2006 YILI MYNDOS KAZISI

Transkript

1 2006 YILI MYNDOS KAZISI Mustafa AH N* Mu la li, Bodrum lçesi, Gümü lük Beldesi nde yer alan Myndos öreninde ilk olarak 2005 sezonunda Bodrum Sualt Arkeoloji Müzesi ile ba latt m z kurtarma kaz lar 2006 sezonundan itibaren Bakanlar Kurulu Kararl kaz lara dönü mü tür Myndos kaz lar nda normal çal malar n yan s ra altyap konusunda da önemli mesafeler al narak, çok önemli eksikliklerin büyük bir bölümü programlanan tarihten önce tamamlanm t r. Myndos kaz lar n n ivedilikle çözüm bekleyen altyap sorunlar n n ba nda heyetin konaklayaca kaz evi, bulunan etütlük eserlerin korunaca kaz deposu ve açmalar n güvenli inin sa lanmas bulunmaktayd. Kaz evi iki ay gibi k sa bir sürede Yap Endüstrisi taraf ndan yapt r larak kaz heyetine teslim edilmi tir 2. Kaz evinin bulundu u arazi Gümü köy Yap Kooperati ne aittir 3. Kaz ve ören yerinde kontrolü sa lamak üzere Uluda Üniversitesi taraf ndan bir eleman görevlendirilmi tir sezonunda maddî katk larla destekte bulunan kurum ve tüzel ki ilikler de bulunmaktad r kaz sezonu 05 Temmuz - 15 Eylül 2006 tarihlerinde Uluda Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Mimar Sinan Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi ve Trnava Üniversitesi (Slovakya) ö rencilerinden olu turulan bir ekip taraf ndan yürütülmü tür 6. Gayretli çal malar ndan dolay heyet üyesi ö rencilerime bir defa daha te ekkür etmeyi borç bilirim. * Prof. Dr. Mustafa AH N, Uluda Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Görükle- Bursa/TÜRK YE. myndos@uludag.edu.tr 1 Bakanlar Kurulu nun tarih ve 2006/10227 say l karar. 2 irket ilgililerine burada bir defa daha minnetle te ekkür ederim. 3 Kaz evi için arazilerinin bir bölümünü tahsis eden kooperatif yöneticilerine içtenlikle te ekkür ederim. 4 Bunun için Say n Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Yurtkuran a minnettar m. 5 Katk lar ndan dolay Gümü lük Belediye Ba kan Say n Mehmet Ülküm e, Bodrum Ticaret Odas Ba kan Say n Mahmut Kocadon a ve Say n Mehmet Durmaz a da minnettar z. 6 Uluda Üniversitesi: Çi dem Öztürk, Gamze Güzel, Semra Dalk ran, Mahmut Kaya, Hakan Sar gül, Banu Barmak, Sevil Dall, Seda Türüt, Özge Süleymano lu, Ufuk Karahasano lu, Hicran Dedeyi, Sami A udu, Ya ar Gürsoy, Hakan Kar yaka, Sedat Kutlu, Ercan Ekinci, Mesut Tak, Ka an Kad o lu, Mustafa Ta tümer. Selçuk Üniversitesi: Zafer Güler, Ezel Yavuz, Ümit Aygör, Mustafa Çimen, Tar k Türküsever, Durmu Altan, Abdulaziz Demirel, Mürcan K z lyaprak. Mimar Sinan Üniversitesi: A. Hande Bu al, Merve Özk l ç. Erciyes Üniversitesi: Hacer ahan. Akdeniz Üniversitesi: P nar Pilav. Sakarya Üniversitesi: Mete Can. Trnava Üniversitesi-Slovakya: Stanislava Hlavacova ve Kristina Smotlakova. 21

2 2006 kaz çal malar Tap nak Açmas, G Açmas, Ayazma Kaz s, A-B Açmalar Kaz s ve Sualt Ara t rmalar olmak üzere farkl be alanda yürütülmü tür (Resim: 1). Kaz çal malar ile birlikte yay na yönelik olmak üzere arkeometri konusunda da ara t rmalar ba lat lm t r. Bu konudaki öncelik kaz larla gün na ç kar lan yap larda kullan lan malzemenin getirildi i ta oca n n saptanmas na yöneliktir. Tap nak Kaz s Kaz n n ilk sezonunda, ehrin merkezi olarak tahmin etti imiz alanda ana kayan n kesilmesi ile olu turulan bir podyum üzerinde yer alan ve mimarî elemanlardan dolay bir tap nak oldu unu dü ündü ümüz mekânda kaz çal malar na ba lanm t r (Resim: 1). Bu sektörde üçü yerel ta tan olmak üzere sadece dört parça sütun tamburu ve bir adet mermer postament kireç olmaktan kurtulmu tur 7. Çal malara ilk olarak C olarak adland rd m z açmadan ba lanm t r. Burada duvar üzerinde izleri görülen büyük ta lardan olu turulan duvar n bu tap na a ait olmas gereken temenos duvar n n kal nt lar oldu u krinden yola ç k larak ba lanan çal malarda tap nak alan n bat yönde çevreleyen ve ana kaya üzerine oturtulan bir duvar aç a ç kar lm t r. Bu alan geni letildi inde bu duvar n podyumun bat bölümünde ana kayan n yontulmas yla olu turulmu cepheye paralel uzand görülmü tür. Kal nl 40 cm. olan bu duvar de i ik geni likteki iri ta lar n düzensiz bir biçimde bosajl olarak i lenmeleriyle olu turulmu tur. Duvar n devam n görmek için açma geni letilmi ve bu duvar n 15,5 metrelik bölümü aç a ç kar lm t r. Ana kayan n koduna göre 2 ya da 3 s ras korunmu duvar n yüksekli i yine ana kayan n koduna ba l olarak cm. aras nda de i mektedir (Resim: 2). Ayr bir grup toprak üzerinde izleri görülen ve bu duvara tap nak yönünde dik olarak yönelen bir duvar açmak üzere ve bu iki duvar n ayn özellikleri gösterip göstermedi ini anlamak amac yla K açmas ad alt nda yeni bir sondaja ba lanm t r. Burada yap lan çal malarda kuzey-güney yönünde in a edilen duvar ile do u-bat yönünde devam eden duvar n üst k s mlarda birbirlerinden farkl 7 Antik kentte bulunan yap larda kullan lan yap malzemelerinin ço u Geç Antik Ça da ba layan ve 1960 l y llara kadar devam eden süreçte, bugün baz lar hâlâ ayakta olan kireç ocaklar nda, yak larak yok edilmi tir. Bu konuda ayr ca bkz. M. Sahin, Die kyklopischen Stadtmauern von Myndos und ihre Beziehung zum griechischen Festland, Die Karer und die Anderen. Internationales Lolloquium an der Freien Universität Berlin vom 13. bis 15 Oktober 2005 (Bask da). 22

3 karakterler ta d görülmü tür. Kuzey-güney yönünde devam eden duvar geni ve yüksek ama oldukça dar i lenmi ta lardan olu turulmu tur. Duvar n içe bakan tara ar düzgün ve a a ya do ru geni leyen bosajlara sahiptir. D yüzleri ise çok pürüzsüz olmayan bir ekilde düz i lenmi tir. Do u-bat, yani C açmas nda ortaya ç kar lan duvara paralel olarak devam eden k s mdaki duvar bölümü ise yine C açmas ndaki duvar n özelliklerini gösterir bir ekilde kal n kesme ta lardan bosajl bir biçimde i lenmi tir. Bu özellikleriyle iki paralel duvar n ayn yap ya ait iki duvar özelli i göstermektedir. Açman n do usunda, kuzey-güney yönünde devam eden duvar n ön yüzünde ana kayaya kadar inilmi tir. Bunun sonucunda geni ve yüksek ama dar i lenmi ta lardan olu an s ran n altta devam etmedi i görülmü tür. Bu s ran n hemen alt nda açman n bat yönündeki duvarla ve dolay s yla C açmas nda ortaya ç kar lan duvarla ayn karakteri gösteren daha eski bir duvar n bölümleri ortaya ç kar lm t r. Böylelikle, bu üç duvar n birbirleriyle ba lant l olmas gerekti i sonucu ortaya ç kmaktad r. Yine ana kayaya kadar inilen bu k s mda da duvar n ana kaya formasyonuna ba l olarak yüksekli i cm. aras nda de i mektedir. Üstteki tek s ras korunmu daha yeni olan duvar n fonksiyonunu anlamak bu y l için mümkün olmam t r. Bu açmada aç a ç kan, daha erken olan duvar n birle me noktas, bu bölümde yüksek olan ana kaya nedeniyle s olarak yap lm kö enin, üstteki daha sonraki duvar n in as s ras nda tahrip edildi i anla lmaktad r. Böylelikle ayn yap ya ait olmas gereken üç ayr duvar s ras ortaya ç km t r. Bunlar olas l kla tap nakla ilgisi olmay p kendi içinde ba ms z ba ka bir yap ya ait olmal d rlar. Bu alanda son olarak yap n n C açmas ile K açmalar n n kesi me noktas nda, yap n n duvarlar n n ba lant noktas n bulabilmek amac yla bir açma daha yap lm t r. L açmas olarak adland r lan bu alanda yap lan çal malarda bulunmas amaçlanan kö e günümüz yürüme seviyesinin 97 cm. alt nda ortaya ç km t r. ki adet büyük blo un yan yana getirilmesiyle olu turulan kö e, burada olas l kla daha geç dönemde yap lan ve bu kö eye tam olarak biti tirilen duvarlar ve çevresindeki ta dö emeler nedeniyle ana kayaya kadar inilememi tir. Ancak iki duvar n birbirlerine ait olmalar n göstermesi bak m ndan buradaki çal ma, söz konusu yap n n tap naktan ayr bir yap olmas gerekti ini bir kez daha göstermi tir. Ayn zamanda iki ayr grup da tap nak bölümünde çal m t r. Birinci grup tap na n bat yönünde, korunan hâliyle piramidal bir biçimde ana kayadan yontulmu izlenimi veren k sm n hemen alt nda denize bakan yönde çal maya ba lam t r. Çal malar toprak üstünde kalan bölümleri itibariyle merdiven izlenimi 23

4 veren ana kayadan i lenmi bölümün bitti i alanda yürütülmü tür. Burada yap lan açma sonucu dolgu toprak alt nda bir seviye da n k ve orta boy ekilsiz ta lardan olu an döküntü ta s ras n n alt nda ana kayan n düz bir ekilde t ra lanmas yla olu turulan bir zemin aç a ç km t r. Do u yönünde tam dik olarak kesilerek olu turulan bir duvar n bitti i yerde açman n tüm boyutlar nda kar m za ç kan bu zemin fonksiyonu hakk nda bize kir beyan edecek bir ayr nt vermemekle birlikte, tap nak tepesiyle organik ba lant s, geni bir alana yay lmas ve özenli i çili i göz önüne al nd nda, önemli bir fonksiyonu oldu u izlenimini uyand rmaktad r. Yukar da belirtti imiz gibi tap nak teras n n do u yönünde, piramidal biçimde ekillendirildi i izlenimi uyand ran bölümünde de temizlik çal malar yap lm t r. Burada yap lan çal malar s ras nda olas l kla en erken dönemlere ait iki küçük bölümde korunmu duvar kal nt lar aç ç kar lm t r. Kayal n çukur yerlerinde korunan bu duvarlardan cephenin bat k sm nda olan bölümü iri ve derzleri düzgün i lenmi büyük çokgen bloklardan olu turulmu tur. Buna kar n, bat taraf nda korunan k sm n ta lar kareye yak n dikdörtgen biçimli ve çok daha küçüktür. Olas l kla tap nak de i ik evrelerde tap n m i levi görmü tür. Duvar n alt k sm nda ve ana kayan n yüksek olarak dik kesildi i k sm n hemen üzerinde yakla k 20 cm. yüksekli inde bir basamak yer almaktad r. Bu basama n k r k yerleri harçla Bizans Döneminde onar lm t r. Olas tap na n orijinal izlerini bulabilmek ve mümkünse plan n ç karmak amac yla tepenin üst k sm nda, günümüze kadar az say da korunmu olan sütunlar n ve di er mimarî kal nt lar n oldu u k s mda da çal malar sonucunda yürütülmü tür. Ana kayan n en üst bölümünde yüzeyin t ra land görülmektedir. Burada yap lan çal malar sonucunda tap na n Bizans Döneminde de kullan ld n gösteren kal nt lar aç a ç kar lm t r. Tap na n do u k sm nda bir koridor biçiminde bölüm olu turulmu ve bu k s m olas l kla. S. 6. yüzy lda dö enen geometrik moti i bir taban mozai i ile kaplanm t r (Resim: 3). Koridorun etraf nda küçük odalar yer almaktad r. Bunlardan tap nak yüzeyinin kuzeyinde yer alan odada, olas l kla daha erken dönemden kalan, kesme ta lardan orijinal zemin kullan lmaya devam etmi tir. Ayn ekilde büyük bir kaidenin olas l kla bir altl k olarak kullan lmas na devam edilmi tir. Hemen yan nda büyük bir mermer sütun tamburu, iki taraf nda çok say da dikine aç lm matkap delikleri bulunmu tur. Olas l kla bu tambur Bizans Döneminde parçalanmak istenmi, ama i lem sonuçland r lamayarak yerinde b rak lm t r. Buras geni kap s, özenli e i iyle, ayr ca düzgün zeminiyle, olas l kla apel olarak Bizans n geç dönemlerine kadar kullan lm t r. Bu k s mda, odaya giri te, e i in hemen sol taraf nda dö eme ta 24

5 olarak kullan lm bir yaz t alt bölümü eksik olarak ele geçirilmi tir (Resim: 4). M. Sayar n sözlü ifadesine göre, yaz t Myndos ile Alinda ehirleri aras ndaki bir ticaret anla mas ile ilgilidir 8. Bu mekân n hemen güneyinde bir ba ka oda daha yer almaktad r. Kayan n biçimine göre temellerinin derinli i 1 s radan 9 ta s ras na kadar de i mektedir. Bu odan n içinde ana kayaya kadar inilmi ancak tarih verebilecek herhangi bir buluntuya rastlanmam t r. Ayr ca bir adet dik duran sütun ile hemen yan nda yat k durumda yer alan iki sütun tamburunun görüldü ü k s mda, dik duran sütunun in situ olabilece i göz önünde tutularak, sondaj aç lm t r. Ancak hem dik duran sütunun dolgu toprak üzerine oturmu olmas, hem de yat k duran sütunlar n Bizans Dönemine ait olmas gereken duvarlara dayanmas, bunlar n Bizans Döneminde duvarlara destek amac yla kullan lm olduklar n göstermektedir. Bu alanda yap lan yo un kaz lara ra men tap na n orijinal evresine ait hiçbir iz bulunamam t r. Büyük bir olas l kla, tap na n mimarî elemanlar Bizans Döneminden 1960 l y llara kadar devam eden süreçte çe itli nedenlerle yok edilmi tir. Ancak önümüzdeki y llarda burada yap lacak kaz lar hâlâ orijinal dönemden izler bulmam z konusunda umut vermektedir. G-Açmas brahim Hakan MERT 9 Myndos antik kentinde 2006 sezonu çal malar kapsam nda, kaz evinin bulundu u arazi içinde ve kaz evinin kuzey do usunda yer alan alanda, daha önce gerçekle tirilen kaçak kaz yla aç lan çukur ve bu çukurda gözlenen düzgün mimarî bloklar n i levini ve etra a ilintilerini anlamak amac yla 07 A ustos 2006 tarihinde söz konusu alanda sistemli kaz ya ba lanm t r (Resim: 1) 10. Ba lang çta kaçak kaz çukurunu kapsayacak ekilde 3 x 7,30 m. bir alanda temizlik ve seviye inme çal malar yap lm t r Yaz t n tercümesi için Prof. Dr. M.H. Sayar a te ekkür ederim. Detayl yay n Say n Sayar taraf ndan ayr ca yap lacakt r. 9 Doç. Dr.. Hakan MERT, Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Konya/TÜRK YE. ihmert30@hotmail.com 10 Bize Myndos kaz lar na kat lma imkân sa layan ve mimarî buluntularla ilgili çal ma izini veren kaz ba kan say n Prof. Dr. Mustafa ahin e içtenlikle te ekkür ediyorum. Ayr ca burada tek tek isimlerini sayamayaca m kaz heyeti üyelerine ve de i ik üniversitelerimizden gelerek, Myndos kaz lar nda çal an tüm ö rencilerimize de yard mlar ve katk lar için ne kadar te ekkür etsem azd r. 11 Söz konusu alan do u ve kuzey koordinatlar nda yer almaktad r. 25

6 Seviye inme çal malar esnas nda -49 cm.den itibaren yo un çat kiremitleri ve dö eme parçalar na ait k r k parçalar ele geçirilmi tir. Yine ayn seviyeden seramik buluntu olarak Hellenistik Döneme ait siyah rnisli aç k bir kaba ait gövde parças bulunmu tur. III. seviye olarak kaz lan -85/-121 cm. aras nda muhtemelen Bizans Döneminden olmas gereken harçtan bir taban dö emesine ve düzensiz ta lardan yine Bizans Dönemine ait olabilecek bir duvara rastlanm t r. Bu seviyede Helenistik ve.ö. 4. yüzy l serami i kar k ç kmaya ba lam t r. Kaçak kaz çukurunda gözlenen düzgün mimarî bloklara -114 cm.de ula lm t r ve bu ta blok s ras n n açman n bat ve do u k sm na do ru gitti i gözlenmi tir. Açman n bat k sm nda bloklar takip etmek için 10 A ustos 2006 tarihinde açman n bat ya ve do uya do ru olmas na karar verilmi tir. Böylece açma dahilinde, do uda B bölümü ve bat da ise C bölümü ad verilen sondajlar aç lm t r (Plan: 1). B bölümünde -38 cm. seviyesinden itibaren.ö. 4. yüzy l ve Hellenistik Dönem serami i kar k olarak ele geçirilmi tir. Bu bölümde -181 cm. derinli e kadar indirilmi tir. C sondaj nda ise -236 cm. derinli e kadar ula lm t r. Bu seviyede.ö. 4. yüzy ldan kalma bir adet kantharos kulp parças ve Hellenistik Döneme ait siyah ve k rm z rnisli aç k/kapal kap parçalar na rastlanm t r. Ele geçirilen önemli buluntular aras nda -177 cm. derinlikte bulunan Hellenistik pi mi toprak ba s z erkek gürini özelikle kayda de erdir 12. Ayr ca, üç adet Hellenistik Dönem, bir adet geç Roma ve dört adet Bizans Dönemi sikkesi de G- açmas ndaki kaz larda gün yüzüne ç kar lm t r. G açmas nda 29 A ustos 2006 tarihine kadar çal lm t r. Kaz lar sonucunda, Myndos antik kentinin Klasik ve Hellenistik Dönem mimarîsi için önemli bilgiler verebilecek ve kayda de er ölçülerde görkemli bir komplekse ait olabilecek Dor düzeninde baz yap k s mlar ve bunlarla ba lant l birimler aç a ç kar lm t r. Açman n kuzey s n r nda Dor düzeninde bir sütun s ras yer almaktad r ki bu sütunlardan bir tanesinin alt parças ve bunun oturdu u stylobat in situ olarak ele geçirilmi tir (Plan: 1 ve Resim: 5). Bu k s mda 26 cm. yüksekli indeki stylobat bloklar üzerinde, alt tamburu 149 cm. yüksekli inde Dor sütunlar yer almaktad r. Bu sütunlara ait ba l k ve di er üst yap elemanlar henüz ele geçirilmemi tir. 12 Bu pi mi toprak eserin tarihlemesi Say n Prof. Dr. Mustafa ahin taraf ndan yap lm t r. 26

7 Bu sütunlar n oturdu u zemin bloklar n n alt nda kanal benzeri bir k s m ortaya ç kar lm t r 13. Bu kanal içindeki dolgu topra nda.ö. 4. yüzy l ve Hellenistik Dönem serami i kar k olarak ele geçirilmi tir. Sütun s ras n n güney önünde taban dö emesi yer almaktad r. Açman n bat s nda ve do usunda yo un geç antik düzensiz malzemeden yap lm duvarlara, harçl zemine ve dev irme kap e iklerine rastlanm t r. Kuzey toprak kesitinde ise yo un çat kiremidi gözlenmektedir. Taban dö emesinde izlenen baz teknik detaylar (dübel ve kakt rma delikleri) yard m yla bu sütun s ras n n sistemi rahatl kla çözülebilecektir. Ele geçirilen izlere göre bir stoa veya peristil eklindeki bu sütun s ras n n bat ya ve do uya do ru devam etti i anla lmaktad r. Bu nedenle de önümüzdeki y llarda, kaz çal malar na bu alanda söz konusu yönlere geni leyerek devam edilecektir. Böylece burada ele geçirilen mimarînin fonksiyonu ve tarihi ileride yap lacak kaz ve de erlendirme çal malar yla anla labilecektir. Ayazma Kaz s Derya AH N 14 lk olarak 2005 sezonunda kaz lar na ba lanan açmada çal malara bu kampanyada da devam edilmi tir (Resim: 1) 15. Bu sezon yapt m z çal malarla art k burada yer alan odalar n hangi amaç için in a edilmi oldu u ekillenmeye ba lam t r y l nda buraya ilk geldi imizde, liman giri inde yer alan mendire in uzant s nda önünde mozaik bir taban olan ve üzeri kemerle örtülmü bir mekân ile kar la m t k sezonunda ön oda tamamen aç lm, devam nda bir arka odan n oldu u ortaya ç km t. Bu sene çal malara arka oda olarak adland rd m z mekânda devam edilmi tir. lk a amada ön odan n arkas nda kalan mekân n tamam ndaki dolgu topra al narak temizlenmi tir. Çal ma sonucunda güney duvar üzerinde yandaki odaya geçi i sa layan bir kap n n oldu u saptanm t r. Kuzey kö ede ise ön oda kuzey duvar n n aks na göre daha kuzey tarafa geçildi i hâlde, burada oday bölen herhangi bir duvar n bulunmad anla lm t r. Buna göre arkadaki odan n ön cephede yer alan iki bölme için ortak kullan ld n savlamak olas d r (Plan: 2). 13 Kanal geni li i 93 cm., kanal yüksekli i 105 cm. ve kanal kapak ta yüksekli i 29 cm. 14 Ö r.gör. Dr. Derya AH N, Uluda Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Görükle- Bursa/TÜRK YE. dsahin25@hotmail.com 15 M. ahin vd., Myndos Kaz s -2005, 28. Kaz Sonuçlar Toplant s (Bask da). 16 M. ahin, Myndos 2004 Y l Yüzey Ara t rmas, 23. Ara t rma Sonuçlar Toplant s I (2006), 175 Resim 6. 27

8 Bu odada kayda de er en önemli buluntu güneybat yar da yer alan bir su kuyusudur (Resim: 6). Su kuyusunun a z düzgün kesme ta larla be gen eklinde örülmü tür. Hemen güneyinde yer alan ana kayaya dokunulmadan b rak lmas dikkate de erdir. Kuyu a z ndaki özene kar n, bu mekânda ana kayan n kaba b rak lmas, bunun sanki özellikle i lenmeden b rak ld n akla getirmektedir. Kuyunun kuzeyinde ise düzgün kesme ta larla örülmü ve sunak olabilece ini dü ündü ümüz bir yükselti mevcuttur. Bu birim de yine su kuyusu ile ilintili olmal d r. Di er vurgulanmas gereken bir özellik bat duvar n n üzerinde, kuyunun hemen paraleline gelecek ekilde yerle tirilen kör ni tir (Plan: 3 ve Resim: 6). Bu kör ni ten bir tane de kuzey tarafta yer almaktad r. Ancak bu ni in alt paralelinde herhangi bir su kuyusu mevcut de ildir. ç odan n duvarlar, korunan küçük bir parçaya göre, renkli boyal bir fresko ile kaplanm t r. Duvar s vas hakk nda çok önemli bir ipucu olu turan bölüm restoratörler taraf ndan sa lamla t r lm t r 17. Arka odan n zeminine do ru yakla t kça çok say da mermer mimarî eleman gün na ç kmaya ba lam t r. Birinci s n f i çili e sahip kaplama levhalar üzerinde bezeme olarak haç moti nin tercih edilmi olmas, buras n n H ristiyanl k dinî aç s ndan önemli bir fonksiyonunun oldu unu göstermektedir (Resim: 7). Kuyuda bulunan suyun tahlil edilmesi sonucunda, hâlihaz rda bir miktar deniz suyu kar m olsa da, burada bir zamanlar tatl su bulundu unu göstermi tir 18. Kuyunun yan nda bulunan ana kayan n kaba ekilde b rak lmas ve kuzey taraf nda yer alan sunak eklindeki yükselti bu kuyunun kutsal bir i levinin olabilece ini akla getirmektedir. Çok say da haç moti i mermer mimarî eleman da hesaba kat l rsa, burada H ristiyanl k aç s ndan önemli bir su kayna n n oldu unu savlamak olas d r. Bu nedenle bugüne kadar dü ündü ümüzün aksine, burada bir Ayazma yap s yer almal d r. Önümüzdeki dönem devam edecek kaz çal malar bu konuda daha sa l kl yorumlarda bulunmam za olanak sa layacakt r. 28 A ve B Açmalar Kaz s A-B açmalar olarak adland r lan ve K ve D GPS koordinatlar içerisinde yer alan alandaki kaz çal malar na tarihinde 17 Restorasyon konusundaki yard mlar ndan dolay Ankara Üniversitesi Ba kent Yüksek Okulu, Restorasyon-Konservasyon Program Ö retim Üyesi Say n Selçuk ener ve ö rencilerine çok te ekkür ederiz. 18 Su kuyusunda bulunan suyun analizleri Say n Prof. Dr. Hüseyin S. Ba kaya ba kanl nda, Yrd. Doç. Dr. Seval Solmaz ve Dr. Olcay Topaç tan olu an bir ekip taraf ndan gerçekle tirilmi tir. Katk lar ndan dolay kendilerine bir defa daha te ekkür ederim. Elde edilen sonuçlar 23. Arkeometri Sonuçlar Toplant s nda bildiri olarak sunulacakt r.

9 ba lanm t r. Yüzeyde gözlemlenen, yerel ta tan bir sütun tamburu ve bir sütun parças burada herhangi bir mimarî yap n n olabilece ini dü ündürmü ve açma s n rlar belirlenirken bu durum göz önünde bulundurulmu tur. 10x10 m. ölçülerindeki alan A açmas olarak belirlenmi tir. Bu alan, daha sonra 5x5 m. boyutlar nda 4 e it parçaya daha ayr lm ve çal malarda çapraz açma tekni i kullan lmak üzere ayn anda 2 farkl açmada devam edilmi tir. A açmas nda, yüzeyde ve yakla k 0-50 cm. seviyeleri aras nda, yo un olarak çe itli dönemlere ait seramik parçalar bulunmu tur. Buna sebep olarak makineli tar m göstermemiz yanl olmayacakt r. Arazi daha önceden tar m arazisi olarak kullan ld ndan, topra n bu ekilde kar mas beklenen bir sonuç olmu tur. Bu alanda yap lan çal malar esnas nda düzensiz moloz ta lardan in a edilmi, geç dönem duvarlar n n bulundu u seviyenin alt nda, Roma Dönemine ait olabilecek üzeri harçla kapl pi mi topraktan yap lm bir künk sistemi ortaya ç kar lm t r (Resim: 8). Künkün, alt nda destek amac ile kesme ta bloklar kullan lm, bu bloklar ise moloz ta lardan yap lm bir taban üzerine oturtulmu tur. Künkün hemen kuzeyinde, bir üst seviyede künk ile ayn aksta, bir kesme ta s ras gözlemlenmektedir. Fakat bu ta s ras açman n yakla k olarak orta k sm na kadar yatay bloklardan olu ur iken bu noktadan sonra bloklar dikey ekilde uzanmaktad r. Bloklar künk ile ayn aksta olup açmay do u-bat yönünde kesmekte ve kuzeye do ru ha f kavis yaparak devam etmektedir. Açman n do usunda künkün üzerinde, ucu görülen blo un i levini anlamak amac ile, 1.80 x 1.00 m. ölçülerinde yeni bir sondaj aç lm t r. Blo un alt yüzeyi künkün biçimine uygun olarak ekillendirilmi tir. Bu ta blok kullan m amac n belirlemek için kald r ld nda as l i lev meydana ç km t r: onar m amac ile bu bölümüne müdahale edilen künkün, aç lan k sm n kapatmak için kullan lan yaman n, su bas nc na kar koyabilmesi için böyle bir deste e ihtiyaç duyulmu olmal d r. Buradaki aç kl ktan künk içerisine girilerek al nan kum örnekleri çe itli analizler yap lmas için Uluda Üniversitesi laboratuvarlar na gönderilmi tir 19. Bu analizler sonucunda künkün hangi amaçla kullan lm oldu u da aç kl k kazanacakt r. A açmas n n güneybat kö esinde yer alan bölümde, yerel ta tan yap lm olan sütun parças n da kapsayan 2.5x2.5 m. ölçülerinde bir sondaj daha aç lm t r. Bu alanda devam eden çal malarda, sütun parças n n in situ olmad, herhangi bir tabana oturmad ve olas l kla buraya sonradan getirildi i anla lm t r. 19 Bu analiz çal malar, Uluda Üniversitesi, Çevre Mühendisli i Bölümü Ö retim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin S. Ba kaya ba kanl ndaki bir ekip taraf ndan gerçekle tirilmi tir. 29

10 A açmas n n bat s nda, K ve D GPS koordinatlar ndaki alan B açmas olarak adland r lm t r. 3x10 metrelik bu alanda sürdürülen çal malar s ras nda, yukar da bahsedilen künkün bu açma s n rlar içerisinde de devam etti i görülmü tür. Fakat künkün üzerinde yer alan kesme ta s ras B açmas nda gözlemlenmemektedir. Gelecek y llarda devam edecek olan çal malarda bu künk sisteminin ve A açmas nda gözlemlenen bloklar n i levinin ne oldu u ve hangi yöne ne kadar devam etti i gibi sorulara yan t aranmaya çal lacakt r. Myndos Ta ocaklar ncelemesi Ön Raporu Hüseyin S. BA KAYA 20 Sabri D R M 21 Bodrum-Gümü lük Koyunbaba koyunda yer alan antik ta oca, bo alt lan kaya hacmi dikkate al nd nda uzun y llar i letilmi bir ta oca görüntüsü sergilemektedir 22. Bu ocaktan ç kar lan ta n kullan ld antik yerle imler ve kullanma yerlerinin belirlenmesi ara t rmam z n konusunu olu turmu tur. Ara t rmaya 2005 y l nda ocaktan al nan ta örneklerinin incelenmesi ve karakterizasyonu ile ba lanm, 2006 y l nda ise ta oca na en yak n yerle im olan Myndos antik kentindeki kullan m ara t r lm t r. Ara t rmam zda ocaktan ve Myndos kentindeki sütun, duvar yap ta, zemin kaplamalar gibi çe itli yap elemanlar ndan al nan örnekler ile bunlardan haz rlanan kesitler kullan lm t r. Kayaç örneklerinin makroskobik ve mikroskobik incelenmesi sonucunda; bunlar n genellikle por rik, yer yer felsitik, hiyalopilitik, mikrolitik, dokulu oldu u, fenokristal olarak biyotit, plajiyoklas (yer yer hipidiyomorf-idiyomorf), piroksen (ojit ve hipersten), alkali feldspat (sanidin), ender olarak am bol (hornblend) fenokristalleri içerdi i; hamurun genellikle volkanik camdan ve feldspat mikrolitlerinden olu tu u, hamurda yer yer kille me oldu u saptanm ve andezittrakiandezit türde olduklar tesbit edilmi tir. Söz konusu kayaçlar bölgede Orta-Üst Miyosende etkin olan bir volkanizman n ürünü olarak olu mu lard r. Koyunbaba antik ta oca ndan ç kar lan bu yap malzemesinin Myndos antik yerle iminde yayg n olarak kullan ld görülmektedir. 20 Prof. Dr. Hüseyin S. BA KAYA, Uluda Üniversitesi, Mimarl k-mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisli i Bölümü, Görükle-Bursa/TÜRK YE. baskaya@uludag.edu.tr 21 Yrd. Doç. Dr. Sabri D R M, Uluda Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü, Görükle-Bursa/TÜRK YE. sdirim@uludag.edu.tr 22 Bu konuda ayr ca bkz. M. ahin, Myndos Yüzey Ara t rmalar -2005, 24. Ara t rma Sonuçlar Toplant s (2007), Bask da. 30

11 Yerle imde; a) do u liman giri inde, burunda yer alan apelin duvar yap ta ndan b) kent agoras ndaki tap nakta yer alan sütundan c) G açmas nda yer alan duvar yap ta ndan d) tiyatro(!) açmas nda 2 metre toprak alt ndan ç kan bir sütundan al nan örneklerin mikroskobik incelemesinden, bu örneklerle ta oca örneklerinin benzer orijinli oldu u anla lm t r. Bu örneklere göre, Myndos yap lar nda kullan lan ta n Koyunbaba ta oca ndan getirildi i kesinlik kazanm t r. Sonuç 2006 kaz sezonu beklentimizin üzerinde verimli geçmi tir. Bu konuda bizi en fazla sevindiren geli me C Sondaj olarak adland rd m z alanda deniz suyu seviyesinde bulmu oldu umuz Oryantalizan Döneme tarihlenen seramik parçalar olmu tur (Resim: 9) 23. Ayn sondajda yine çok say da siyah ve k rm z gür tekni iyle i lenmi seramik parçalar n n bulunmu olmas, ilk olarak 24. Ara t rma Sonuçlar Toplant s nda ortaya att m z sav kan tlamas aç s ndan oldukça önemlidir (Resim: 10-11) 24. Bu buluntulara göre, art k çok aç k olarak Myndos un ilk olarak bu alana kuruldu unu, di er bir ifade ile savland gibi herhangi bir ta nman n söz konusu olmad n söyleyebiliriz. 23 K. ren, Aiolische orientalisierende Keramik (2003), 179 vd. Resim 211 vd. Tafel M. ahin, age., (Bask da). 31

12 Plan: 1 Plan: 2 32

13 Plan: 3 Resim 1: Sondaj alanlar (toplu bir ekilde) 33

14 Resim 2: C açmas temenos duvar Resim 3: Bizans Dönemi kilisesine ait mozaik dö eme 34

15 Resim 4: Kilise taban nda dev irme olarak kullan lan Helenistik Ça yaz t Resim 5: G açmas, in situ Dor sütun parças, oturdu u stylobat ve dö eme bloklar (do udan görünü ) 35

16 Resim 6: Ayazma. Su kuyusuna do udan bak Resim 7: Ayazmada bulunan mermer haç kabartmal mimarî blok 36

17 Resim 8: A açmas nda künk ve destek bloklar Resim 9: Oryantalizan Döneme ait seramik parças 37

18 Resim 10: Siyah gür tekni iyle i lenmi seramik parças Resim 11: K rm z gür tekni iyle boyanm seramik parças 38