Diyabetik Hasta Vaka Analizi

Transkript

1 Diyabetik Hasta Vaka Analizi

2 Sunu Planı Giriş Vaka Genel Tanıtımı Hasta Bakım Planı Hasta ve Hasta Yakınlarının Eğitimi Kaynaklar

3 Giriş Diabetes Mellitus, İnsülin hormonunun yetersizliği, yokluğu ve/ veya eksikliği sonucu oluşan hiperglisemi, glikozüri ve bunlara eşlik eden birçok klinik ve biyokimyasal bulgu ile seyreden, oluşturduğu komplikasyonlar nedeniyle organ ve işlev kayıplarına yol açarak, yaşam süresi ve kalitesini etkileyen, iş gücü kayıplarıyla sosyal ve ekonomik yükü ağır olan, kronik bir metabolizma hastalığıdır milyon milyona İlhan Salman ve TURÜEP-II Çalışma Grubu. 32. Türkiye Endokrinoloji ve metabolizma Hastalıkları kongresi. TURDEP Paneli, Ekim 2010, Suseli Otel, Antalya.

4 Diyabetik Hasta Eğitimi 10 yıl süresince diyabet eğitim programlarının uygulandığı gruplarda ayak amputasyonlarının %13 den %7 oranına düştüğü görülmüştür. Eğitim alan hastaların hastanede tedavi gördükleri gün sayısı 5.4 gün/yıl dan 1.7 gün/yıl süresine azalmıştır. Hastaneye yatan hasta sayısında %33 lük bir azalma olduğu görülmüştür. Komplikasyonu olan %27 hastanın komplikasyonlarına neden olan bilgi eksikliği olduğu saptanmıştır. Olgun N. Diyabetik hasta eğitimi. Ed.:Yılmaz MT.,Bahçeci M.,Büyükmeşe MA.:Diabetes Mellitus un Modern Tedavisi, Türkiye Diyabet Vakfı, İstanbul, 2003.S Diyabet Ajandası 2013

5 Eğitimin başarılı olabilmesi için; Sağlık Çalışanları,diyabetli bireyleri kendi bakımlarını yönetmeleri konusunda cesaretlendirmelidir. Diyabetli bireyin güveni kazanılmış olmalıdır. Eğitime etkin olarak katılmalı, istekli katılmalı veya istekli kılınmalıdır. Diyabeti daha etkili yönetmek, komplikasyonları önlemek ya da geciktirmek için diyabet yönetim becerilerini öğrenmek ve yaşam biçimini değiştirmek gereklidir. Diyabetli bireyin gereksinimlerini iyi değerlendirebilmek için; hastalığın durumu, yaş, cins, sosyal, ekonomik, algılama, inanç yaşam biçimi, yetenekleri, becerisi, tutumu gibi bireysel özellikleri öğrenilmelidir. Olgun N. Diyabetik hasta eğitimi. Ed.:Yılmaz MT.,Bahçeci M.,Büyükmeşe MA.:Diabetes Mellitus un Modern Tedavisi, Türkiye Diyabet Vakfı, İstanbul, 2003.S Diyabet Ajandası 2013

6 Eğitimin başarılı olabilmesi için; Hedefler gerçekçi, ulaşılabilir, uygulanabilir, kolay ölçülebilir, kısa süreli ve sınırlı olmalıdır. Bilgiler kısa öz ve yeterli aktarılmalıdır. Eğitime hasta ile birlikte yakınları da katılmalıdır. Eğitime yeterli zaman ayrılmalı, eğitim sürekli olmalı ve hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı değerlendirilmelidir. Hastaların sorularına yeterli zaman ayrılmalı, hasta ve eğiticiler belli bir düzen içinde denetlenmelidir. Hastanın denetlenmesinde yargılama değil, duygu paylaşımı esas alınmalıdır. Olgun N. Diyabetik hasta eğitimi. Ed.:Yılmaz MT.,Bahçeci M.,Büyükmeşe MA.:Diabetes Mellitus un Modern Tedavisi, Türkiye Diyabet Vakfı, İstanbul, 2003.S Diyabet Ajandası 2013

7 Diyabet Yönetimi Diyabet tedavisi hedefleri, öncelikle diyabetli bireyin bireysel yönetimini sağlayarak bunun sonucunda ideal glisemi ayarlarına ulaşmak, diyabete özgü belirtileri gidermek, akut ve kronik komplikasyonların ortaya çıkışını, ilerlemesini önlemek veya geciktirmek, pankreasın beta hücre fonksiyonlarını korumayı sağlamak ve hastanın yaşam kalitesini artırarak yaşam süresini uzatmaktadır. Özcan Ş. Diabetes Mellituslu Hastanın Yönetimi ve Hemşirelik. Ed: M.Yenigün. Her yönüyle Diabetes Mellitus. Nobel Tıp Kitabevi. İstanbul, Diyabet Ajandası 2013.

8 Diyabet Yönetimi Diyabet ve tedavisi, günlük yaşamı birçok yönleriyle etkilemektedir. Bu yüzden tedavi planında mutlaka hasta ve ailesi yer almalıdır. Başarılı bir diyabet yönetimi hasta tarafından düzenlenen ve kendi yetkinliği, eğitimi ve kendine bakım sonuçlarının yine kendisi tarafından değerlendirilmesine dayanmaktadır.başarılı diyabet yönetimi aşağıdaki temel öğelerin dikkatli koordinasyonu ve sentezi ile olasıdır. Özcan Ş. Diabetes Mellituslu Hastanın Yönetimi ve Hemşirelik. Ed: M.Yenigün. Her yönüyle Diabetes Mellitus. Nobel Tıp Kitabevi. İstanbul, Diyabet Ajandası 2013.

9 Beslenme tedavisi Düzenli egzersiz programı Diyabet Yönetimi Hastanın kendini izlemesi; kan şekeri ve ketonların kontrolü İlaç tedavisi (OAD, İnsülin) Eğitim Özcan Ş. Diabetes Mellituslu Hastanın Yönetimi ve Hemşirelik. Ed: M.Yenigün. Her yönüyle Diabetes Mellitus. Nobel Tıp Kitabevi. İstanbul, Diyabet Ajandası 2013.

10 Adı Soyadı: G.E Cinsiyeti: Kadın Yaşı: 76 İşi: Ev hanımı Eğitimi: İlkokul Mezunu Vaka Genel Tanıtımı HASTA DEĞERLENDİRME VERİLERİ-1 Ameliyatlar: Kolesistektomi, Dermoid kist, Histerektomi, Bel Fıtığı opere, sağ ayak bileği kırığı. Hastanın yaşam şekli: İletişim engeli yok. Bakımından sorumlu bakıcısı var. Diyabete bağlı komplikasyon: Nöropati, Koroner Arter Hastalığı Sosyal Güvence: Yok Yapılan Ameliyat: Açık redüksiyon internal fiksasyon Diyabet Tipi: Tip 2 Diyabet Süresi: 12 yıl Hastaneye geliş nedeni: Hiperglisemi + Lateral malleol kırığı Ailede diyabet öyküsü: Baba diyabetli, annede hipertansiyon ve kalp damar hastalığı var Ekhastalıklar: Hipertansiyon, Hiperlipidemi, Polinöropati, Cushing hastalığı, Hiperürisemi, Koroner arter hastalığı Diyabette beslenme bilgisi: 2 ana + 2 ara öğün, düzensiz besleniyor. Boy/kilo: 1.60 cm/ 110 kg, BKİ: 42,96 kg/m2 (Morbid obez) Ayak muayene bulguları: Bacaklarda güç kaybı, uyuşma, yanma. Göz muayenesi: 3 ay öce göz dibi muayenesi yapılmış. Alışkanlıkları: 50 yıldır sigara içiyor (15 yıl 5-6 adet/gün), (35 yıl 1 paket/ gün), alkol kullanmıyor. Genel görünüm, giyim, hijyen: Obeziteye bağlı hareket kısıtlılığı, giyim normal, hijyen uygulamalarında yetersizlik.

11 Ağız mukoza membranı (rengi, nemi, lezyon): Normal Dişler; Takma diş var Çürük diş var Diş kaybı var. Fısıltıyı duyma: Fısıltıyı duyuyor, fakat çevresindeki olup bitenlere karşı duyarsızlık, genel bir isteksizlik var. Hasta depresif. Vaka Genel Tanıtımı HASTA DEĞERLENDİRME VERİLERİ-2 Solunum 20/dk derinliği yüzeyel. Ritmi Hipoventilayon, solunum sesleri..normal Kan basıncı 150/80 mmhg Beden Isısı: 36,8 El sıkma Normal Eklem hareketleri Normal Kalemi yerden alabilme Normal Kas kuvveti Normal Deri: Kemik çıkıntıları Normal Lezyonlar Yok. Yakın mesafeden okuma Gözlük Yakın mesafedeki yazıları okuyamıyor. Gazete dergi okuyacağı zaman gözlük kullanıyor. Nabız (hızı) 80/dk Ritmi ritmik Renk değişikliği meme altı, kasık ve göbek altı, eritem maserasyon, püstül Yürüyüş Destekli yürüyor. Postür Normal Bedenin bir kısmında kayıp yok Oryantasyonu Oryante Soruları ve fikirleri kavrama (dalgın-donuk)-dalgınlık var.

12 Vaka Genel Tanıtımı HASTA DEĞERLENDİRME VERİLERİ-3 Konuştuğu dil Türkçe Ses tonu ve konuşma Konuşma bozukluğu var. Göz iletişimi var Dikkat süresi (düzensizlik- distraction) Düzensiz Sinirli ya da sakin (1 den 5 e kodla) Asertif ya da pasif (1 den 5 kodla)1 4.5 Aile bireyleri, bakımını yapan kişi ve diğerleri (varsa) ilişkileri Bakımından sorumlu bakıcısı var. Oğlu ve gelini ile ilişkileri biraz kopuk. IV Kateter ve üriner kateteri var. Üriner inkontinansı var, gaz çıkışı var, barsak sesleri aktif ancak gaita çıkışı son 3 gündür yok.

13 Sürekli Kullandığı İlaçlar Lantus Solostar (1x24 ünite) Humolog (3x14 ünite) Norvasc 10 mg tb (1x10 mg) Beloc zok 25 mg tb (1x25 mg) Diovan 160 mg tb (2x160 mg) Neurontin 600 mg tb (3x600 mg) Mictonorm 15 mg tb (3x15 mg) Lustral 50 mg tb (1x50 mg) Seroguel 25 mg tb (1x25 mg)

14 Laboratuvar Sonuçları Biyokimya KŞ: 420 mg/dl HbA1C: Sodyum (Na): 137 mmol/l Potasyum: 4.77 mmol/l Üre Azotu (BUN): 32 mg/dl Üre: 69 mg/dl Ürik asit: 7.2 mg/dl Kreatinin, Serum: 1.62 mg/dl CRP: 13,25 mg/dl Trigliserid: 253 mg/dl Kolesterol, Total: 255 mg/dl Kolesterol, HDL: 53 mg/dl Kolesterol, LDL: 163 mg/dl ALT: 24 U/L AST: 18 U/L GGT: 29 U/L Alkalen Fosfataz (ALP): 107 U/L Hormon Tiroksin, Serbest (FT4): 12,01 Pmol/L Tiroid Stimülon Hormon (TSH): 0,552 ulu/ml Hematoloji Lökosit: 11,5 Eritrosit: HGB: 10.4 gr/dl Hematokrit: 35.6 % İdrar Analizi TİT: Glukoz +++, Keton -, Dansite: 1005

15 Konsültasyonlar CİLT HASTALIKLARI KONSÜLTASYONU Tanı: Her iki meme altında,göbek altı kıvrım yerinde,kasıklarda ve labium majora iç ve dış yüzlerde eritem maserasyon ve satelit püstüller Kandidal intertrigo ( meme altı ve kasık ve göbek altı) Tedavi: Tüm kıvrım yerlerinin sabah ve akşam serum fizyolojik ile silinip çok iyi kurulanması ve havalandırılması ve ardından imazol krem ve akşam nibulen krem 15 gün süreyle çok ince sürülmesi, flucan kapsül 1x1,1 hafta arayla 2 kez tok alınması. KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM KONSÜLTASYONU Hasta yakınması ve öyküsü: Vajinal akıntı, Vajinal Kızarıklık ve Yanma Tanı: Vulva ve Vajina Kandidiyazı Tedavi: Flucan kapsül,gynolomexin vajinal ovul, Nibulen Krem GÖĞÜS HASTALIKLARI KONSÜLTASYONU: Tanı: Obeziteye bağlı hipoventilasyon sendromu.

16 Uygulanan Tedavi % İzotonik 250 ml (25 ünite Humulin R infüzyonu) KŞ<150 infüzyon stoplanacak. KŞ arası ise 10 ml/h,insülin infüzyonu gidecek. KŞ arası ise 30 ml/h,insülin infüzyonu gidecek. KŞ arası ise 50 ml/h,insülin infüzyonu gidecek. KŞ arası ise 70 ml/h,insülin infüzyonu gidecek. Saatlik kan şekeri takibi Norvasc tb 10 mg(1x1) Beloc ZOK tb 25 mg(1x1) Diovan tb 160 mg(1x1) Neurontin tb 600 mg(3x1) Mictonorm draje 15 mg(3x1) Lustral tb 50 mg(1x1) Seroguel tb 25 mg(1x1) Kan şekeri <150 infüzyon stoplanacak. İnsülin enjeksiyonu subkutan olarak uygulanacak. KŞ >351ise 90 ml/h,olacak şekilde infüzyon hızı ayarlanacak.

17 Hasta Bakım Planı

18 HEMŞİRELİK TANISI 1: BİLGİ EKSİKLİĞİ Nedeni: Karmaşık ve kronik bir hastalık süreci ile ilgili bilgi eksikliği. Beklenen Sonuçlar: Hasta beslenme uzmanı ile diyeti planlamaya başlar, Eğer insülin önerilmişse, enjeksiyon tekniği gözlenir ve yaptırılır, Kan ve idrarda glikoz testi yaptırılır, Taburcu olurken hasta; Enjeksiyon tekniğini başarıyla uyguladığını gösterir, Enjeksiyon alanlarında rotasyon tekniği uygular, Hastalığın yönetiminde ilaç, diyet, egzersiz ve stres ile ilişkisini tartışır, Enfeksiyon bulgu ve belirtilerini bilir, Uygun ayak bakımını gösterir, Hipoglisemi belirtileri ile uygun tedavisini anlatır, Hiperglisemi belirtileri ile uygun tedavisini anlatır, Üç günlük bir beslenme ve diyet planı yapar, Kan ve idrar testlerin sonuçlarını doğru yapar ve yorumlar.

19 Hemşirelik Girişimleri-1 Hastalık kontrolü için insülin ve oral hipoglisemik ilaçların önemi ve yönetimini öğretilecek. Enjeksiyon teknikleri gösterilecek ve hastanın performansı gözlenecek. Abdomen dahil enjeksiyon rotasyon alanlarını kaydetmesi sağlanacak. Diyet ve egzersiz gibi diğer faktörlerle ilaç bağlantısını kurulacak. Hasta ve ailesinin hiperglisemi ve hiperglisemik-hiperosmolar nonketotik koma yönetimi için protokol, hipoglisemi bulgu ve belirtilerinin farkında olması sağlanacak. Aile üyeleri tüm eğitim sürecine katılacak.

20 Hemşirelik Girişimleri-2 Hastalığın kontrolünde terapötik diyetin planlanmasında hasta, ailesi ve diyetisyenle işbirliğini sağlanacak. Hasta aşırı kilolu olduğu için kilo kaybı süreci izlenecek. Hastaya taburcu olmadan önce değişim listeleri ve diyet rehberleri verilecek, daha fazla soruları için danışmanlık sağlanacak. Diyabetlinin evde uygulayabileceği kan şekeri ölçümleri ve yorumlama öğretilecek. Kişinin günlük glikoz düzeyi kayıtlarını tutması sağlanacak. Düzenli aktivite ve egzersizin önemi vurgulanacak. Kızarıklık, şişlik, eksuda ve ateş gibi enfeksiyon bulguları gözden geçirilecek.

21 Hemşirelik Girişimleri-3 Hastalık süreci ile ilişkili vasküler komplikasyonlar tartışılacak. Hastaya ayak bakımı, deri bakımı, bacak egzersizleri ve dolaşımın tanılanması öğretilecek, hastanın tüm bu teknikleri uyguladığı gözlemlenecek. Sigarayı bırakmanın önemi vurgulanacak. Diyabetle ilişkili göz bozuklukları hasta ile tartışılacak. Diyabetik retinopatinin gelişmesini önlemek ya da yavaşlatmak için hastalığın kontrol altında olmasının önemi vurgulanacak. Diyabetli kişiye üriner sistem enfeksiyon ve renal yetmezlik semptomları (ağrı, ateş, dizüri, poliüri, sıklığı ve oligüri) konusunda eğitim verilecek ve tam tedavisinin önemi vurgulanacak. Hasta ve ailesine idrar retansiyonu ya da inkontinans, ortostatik hipotansiyon, terlemede azalma, diyare ve empotans gibi sorunları bildirmesi sağlanacak.

22 HEMŞİRELİK TANISI 2: POTANSİYEL KOMPLİKASYON: HİPERGLİSEMİK ATAK Nedeni: Yetersiz endojen insulin salınımı ve insülin direnci. Beklenen Sonuçlar: Hastaneye başvurduktan sonra 2 saat içinde; Hastanın kan glikoz düzeyinde iyileşme görülür, uyanık ve çevresinin farkındadır, Yaşam bulguları normal sınırlar içerisindedir. Başvurduktan sonra 24 ile 48 saat içinde; Hasta dehitratasyon bulguları göstermez, Kan glikoz düzeyi kontrol altına alınmıştır, Hipoglisemi yoktur ya da hipoglisemik ataklar tamamen tedavi edilmiş olup ilişkili komplikasyonlar da yoktur.

23 Hemşirelik Girişimleri-1 İnsülin ve oral antidiyabetik ilaçları uygulanacak, etki ve yan etkileri gözlemlenecek. İnsülin kaleminde sorun olduğunda yalnızca 100 ünitelik enjektör kullanılacak. Humolog ve lantus gibi berrak insülinleri karıştırmaya gerek olmadığı konusunda bilgilendirilecek (Hastamız, humolog ve lantus la taburcu edildi). Enjeksiyon için uyluk, abdomen, üst bacak, kollar ve vb. bölgeleri rotasyonla kullanılacak. Abdomen gibi aynı bölge içinde rotasyon uygulaması yapılacak. İntramuskuler enjeksiyonlardan kaçınmak için subkutan dokusu iki parmak arasında kavranacak.

24 Hemşirelik Girişimleri-2 Kan glikoz düzeyleri (açlık, tokluk ve HbA1c) izlenecek (1 mmol=18 mg/dl). Açlık glikozu: 4-7 mmol/l Tokluk: <9 mmol/l HbA1c düzeyi: <%6,5 İdrarda keton ve glikoz izlenecek. İnsüline bağımlı hastalara insülinin tüm özellikleri, çeşidi, etki süreleri, peak zamanı, vb- konusunda eğitim verilecek. Kendi kendine insülin enjeksiyonunu doğru yapması sağlanacak.

25 Hemşirelik Girişimleri-3 İnsülin iyi ışıklandırılmış yerde uygulanacak, uygun insülin kalemi ve iğne kullanılacak, 90 derece açıyla enjeksiyon yapılacak. Birkaç günlük insülin kalemi, enjektör ve iğne yedeği bulundurması ve yanında şeker taşıması için hasta bilgilendirilecek. Aşırı egzersiz yapmayacak, sıvı içecekler alacak, Fazla egzersiz yapılmışsa, insulin dozajı azaltılacak ve öğün arttırılacak. Hipoglisemi belirti ve bulguları, yemek ve ara öğünleri atlamamanın önemi ile ilgili eğitim vermek.

26 HEMŞİRELİK TANISI 3: POTANSİYEL KOMPLİKASYON: HİPERGLİSEMİK HİPEROSMOLAR NONKETOTİK KOMA (HHNK) Nedeni: Kısmi ya da tam bir insulin yokluğu ya da kontrregulatör hormonların etkisi ile ilgili Beklenen Sonuçlar: Hastanın kan glikozu normal sınırlar içerisindedir, Hastalık sırasında kan glikoz düzeyi ile insülin dozu ve yeme biçimi uyumludur, Sağlık bakım profesyonellerinden yardım arama durumlarını tanımlar.

27 Hemşirelik Girişimleri Diyabetik HHNKK bulguları gözlemlenecek (Erken bulguları: bulantı, yorgunluk, poliüri, kuru, kızarmış deri, kuru mukoz membranlar, susama ve taşikardi). Laboratuvar bulguları takip edilecek. Sıvı -elektrolit dengesi bozukluğu belirti ve bulguları açısından takip edilecek. Diyabetik komaya yol açan faktörler ve rapor edilmesi gereken durumlar hakkında hasta ve ailesine eğitim verilecek. Kan glikozu 250 mg/dl aştığında; sağlık kurumuna başvurması gerektiği anlatılacak. Hiperglisemik hiperosmolar nonketotik koma (HHNK) bulguları (konfüzyon, nöbetler, koma, yoğun susama ve çok kuru mukoz membranlar) gözlemlenecek.

28 HEMŞİRELİK TANISI 4: POTANSİYEL KOMPLİKASYON: HİPOGLİSEMİK ATAK Nedeni: İnsulin düzeyi yüksekliği / yemek yememe / egzersiz / alkol alımı ile ilgili Beklenen Sonuçlar: Hipoglisemi atakları azalmıştır. Hastanın kişi, yer ve zaman oryantasyonu vardır. Hemşirelik Girişimleri: Hipoglisemi bulgu ve belirtileri (halsizlik, yorgunluk, konfüzyon, davranış değişikliği, emosyonel dengesizlik, bilinç düzeyinde azalma, açlık hissi, terleme, sinirlilik) izlenecek. Hipoglisemi durumunda önerilen karbonhidratlı diyeti alması sağlanacak. Gelecekteki hipoglisemik atakları önlemek için hastaya eğitim verilecek. Gerekirse subkutan ya da IM yolla glukagon ve IV yolla %50 dekstroz verilecek.

29 HEMŞİRELİK TANISI 5: SAĞLIĞI SÜRDÜRMEDE ETKİSİZLİK Nedeni: Hastalığın kontrol edilmesi zorunluluğu ile ilgili Beklenen Sonuçlar: Taburcu olana kadar; Hasta yaşam biçimi değişikliklerin gerekliliğini anladığını ifade eder, Uygun sorular sorar, Tanı ile ilişkili duygularını ifade eder, Hastalığın kontrol altına alınmasında planlamaya aktif olarak katılır, kaynak eksiklikleri çözümlenmiş ya da uygun danışmanlık sağlanmıştır, kontrol sıklığına ilişkin program yapılmıştır.

30 Hemşirelik Girişimleri Diyabetin kontrolü için tıbbi uygulamaların günlük yaşamın birçok yönüne uyarlanmasının önemi vurgulanacak. Komplikasyonların önlenmesi ile alışkanlıklardaki değişiklik arasında bağlantı kurulacak. Diyabetli kişinin finansal kaynakları ile aile desteği tanımlanacak. Eğitim için diğer aile üyeleri de plana dahil edilecek. Hasta taburcu olmadan önce evdeki alışkanlıkları düzenlenecek. Duyguların ifade etmesi sağlanacak ve sağlıklı baş etme davranışları için desteklenecek.

31 HEMŞİRELİK TANISI 6: AYAK CİLT BÜTÜNLÜĞÜNDE BOZULMA Nedeni: Duyu algılanmasındaki değişiklikle ilgili Beklenen Sonuçlar: Diyabetli yaralanma riskini arttıran faktörleri tanımlar, Koruyucu ayak bakımı uygulamalarını yapar, Ayaklarını her gün inceler ve temizler, Ayağına uyan ayakkabılar giyer, Ayak tırnaklarını düz olarak keser, Çıplak ayakla dolaşmaktan kaçınır, Ayağında iyileşmeyen yaraları sağlık personeline bildirir.

32 Hemşirelik Girişimleri Ayakla ilgili yüksek risk durumları -periferik nöropati, basınç artışı (kallus, eritem, kallus altında kanama, eklem hareketlerinde sınırlılık, ayak deformiteleri, tırnak patolojileri), yürüme ve adım atma mekaniğinde bozukluk, periferik vasküler hastalık, ayak ülseri öyküsü- belirlenecek ve önlenecek. Ayak yaralan ve periferik nöropati açısından duyu muayenesi yapılacak. Ayağa uyan ayakkabı ve çorap seçimi için hasta ve yakınları eğitilecek. Hastanın kliniği her ziyaretinde ayak muayenesi yapılacak ve koruyucu ayak bakımı konusunda hastaya eğitim verilecek. Düzenli dolaşımın sürdürülmesi için; sigara kullanımını engellenecek, düzenli egzersiz için teşvik edilecek ve dolaşımı engelleyen alışkanlıkları (jartiyer giyme, bacak bacak üstüne atma) önlenecek.

33 HEMŞİRELİK TANISI 7: ANKSİYETE Nedeni: Hastalık hakkında bilgi eksikliği, Yaşanan semptomlar, başa çıkmada yetersizlik, komplikasyonların varlığı, yaşam biçiminde değişiklik yapma olasılığı. Beklenen Sonuçlar: Anksiyete belirtilerinin olmaması. Hemşirelik Girişimleri: Hasta ve ailesini kısa ve sistemli eğitim programları ile eğiterek hastalığa uyumları arttırılacak. Semptomları kontrol etme öğretilecek ve akut komplikasyonlardan koruma sağlanacak. Dikkati başka yöne çekilecek. Dikkati başka yöne çekme teknikleri öğretilecek. Gerektiğinde uzman bir psikiyatristten yardım alınacak.

34 HEMŞİRELİK TANISI 8: AKTİVİTE İNTOLERANSI Nedeni: Beden kitle indeksi artışına ve hareketsizliğe bağlı kas güçsüzlükleri, yetersiz egzersiz alışkanlığı, inaktif yaşam biçimi Beklenen sonuçlar: Birey ihtiyacı ile uyumlu beslenme planını sürdürür. Hemşirelik Girişimleri: Yaptığı egzersiz miktarını ve tipini değerlendirmek Genel sağlık durumunu değerlendirilecek ve egzersiz uygulaması için riskleri araştırılacak. Beslenme, enerji düzeyi ile uyumlu egzersiz programı planlanacak. Egzersiz programına uyumunu sağlayacak yöntemler belirlenecek. Egzersiz sırasında genel sağlığı korunacak (sağlıklı spor giyim malzemeleri seçimi, egzersiz sırasında oluşabilecek sağlık problemlerini önleme).

35 HEMŞİRELİK TANISI 9: BESLENMEDE DEĞİŞİKLİK; VÜCUT GEREKSİNİMİNDEN FAZLA BESLENME Nedeni: Yetersiz kilo yönetimi, uygun olmayan beslenme alışkanlıkları, yüksek kalorili ve sağlıksız besin seçimi, sağlıksız beslenme davranışları, bazı metabolik hastalıklar, ilaç kullanımı gibi özel durumlar, bilgi ve motivasyon eksikliği, yaşam biçiminin getirdiği düzensizlikler. Beklenen sonuçlar: Obez diyabetli birey kilosunu kendisi için hedeflenen değerler arasında tutmayı başarır, birey ihtiyacı ile uyumlu beslenme planını sürdürür.

36 Hemşirelik Girişimleri-1 Yiyecek alımı, egzersiz, kilo alma ve kilo kaybetme arasındaki ilişki araştırılacak. Kiloyu etkileyebilen tıbbi durumlar araştırılacak. Kiloyu etkileyebilen alışkanlıklar, gelenekler, kültürel ve kalıtsal faktörler araştırılacak. Yeme alışkanlıklarını değiştirmek için motivasyonunu değerlendirilecek. İdeal vücut ağırlığı belirlenecek. Beslenme günlüğü tutması için uygun kayıt geliştirilecek. Haftalık yiyecek ve egzersiz programı planlaması, program hedeflerini yazması ve kolaylıkla görebileceği bir yere asması için cesaretlendirilecek. Enerji harcama düzeyine uygun, iyi dengelenmiş öğün planlarını yaşam planına uyarlaması için rehberlik edilecek. Haftalık kilo kontrol programının uygunluğunu sorgulaması/değerlendirmesi için cesaretlendirilecek. Yardım edebilecek uygun destek grupları hakkında bilgi verilecek. Belirli aralıklarla kilo kontrolü yapmak

37 Hemşirelik Girişimleri-2 Beslenme bozukluğu belirtileri izlenecek. Tedavi ve bakım işlemleri yemek zamanları dışında planlanacak. Kalori ve besin alımı izlenecek. Diyetisyen konsültasyonunu ve sürekliliği sağlanacak. Bireyin yemek yeme ortamı ve yemek yerken emosyonel durumu izlenecek. Yemek zamanlarında en iyi çevresel koşullar sağlanacak. Özel bir diyete gereksinimi olup olmadığını tanımlanarak duruma uygun yiyecek ve içecekleri alması sağlanacak. Beslenme durumu ve başlanan tedavilerle ilgili gerekli bilgiler kaydedilecek. Yaptığı egzersiz miktarını ve tipini değerlendirmek. Beslenme ve enerji düzeyi ile uyumlu egzersiz programı planlanacak.

38 HEMŞİRELİK TANISI 10: SAĞLIKLI BESLENME PROGRAMINI ETKİSİZ YÖNETME Nedeni: Uygun olmayan beslenme alışkanlıkları, yüksek kalorili ve sağlıksız besin seçimi, sağlıksız beslenme davranışlarına ilişkin bilgi eksikliği. Beklenen sonuçlar: Birey sağlıklı ve dengeli beslenme planını sürdürür. Hemşirelik Girişimleri: Günlük besin tüketimini değerlendirilecek (hastaya beslenme günlüğü tutması öğretilir). Yiyecek allerjisi olup olmadığı değerlendirilecek. Beslenme gereksinimini karşılayabilme yeterliliği tanımlanacak. Durumuna uygun, beslenme gereksinimlerini karşılayacak gerekli besin çeşidi ve kalori miktarını tanımlayan beslenme planının yapılması sağlanacak. Önerilen beslenme programına uyum için cesaretlendirilecek. Uygun miktarda protein, demir ve C vitamini içeren yiyeceklerin alımı sağlanacak.

39 HEMŞİRELİK TANISI 11: SAĞLIĞI SÜRDÜRMEDE ETKİSİZLİK OLASILIĞI Nedeni: Obezitenin fizyolojik ve psikolojik etkileri Beklenen sonuçlar: Obezitenin yaratacağı olası sağlık problemlerini önlemek veya erken fark etmek. Hemşirelik Girişimleri: Obezite ile ilişkili sağlık problemlerinin ve komplikasyonların belirtileri izlenecek. Uygun şekilde ağız-diş bakımı yapması için cesaretlendirilecek. Konstipasyonu önlemek için yüksek lifli besinler alması sağlanacak. Kafein, alkol, sigara ve bazı stimülan ilaçların tüketimi önlenecek. İlaç ve ilaç dışı tedavi seçenekleri konusunda danışmanlık yapılacak veya uzman danışmanlığı sağlanacak Psikolojik destek için gerekirse uzman konsültasyonunu sağlanacak.

40 HEMŞİRELİK TANISI 12: CİLT BÜTÜNLÜĞÜNDE BOZULMA Nedeni: Hiperglisemi ve sıvı-elektrolit dengesizliği nedeniyle oluşan kaşıntıya bağlı Beklenen sonuçlar: Cilt bütünlüğünde kızarıklık, bozulma ve yaralanma görülmez. Hasta kaşıntısının azaldığını bildirir. Kaşıntıya bağlı ciltte yaralanma olmaz. Cildi kurutmayan sabun ve losyonları kullanır ve bunun nedenlerini açıklayabilir. Kendi kendine düzenli olarak yatak içinde döner ve vücudunda ödemin azaldığı görülür. Cildin hiçbir yerinde yara görülmez. Ödem azalmıştır ve normal cilt turgoru görülür.

41 Hemşirelik Girişimleri Ödem ve kaşıntıya bağlı rahatsızlığı değerlendirilecek. Hastanın tırnaklarının düz ve kısa tutulması sağlanacak. Sık cilt bakımı yapılacak, sabun ve alkollü losyonlardan kaçınılacak. Her iki saatte bir yumuşatıcılarla masaj yapılacak. Alternatif basınç azaltıcı araç gereçlerin veya havalı yatak kullanımı sağlanacak. Sert deterjanların kullanılmasından kaçınılacak. Cilt bütünlüğü her 4-8 saatte bir kontrol edilecek. Her 4 saatte bir egzersiz yaptırılacak ve mümkünse ödemli ekstremitelerin yükseltilmesi sağlanacak. Sodyum alımı değerlendirilecek, gerekirse hekim istemine göre kısıtlama yapılacak.

42 HEMŞİRELİK TANISI 13: BEDEN İMAJINDA BOZULMA Nedeni: Görünümde, rol ve fonksiyonlarında değişiklik, beden imajı ve özgüveniyle ilgili duygularını dile getirmesi Beklenen sonuçlar: Görünüşü, yaşam ve yaşam tarzındaki değişikliklerle ilgili endişelerini ifade eder. Önemli bulduğu kişilerle endişelerini paylaşır. Geçmişte kullandığı etkili başa çıkma stratejilerini kullanır. Görünüş, yaşam ve yaşam tarzındaki değişiklerle ilgili geçmişteki etkili başa çıkma stratejilerini, iyi giyinme ve hijyenini sürdürür. Kısa süreli hedeflerini tanımlar ve onları başarmak için stratejiler geliştirir. Kendisi ve bakımı hakkında karar verilmesine aktif rol alır. Zararlı maddeleri açıklar. Çatışma kızgınlık ve anksiyetesini sağlıklı olarak açıklar.

43 Hemşirelik Girişimleri Dış görünümdeki değişikler değerlendirilecek. Hastanın bu değişikliklerle ilgili duygularını dile getirmesine yardım edilecek. Hasta ve ailesinin daha önceki başa çıkma stratejileri değerlendirilecek. Hastaya dış görünümünü iyileştirmek için ve daha önceki rol fonksiyonlarına alternatifler aramak için yardım edilecek. Kısa vadeli hedeflerin belirlenmesi konusunda hastaya yardım edilecek. Bakımla ilgili karar verilmesinde hastaya yardım edilecek ve bakıma katılması konusunda cesaretlendirilecek. Sigara ve ilaç kullanımı gibi kendisine zarar veren daha önceki alışkanlıklarını belirleme konusunda hastaya yardım edilecek.

44 HEMŞİRELİK TANISI 14: BİREYSEL BAKIMDA YETERSİZLİK Nedeni: Temel bakım gereksinimlerini karşılamada güçlük, obezite Beklenen sonuçlar: Sınırlılıkları içinde bakım gereksinimlerini yerine getirmesi Hemşirelik Girişimleri: Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmede yetersizlik düzeyi belirlenecek. Hastanın kendi bakımına katılması için cesaretlendirilecek. Hasta yetersiz olduğu durumlarda desteklenecek. Hastanın değişen beden imajına olan uyumu arttırılacak. Gerekirse psikiyatrist desteği alınacak.

45 HEMŞİRELİK TANISI 15: BOŞALTIMDA DEĞİŞİM; KONSTİPASYON Nedeni: Sıvı ve lifli gıda alımındaki yetersizlik ve anksiyete nedeni ile ilgili Beklenen sonuçlar: Normal sıklık ve kıvamda gaita yapılması Hemşirelik Girişimleri: Hastanın normal bağırsak alışkanlıkları değerlendirilecek. Sabah aç karnına ılık su içmesi sağlanacak. Lifli gıdalar alması ve sıvı alımının artırılması sağlanacak. Hastaya her gün aynı saatte dışkılama için zaman ayırması önerilecek. Kullanılan ilaçların etki ve yan etkileri izlemek.

46 HEMŞİRELİK TANISI 16: AĞRI Nedeni: Ayak bileği kırığı ve anksiyete ile ilgili Beklenen sonuçlar: Hastanın ağrısının geçtiğini ifade etmesi, ağrı olmadan günlük yaşam aktivitelerini güvenli olarak yerine getirmesi, Hemşirelik Girişimleri: Hastanın ağrı yakınmasını değerlendirilecek, ağrıya karşı duygusal tepkileri izlenecek, Ağrıyı azaltan ya da artıran faktörler belirlenecek, ağrının yeri, şiddeti ve ne zaman başladığı saptanacak. Uygun pozisyon verilerek müsküler gerginlik azaltılacak (hareket sırasında bacağının desteklenmesi gibi). Çevredeki gürültü, ışık gibi uyaranlar kontrol altına alınacak. Müzik dinleme gibi gevşeme teknikleri uygulanacak. Ağrı kontrolü için belirlenen ilaç planına uyum sağlanacak.

47 HEMŞİRELİK TANISI 17: UYKU ÖRÜNTÜSÜNDE BOZULMA Nedeni: Ağrı ve anksiyeteye bağlı Beklenen sonuçlar: Hastanın yeterli uyuması Hemşirelik Girişimleri: Uyku alışkanlığı değerlendirilecek, uykuyu engelleyen nedenler belirlenecek. Alışmış olduğu uyku öncesi rutinlerini yapmasına yardımcı olunacak Uyumayı güçleştiren çevresel uyaranlar elimine edilecek. Gündüz uyuklamaları sınırlandırılacak. Hastanın endişeleri hakkında konuşmasına fırsat verilecek. Yatmadan önce kafein içeren sıvıların tüketimi önlenecek. Ağrı kontrolü sağlanacak.

48 HEMŞİRELİK TANISI 18: ENFEKSİYON RİSKİ Nedeni: İntravenöz kateter kullanımı, bireysel bakımda yetersizlik, kan şekeri düzensizliği Beklenen sonuçlar: Enfeksiyon belirti ve bulgularının olmaması Hemşirelik Girişimleri: Yaşam bulguları takibi yapılacak. Laboratuar bulgularını değerlendirilecek. Periferik kateter giriş yerleri lokal enfeksiyon belirtileri yönünden gözlemlenecek. IV kateteri saatin sonunda ya da enfeksiyonj belirti ve bulguları gözlendiğinde değiştirilecek. Yeterli uyumasını ve dinlenmesi sağlanacak. Yeterli ve dengeli beslenmesi sağlanacak. Sağ ayak bileğinde, ödem ve kızarıklık varsa doktora bildirmesi konusunda bilgilendirilecek. İstemde yer alan antibiyotikleri zamanında ve doğru olarak uygulanacak.

49 HEMŞİRELİK TANISI 19: SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ RİSKİ Nedeni: Hiperglisemiye bağlı vücut sıvılarının kaybı ile ilgili Beklenen sonuçlar: Vücut gereksinimlerini karşılayacak yeterli hidrasyonu olması Hemşirelik Girişimleri: Yemeklerden önce ağız bakımı yapılacak. Yeterli sıvı alımının önemi hastaya açıklanacak. Yaşam bulguları sıvı volüm eksikliği yönünden izlenecek. Müköz membran, deri turgoru kontrolü yapılacak. Periferal nabızları, kapiller dolgunluğu değerlendirilecek. Günlük aldığı çıkardığı sıvı izlemi yapılacak.

50 Hasta ve Hasta Yakınlarının Eğitimi-1 Hasta ve ailesine: Hastalık süreci ve anlamı, Tüm ilaçların amacı, dozajı, uygulama biçimi, dikkat edilmesi gereken yan etkiler (taburcu olurken genellikle insülin ya da oral hipoglisemikler verilir), Kan ve idrar glikoz testleri, Hastalığın yönetiminde diyet, egzersiz ve diğer faktörler arasındaki ilişkiler, Hipoglisemi bulguları ve tedavisini, Beslenme ve diyet yönetimi, Egzersiz, Ayak bakımı,

51 Hasta ve Hasta Yakınlarının Eğitimi-2 Enfeksiyon bulguları ve yönetimi, Nöropatinin bulguları ve anlamı, Retinopati semptomları ve bunların bildirilmesinin gerekliliği, Üriner ve renal komplikasyonların bulgu ve belirtileri ile bunların bildirilmesi zorunluluğu, Diyabet kontrolünde, rutin kontrollerin önemi. Acil tıbbi tedavinin ne zaman ve nasıl yapılacağı,

52 Hasta ve Hasta Yakınlarının Eğitimi-3 İzlem için tarih, saat ve yeri randevuları, Hekimle nasıl iletişim kuracağı, Yazılı materyaller, insülin ve enjektöre ilişkin bilgi verilir. Her gün tolere edebildiği düzeyde aktivitelerini artırarak önceki aktivite düzeyine dönebileceği, aktiviteler arasında dinlenme periyotlarının olması gerektiği,

53 Hasta ve Hasta Yakınlarının Eğitimi-4 Sağ ayak bileğinde şişme, ağrı, kızarıklık olduğunda doktora, başvurması, Ateşin 38 derecenin üzerine çıktığında ve ısrarlı bir şekilde düşmediğinde gecikmeden doktora başvurması, Önerilen egzersizleri tolere edebildiği düzeyde yapması, düzenli olarak artırması ve ağrı noktasında durması gerektiği, Ağır ev işleri yapmaması, etkilenmiş ayak bileğini zorlamaması,

54 Hasta ve Hasta Yakınlarının Eğitimi-5 Güneş yanıklarından kaçınması, koruyucu kıyafetler giymesi, etkili güneş kremleri kullanması, Vücutta oluşacak yaranın antiseptikle temizlenmesi, steril bir gazlı bez ile kapatılıp doktora baş vurulması Tırnakların kesilmeden önce iyice yıkanması ve derin kesilmemesi, Manikür yaptırtmaması, Kişisel hijyen bakım bilgisi konuların eğitim verildi ve taburculuğunda bu eğitimler tekrarlandı.

55 KAYNAKLAR 1. Olgun N, Aslan F, Çoşansu G, Çelik S (2010). Diyabetes Mellitus. Karadakovan A, Aslan F (Eds.), Dahiliye ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım içinde (s ), (1.Baskı), Nobel Kitabevi, Adana.. 2. Gökdoğan F (2007). Diyabetes Mellitus. Akbayrak N, İlhan S, Ançel G, Albayrak A (Eds.), Hemşirelik Bakım Planları içinde (s ), (1.Baskı), Alter Yayıncılık, Ankara. 3. Birol L. Hemşirelik Süreci Hemşirelik Bakımında Sistematik Yaklaşım. İzmir. Etki Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti. 9. Baskı, İlhan Salman ve TURÜEP-II Çalışma grubu (2010). 32. Türkiye Endokrinoloji ve metabolizma Hastalıkları kongresi.turdep Paneli, Antalya. 5. Özcan Ş (2011). Diabetes Mellituslu Hastanın Yönetimi ve Hemşirelik. Ed: M.Yenigün. Her yönüyle Diabetes Mellitus. Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul. 6. Olgun N (2003). Diyabetik hasta eğitimi. Ed.:Yılmaz MT,Bahçeci M,Büyükmeşe MA: Diabetes Mellitus un Modern Tedavisi, Türkiye Diyabet Vakfı, İstanbul, s