DOKTORLAR DIġINDAKĠ SAĞLIK PERSONELĠNĠN GENEL ÖZELLEġTĠRME UYGULAMALARINA BAKIġI VE EKONOMĠ EĞĠTĠMĠNĠN(40 SAAT) BU BAKIġ ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠ

Transkript

1 DOKTORLAR DIġINDAKĠ SAĞLIK PERSONELĠNĠN GENEL ÖZELLEġTĠRME UYGULAMALARINA BAKIġI VE EKONOMĠ EĞĠTĠMĠNĠN(40 SAAT) BU BAKIġ ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠ Özet Yrd.Doç. Dr.Ferhat SAYIM * Son yıllarda ülkemizde de hızla artan özelleştirme uygulamaları halk ve çalışanlar arasında farklı tepkilere yol açmaktadır. Bu tepkiler bazen çok olumsuz boyutlarda ortaya çıkmakta ve devletin ekonomik programına olan güveni sarsmaktadır. Devletin ekonomi politikasına güveni sarsılan çalışanların gerek kurum içi gerek kurum dışı çalışmalarda verimi olumsuz yönde etkileyecek söylem ve davranışlar içerisine girdikleri görülebilmektedir. Ayrıca özelleştirilmesi olası olarak değerlendirilen kurumlarda çalışanların özelleştirmeye bakışına bağlı olarak kurum içi yeniliklere ve ekonomi politikalarına karşı direnci artabilmektedir. Bu çalışmada kamu kesimi ekonomisinin önemli ayaklarından olan sağlık sektöründe çalışan doktorlar harici personelin özelleştirme uygulamalarına bakışı test edilmeye çalışılmıştır. Yardımcı sağlık personeli olarak adlandırdığımız çalışanlar unvan, idari görev ve kamu-özel sektör ayrımında gruplamalara tabi tutulmuştur. Ayrıca bu çalışanların ekonomi alanındaki eğitimleri sonrasında özelleştirme uygulamalarına bakışlarında meydana gelen değişimler ölçülmeye çalışılmıştır. Bu tespitler çerçevesinde incelenen gruplara ilişkin uygun eğitim programları ve kampanyalar düzenlenebilecektir. Anahtar Sözcükler: Özelleştirme, Sağlık Sektörü, Ekonomi Eğitimi, Kamu Ekonomisi Abstract THE APPROACH OF THE HEALTH WORKERS EXCEPT DOCTORS ON PRIVATIZATION APPLICATIONS AND THE EFFECTS OF ECONOMICS EDUCATION(40 HOURS) ON THIS APPROACH The privatization applications have increased rapidly in our country in recent years. These applications have caused some reactions in public and work force. Sometimes these reactions may be very negative and cause distrustfulness in government economic policies. Distrustful work force is not productive in job. Furthermore work force may resist privatization particularly in the organizations under privatization program. In this article the approaches of health workers except doctors were tested in privatization in public health organizations. The groups of health workers are separated in title, managerial situation and public or private sector. Various education programs and campaigns can be arranged in the light of the determinations in this article. Key Words: Privatization, Health Sector, Economy Education, Public Economics 1 GĠRĠġ Sağlık hizmetleri son yıllarda GSMH ve devlet bütçesindeki payı sürekli artan bir sektör ve harcama kalemi olarak dikkat çekmektedir. Üretim şekli itibariyle ağırlıklı olarak hizmetler * İstanbul Aydın Ün.İ.İ.B.F., f_sayim@hotmail.com; 1

2 sınıfında yer alan bu sektörde en önemli üretim faktörü işgücü olmaktadır. Sağlık hizmetlerinde işgücü deyince ilk akla gelen doktor ve hemşireler olmakla birlikte sağlık teşkilatı kalabalık ve çeşitlilik arz eden bir kadroya sahiptir. Sağlık personeli tanımlanırken genelde doktor ünvanına sahip olup olmama ayırıcı en üst unsur olarak kullanılmaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında doktorlar dışındaki sağlık personelinin tümünün yardımcı sağlık personeli olarak görüldüğü söylenebilir. Sağlık Bakanlığı Personel Dağılım Cetveli Dağılım İlkeleri nde sağlık personelinin sınıflaması şu şekildedir. Uzman Tabip Pratisyen Tabip Yardımcı Sağlık Personeli Hemşire Unvanlı Personel Ebe Unvanlı Personel Sağlık Memuru - Sağlık Teknisyeni ve Sağlık Teknikeri Unvanlı Personel Anestezi Teknisyeni/Teknikeri Çevre Sağlığı Teknisyeni/Teknikeri (ÇST) Diş Protez - Diş Teknisyeni/Teknikeri Acil Tıp Teknisyeni - İlk ve Acil Yardım Teknisyeni/Teknikeri (ATT) Laboratuvar Teknisyeni/Teknikeri Ortopedi Teknisyeni/Teknikeri Röntgen Teknisyeni/Teknikeri Toplum Sağlığı Teknisyeni/Teknikeri Tıbbi sekreter Diğer Sağlık Personeli Diş Tabipleri Fizyoterapist, Fizik Tedavi Teknisyen/Teknikeri Eczacı Diyetisyen Psikolog Sosyal çalışmacı Odyolog-Odyometri Teknisyeni/Teknikeri Çocuk Gelişim Uzmanı Tıbbi Teknolog Biyolog Hazırlayan: Ferhat SAYIM, Kaynak:PDC Dağılım Ġlkeleri, ( ) Bu kalabalık kadronun sınıflandırılmasında kavramsal açıdan bazı tartışmalar ortaya çıksa da personelin temelde doktor ünvanlılar ve yardımcı sağlık çalışanları şeklinde sınıflandırması yaygındır. Sağlık hizmetleri doktorların yönetim ve gözetiminde olmak üzere geniş bir kadro tarafından üretilmektedir. Sağlık kurumlarının ve bürokrasisinin tepe kadroları ve bir çok departmanın başı özellikle kamuda olmak üzere tıp doktorları tarafından doldurulmaktadır. Doktorlar dışındaki birçok sağlık personeli yardımcı sağlık personeli üst tanımıyla ifade edilmektedir. Sağlık Bakanlığı nın duyurularında da benzer duruma rastlanmaktadır( 2009). Biz bu çalışmada kullandığımız Yardımcı Sağlık Çalışanları ifadesi ile doktorlar dışındaki sağlık çalışanlarını bir arada gösteriyoruz. Sağlık hizmetlerinin GSMH dan aldığı pay sürekli artmaktadır. Sağlık hizmetlerinin içinde bulunulan iktisadi sistem içindeki yerinin belirlenmesi ve piyasadaki işletme kurallarına uyumlaştırılması, sağlık hizmetlerinde kalitenin arttırılması çalışmaları ve sürdürülebilir bir iyileştirme açısından hayati önem taşımaktadır. Sağlık hizmetlerinin üretilmesi ve halka arzında istihdam edilen kadro, bir kısım kadrolar dışında genellikle işletme teknikleri açısından eğitim almamış kişilerden oluşmaktadır. Bu kadro iktisadi politikalarda yapılan değişikliklere ve işletme tekniklerinde ortaya atılan yeni fikirlere karşı direnç göstermektedir. Sağlık hizmetleri üretiminde alternatif politikalar ve iktisadi bütünlüğe uyumlaştırma programlarını tasarlayabilmek için çalışanların asgari düzeyde ekonomi ve işletme bilgisine sahip olması önemli olacaktır. Biz bu çalışmada Hastane ve Sağlık Kurumları Yöneticiliği 2

3 dalında Yüksek Lisans eğitimine katılan doktorlar dışındaki sağlık personelinin özelleştirmeye bakışlarını incelemekteyiz. Personelin özelleştirmeye bakışı gerek özel sektörde gerekse de kamuda içinde bulunulan çalışma koşullarıyla ilintili olacaktır. Kamu ve özel kurumların verimliliğe dair ölçümleri ve personelin buna ilişkin gözlemleri de önemli olmaktadır. Personel kendisi, kurumu ve çevresindeki durum üzerinden özelleştirme ile ilgili görüş belirlemektedir. 1.1 Sağlık ÇalıĢanlarının ĠĢ Tatmin Düzeyleriyle Ġlgili AraĢtırmalar Sağlık çalışanlarının ekonomik olaylara ve özelleştirme uygulamalarına bakışında önemli baskı unsurlarından biri de onların dahil oldukları meslek grubu ve taşımak durumunda oldukları statüleri ile ilgilidir. Sağlık çalışanlarının çalışma koşullarının, dolaylı olarak ta statülerinin mesleki doyumları üzerine etkisi için yapılmış bir takım çalışmalar bulunmaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin iş tatmin düzeyleri konulu bir araştırmada da Şubat-97/Ekim-98 arası için Ümraniye Sağlık Grup Başkanlığı ve Güngören Sağlık Grup Başkanlığı'nda çalışan 263 sağlık personeli üzerinde yapılan kesitsel çalışmada çalışma koşulları, gelişme, işin içeriği ve iş süresi boyutlarında sağlık memurlarının tatmin düzeyleri ölçülmüştür. Çalışma koşulları, gelişme, işin içeriği ve iş süresi boyutlarında sağlık memurlarının en fazla ve doktorların en az tatmin oldukları bulunmuştur (Gürbüz vd., 1998). SSK. Göztepe Eğitim Hastanesinde çalışan personelin iş doyumunun değerlendirmek ve iş doyumuna etki edebileceği düşünülen bazı faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çalışmada çalışan personelin iş doyum puanı ortalaması bulunmuştur. Doktorların, hemşirelerin, hizmetli personel ve idari personelin iş doyumlarına ilişkin veriler elde edilmiştir. İdari personelin, dahili ve cerrahi personele göre iş doyumu daha yüksek olduğu, dahili ve cerrahi personel arasında ise iş doyumu puanı açısından anlamlı bir fark olmadığı, hemşirelerin daha düşük olmak üzere hemşire ve doktorların iş doyumunun idari personelden; daha düşük olduğu sonucuna varılmıştır. İş doyumunun aynı zamanda yaş, çocuk sayısı ve meslekte çalışma süresi ile ilişkisi saptanmıştır (Sur vd., ). Sosyal Sigortalar Kurumu Ankara Eğitim Hastanesi çalışanlarını temsil eden bir örneklem grubunda yürütülen kesitsel araştırmada, sağlık çalışanlarının genel iş doyumu düzeyi, genel iş doyumunu etkileyen etmenler ve bunlarla etkileşen sosyodemografik özellikler incelenmiştir. Bu araştırmada 81 Doktor ve 169 Doktor olmayan sağlık personeli yer almıştır. İş doyum ölçek ortalaması yönünden hemşire ve doktorların ortalamaları düşük çıkarken diğer sağlık personelinin ortalamaları yüksek çıkmıştır. Bu durum sağlık hizmetlerine doğrudan katılan personelde iş doyumunun düştüğü şeklinde yorumlanmıştır. Araştırmada yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve yönetsel sorumluluk temelinde oluşturulan gruplar arasında, beklenenin aksine istatistiksel anlamda önemli farklılık saptanmamıştır. Ekip çalışması, işin kendisi, kuruma bağlılık ve güven ile bilgilendirme ve iletişim başlıkları altında tanımlanan etmenlerin ortalama puanları en çok, ücret ve ödül sistemi, birimler arası ilişkiler ve örgüt kültürü ise en azdır. Ayrıca iş doyumunun çalışmaya başladıktan iki yıl sonra azalmaya başladığı 10 yıl sonra ise arttığı tespit edilmiştir. (Piyal(1) vd.,2002:45-46). Kesitsel nitelikte bir diğer bir araştırma da, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Sosyal Sigortalar Kurumu Ankara Eğitim Hastanesi ve TC Sağlık Bakanlığı Ankara Onkoloji Eğitim Hastanesi çalışanlarının oluşturduğu evreni (N=6250) temsil eden 1000 kişilik bir örneklem grubunda (n=1000) yürütülmüştür. Araştırmada sırasıyla teknik hizmetlilerin, genel idari hizmetlilerin ve yardımcı hizmetlilerin en yüksek genel iş doyumu puan ortalama larına 3

4 sahip olmaları, sağlık bakımında asıl işten uzaklaşıldıkça, beklentilerin azaldığını ve sorunun hafiflediği şeklinde yorumlanmıştır (Piyal(2) vd.). 2 ALAN ARAġTIRMASI 2.1 ÇalıĢmanın Amacı Bu bölümde yer verdiğimiz alan araştırmasının amacı, sağlık çalışanlarının özelleştirme ile ilgili ekonomi politikalarına ve sağlık kurumlarında özelleştirme fikrine bakış açılarını tespit etmektir. Bu çalışmada doktor olmayan sağlık çalışanları ele alınmaktadır. Çalışma bu grubun özelleştirme konusuna yaklaşımı ile birlikte direnç seviyelerini de ortaya koymaktadır. Çalışanların gerek diğer kurumlar gerekse de sağlık kurumlarının özelleştirilmesine bakış açılarının tespiti kalite arttırıcı politikalar belirlenirken kullanılacak doğru yöntemlerin tespiti açısından önemlidir. Kalite ve verimin arttırılması çalışmalarında özelleştirme ya da öncesinde dış kaynak kullanımı yöntemlerinin etkilerine dair veriler sağlayacaktır. 2.2 ÇalıĢmanın Yöntemi Araştırmamızda İstanbul'daki çeşitli hastanelerden çeşitli unvanlarda ve çeşitli idari görevlerde bulunan sağlık personeline 3,5 aylık 40 saatlik ekonomi eğitimi verilmiş ve bu eğitimin çalışanlar üzerindeki etkileri farklı başlıklarda ölçülmeye çalışılmıştır. Sağlık çalışanlarının özelleştirme uygulamalarına bakışını tespit etmek amacıyla hazırladığımız sorularda, katılımcının soruda belirtilen hüküm cümlesine yakınlığı ölçülmektedir. Anket doldurulmaya başlamadan önce kurallar açıklanmıştır. Her bir soru okunduktan sonra bu ifadeye katılma derecelerini, eğitim öncesi ve eğitim sonrası ayrı ayrı olmak üzere, 0-10 arası belirlenmiş kutucuklara işaretlemeleri istenmiştir. Çalışmada 11 seçenekli Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Bu işaretlemelerin neyi ifade edeceğine dair kural 0-Hiç Katılmıyorum Aksini Düşünüyorum, 5-%50 Katılıyorum, 10-%100 Katılıyorum v.b. örneğiyle anket metninde ve sözlü açıklamalarımızda ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Elde edilen sonuçlar bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Analizlerde Excel 2007 ve SPSS 17.0 programları kullanılmıştır Anket Uygulaması ve SPSS Bulguları Uyguladığımız anketin her bir grup bazında eş zamanlı olarak doldurulması sağlanmıştır. Her bir grupta katılanların aynı anlama düzeyiyle soruları cevaplamasını sağlamak için anket sorularının tek tek sesli olarak okunması sağlanmış, oluşabilecek anlama farklarının giderilmesine çalışılmıştır. Özelleştirme uygulamaları kapsamında katılımcılara on hüküm cümlesi sunulmuştur. Hüküm cümleleri seçilirken toplumda sıklıkla ifade edilebilen görüşler seçilmeye çalışılmıştır. Birbirinden farklı görüşleri ifade eden hüküm cümleleri de belirlenmiş ve çapraz hüküm cümleleri oluşturulmuştur. Katılımcılardan bu ifadelere katılım yüzdelerini belirtirken, her bir ifade için iki adet değer işaretlemeleri istenmiştir. Bunlardan biri önce, diğeri ise sonra-şu an başlığını taşımıştır. Katılımcıların Önce başlığıyla belirtilen kutuya eğitimi almadan önce, sonra-şu an başlığını taşıyan kutuya ise eğitim sonrasında ifadeye katılım yüzdelerini yazmaları istenmiştir. Bu testteki soruların da dahil olduğu 98 sorudan oluşan ana testin güvenilirlik katsayısı (Cronbach s alpha)=0.86 olup test soruları uygundur. Bu testte ele alınan 20(10 eğitim öncesi, 10 eğitim sonrası) soruya ilişkin katsayı ayrıca hesaplanmış ve 89 yardımcı sağlık çalışanının 4

5 cevapları için alpha=0,766 olarak bulunmuştur. Biz bu çalışmada 10 soru çiftini ele almış bulunuyoruz. Bu soruların her biri eğitim öncesi ve sonrası için olmak üzere 2 kere sorulmuştur. Her bir soru çifti için SPSS-17.0 programında t testi uygulanarak soru çiftlerinde önce ve sonra değerleri için çıkan ortalama farklılıklarının anlamalılığı test edilmiştir. t testi sonrasında 1,3,4,5,6,7,8 soru çiftlerinde farklılıkların %95 güven aralığında p- değeri Sig(2-Tailed)=0,00 dan daha küçük çıkmıştır. İki, dokuz ve onuncu sorularda ise bu değerler sırasıyla 0,086 ; 0,439 ve 0,426 çıkmıştır. Özellikle 9 ve 10 sorularda eğitim öncesi ve sonrası için verilen cevaplarda, aşağıda soru bazında analizde de ifade edildiği üzere önemli bir değişiklik tespit edilmemiştir. Ankete katılanlara ilişkin sıklık tabloları şu şekildedir. Kamu/Özel Sektör ÇalıĢanı Bazında Sıklık Yüzde Kamu Sağlık Çalışanları Özel Sektör Sağlık Çalışanları Toplam Ünvan Grubu Sıklık Yüzde Hemşire-Ebe Grubu Hast.Md. Ve Md.Yrd. Grubu Alt Kademe Sağlık Memuru / İdari İşler Ağırlıklı Özel Sektör İşletme Birimleri Mensupları Diğer Toplam Kamuda Yardımcı ve Ġdari Birimler Sağlık ÇalıĢanı Alt Grupları Sıklık Yüzde Hemşire-Ebe(İdari Görev Dışı) Hemşire-Ebe (İdari Görevdeki Hemşireler) Mali-İdari/Hastane Müdür ve Md.Yardımcıları Mali-İdari/Birim Elemanları-Sağlık Memuru Diğer/Kamu Toplam Özel Hastane HemĢire ve Ġdari Birim Elemanları Sıklık Yüzde Hemşire/Özel Hastane Özel Hastane İşletme Birimleri Elemanları Toplam Ayrıca ankete katılanların beyan ettikleri ünvanlarına göre dağılımlarıda şu şekildedir: 26 Hemşire,14 Sağlık Memuru,7 Hast. Müd.Yrd.,7 Hastane Müdürü,5 Ebe,2 Biyomedikal Teknikeri,2 Lab., 1 Yüksek Hemşire, 1 B. Mühendisi,1 Basın Danışmanı,1 Bilgi Sistemleri Koordinatörü,1 Bilisayar Programcısı,1 Biyolog,1 Diş Protez Teknisyeni,1 Eczacı,1 Hemşire- Şube Şefi,1 İşletme,1 Kalite Koor.,1 Kalite Uzman Yrd.,1 Personel Şube Müdürü, 1 Avukat, 1 Radyoloji Teknikeri,1 Sağlık Eğitimcisi,1 Sağlık Memuru (Teknikeri),1 Sağlık Memuru Birim Sorumlusu,1 Satınalma Uzmanı,1 Şef Anastezi Teknikeri,1 Tıbbi Teknolog,1 Veri Haz., 4 Belirsiz. 5

6 2.2.2 Eğitime Katılan ve AraĢtırmaya Dahil Olan Gruplar Toplam seksen dokuz sağlık çalışanının anketimize verdiği cevaplar bu çalışmada analiz edilecektir. Anket uyguladığımız çalışanlar 5 farklı yüksek lisans grubu içerisinde eğitim almışlardır. Eğitim 2 yarı dönemde verilmiştir. Birinci yarı dönem 3 grup ikinci yarı dönem diğer 2 grup eğitim almıştır. Bu gruplardaki katılımcıların derslere katılım yüzdeleri de ölçülmüştür. Ortalamalar aşağıdaki gibidir Eğitimin Ġçeriği Ortalama/ 1.Grup 76 Ortalama/ 2.Grup 87 Ortalama/ 3.Grup 86 Ortalama/ 4.Grup 90 Ortalama/ 5.Grup(Özel Sektör) 76 Genel Ortalama 83 Eğitimin amacı katılımcıların, -Özellikle ekonomi literatürüne hâkimiyetlerini arttırmak, -Uygulanan üretim modellerini ve ekonomik sistemleri tanıtmak, -Özellikle sağlık piyasasının işleyişine ve arz- talep fonksiyonlarına ilişkin bilgi seviyesini arttırmak, olmuştur. Eğitim ana disiplinde ekonomi eğitimidir. Ortalama 14 hafta süren ve toplamda 40 ders saatini bulan eğitimde içerik zengin tutulmaya çalışılmıştır. Makro ve mikro ekonomiye ilişkin kavramların çoğu müfredata dahil edilmiştir. Eğitim sırasında özelleştirme uygulamaları ve sebepleri üzerinde de özellikle durulmuş ülke ekonomik sistemi çerçevesinde çalışanlara, lehte yada aleyhte önyargılardan uzak, bağımsız bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır. 3 ARAġTIRMANIN BULGULARI Katılımcıların eğilimlerini belirlemeye yönelik çalışmada her bir ifade bazında toplu ortalamalar ve alt grup ortalamaları analiz edilecektir. 3.1 Ġfade 1 ÖzelleĢtirme uygulamaları sadece bir peģkeģ mekanizmasından ibarettir. Yardımcı ve idari birimler sağlık çalışanlarının sadece peşkeş mekanizması şeklindeki hükme katılımlarının farklı unvandakiler için farklı ağırlıkta olduğu anlaşılmıştır. Genel ortalama eğitim öncesi için %49, eğitim sonrası için ise %32 çıkmaktadır. Özellikle Hemşire- Ebe Grubu ile Hastane Müdürü ve Yardımcıları Grubunun dağılımı farklılık göstermektedir. İdari Görev Dışı Hemşire-Ebe grubunun özelleştirme ile ilgili bu olumsuz görüşe katılım ortalamaları eğitim öncesi için %67 ile en yüksek oranı vermiştir. Eğitim sonrası için %31 lik düşüşle %38 e gerilemiştir. Hastane Müdür ve Yardımcıları ise eğitim öncesi ve sonrasında katılım yüzdelerine ilişkin beyanlarında en düşük katılım ortalamasını veren grup olmuştur(%30 ve %18). Eğitimin, yaklaşımı değiştirmesi noktasında en fazla etkilenen grubun da Hemşire-Ebe grubu olmasına karşın olumsuz görüşe en fazla katılım yine bu gruptadır. Özel hastane grubunda da kamudakine benzer şekilde, hemşire grubunun idari birim elemanlarına göre, özelleştirme karşıtı söylemi daha fazla kabullendikleri görülmektedir. Ancak kamu hemşire gruplarına göre bu oran düşük ve genel ortalama düzeyindedir. Özel 6

7 hastane işletme birimleri elemanlarının olumsuz yaklaşımı kabullenme yüzdesi genel ortalamanın altındadır. 3.2 Ġfade 2 ÖzelleĢtirme ile toplamda fayda artıģı söz konusu değildir. Özelleştirme uygulamalarıyla ilgili olumsuz bir yaklaşım sergileyen bu ifadede de genel ortalama eğitim öncesi için %45, eğitim sonrası için ise %39 çıkmaktadır. Eğitim öncesi için kamu ve özel sektör ayrımında önemli bir fark tespit edilmemiştir. Eğitim sonrasında özel sektör çalışanlarının katılım %6 daha düşük çıkmaktadır. Kamu sağlık çalışanlarının fayda artışı söz konusu değil şeklindeki hükme katılımının eğitim öncesi için en fazla İdari Görevdeki Hemşire-Ebe Grubunda (%50)olduğu, en az katılımın ise Hastane Müdürü ve Yardımcıları Grubunda olduğu(%38) görülmektedir. İdari görev dışı Hemşire-ebe ile alt kademe idari birim elemanlarının ifadeye katılım yüzdeleri eğitim sonrası için diğer grupların aksine artmıştır(her iki grupta da %5 artış) Özel hastanede işletme birimi elemanlarının olumsuz ifadeye katılımıhem eğitim öncesinde hem sonrasında(%44 ve %28) hemşirelere(%48 ve %39) göre daha düşüktür. Eğitim sonrasında bu grubun yaklaşımı daha fazla değişmiştir. 3.3 Ġfade 3 Sağlık kurumları özelleģtirilmemeli. Sağlık kurumlarının özelleştirmesine doğrudan karşı çıkan bu ifadeye katılımın genel ortalaması yüksek denecek seviyededir. Eğitim sonrasında %15 düşmektedir(%70 ve %55). Özel sektör çalışanlarının katılımı kamu çalışanlarının oldukça gerisindedir. Kamu Sağlık Çalışanları ayrımında özelleştirme karşıtı bu ifadeye en fazla katılım ortalamasının hemşire-ebe grubunda olduğu görülmektedir. Ancak eğitim sonrasında bu grubun ifadeye katılımı önemli oranda düşmektedir. Olumsuz bakış açısının eğitim sonrasında bütün gruplarda azaldığı, ancak alt kademe sağlık memuru grubunda bu azalmanın sınırlı olduğu gözükmektedir. İkinci soruda da benzer bir durumun yaşandığı bu grupta özelleştirme hususunda önemli bir dirençten bahsedilebilecektir. Özel hastane grubunda hem hemşire hem de işletme birimleri çalışanlarının ifadeye desteği eğitim öncesi genel ortalamanın oldukça altında oluşmuştur. Her iki grubun eğitim öncesi benzeşen yaklaşımı hemşire grubunda çok daha büyük oranda değişim göstermiştir. 3.4 Ġfade 4 Sağlık kurumları özelleģtirilemez(yapısı gereği) Sağlık piyasalarının işleme kuralları, ve sağlık hizmetlerinin arz ve talebine ilişkin özellikli durumlardan dolayı özelleştirilmenin yapılamayacağını savunan görüşü temsil eden bu ifadeye sağlık çalışanlarının katılımı bir önceki sorudaki özelleştirilmemeli hükmüne katılımdan farklı dağılımda olmuştur. Bir önceki soruda bu kurumların özelleştirilmemesi gerektiğini ifade eden görüşün eğitim öncesi katılımı % 70 iken, yapısı gereği özelleştirilemez hükmüne katılım %60 da kalmıştır. Eğitim sonrasında da özelleştirilmemeli hükmüne katılım %55 iken özelleştirilemez hükmüne katılım %44 de kalmaktadır. Bu durum kanaatimizce şunu göstermektedir. Sağlık kurumlarının özelleştirilmemesi gereğini savunan çalışanlarının azımsanmayacak bir kısmı sağlık kurumlarının ve piyasalarının işleyişi açısından özelleştirmenin önünde engel görmemektedir. Kamu/Özel ayrımında bariz bir farklılık göze çarpmaktadır. Özel hastane elemanlarının bu ifadeye desteği kamudakilere oranla oldukça düşük seviyededir. Bu durum özel hastane çalışanlarının, sağlık hizmetlerinin özel sektör eliyle yapılmasını büyük oranda mümkün gördüğü şeklinde yorumlanabilir. Ancak özel hastane çalışanlarının da eğitim öncesi için %40 ve sonrası için %27 lik bir oranla hükme katılmaları dikkat çekicidir. 7

8 Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında sağlık kurumlarının yapısı gereği özelleştirilemeyeceğini savunan görüşü eğitim öncesi için en fazla savunan alt grup İdari görevi olmayan hemşireler grubu(%80), en az savunan alt grup ise Hastane Müdür ve Müdür Yardımcıları grubu(%58) olmuştur. Özelleştirme karşıtı görüşü önceki sorularda da büyük oranda kabullenen hemşire grubu yine eğitim sonrasında görüşünü önemli oranda değiştirmiştir(idari görevi olmayan hemşirelerin katılımı %26 lık düşüşle %54 e gerilemiştir). Hemşire grubunun özelleştirme karşıtı söylemlerde ortalamanın oldukça üstünde bir seyir izlemesi bu grubun spekülasyonlara daha açık bir grup olduğu izlenimini vermektedir. Eğitim sonrasında ise bu görüşlerini önemli oranda değiştirmesi, eğitimin bu spekülasyonların izale edilmesinde başarılı olduğunu göstermektedir. Özel hastane grubunda hem eğitim öncesi hem de eğitim sonrasında ifadeye katılım ortalamanın altında gerçekleşmektedir. İşletme birim elemanlarının ifadeyi kabullenme ortalaması hemşirelere göre daha düşüktür. Her iki grupta eğitimden hemen hemen aynı oranda etkilenmiştir. 3.5 Ġfade 5 ÖzelleĢtirme sağlık çalıģanları için toplamda mutlak refah azalıģı meydana getirir Özelleştirmenin sağlık çalışanları için refah azalışı getireceğini ifade eden bu hükme çalışanların bakış açısı farklı gruplarda farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Çalışmaya katılan tüm yardımcı sağlık çalışanlarının yer aldığı grupta çıkan ortalamaya göre eğitim öncesi katılım %55 iken bu oran eğitim sonrasında %12 lik düşüle %43 e gerilemektedir. Bu ifadede kamu ve özel sektör ayrımında önemli bir farklılık görülmemiştir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında diğer ifadelere katılıma benzer bir tabloyla bu ifadeye de en fazla katılım idari görevi olmayan hemşire grubunda(%74 ve %53) en az katılım müdür ve müdür yardımcıları grubunda(%43 ve %35) gerçekleşmiştir. Müdür ve Müdür yardımcısı grubunda olmayan idari birim elemanlarının katılımı da yüksek düzeyde gerçekleşmiştir(%65 ve %48). Eğitim yine en fazla idari görevi olmayan hemşirelerin görüşlerini değiştirmiştir(%21 düşüş). Özel hastane grubunda eğitim sonrası görüşleri hemen hemen aynı olan iki gruptan hemşireler grubu eğitim öncesi için daha düşük bir katılım göstermişlerdir. Bu durumun sebeplerinin ortaya konabilmesi için iki grubun şu anki gelir ortalamalarını da ortaya koyma daha sağlıklı analiz imkanı verecektir. Son yıllarda daha fazla bahsedilen hemşire açığının özel sektör hemşire ücretleri üzerinde muhtemel bir etkisinin bu duruma sebep olabileceği değerlendirilebilir. İktisadi-idari bilimler ağırlıklı alt kademe işgücü kadrosunun gelir ortalamasının ise kamu sektörüne oranla avantajlı bir durumda olmaması bu durumun bir başka sebebi olabilir. 3.6 Ġfade 6 Sağlıkta özelleģtirme verimlilik artıģına sebep olur. Sağlıkta özelleştirmenin verimliliği arttıracağını söyleyen görüşe eğitim öncesinde katılım ortalaması %50 nin biraz üstünde %53 civarında gerçekleşmiştir. Özelleştirme ile fayda artışının sağlanmayacağını savunan görüş 4 soru önce sorulmuş ve bu görüşe %45 kabul ortalaması gelmişti. Çapraz soru diyebileceğimiz bu sorularda çıkan %98 lik toplam anketin, yapılması ve değerlendirilmesi aşamalarında yüksek geçerlilik ve güvenilirlik düzeyini yakaladığını göstermektedir. Sağlık çalışanlarının %53 ü özelleştirmenin verimlilik artışını getireceğini düşünmektedir. Bu durum, çalışanların %53 ünün mevcut durumda verimsizlik tespit ettiği, şeklinde okunabilir. 8

9 Alınan ekonomi eğitimi sonrası için verimlilik artışı düşüncesi %16 lik artışla %69 a yükselmektedir. Kamu-Özel ayrımında eğitim öncesi için özel hastane çalışanlarının ifadeye katılımı %14 oranında daha yüksektir. Eğitim sonrası için ise kamu çalışanlarında yaşanan daha büyük çaplı yaklaşım değişikliği sonrası aradaki fark %8 e düşmektedir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında Özelleştirmenin verimlilik artışına sebep olacağını ifade eden görüşe en fazla katılım eğitim öncesi için Müdür ve Müdür yardımcıları ile idari görevi olmayan hemşireler gruplarında olurken en az katılım idari görevdeki hemşireler grubunda ve diğer grubunda gerçekleşmiştir. Eğitim öncesi ifadeye en az katılan bu grup aynı zamanda eğitimden en fazla etkilenen grubu oluşturmuştur. İdari görevi olan hemşireler %41 olan katılımını %55 lik artışla %63 e taşımıştır. Özel hastane grubunda eğitim öncesi eşit düzeyde olan katılım yüzdeleri eğitimle birlikte hemşire grubunda diğer gruba oranla %6 daha fazla artarak %78 e çıkmıştır. 3.7 Ġfade 7 Sağlık kurumları haricindeki kurumlar özelleģtirilebilir ama sağlık kurumları özelleģtirilmemeli Temelde özelleştirmeye karşı çıkmaksızın sağlık kurumlarının özelleştirmenin dışında bırakılmasını savunan bu görüşü eğitim öncesinde %53 civarında destekleyen yardımcı sağlık çalışanları eğitim sonrasında bu görüşe desteğini %39 a çekmiştir. Kamu- özel ayrımında hem eğitim öncesi hem de eğitim sonrasında özel sektör çalışanlarının (%35 ve %25) ifadeye katılımı kamudakilere (%59 ve %44) göre çok daha küçük gerçekleşmiştir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında daha önce tespit ettiğimiz korelasyona uygun biçimde, özelleştirme karşıtı bu ifadede eğitim öncesi için en fazla katılım İdari görevi olmayan hemşire-ebe grubunda (%83) ve sonrasında İdari birimlerdeki alt kademe elemanlar grubunda(%61) gerçekleşmiştir. Eğitimden en fazla etkilenen gruplar da bu iki grup olmuştur. Özel hastane grubunda hemşireler(%39) kamu ortalamasının altında olsa da işletme birimi elemanlarına(%29) göre eğitim öncesi için bu ifadeye daha büyük bir ortalamayla katılmışlardır. Ancak eğitim sonrasında yine görüşleri önemli ölçüde değişmiştir. 3.8 Ġfade 8 Sağlık kurumları dahil özelleģtirilebilecek bütün kurumlar özelleģtirilmeli. Özelleştirmenin sağlık kuruluşlarını da kapsayacak şekilde genişletilmesini savunan bu görüşe eğitim öncesi katılım ortalaması %42 iken eğitim sonrasında %51 e yükselmiştir. Bu ifade sağlık kurumlarıyla beraber, tam kamusal mal ve hizmet haricindeki mal ve hizmetleri üreten kurumları da kapsayan özelleştirme yanlısı bir görüşü ifade etmektedir. Sağlık çalışanları daha önceki sadece sağlık kuruluşlarını kapsayan bir soruda bu kurumların özelleştirilmemesi noktasında eğitim öncesi %70 katılım gerçekleştirmişti. Ancak bu soruda şu ortaya çıkmaktadır. Sağlık kurumlarının özelleştirilmesine karşı çıkanların bir kısmı genel özelleştirme politikasına karşı değil. Zaten bu korelasyon sağlık kurumları haricindeki kurumlar özelleştirilse bile bu kurumların özelleştirilememesi gerektiğini savunan görüşe verilen destekte de ortaya çıkmıştır. Bu soru ilişkiyi güçlendirmiştir. Kamu-özel ayrımında genel trende uygun biçimde özel hastane çalışanları özelleştirme yanlısı bu görüşe daha fazla destek vermiştir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında Özelleştirme yanlısı görüşe düşük katılım Diğer, Alt kademe sağlık memurları, hemşire-ebe gruplarında 9

10 gerçekleşmiştir. En fazla katılım ise diğer sorulara paralel şekilde hastane müdür ve müdür yardımcıları grubunda gerçekleşmiştir. Özelleştirme yanlısı bu görüşe, özel hastane gruplarımızın her ikisi de eğitim öncesi için aynı katılımı(%55) göstermiştir. Eğitim sonrasında ise hemşire grubu(%63) işletme birimi elemanları grubuna(%60) göre desteğini biraz daha arttırmıştır. 3.9 Ġfade 9 Reel politiğide dikkate alarak; bir devlet kurumunun da uzun süreli olarak en az özel sektör kadar verimli çalıģabileceğine inancım vardır. Kamuda çalışan sağlık çalışanlarının kurumlarını ve de dolaylı olarak kendilerini de sorgulamaya yönelik olduğunu söyleyebileceğimiz bu ifadeye eğitim öncesi için katılım ortalaması %58 düzeyinde gerçekleşmiştir. Eğitim sonrası için bu oran %55 e gerilemektedir. Cevap veren kamu çalışanları açısından, kanımızca objektif davranılması diğer sorulara göre biraz daha zor olan bu soruda sağlık çalışanlarının çok büyük bir kabul ortalaması ortaya koymamaları(%63) önemlidir. Bu sonuç çalışanların içinde çalıştıkları sistemin verimli çalışabileceğine olan inançlarının sadece %63 düzeyinde olduğunu ifade etmektedir. Genel trende uygun biçimde özel sektör çalışanlarının bu ifadeye katılım daha düşük çıkmıştır. Ancak Özel sektör çalışanlarının %41 gibi bir ortalamayla bu ifadeye katılmaları beklentinin üzerindedir. Bu oran eğitim sonrasında %34 e gerilemektedir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında, hastane müdür ve müdür yardımcıları grubu kamu kurumlarının uzun süreli olarak özel sektör kadar verimli çalışabileceğine dair en güçlü inancı(%76 ve %72) ortaya koymaktadır. Bu grup çoğu soruda diğer gruplara oranla ve genel ortalamanın da üzerinde özelleştirme yanlısı olarak dikkat çekmektedir. Aynı zamanda sağlık kurumlarında verimsiz alanlar olduğunu ifade eden bu grubun bu ifadeye katılımı ilk aşamada temenni olarak görülebilir. Ancak bu durum daha objektif bir açıklama gerektirmektedir. Bu grup hastanenin mali ve idari-destek hizmetlerini yürüten ekip konumundadır. Sistemin aksama noktalarını daha yakından gören, talepler ve imkanların, mevzuatın ortasında kalan kesimi oluşturmaktadır. Bize göre bu grubun sistemin daha iyi işletilmesine ve aksaklıkların giderilmesine yönelik, bazıları lokal öneriler de olsa önerileri vardır. Bu grubun, önerilerin ve bir takım uygulamaların gerçekleştirilmesi durumunda verimliliğin artacağına dair bir beklenti içinde oldukları değerlendirilebilir. Böyle bir hükme uygulamaya daha yakın çalışanların daha düşük bir yüzdeyle katılıyor olmaları sistemin daha iyi işletilmesinin önündeki bir başka engel olarak ta görülebilir. Özel hastane çalışanları grubunun her ikisi de eğitim öncesi için %41 ortalamayla bu ifadeye katılırken. Eğitim sonrasında işletme birimi elemanları bu inançlarını önemli oranda(%22 lik düşüşle %19 a) azaltmışlardır. Bu durum işletme eğitimi almışların ağırlıklı olduğu bu grubun ekonominin işleyişine ilişkin ilkelerin ve reel durumun kamu çalışma sistemiyle uyumsuzluklarını daha fazla fark etmesi olarak yorumlanabilir Ġfade 10 Bir sağlık çalıģanı olarak kamuda çalıģırken özel sektördeki muadilime oranla daha verimli çalıģırım Tüm ÇalıĢanlar Bu soru katılımcıların %73 ünün kamu görevlisi olduğu bir araştırmada çalışanların objektif cevap vermesini güçlendiren ve kişisellik te içeren bir soru olarak değerlendirilebilir. Çalışanların bu düşünceye katılımı eğitim öncesi için %62, eğitim sonrası için ise %60 olarak gerçekleşmiştir. Bir farklı açıdan değerlendirildiğinde bu oranlar kişilerin sistem içerisindeki 10

11 özgüvenleri olarak ta değerlendirilebilecektir. Çalışanların daha verimli ve mutlu olabilmeleri açısından özgüvenlerini yükseltecek kurumlara ihtiyaç olduğunu söyleyebiliriz. Özel sektörde çalışanlar eğitim öncesinde bu ifadeye %43 oranında katılmışlardır. Bu durum bu çalışanların diğer sorulara verdiği katılım yüzdesiyle de paralellik arz etmektedir. Eğitim sonrasında bu oran %36 ya gerilemiştir. Kamu çalışanları ise hem eğitim öncesi için hem de eğitim sonrası için %68 katılım belirtmişlerdir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında daha önce tespit ettiğimiz korelasyona uygun şekilde kamuda daha verimli çalışacağı düşüncesini en fazla destekleyen grup hemşire-ebe grubu, en az destekleyen grup hastane müdür ve müdür yardımcıları grubu olmuştur. İdari görevdeki hemşireler ve idari birim elemanlarının eğitim sonrası için katılımları sırayla 2 ve 7 puan artarken diğer gruplarda düşüş yaşanmıştır. Özel hastane çalışanlarından özellikle işletme birimleri elemanları(%53 ve %43) kamuda daha verimli olma fikrine hemşirelere(%36 ve %31) göre daha yakın durumdalar. Bunda bu grubun düşük gelir seviyesi ve ağır çalışma şartlarıyla muhatap olmalarının etkin olduğunu değerlendirmekteyiz. 4 SONUÇ 4.1 ÖzelleĢtirme KarĢıtı Ġfadeler ÖzelleĢtirme KarĢıtı Ġfadelere Katılım Ortaması Grup Önce Sonra Fark Genel Ortalama(Tüm Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları Sağlık ÇalıĢanları-89 KiĢi) Kamu / Özel Sektör Ayrımı Kamu Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları 65 KiĢi Özel Sektör Sağlık ÇalıĢanları 24 KiĢi Kamuda Yardımcı ve Ġdari Birimler Sağlık ÇalıĢanı Alt Grupları HemĢire-Ebe/Kamu Sağlık Kurumu-11 KiĢi HemĢire/Ġdari Görevdeki HemĢireler-10 KiĢi Mali-Ġdari/Hastane Müdür ve Md.Yardımcıları-13 KiĢi Mali-Ġdari/Birim Elemanları-Sağlık Memuru/Kamu-19 KiĢi Diğer/Kamu-12 KiĢi Özel Hastane HemĢire ve Ġdari Birim Elemanları HemĢire/Özel Hastane-13 KiĢi Özel Hastane ĠĢletme Birimleri Elemanları-11 KiĢi Hazırlayan: Ferhat SAYIM, Eğitim alan gruplarla yapılan araştırmada özelleştirme uygulamalarıyla yakından ilintili olan 10 hüküm cümlesine katılımları bir önceki bölümde inceledik. Bu 10 ifadeden doğrudan özelleştirme karşıtı olarak tanımlayabileceğimiz ilk beş ifadenin gruplar bazında katılım ortalamalarını ayrıca hesapladık. Bu ortalamalara göre Tüm Yardımcı Sağlık Çalışanları nın özelleştirme karşıtı ifadelere katılım ortalaması eğitim öncesi için %56 düzeyinde çıkmıştır. Bu durum sağlık çalışanları arasında özelleştirmeye karşı azımsanmayacak bir direnç olduğunu göstermektedir. Eğitim sonrasında ise bu ifadelere katılım %42 düzeyine inmektedir. Bu durum bize göre ekonomi eğitiminin sağlık çalışanlarının ekonomik olaylara 11

12 ve özelleştirme uygulamalarına bakışının değişmesinde önemli bir potansiyel taşıdığını göstermektedir. Kamu/Özel Sektör ayrımında beklendiği üzere özelleştirme karşıtı ifadelere özel sektör çalışanlarının katılım yüzdesi daha az çıkmıştır. Ancak % 45 lik katılım azımsanmayacak bir seviyeyi göstermektedir. Kamu çalışanlarının eğitim öncesi için ortalaması %60 ve eğitim sonrası için %46 çıkmaktadır. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında özelleştirme karşıtı ifadelere hastane müdür ve müdür yardımcıları grubu haricindeki 4 grup genel ortalamanın üzerinde katılmaktadır. En fazla katılan grup %71 ortalamayla idari görevi olmayan hemşireler grubu olmuştur. Bu ifadelere en az katılan grup ise %48 ile hastane müdür ve müdür yardımcıları grubu olmuştur. Eğitim sonrasında da en az katılan grup %37 ortalama ile hastane müdür ve müdür yardımcıları grubu olmaktadır. Özel hastane hemşire ve idari birim elemanları ayrımında bu iki grup birbirlerine yakın ortalamalar ortaya koymuştur. Ancak her iki grubun da kamudaki muadil gruplarına oranla, söz konusu özelleştirme karşıtı ifadelere katılımı oldukça düşüktür. Özelleştirme karşıtı görüşler için hesaplanan grup ortalamalarından şöyle bir çıkarım yapmamızın da mümkün olduğunu düşünüyoruz. Yardımcı sağlık personeli bir başka araştırmamızda incelediğimiz doktor ünvanlı personele göre özelleştirme karşıtı görüşlere daha fazla katılmaktadır. İdari görevi olmayan hemşireler idari görevi olan hemşirelere ve idari işler personeline göre özelleştirme karşıtı görüşlere daha fazla katılmaktadır. Hiyeraşi sırlamasında alt kademe idari ünvanlı grup daha üst kademe idari ünvanlı çalışanlara göre özelleştirme karşıtı ifadelere daha fazla katılmaktadır. 4.2 ÖzelleĢtirme Yanlısı Ġfadeler ÖzelleĢtirme Yanlısı Ġfadelere Katılım Ortaması Grup Önce Sonra Fark Genel Ortalama(Tüm Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları-89 KiĢi) Kamu / Özel Sektör Ayrımı Kamu Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları 65 KiĢi Özel Sektör Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları 24 KiĢi Kamuda Yardımcı ve Ġdari Birimler Sağlık ÇalıĢanı Alt Grupları HemĢire-Ebe/Kamu Sağlık Kurumu-11 KiĢi HemĢire/Ġdari Görevdeki HemĢireler-10 KiĢi Mali-Ġdari/Hastane Müdür ve Md.Yardımcıları-13 KiĢi Mali-Ġdari/Birim Elemanları-Sağlık Memuru/Kamu-19 KiĢi Diğer/Kamu-12 KiĢi Özel Hastane HemĢire ve Ġdari Birim Elemanları HemĢire/Özel Hastane-13 KiĢi Özel Hastane ĠĢletme Birimleri Elemanları-11 KiĢi Hazırlayan: Ferhat SAYIM, Eğitim alan gruplarla yapılan araştırmada özelleştirme uygulamalarıyla yakından ilintili olan 10 hüküm cümlesinden doğrudan özelleştirme yanlısı olarak tanımlayabileceğimiz altıncı ve sekizinci ifadelerin gruplar bazında katılım ortalamalarını ayrıca hesapladık. Bu 12

13 ortalamalara göre Tüm Yardımcı Sağlık Çalışanları nın özelleştirme yanlısı ifadelere katılım ortalaması eğitim öncesi için %48 düzeyindedir. Eğitim sonrasında ise bu ifadelere katılım %60 düzeyine çıkmaktadır. Bize göre ekonomi eğitimi sağlık çalışanlarının ekonomik olaylara ve özelleştirme uygulamalarına bakışının değişmesinde önemli bir potansiyel taşımaktadır. Kamu/Özel Sektör ayrımında beklendiği üzere özelleştirme yanlısı ifadelere özel sektör çalışanlarının katılım yüzdesi daha yüksek olarak eğitim öncesinde %59, sonrasında ise %68 çıkmıştır. Kamu yardımcı sağlık çalışanları için ise bu oranlar sırasıyla %43 ve %57 olarak gerçekleşmiştir. Kamuda Yardımcı ve İdari Birimler Sağlık Çalışanı alt gruplarında özelleştirme yanlısı ifadelere, eğitim öncesinde en fazla hastane müdür ve müdür yardımcıları grubu katılmaktadır. Özel hastane hemşire ve idari birim elemanları ayrımında bu iki grup birbirlerine yakın ortalamalar ortaya koymuştur. Her iki grubun da kamudaki muadil gruplarına oranla, söz konusu özelleştirme yanlısı ifadelere katılımı yüksektir. Özelleştirme yanlısı görüşler için hesaplanan grup ortalamalarından şöyle bir çıkarım yapmamızın da mümkün olduğunu düşünüyoruz. Başka bir çalışmada incelediğimiz Doktor ünvanlı personel, Yardımcı sağlık personeline göre özelleştirme yanlısı görüşlere daha fazla katılmaktadır. Hiyeraşi sırlamasında üst kademe idari ünvanlı personel daha alt kademe idari ünvanlı personele göre özelleştirme yanlısı ifadelere daha fazla katılmaktadır. Katılımı ölçülen ifadelerin bir kısmında, görülen hizmetlerde verimlilik olgusu üzerinde durulmuştur. Çalışanlar eğitim sonrasında ekonomik olaylara ve özelleştirme uygulamalarına bakarken verim ilkesini de göz önünde tutmaktadır. Bu durum özelleştirme olsun veya olmasın çalışanların, kurumlarının ve kendilerinin verimliliğini ölçüp değerlendirebilir hale gelmesi açısından önemlidir. 4.3 Cevapların Tutarlılığı Cevapların Tutarlılığı Tablosu Grup Genel Ortalama(Tüm Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları-89 KiĢi) Kamu / Özel Sektör Ayrımı Özell. KarĢıtı Ort. Eğitim Öncesi Özell. Yanlısı Ort. Toplam Kanaat Özell. KarĢıtı Ort. Eğitim Sonrası Özell. Yanlısı Ort Kamu Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları 65 KiĢi Özel Sektör Yardımcı Sağlık ÇalıĢanları 24 KiĢi Kamuda Yardımcı ve Ġdari Birimler Sağlık ÇalıĢanı Alt Grupları HemĢire-Ebe/Kamu Sağlık Kurumu-11 KiĢi HemĢire/Ġdari Görevdeki HemĢireler-10 KiĢi Mali-Ġdari/Hastane Müdür ve Md.Yardımcıları-13 KiĢi Mali-Ġdari/Birim Elemanları-Sağlık Memuru/Kamu- 19 KiĢi Diğer/Kamu-12 KiĢi Toplam Kanaat 13

14 Özel Hastane HemĢire ve Ġdari Birim Elemanları HemĢire/Özel Hastane-13 KiĢi Özel Hastane ĠĢletme Birimleri Elemanları-11 KiĢi Hazırlayan: Ferhat SAYIM, Katılımcıların kanaatlerini tam yansıtıp yansıtmadığını ölçmek amacıyla birbirine büyük oranda zıt olan soru gruplarına verdikleri cevapların ortalamaları yan yana getirilmiştir. Bu sayede çalışma sırasında ve anketi cevaplarken katılımcıların soruları anlayıp anlamadıkları ve tutarlı cevap verip vermedikleri de ölçülmüştür. Sorular bire bir karşıt ifadelerden oluşmamaktadır. Dolayısıyla katılımcıların tamamen birbirini tamamlayan cevaplar vermesi beklenemez. Ancak yapılan hesaplamayla birbirine büyük oranda zıt soru gruplarına verilen cevapların ortalamalarının toplamının %100 yakın değerlerden oluştuğu görülmüştür. Bu sonuç araştırmanın ve anketin güvenilirlik ve tutarlılık düzeyinin yüksek olduğunu aynı zamanda da katılımcıların çok büyük oranda sorulara bilinçli cevap verdiklerini göstermektedir. Yukarıda her bir grupta eğitimden önce ve sonra özelleştirme karşıtı ve özelleştirme yanlısı ifadelere katılım yüzdeleri ve bunların toplamları verilmiştir. Toplamın %100 e yakınlığı bize göre; -grubun cevaplarında tutarlılığını, -kanaatlerinin tam olarak yansıtılması ve -soruların anlaşılırlık seviyelerini göstermektedir. 5 KAYNAKLAR VE ARAġTIRMA SÜRECĠ Verilen ekonomi eğitiminde ağırlıklı olarak iktisada giriş derslerinin müfredatı uygulanmış, sağlık ekonomisine ilişkin özellikli konular bu müfredata entegre edilmiştir. İlerleyen haftalarda makro iktisadi konular dahil edilmiştir. Verilen eğitimde ve hazırlanan slâytlarda aşağıdaki kaynaklar başlıca olmak üzere, birçok ekonomi kitabı ve makale kaynak olarak kullanılmıştır. -AKTAN, Coşkun Can, IŞIK Abdulkadir, Sağlık Hizmetlerinde Devletin Değişen Rolü, -BEGG, David, Economics, 8th edition, Berkshire, Mc Graw Hill Education, 2005 (Ağırlıklı olarak ekonomi literatürünün aktarılmasında faydalanılmıştır.) -MUTLU Ayşegül, IŞIK Abdulkadir; Sağlık Ekonomisi ve Finansmanı, 2. Baskı, Bursa, Ekin Yayınları, 2005(Ders Kitabı Olarak Kullanılmıştır) -YILDIRIM H.Hüseyin, Piyasa, Sağlık Bakımı ve Piyasa Başarısızlıkları Amme Ġdaresi Dergisi, Cilt 32, Sayı:1, Makalede Kullanılan Kaynaklar -GÜRBÜZ, Yücel. -KARAVUŞ, Melda. ve Diğerleri, Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Sağlık Personelinin Iş Tatmin Düzeyleri, Yılı İçin Araştırma, s.18 ( ) -PİYAL(1), Bülent. PİYAL, Birgül ve ÇELEN, Ümit(2002) Sosyal Sigortalar Kurumu Ankara Eğitim Hastanesi nde Çalışanların İş Doyumunu Etkileyen Etmenler, Kriz Dergisi, C:10 S:1 Yayın Yılı:2002 s: (Erişim: ) -PİYAL(2), Y.Bülent. PİYAL, Birgül. ÇELEN,Ümit. Sağlık Çalışanlarının İş Doyumu Farklılıklarının Hastaneler ve Meslekler Temelinde Çözümlenmesi, ( ) -SUR, Haydar.- SÖYLEMEZ, Didem. ve Diğerleri, SSK Göztepe Eğitim Hastanesi nde Çalışan Personelin 14

15 İş Doyumunun Değerlendirilmesi, (Erişim: ) - ( ) - B55B7, ( ) 15