.1 İklim ve Hava...44 C.1.1 Doğal Değişkenler...44 C Rüzgar...44 C Basınç...45 C Nem...47 C Sıcaklık...48 C Buharlaşma...49 C Yağışlar...49 C Yağmur...49 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı...51 C Seller...53 C Kuraklık...53 C Mikroklima...53 C.1.2 Yapay Etmenler...56 C Plansız Kentleşme...56 C Yeşil Alanlar...57 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar...57 C Endüstriyel Emisyonlar...61 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar...61 C.2 Hava Kirletici Gazlar ve Kaynakları...69 C.2.1 Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman...69 C.2.2 Partikül Madde Emisyonları...74 C.2.3 Karbonmonoksit...86 VI

7 Sayfa No C.2.4 Nitrojen Oksitleri...86 C.2.5 Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları...86 C.3 Atmosferik Kirlilik...86 C.3.1 Ozon tabakasının İncelmesinin Etkileri...86 C.3.2 Asit Yağmurlarının Etkileri...87 C.4 Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri...87 C.4.1 Doğal Çevreye Etkisi...87 C Su Üzerindeki Etkileri...87 C Toprak Üzerine Etkileri...88 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkisi...88 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkisi...88 C.4.2 Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerindeki) Etkileri...89 D. SU...90 D.1 Su Kaynaklarının Kullanımı...90 D.1.1 Yeraltı Suları...90 D Yeraltısuyu Taşıyan Formasyonların Hidrolik Özellikleri D.1.2 Jeotermal Kaynaklar...92 D.1.3 Akarsular...92 D Porsuk Havzasında Akarsu Kullanımları...91 D Porsuk Çayını Besleyen Yan Dereler...93 D Porsuk Baraj Çıkışı İle Eskişehir İçme ve Kullanma Suyu Alım Noktası Arasındaki Su Kalite Değerlendirmeleri D.1.4. Göller, Göletler, Rezervuarlar D Deniz D.2 Doğal Drenaj Sistemleri D.3 Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1 Yer altı Suları ve Kirlilik D.3.2 Akarsularda Kirlilik D Eskişehir deki Kirletici Kaynaklar D Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi D Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi Atıkları D Güven Süt San. ve Tic. A.Ş D Evsel Atıklar D Kaplıcalardan Gelen Atıklar D Eskişehir Belediyesi Kanalizasyon Atıkları D Sulama Kanallarına Verilen Atıklar D Eskişehir Bölümü Su Kalite Değerlendirilmeleri D.3.3 Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik D Porsuk Baraj Gölü D Çatören Barajı Göleti D Kunduzlar Baraj Göleti VII

8 Sayfa No D Sarıyer Baraj Göleti D.3.4 Denizlerde Kirlilik D.4 Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları D.4.1. Kütahya İçme ve Kullanma Suyu Açısından D.4.2. Porsuk Baraj Gölünün Bugünkü Durumu ve Geleceği D.4.3. Eskişehir İçme ve Kullanma Suyu Açısından D.4.4. Sulama Suyu Değerlendirmeleri Açısından D.5 Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri E. TOPRAK ve ARAZİ KULLANIMI E.1 Genel Toprak Yapısı E.2 Toprak Kirliliği E.2.1 Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme E Atıklardan Kirlenme E.2.2 Mikrobiyal Kirlenme E.3 Arazi E.3.1 Arazi Varlığı E Arazi Sınıfları E Kullanma Durumu E.3.2 Arazi Problemleri F. FLORA-FAUNA ve HASSAS YÖRELER F.1 Ekosistem Tipleri F.1.1 Ormanlar F Ormanların Ekolojik Yapısı F İlin Orman Envanteri F Orman Varlığının Yararları F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları F.1.2. Çayır ve Meralar F Çayır ve Mera Varlığı F Kullanım Amaçları ve Yararları F Sulak Alanlar F. 2. Flora F Habitat ve Topluluklar F Türler ve Populasyonlar F.3 Fauna F Habitat ve Topluluklar F.3.2 Türler ve Populasyonlar F Karasal Türler ve Populasyonları F Aquatik Türler ve Populasyonları F Kürklü Hayvanlar F Balıklar F.3.3 Hayvan Yaşam Hakları F Evcil Hayvanlar VIII

9 IX Sayfa No F Sahipli Hayvanlar F Sahipsiz Hayvanlar F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanları F Hayvan Hakları İhlalleri F Valilik, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği F.4. Hassas Yöreler F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları Milli Parklar, Tabiat Koruma Alanları F Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayatı Yerleştirme Alanları F Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı, Tescili ve Tespiti Yapılan Alanlar F Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Alanları F SKKY nin Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F HKKY nin 34.Maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Özel Çevre Koruma Bölgeleri F Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar F Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler F Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar F Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar F Mera Kanununda Belirtilen Alanlar F Sulak Alanların korunması Kanununda Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar F Çevre Düzeni Planında Mevcut Özellikleri Korunacak Alanlar F Tarım Alanları F Göller Akarsular Yer altısuyu İşletme Sahaları F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Taşıyan Rezerv ve Oluşum Alanları F Mesire Yerleri G. TURİZM G.1 Yörenin Turistik Değerleri G.1.1 Yörenin Doğal Değerleri G Konum G Fiziki Özellikleri G.1.2 Kültürel Değerler G Müzeler G Arkeoloji Müzesi G İl Özel İdaresi (Osmanlı Evi) Müzesi G İl Özel İdaresi Yunus Emre Etnoğrafya Müzesi G Eskişehir Valiliği Lületaşı Müzesi G Eskişehir Valiliği Kilim Müzesi G.1.3 Folklorik Değerler G Yöre Mutfağı G Acıgıcı G Bıtbıtı çorbası...209

10 X Sayfa No G Paşa G Arabaşı G Çiğbörek (Şır Börek) G Gaziler Helvası G Hadise G Giyim G Erkekler G Kadınlar G El Sanatları G Lületaşı G Alpu Gümüş İşletmeciliği G Dokuma İşleri G Çorap Örgüleri G Kazak Örgüleri G İşleme Çeşitleri G Belirli Günler G.2 Turizm Çeşitleri G.2.1 Av Turizmi G.2.2 Balıkçılık G.2.3 Gençlik ve Kongre Turizmi G.3 Turistik Altyapı G.3.1 Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri G.3.2 Belediye Belgeli Oteller G.3.3 Turizm Belgeli Restaurant ve Barlar G.4 Turist Sayısı G.5 Turizm Ekonomisi G.6 Turizm-Çevre İlişkisi H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1 Genel Tarımsal Yapı H.2 Tarımsal Üretim H.2.1 Bitkisel Üretim H.2.1.1Tarla Bitkileri H Buğdaygiller H Baklagiller H Yem Bitkileri H Endüstriyel Bitkiler H Bahçe Bitkileri H Meyve Üretimi H Sebze Üretimi H Süs Bitkileri H.2.2 Hayvansal Üretim H Büyükbaş Hayvancılık...222

11 XI Sayfa No H Küçükbaş Hayvancılık H Kümes Hayvancılığı H Su Ürünleri H Kürk Hayvancılığı H Arıcılık ve İpekböcekçiliği H.3 Organik Tarım H.4 Tarımsal İşletmeler H.5 Tarımsal Faaliyetler H.5.1 Pestisit Kullanımı H.5.2 Gübre Kullanmı I. MADENCİLİK I.1 Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler I.1.1 Sanayi Madenleri I.1.2 Metalik Madenler I.1.3 Enerji Madenleri I.1.4 ÇED Gerekli Değildir Kararı Olan Maden Ocakları I.2 Madencilik Yapılan Yerlerin Özellikleri I.3 Cevher Zenginleştirme I.4 Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri I.5 Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanımı Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları J. ENERJİ J.1 Birincil Enerji Kaynakları J.1.1 Taş Kömürü J.1.2. Linyit J.1.3. Asfaltit J.1.4. Bitümlü Sist J.1.5. Ham Petrol J.1.6. Doğalgaz J.1.7.Nükleer Kaynaklar(Uranyum ve Toryum) J.1.8. Orman J.1.9.Hidrolik J.1.10 Jeotermal J Güneş J.1.12 Rüzgar J.1.13 Biyokütle J.2. İkincil Enerji Kaynakları J.2.1. Termik Enerji J.2.2 Hidrolik Enerji J.2.3 Nükleer Enerji...251

12 XII Sayfa No J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi J.3 Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı J.4 Enerji Tasarrufu ile İlgili Yapılan Çalışmalar K. SANAYİ ve TEKNOLOJİ K.1 İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2 Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması K.2.1 Küçük Sanayi Sitesi K.2.2 KOBİ-Organize Sanayi Bölgesi K.2.3 Organize Sanayi Bölgesi K.3 Sanayi Kuruluşlarının İlçelere Göre Dağılımları K.4 Sanayi Gruplarına Göre İşyerleri Sayıları ve İstihdam Durumları K.5 Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı K.5.1 Organize Sanayi Bölgesindeki Enerji Tüketimi K.6 Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler K.6.1 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği K.6.2 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği K.6.3 Sanayiden Kaynaklanan Toprak Kirliliği K.6.4 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği K.6.5 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar K.7 Sanayi Tesislerinin Acil Eylem Planı L. ALTYAPI, ULAŞIM ve HABERLEŞME L.1 Altyapı L.1.1 Su Sistemleri L.1.2 Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi L.1.3 Yeşil Alanlar L.1.4 Elektrik İletim Hatları L.1.5 Doğalgaz Boru Hatları L.2 Ulaşım L.2.1 Karayolları L Karayolları Genel L Ulaşım Planlaması L Toplu Taşıma Sistemleri L Kent İçi Yollar L Araç Sayıları L.2.2 Demiryolları L Kullanılan Raylı Sistemler L Taşımacılıkta Demiryolları L.2.3 Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı L.2.4 Havayolları...281

13 XIII Sayfa No L.3 Haberleşme L.4 İlin İmar Durumu L.5 İldeki Baz İstasyonları Sayısı M. YERLEŞİM ALANLARI ve NÜFUS M.1 Kentsel ve Kırsal Planlama M.1.1 Kentsel Alanlar M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri M Kentsel Büyüme Deseni M Planlı Kentsel Gelişme Alanları M Kentsel Alanlarda Yoğunluk M Kentsel Yenileme Alanları M Endüstri Alanları Yer Seçimi M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar M.1.2 Kırsal Alanlar M Kırsal Yerleşme Deseni M Arazi Mülkiyeti M.2 Altyapı M.3 Binalar ve Yapı Çeşitleri M.3.1 Kamu Binaları M.3.2 Okullar M.3.3 Hastaneler ve Sağlık Tesisleri M.3.4 Sosyal ve Kültürel Tesisler M.3.5 Endüstriyel Yapılar M.3.6 Göçer ve Hareketli Barınaklar M.3.7 Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Binalar M.3.8 Bürolar Dükkanlar M.3.9 Kırsal Alanda Yapılaşma M.3.10 Yerel Mimari Özellikler M.3.11 Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller M.4 Sosyo-Ekonomik Yapı M.4.1 Göçler M.4.2 Göçebe İşçiler M.4.3 Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı M.4.4 Konut Yapım Süreçleri M.4.5 Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri M.5 Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.5.1 Binalarda Ses İzolasyonu M.5.2 Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları M.5.3 Ticari ve Endüstriyel Gürültü M.5.4 Kentsel Atıklar M.6 Nüfus M.6.1 Nüfusun Yıllara Göre Gelişimi M.6.2 Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı M.6.3 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları M.6.4 Nüfus Değişim Oranı...303

14 Sayfa No M.6.5 Yer Değiştirme Olayları M.6.6 Turizm ve Seyahatler M.6.7 İşsizlik N. ATIKLAR N.1 Evsel Katı Atıklar N.2 Tehlikeli ve Zararlı Atıklar N.3 Özel Atıklar N.3.1 Tıbbi Atıkları N.3.2 Atık Yağlar N.3.3 Pil ve Aküler N.3.4 Cips ve Diğer Yakma fırınlarından Kaynaklanan Küller N.3.5 Tarama Çamurları N.3.6 Elektrik ve Elektronik Atıklar N.3.7 Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar N.4 Diğer Atıklar N.4.1 Radyoaktif Atıklar N.4.2 Hayvan Kadavraları N.4.3 Mezbaha Atıkları N.5 Atık Yönetimi N.6 Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonları N.7 Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer İstasyonları N.8 Atıkların Bertaraf Yöntemleri N.8.1 Katı Atıkların Depolanması N.8.2 Atıkların Yakılması N.8.3Kompost N.9 Atık Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi N.10 Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri O. GÜRÜLTÜ ve TİTREŞİM O.1 Gürültü O.1.1 Gürültü Kaynakları O Trafik Gürültüsü O Endüstri Gürültüsü O İnşaat Gürültüsü O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültü O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü O.1.2 Gürültünün Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri O.1.3 Gürültünün İnsanlar Üzerindeki Olumsuz Etkileri O Fiziksel Etkisi XIV

15 XV Sayfa No O Fizyolojik Etkileri O Psikolojik Etki O Performans Etki O.2 Titreşim P. AFETLER P.1 Afet Olayları P.1.1 Depremler P.1.2 Heyelan ve Çığlar P.1.3 Seller P.1.4 Orman ve Otlak Yangınları P.1.5 Fırtınalar P.2 Afetler ve Sağlık Zararları P.2.1 Radyoaktif Maddeler P.2.2 Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar P.2.3 Tehlikeli ve Zehirli Maddeler P.3 Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri P.3.1 Sivil Savunma Birimleri P Acil Durumlara Hazırlık Komisyonu P Hazırlık Komisyonunun Görevleri P Merkez İlçe Hudutlarında Acil Durumlara Müdahale Komisyonu P İlçelerdeki Görev Alacak Acil Durumlara Müdahale Komisyonu P Acil Durumlara Müdahale Komisyonunun Görevleri P Ast Kademe Görevleri P.3.2 Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri P Yangın Söndürme ve Kurtarma P.3.3 İlkyardım Hizmetleri P Ambulans Sağlık Hizmetleri P İtfaiye Hizmetleri P İkmal Destek Hizmetleri P Çevre Sorunları Hizmetleri P Kirlilik Tespit Hizmetleri P Hasar Tespiti P Acil Durumlarda Görev Alacak Kamu ve Özel Sektör Kuruluşları P.3.4 Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı P.3.5 Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlar Arası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1 Temel Sağlık Hizmetleri R.1.1 Sağlık Kurumlarının Dağılımı R.1.2 Bulaşıcı Hastalıklar R İçme ve Kullanma Sularının Sağlık Durumları R Denizler R Zoonoz Hastalıklar R.1.3 Gıda Hijyeni R.1.4 Aşı Çalışmaları R.1.5 Bebek Ölümleri R.1.6 Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı...334

16 Sayfa No R.1.7 Aile Planlaması Çalışmaları R.2 Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri R.2.1 Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan sağlığı Üzerine Etkileri R.2.2 Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.3 Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.4 Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.5 Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.6 İyonize Radyasyondan Korunma S. ÇEVRE EĞİTİMİ S.1 Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri S.2 Çevre ile İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri S.2.1 Çevre Vakıfları S.2.2 Dernekler T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1 Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi T.2 Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi T.3 Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması T.4 Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5 Çevreye Duyarlı Arazi Kullanımı Planlaması XVI

17 TABLO LİSTESİ Sayfa No Tablo B.1 Eskişehir İli DSİ III. Bölge Müdürlüğü Barajları ve Hidroelektrik Santralleri..32 Tablo B.2 Eskişehir İli Yeraltı suyu Potansiyeli ve Kullanım Envanteri...34 Tablo B.3 Eskişehir İli DSİ III. Bölge Göletleri...38 Tablo B.4 Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü-İl Özel İdaresi Sulama Göletleri Bilgi Cetveli 39 Tablo C Yıl İlçelere Göre Araç Sayıları...62 Tablo C.2 Emisyon İzni Alan Kurum/Kuruluşlar...64 Tablo C Yılı SO2 ve PM Ölçüm Değerleri...70 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...75 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...75 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...76 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO 2 Değerlendirilmesi...77 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...77 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO 2 Değerlendirilmesi...78 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...79 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO 2 Değerlendirilmesi...79 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...80 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO 2 Değerlendirilmesi...81 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...81 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO 2 Değerlendirilmesi...82 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...83 Tablo C Dönemi Kış Sezonu SO 2 Değerlendirilmesi...83 Tablo C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...84 Tablo D.1 Hidrolik Katsayılar...91 Tablo D.2 Başlıca Akarsular...92 Tablo D.3 Porsuk Çayı Yan Derelerinin Ölçüm Sonuçları...95 Tablo D.4 Porsuk Çayı Yan derelerinin Yılları Ortalama Değerlerine Göre Su Sınıfları...96 Tablo D.5 Porsuk Çayı Eskişehir Bölümünün 2006 Yılı Ortalama Değerlerinin Sulama Suyu Kriterlerine Göre Sınıflandırılması...97 Tablo D Yılı Porsuk Çayı İstasyonları Ölçüm Değerleri...99 Tablo D.7 Porsuk Çayı Eskişehir Bölümü 2006 Yılı Ortalama Değerlerine Göre Su Kalite Sınıfları Tablo D.8 Porsuk Çayı 2003 Yılı Analiz Sonuçları..124 Tablo D.9 Eskişehir İli DSİ III Bölge Göletleri 125 Tablo D.10 Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü-İl Özel İdaresi İnşa Edilen Göletler Tablo D.11 Porsuk Baraj Gölü Nitrat Azotu (NH3-N) Dağılım Tablosu Tablo D.12 Porsuk Baraj Gölü Toplam Fosfat Fosforu Dağılım Tablosı Tablo D.13 Porsuk Baraj Gölü Klorofil-a Dağılım Tablosu Tablo E.1 Tablo E-2 İlimiz Topraklarının Derinlik Bakımından Durumları Bitki Örneği Analiz Tablosu XVII

18 Sayfa No Tablo E-3 Analiz Sonuçları Tablo E.4 Tarım Arazilerinin Yetiştirilen Ürünlere Göre Dağılımı Tablo E.5 Eskişehir İli Arazileri Eğim Durumu Tablo E.6 Eskişehir İlinde Problemli Sahalar 149 Tablo F.1 İl Ormanlarının İşletme Müdürlükleri Envanteri Tablo F-2 İlin Ormanlık Alanlarının Saha İtibariyle Dağılımı Tablo F-3 İlin Ormanlık Alanlarının Nitelik İtibariyle Dağılımı 151 Tablo F.4 Eskişehir İli İçindeki Koru Ormanların Ağaç Türlerine Göre Dağılımı Tablo F.5 Eskişehir Orman Müd Yılında Üretimi Yapılan Orman Ürünleri Tablo F.6 Eskişehir de Yetişen Ağaç ve Çalılar Tablo F.7 Balıkdamı Florası Tablo F.8 Eskişehir İli Likenleri Tablo F.9 Eskişehir İli Karayosunları Tablo F.10 Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları Tablo F.11 Kültür Envanteri Tablo F.12 Endemik Türler Tablo G.1 Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri Tablo G.2 Belediye Belgeli Oteller Tablo G.3 Turizm Belgeli Restaurant ve Barlar Tablo G.4 Turist Sayısı Tablo H.1 Arazi Dağılımı Tablo H.2 Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları Tablo H.3 Arazi Kullanımı Tablo H.4 Eskişehir İlinin İlçeleri İtibariyle Tarım Alanları Dağılımı Tablo H Yılı Tarla Bitkileri Üretimi Tablo H Yılı Açıkta Sebze Üretimi 223 Tablo H Yılı Meyve Üretimi Tablo H Yılı Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı Tablo H.9 Eskişehir İli Hayvansal Ürünler Üretimi Tablo H.10 İlimizdeki Su Ürünleri Üretimi Tablo H.11 Eskişehir İli İşletme Tipleri ve İşletme Büyüklüğüne Göre Dağılımı Tablo H Yılı Mücadele İcraatlarında Kullanılan İlaçlar Tablo H.13 Dekara Kullanılması Gereken Gübre Miktarı Tablo H.14 Yıllar İtibariyle Eskişehir İli Gübre Tüketimi Tablo H Yılında Kimyevi Gübre Tüketim Durumu Tablo I.1 ÇED Gerekli Değildir Kararı Olan Maden Ocakları ve İşleme Tesisleri Tablo J Yılları Elektrik ve Doğalgaz Abone Sayıları Tablo J Yıllarında Kullanılan Enerji Dağılımı XVIII

19 Sayfa No Tablo K.1 Küçük Sanayi Sitesi Tablo K.2 EOSB deki Yıllar İtibariyle Faaliyete Geçen Kuruluş Sayısı Tablo K.3 GSMH nın Sektörlere Göre Dağılımı Tablo K.4 İlimizdeki Sanayi Kuruluşlarının İlçelere Göre Dağılımı Tablo K.5 OSB de Faaliyette Bulunan Kuruluşların Sektörel Dağılımı Tablo K.6 Bölgesel İhracatın Sektörel Dağılımı Tablo K.7 Yıllara Göre Firma Başına Kurulu Güç Miktarları Tablo K.8 Faal Firmaların Kurulu Güçlerinin Sektörel Dağılımı Tablo K.9 Yıllara ve Sektörlere göre Enerjinin Dağılımı Tablo K.10 Güç Başına Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı Tablo K.11 OSB de Elektrik Tüketimi Tablo K.12 OSB de Doğalgaz Tüketimi Tablo K.13 Büyük Endüstriyel Kazalar İçin Acil Durum Planı Kapsamına Giren Tesisler Tablo L.1 İlin Komşu İllere Olan Uzaklığı Tablo L.2 İl Merkezinin İlçelere Uzaklığı Tablo L.3 Otobüslerde Taşınan Yolcu Sayısı Tablo L Yılı Eskişehir İli Kara Taşıtları Sayısı Tablo L.5 Taşınan Yolcu Sayısı Tablo M.1 Milli Eğitime Bağlı Okul ve Öğrenci Sayısı. 294 Tablo M Arasında İçe Göç, Dışa Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı Tablo M.3 Hazineye Ait Tahsisat Mallar Tablo M.4 Yıllara Göre Şehir ve Köy Nüfusu Oranı ve Yıllık Artış Hızı Tablo M.5 Nüfusun Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Dağılımı Tablo M.6 Şehir ve Köy Nüfusları ile Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo M.7 Eskişehir İli Sayım Sonuçları (2007) Tablo M.8 Eskişehir de Sayım Yıllarına Göre Nüfus ve Yıllık Artış Oranı Tablo N.1 Katı Atıkların Fiziksel Bileşimi Tablo N.2 Eskişehir İlinde 2006 Yılında Toplanan Çöp Miktarı Tablo N Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikeli Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Bilgileri TabloN Yılında İl Sınırları İçindeki Sağlık Kurumlarında Oluşan Tıbbi Atıkların Ayrı Toplanması, Taşınması ve Geçici Depolanması Tablo O Yılı İlçelere Göre Araç Sayısı Tablo O.2 Gürültü Ölçüm Değerleri Tablo O.3 Gürültü Ölçüm Değerleri Tablo O.4 İş Yerlerinde Max. Gürültü Düzeylerinde İzin Verilebilir Çalışma Süreleri Tablo O.5 Yerleşim Bölgeleri Gürültü Sınır Değerleri Tablo O.6 Eskişehir in Değişik Semtlerinde Yapılan Gürültü Değerleri. 325 XIX

20 Sayfa No Tablo P.1 Deprem Afeti Görülen Yerleşim Yerleri Tablo P.2 Eskişehir İli Deprem Bölgeleri Tablo P.3 İlimizdeki Hasarlı Konut Sayısı Tablo R.1 Eskişehir Hastaneleri Tablo R.2 Sağlık Ocakları 2006 Yılı Mevcut Personel Durumu Tablo R.3 Sağlık Ocakları Poliklinik ve Diğer Çalışmaları Tablo R.4 Eskişehir İli Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Tablosu Tablo R Yılı Su Analizi Çalışmaları Tablosu Tablo R Yılı Aşı Sonuçları Çizelgesi Tablo R Yılı On Ölüm Nedeni Tablosu Tablo R.8 Bebek Ölümleri Tablo R Yılı Yaş Kadınların Aile Planlaması Kullanım Dağılımı Tablo R.10 Etkin Yöntem Dağılımı Tablo T.1 Porsuk Çayı Kütahya İli Kirletici Kaynakları Tablo T.2 Porsuk Çayı Eskişehir Kirletici Kaynakları XX

21 GRAFİK ve ŞEKİL LİSTESİ Sayfa No Harita A.1 Eskişehir İl ve İlçe Sınırları... 5 Harita A.2 Eskişehir İli Jeolojik Haritası...15 Harita A.3 Eskişehir İli İçerisindeki Fay Hatları...16 Harita B.1 Porsuk Havzası Su Kalite Gözlem Çalışmaları Bulduru Haritası...32 Harita E.1 İlimiz Tarım Alanlarının Sınıfsal Dağılımı.147 Harita K.1 Organize Sanayi Bölgesi İmar Planı 258 Harita L.1 Eskişehir İli Çevre Düzeni Planı Grafik C.1 Yıllık Ortalama Mahalli Basınç...46 Grafik C.2 Yıllık En Yüksek Mahalli Basınç...46 Grafik C.3 Yıllık En Düşük Mahalli Basınç...47 Grafik C.4 Yıllık Ortalama Bağıl Nem...47 Grafik C.5 Yıllık En Düşük Bağıl Nem...48 Grafik C.6 Yıllık Ortalama Buharlaşma...49 Grafik C.7 Yıllık Ortalama Yağış...50 Grafik C.8 Yağışlı Gün Sayısı...50 Grafik C.9 Donlu Gün Sayısı...51 Grafik C.10 Kar Yağışlı Gün Sayısı...52 Grafik C.11 Kar Örtülü Gün Sayısı...52 Grafik C.12 En Yüksek Kar Örtüsü...53 Grafik C.13 Ortalama Yağış...54 Grafik C.14 Ortalama Sıcaklık...55 Grafik C.15 Donlu Gün Sayısı...55 Grafik C.16 Ortalama Nisbi Nem...56 Grafik C Yılları Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...71 Grafik C Yılları Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...72 Grafik C Yılları Arası Ortalama SO2 PM Grafiği...73 Grafik C Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...74 Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...75 Grafik C Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...76 Grafik C Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...76 Grafik C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...77 Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...78 Grafik C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi...79 Grafik C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...80 Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi.. 80 Grafik C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...81 Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi.. 82 Grafik C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi...82 Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi.. 83 Grafik C Dönemi Kış Sezonu SO2 Değerlendirilmesi.. 84 Grafik C Dönemi Kış Sezonu PM Değerlendirilmesi.. 84 XXI

22 Sayfa No Grafik D.1 Grafik D.2 Grafik D.3. Grafik D.4 Grafik D.5 Grafik D.6 Grafik D.7 Grafik D.8 Grafik D.9 Grafik D.10 Grafik D.11 Grafik K.1 Grafik M.1 Porsuk Çayı NH3-N, NO2-N, NO3-N ve o-po Yılı Ortalama Değerlerinin Değişim Grafiği Porsuk Çayı 2006 Yılı BOİ5 ve KOİ Ortalama Değerlerinin Değişim Grafiği Porsuk Çayı Esenkara NH3-N, NO2-N, NO3-N ve o-po Yılı Ortalama Değerlerinin Zamana Göre Değişim Grafiği Porsuk Çayı 2005 Yılı Ortalama BOİ5 Yükü Değişimi.116 Porsuk Çayı Eskişehir Bölümü 2006 Yılı Ortalama Azot Yükü Değişimi Porsuk Çayı Eskişehir Bölümü 2006 Yılı Ortalama O-Fosfat Yükü Değişimi 118 Porsuk Çayı Baraj Çıkışı 2006 Yılı Yılı T-Coli, E-Coli ve Debi Değerlerinin Zamana Göre Değişimi Porsuk Çayı Esenkara Çıkışı 2006 Yılı T-Coli, E-Coli ve Debi Değerlerinin Zamana Göre Değişimi Porsuk Çayı Benzinlik İstasyonu Çıkışı 2006 Yılı T-Coli, E-Coli ve Debi Değerlerinin Zamana Göre Değişimi Porsuk Çayı Sazılar İstasyonu 2006 Yılı T-Coli, E-Coli ve Debi Değerlerinin Zamana Göre Değişimi Porsuk Çayı Yılı T-Coli, E-Coli ve Debi Değerlerinin Zamana Göre Değişimi Sanayi Kuruluşlarının Tesis Sayısı ve İstihdam Bakımından İlçelere Göre Dağılımı Nüfus Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılım Şekil D.1 Yer Altı Su Seviyesi Haritası Şekil E.1 Arazinin Kullanma Durumu.146 Şekil L.1 İlimizin Yol Durumu Şekil L.2 Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Bünyesindeki Yollar Şekil M.1 İlimizin Yer Şekli Şekil M.2 Eskişehir Hava Alanları Mani Planları XXII

23 A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. GİRİŞ Eski dönemlerden beri yerleşme bölgesi içinde yer alan Eskişehir, tarihi ve kültür mirası zengin bir ildir. Şehrin tarihi, Anadolu da ilk siyasi birliği kuran Hitit İmparatorluğuna dayanır. Şehir daha sonra Frigya Krallığı egemenliğine girmiştir. Ardından Lidya, M.Ö. VI. yüzyılda Pars İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. İlkçağ ve Bizans zamanındaki ilk adı Dorylaion dur. M.S. 1. yy. da bölge tümüyle bir Roma ülkesi haline getirilmiş, Roma İmparatorluğu nun parçalanmasıyla bölge Bizans İmparatorluğu nun eline geçmiştir Malazgirt zaferinden sonra Selçuklu Kutalmışoğlu 1. Süleyman Şah ın Başkomutanlığındaki Türk Orduları bu toprakları fethetmiştir. 1. Haçlı Savaşlarıyla 1175 yılında tekrar Bizanslılara geçen Eskişehir, 1176 seferinden sonra Selçuklu egemenliğine girmiş ve Sultanönü adını almıştır. Kayı boyunun Söğüt yöresine yerleşilmesinden sonra, Osmangazi zamanında bugünkü Eskişehir İlini kapsayan alan 1286 yılında Osmanlıların eline geçmiştir. Orhan Gazi zamanında yapılan devlet teşkilatında Eskişehir, bir kaza olarak düzenlenmiş ve Sultanönü Sancağına bağlanmış ancak daha sonraları, 1. Murat devrinde Germiyan kazasının Osmanlı topraklarına katılması üzerine Anadolu Beylerbeyliği sınırları içerisinde yer almıştır Ankara Savaşı bozgunundan sonraki dağılma devrinde ise Osmanlı nın egemenliği altınaki şehirlerden biri olarak varlığını sürdürmüştür. Duraklama Dönemi nde kentin o güne dek görülen parlak yaşam ve gelişme hareketleri zamanla hızını kaybetmiş ve kent fakir, kirli, küçük bir kasaba görünümü kazanmıştır yılında şehre gelen Evliya Çelebi şehrin 17 mahallesi, çarşısında ise 800 kadar dükkanın bulunduğunu belirtmiş, çarşı ve hanlardan oluşan ticaret alanının ovada kaplıcalar civarında, ikametgah alanının ise güneydeki tepenin yamaçlarında (bugünkü Odunpazarı) yer aldığını, tahıl bakımından bol ve zengin bir yer olduğunu eserlerinde yazmıştır. Kentte ekonomik ve sosyal yaşam 1702 yılından itibaren gerilemeye başlamış ancak, kentin bu durağan toplumsal yapısı XVIII.y.y. ın ilk yarısında değişmeye başlamıştır. Bu değişimi başlatan ilk etken Rumeli deki toprakların yitirilmesi ve Anadolu tarımının yeniden önem kazanması olmuştur. Bu durum merkezi yönetimi, göçerlerin yerleşmesini sağlamaya yöneltmiş; toprakların işlenmesi ise ticari yaşamı hareketlendirmiştir. Bu değişimin ikinci etkeni ise XVIII.y.y. ın ikinci yarısında lületaşı ticaretine bağlı olarak göreli bir canlanmanın meydana gelmesidir. Dünyada kalite ve rezerv açısından değerlendirildiğinde Eskişehir e özgü bir yeraltı kaynağı olan lületaşı ilk kez Türk tüccarlar tarafından XVIII.y.y. da Avrupa pazarlarına tanıtılmıştır. Lületaşının Avrupa da büyük ilgi görmesi üzerine kent çevresinde nüfusu tamamen erkeklerden oluşan köyler kurulmuş, kente de lületaşını dış ülkelere pazarlayan bir tüccar sınıfı yerleşmiştir. Ayrıca lületaşını temizlemek amacıyla açılan yüzlerce taş temizleme atölyesi de kent bünyesinde yer almıştır. İhracatçı tüccarların önderliğinde Viyana ile kurulan ilişki gelişmiş ve bu ilişki etkisini kentin mimarisi üzerinde de göstererek Viyana tipi evlerin yapılmasına da neden olmuştur. Gelişme Dönemi nde kentin görünümü yavaş yavaş değişmeye başlamıştır. Bunun en temel sebepleri de Osmanlı-Rus savaşından ( ) sonra kente yerleşen göçmenler 1

24 ve 1884 yılında işletmeye açılan Berlin-Bağdat demiryoludur. Bu iki olay etkisini kentin idari yapısı üzerinde de göstermiş; artan nüfus ve finans alanındaki gelişmeler, kentin daha büyük bir idari birim haline gelmesinde etkili olmuştur yılından sonra kentte görülen canlanma, aşağı ve yukarı mahallelerin yerleşme sahalarının biraz daha gelişmesi ile belirginlik kazanmıştır. Kentin durağan yapısındaki ilk önemli etki lületaşı ticaretinin gelişmesi, ikincisi ise Balkan ve Kırım dan gelen göçmenlerin kente yerleşmesi ile yaşanmıştır tarihine kadar kentin kuzey kısmında ovadan başlayan gelişme 1892 yılında demiryolu inşaatının Eskişehir e yaklaşması ile daha da hızlanmıştır yılından itibaren başlayan gelişme ile güneydeki yamaçlar üzerindeki yerleşme ile çarşı ve pazarın bulunduğu alan genişlemiş, Porsuk çayı çevresinde ise göçmenlerin kurdukları Hacı Seyit, Hacı Alibey, Hayriye, İhsaniye ve Mamure mahallerinin ilk çekirdekleri atılmıştır. Ayrıca yine bu dönemde Hamidiye (Güllük, Eskibağlar) mahallelerinin kurulması ile yerleşme, demiryolunun kuzeyine atlamıştır arasında şehrin gelişmesi Porsuk Çayı nın kuzey kıyısı ile demiryolu çevresinde oluşmuş, bu devrede çıkan bir yangın ile kent büyük bir tahribe uğramıştır. Demiryolunun kent üzerindeki etkisi sadece yerleşme alanının genişlemesi ile sınırlı kalmamış, Eskişehir in fonksiyonel yapısı üzerinde de etkili olmuştur. Demiryolunun eski ve bakımsız karayoluna oranla süratli oluşu ve Eskişehir i başkent İstanbul a direkt olarak bağlaması kentin ticari fonksiyonunu yeniden canlandırmıştır. İstasyonun kent içinde yer alması çevre köylerden gelen ürünün Eskişehir de toplanmasını sağlamış ve bu biçimde köy-kent arasında başlayan ilişki, şehre ticari organizatör rolü kazandırmıştır. Bu olaya bağlı olarak başka yan ekonomik kalkınma, tüccar ve esnaf sınıfını Eskişehir e çekmiş, böylece kent yeni gelenlerle ticari faaliyetini geliştirdiği gibi mağaza, depo, vb. tesislerin açılması ile finans alanında da kendini yenilemiştir. Eskişehir 1. Dünya Savaşında bağımsız mutasarrıflık ve Milli Mücadele de batı cephesinin önemli üslerinden biri olmuştur. 20 Temmuz 1921 tarihinde Yunan işgaline uğramış, 2 Eylül 1922 de ise kurtarılmış, Cumhuriyetin ilanından sonra da 1925 yılında kendi adını taşıyan vilayetin merkezi olmuştur yılları arasında genel olarak Türkiye de sanayi alanında planlı bir döneme geçilmiş, sermaye ve yatırımlar ise Anadolu ya yönlendirilmiştir yıllarında kentte çeşitli sanayi tesislerinin kurulması şehre, Cumhuriyetin ilk yıllarında kamu yatırımlarının yoğunlaştığı kentlerden biri olma özelliğini kazandırmıştır. Bu yatırımların devamı olarak, 1924 yılında devletleştirilen Cer atölyesi, 1926 yılında kurulan Tayyare Bakım Atölyesi ve 1933 yılında kurulan Şeker Fabrikası gibi devlet kuruluşları gelmiş ve aynı tarihlerde özel sektörce kurulan, dönemin ölçülerine göre büyük sayılabilecek un ve kiremit fabrikaları kent bünyesinde yer almıştır. 2

25 5 Aralık 1933 te Açılan Eskişehir Şeker Fabrikası Arifiye Mahallesi 3

26 Köprübaşı Çukur Çarşı İsmet İnönü Caddesi 4

27 A.2. İL VE İLÇE SINIRLARI Eskişehir Merkez ve İlçe Belediyeler İle Bunlara Bağlı Köy Durumları ve Belediye Sayıları İLÇESİ BUCAĞI BELEDİYE KÖY MERKEZ MERKEZ 6 90 HEKİMDAĞ 0 11 ALPU MERKEZ 3 27 BEYLİKOVA MERKEZ 1 21 ÇİFTELER MERKEZ 1 22 GÜNYÜZÜ MERKEZ 3 14 HAN MERKEZ 1 11 İNÖNÜ MERKEZ 1 12 MAHMUDİYE MERKEZ 1 15 MİHALGAZİ MERKEZ 3 3 MİHALIÇÇIK MERKEZ 3 49 SARICAKAYA MERKEZ 2 8 SEYİTGAZİ MERKEZ 2 27 KIRKA 1 18 SİVRİHİSAR MERKEZ 3 56 KAYMAZ 1 5 TOPLAM Harita A.1 İl ve İlçe Sınırları 5

28 Sivrihisar İlçesi İlçenin yüzölçümü km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 1070 m.dir. Arazilerin büyük kısmı ova görünümünde olup yer yer yüksek dağ ve tepeler bulunmaktadır. En önemli yükseltiler Sivrihisar Dağlarıdır ve en yükseği Çal Dağı dır. Diğer önemli dağ ve tepeler ise, Arayit Dağı, Boz Tepe, Büvelik Tepe ve Yediler Tepesi dir. Sakarya Nehri, ilçe topraklarında 50 km.lik bir yay çizmektedir. Sivrihisar İlçesi nin M.Ö. 7. asırda kurulduğu sanılmaktadır. l071 yılındaki Malazgirt savaşından sonraki yıllarda ise, Anadolu nun Türklerin eline geçmesiyle bölgede Türkler yerleşmeye başlamıştır. Anadolu Selçuklu Devleti nin sınırları içerisinde kalan Sivrihisar, dönemin önemli kültür ve ticaret merkezlerinden biri olmuş ancak Selçuklu Devleti nin 13. Yüzyılda yıkılması ile İlhanlı Devleti nin kontrolüne girmiştir. Daha sonraları ise bir süre Anadolu Selçuklu beyliklerinden Germiyanoğulları nın kontrolünde kaldıktan sonra Sultan 1. Murat zamanında Osmanlı Devleti sınırlarına dahil olmuştur yılında kaza haline getirilen Sivrihisar, idari yönden 1846 yılında Ankara ya, 1912 yılında da Eskişehir e bağlanmıştır. Birinci Dünya Savaşı ndan sonra kısa bir süre Yunan işgaline uğrayan ilçe 20 Eylül 1921 tarihinde düşman işgalinden kurtarılmıştır. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%59.5) köylerde, (%40.5) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü km 2 olup, nüfus yoğunluğu 10 (km 2 /kişi) dir. İlçede; Sivrihisar Organize Sanayi Bölgesi, Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 93/31 sayılı kararı ile 1999 yılı Yatırım Programına alınmış, yer seçim çalışmaları tamamlanmış, müteşebbis heyet oluşturulmuştur. Seyitgazi İlçesi Eskişehir merkeze 43 km. mesafede yer alan ilçenin yüzölçümü km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 1040 m. dir. İlçenin merkezinden geçen Seydisuyu bölgenin en büyük yerüstü suyudur. İlçede ilk yerleşimin M.Ö.3500 lerde başladığı bölgede yapılan araştırmalarla tespit edilmiş olmakla birlikte, bölgenin tarihte asıl belirgin yerinin M.Ö lerde başladığı belirtilmektedir. Ayrıca daha yakın tarihte, Seyitgazi Bizanslılarla İslam orduları arasında yaşanan yoğun savaşlara sahne olmuştur yılında nüfuslu Bucak Merkezi iken çeşitli idari değişikliklerden sonra 1922 yılında ilçe olmuştur. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%81.9) köylerde, (%18.1) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü km 2 olup, nüfus yoğunluğu 12 (km 2 /kişi ) dir. İlçe tabii kaynaklar bakımından oldukça zengindir, dünyanın en büyük bor rezervlerinden biri ilçe sınırları içerisinde yer almakta olup, Eti Maden İşleri Genel Müdürlüğü Kırka Bor İşletmesi tarafından işletilmektedir. Bunun dışında bölge mermer rezervi açısından da oldukça zengindir. 6

29 Sarıcakaya İlçesi İlçe; doğudan batıya doğru uzanan, güneyinde Sündiken Dağları nın, kuzeyinde Köroğlu Dağları nın bulunduğu, ortasından Sakarya Nehri nin geçtiği bir bölgede yer almakta olup, 450 km².lik bir alana sahiptir. Denizden yüksekliği metredir. İlçe 1958 yılında Eskişehir e bağlı ilçe statüsü kazanmıştır. Bölge, Akdeniz iklim özelliği göstermekte olup, yazlar kurak ve sıcak, kışlar ılık ve yağışlıdır. İlçe; Orta Anadolu, Batı Karadeniz ve Marmara Bölgeleri nin kavşak noktasında bulunmasına rağmen Akdeniz İklim özelliği taşıyan bir mikroklimaya sahiptir. Sakarya Nehri, ilçe topraklarından boydan boya geçmekte ve tarım için çok elverişli bir vadi oluşturmaktadır. Bölge halkının %80 ni çiftçilik ile geçimini sağlamaktadır. İşletmeye elverişli dekar arazi mevcut olup, bunun sadece dekarı işletilmektedir. İlçe nüfusu, 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%57.7) köylerde, (%42.3) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü 375 km 2 olup, nüfus yoğunluğu 16 (km 2 /kişi ) dir. Mihalıççık İlçesi İlçenin yüzölçümü km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 1325 m. dir. Bölgenin orta kesiminde kalan Sündiken Dağları nın yüksekliği ise yer yer 1800 m.yi bulmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu yıllarında Harmankaya (Sarıcakaya civarı) Tekfuru Köse Mihal, Osman Bey ile savaşmış ve yenilmiştir.bu savaş sonunda Köse Mihal esir alınmış ancak Osman Bey tarafından serbest bırakılmıştır. Bu sebeple Köse Mihal ve Osman Bey arasında bir dostluk kurulmuş ve sonraları Köse Mihal Müslümanlığı benimsemiş, Osmanlı ya büyük yararlılıklar göstermiştir. Gösterdiği başarılardan dolayı ilçe havalisi, Köse Mihal e Tımar olarak verilmiştir. Köse Mihal in torunu olan Gazi Mihal in küçük yaştan itibaren ilçede büyüdüğü, kendisini sevenlerin Gazi Mihal e Mihalıççık dediği, ilçenin adının da buradan geldiği rivayet edilmektedir. Uzun süre Bursa livası Yenişehir kazasına bağlı bir nahiye olarak kalan Mihalıççık, 1840 yılında Ankara vilayetine bağlı bir kaza olmuş, 1925 yılında da Eskişehir in il olması sebebiyle Eskişehir iline bağlanmıştır. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%28.3) köylerde, (%71.7) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü km 2 olup, nüfus yoğunluğu 6 (km 2 /kişi) dir. Mihalgazi İlçesi Yörede ne zamandan beri yerleşik hayata geçildiği bilinmemekle beraber, Eskişehir çevresinde yapılan prehistorik araştırmalar, bölgede paleolitik (Eskitaş) döneminde yerleşmeler olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bizanslılar döneminde, ilçenin yer aldığı Orta Sakarya Vadisi nin etkin olarak yerleşilen yerlerden olduğu bilinmektedir. Nitekim yörenin Bizanslılardan beri yerleşim yeri olduğu, çeşitli kesimlerinde bulunan ve günümüze kadar erişebilen bazı tarihi kalıntılardan anlaşılmaktadır. Selçuklular döneminde, merkezi Eskişehir olan Sultanönü Sancağına bağlı olan yöredeki Sakarya nehri boyundaki köylerin tamamı 1466 yılı civarından beri bilinmektedir. Sözü edilen tarihlerde Bozaniç, Sakarıılıca, Demirciler ve Alpagut birer (yaya) köyü olarak, Karaoğlan (taycı) köyü olarak teşkilatlanmış olup, ilçenin eski adı Gümeledir. 7

30 Ertuğrul Gazi nin Söğüt de Osmanlı Devleti nin temellerini atarken, özellikle kış aylarında Sakarya Nehri boylarında askerlerini barındırdığı bilinmektedir.yöre, 1292 de Müslümanlığı seçerek Osman Gazi ile birlikte çok sayıda sefere katılan Harmankaya Tekfuru Köse Mihal e kılıç hakkı olarak verilmiştir.bu nedenle, ilçe Mihalgazi adını halk arasında bilinen Abdullah Mihalgazi den almıştır yılına kadar Söğüt e bağlı bir bucak iken, 1958 yılında Sarıkaya nın Sarıcakaya adıyla ilçe olmasından itibaren buraya bağlanmıştır yılında Belediye Teşkilatı kurulmuş, 1991 tarihinden itibaren de fiilen ilçe teşkilatı göreve başlamıştır. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%50.8) köylerde, (%49.2) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü 131 km 2 olup, nüfus yoğunluğu 27 (km 2 /kişi ) dir. İlçede sebzecilik gelişmiş olup, yazlık ve kışlık üretim mevcuttur. Tarımsal alanların dar olması nedeniyle son yıllarda örtü altı sebzeciliği ve seracılık büyük gelişme göstermiştir yılı içerisinde 26 adet yüksek tünel sera, 1998 yılında da 11 adet yüksek tünel sera ve 2000 yılında 10 adet yüksek tünel sera olmak üzere toplam 47 adet sera S.Y.D.V. tarafından kurularak bu alanda çiftçilerin teşvik edilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca azalmakla beraber halen ilçede ipekböceği yetiştiriciliği yapılmaktadır. Günyüzü İlçesi İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 850 m., arazileri ova görünümünde ise de yer yer yüksek dağ ve kayalıklardan oluşmaktadır. Sivrihisar ın tarihine dayanılarak, 1150 yılında Günyüzü nün ayrı bir kaza olduğu bilinmektedir. Günyüzü ne ilk gelenler Kılavuzoğulları, Telatinoğulları, Beyazıtoğulları, Sarıoğulları ve Durmuşoğulları dır. Köyün ilk adı KOZAĞACI dır yılında bucak olan Günyüzü nahiyesi ne, 1972 yılında Belediye Teşkilatı kurulmuş ve 1990 yılında Günyüzü ilçe olmuştur. İlçe nüfusu, 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%77.6) köylerde, (%22.4) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü km 2 olup, nüfus yoğunluğu 6 (km 2 /kişi ) dir. Mahmudiye İlçesi Eski çağlarda Hitit ve Frig uygarlıklarının yerleşimine sahne olan ilçede Roma-Bizans dönemlerine ilişkin kalıntılar bulunmuştur. İlçe, Osmanlı döneminde önem kazanmış, orduya at yetiştiren Hara ile daha da gelişmiştir yılında II.Mahmud un emri ile kurulan Çiftlik-i Hümayun da tarımsal faaliyetler, at ve koyun yetiştiriciliği ağırlık kazanmıştır. Bu nedenle ilçeye Mahmudiye adı verilmiştir. Bünyesinde 15 köy barındıran Mahmudiye nin en önemli özelliği, T.J.K. harasının burada bulunmasıdır. Yetiştirilen taylar her sene Mayıs - Haziran aylarında açık arttırma ile satılır. Aynı zamanda T.C. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü ( TİGEM) in Türkiye deki en büyük 3 işletmesinden birisi olan Anadolu Tarım İşletmeleri de bu ilçede bulunmaktadır. Burada yetiştirilen taylar, at sahiplerine satılarak yarış sahalarında start almaktadır. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%44.6) köylerde, 5069 (%55.4) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü 678 km2 olup, nüfus yoğunluğu 14 (km2/kişi ) dir. 8

31 Çifteler İlçesi İlçe, İç Anadolu Bölgesi nin Yukarı Sakarya Havzası nda, il merkezinin güneyinde yer almakta olup, merkeze uzaklığı 67 km. dir. Daha önce Çifteler Köyü olan ilçe, 1954 yılında ilçe olmuştur. Sakaryabaşı (Sakarya Nehri nin) doğu yakası Sarıkayalarda iki büyük mağara girişi vardır. Birincisinde Hac işaretleri kesme kayalar mevcuttur. Giriş yolları heyelan ve toprak dolması ile tıkanmıştır. Hamam kaya denilen Frigler zamanından kalma bir kapalı havuzlu hamam önünde açık havuzlu hamamın kalıntıları günümüze kadar gelmiştir. Kırkkız ve kaynağı çevresi eski yerleşme yeri olup, yerleşim kalıntıları ve mezarlar bulunmaktadır. Hamamkayanın 100 m. doğusunda bir höyük bulunmaktadır. Sakaryabaşı su kaynakları ise Eskişehir-Afyonkarahisar Devlet Karayolu nun doğu ayağında başlar, sağlı sollu kaynaklanır. Yaklaşık m 2 lik bir alanı kaplayan bir mesire yeri olan Sakaryabaşı nda; Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi nin yetiştirdiği su ürünlerinden alabalık, aynalı sazan, yayın vb. su ürünleri bulunmaktadır. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%29.8) köylerde, (%70.2) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü 794 km 2 olup, nüfus yoğunluğu 22 (km 2 /kişi ) dir. Beylikova İlçesi Beylikova İlçesi, şehir merkezinin doğusunda ve merkeze 76 km.uzaklıkta bulunmaktadır. İlçe, Eskişehir-Ankara demiryolu üzerinde yer almaktadır. Sırasıyla; Frigyalılar, Traklar, Lidyalılar ve Romalılar ın hakimiyeti altında kalan Beylikahır, 1064 yılında Selçuklu topraklarına katılmış, 1157 yılında Selçuklu İmparatorluğu nun parçalanması sonucunda kurulan Beyliklerden Osmanlı Beyliği nin yönetimi altına girmiştir. Selçuklular döneminde büyük bir at yetiştirme merkezi olan ve bu sebeple ismi Beylikahır olan ilçe, 1305 yılında Dükkancı Ali Ağa, Topçu Süleyman ve Halil Ağa tarafından bir yerleşim merkezi olarak kurulmuştur yılında bucak merkezi olmuş, 1985 yılında ismi Beylikova olarak değiştirilmiş ve 1987 de ilçe merkezi statüsüne kavuşmuştur. İlçe nüfusu 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sitemine göre olup, nüfusun (%49.7) köylerde, (%50.3) ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçenin yüzölçümü 450 km 2 olup, nüfus yoğunluğu 17 (km 2 /kişi) dir. İnönü İlçesi Tarihi Hititler zamanına kadar uzanan İnönü, Germiyanoğulları tarafından bir uç beyi olarak Osmanlı İmparatorluğu nun kurucusu Osman Bey e 1289 yılında hediye olarak verilmiştir. Bu durum İnönü yü Osmanlı ya bağlamış ve asırlar boyunca da Osmanlı olarak bırakmıştır. I. Haçlı Seferi nde 2 ordu Sarısu denen İnönü Ovası nda karşılaşmış ve burada hezimete uğratılmıştır. İnönü ilçesi, 16 ay Yunan işgalinde kalmış, Yunanlıların İzmir de denize dökülmesi ile bu işgal sona ermiştir. İlçe, Söğüt Sancak Beyliği ne bağlı bir nahiye iken Cumhuriyetin ilk yıllarında Bilecik İli, Bozüyük İlçesine bağlanmış, 1963 yılından itibaren de Eskişehir İline bağlı bir nahiye olarak kalmıştır yılında ise ilçe statüsüne kavuşmuştur. Doğu-batı doğrultusunda Bozüyük e kadar uzanan İnönü Ovası, yerkabuğunda meydana gelen tektonik hareketler sonucu oluşmuş olup, son derece verimlidir. Bu 9