ĠġLETME BĠLĠMĠNĠN GELĠġĠMĠ

Transkript

1 ĠġLETME BĠLĠMĠNĠN GELĠġĠMĠ

2 ĠġLETME KAVRAMININ ĠÇERĠĞĠ Üretim öğeleri olan emek, sermaye, doğa ve teknolojiyi sistemli ve amaca yönelik olarak planlı, ve uyumlu bir biçimde bir araya getirip, ekonomik mal ya da hizmet üretmek üzere işleyen ya da işletilen birim iģletmedir.

3 ĠġLETME KAVRAMI :GĠRĠġĠM GiriĢim, başkalarının gereksinmelerini sürekli olarak karşılamak üzere, pazarı olan ve pazarda fiyatı oluşan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve sahibine kâr sağlama amacını güden işletmedir. Her girişim bir işletme olurken her işletme bir girişim olarak nitelenemez.

4 İŞLETME BİLİMİNE BAKIŞ ĠĢletme bilimi, iģletmelerin kuruluģundan, finansmanlarından, üretimlerinden üretim araçlarının sağlanmasından, üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanmasından, ussal bir biçimde örgütlenip, yönetilmelerinden ve iģletmelerde geçen parasal olayların hesaplarla saptanmasından söz eden bir bilimdir.

5 ĠĢletme Biliminde Kullanılan ÇeĢitli Yöntemler A- Betimleyici Yöntem B- Tümevarım Yöntemi C- Tümdengelim Yöntemi D- Analitik Yöntem E- Sentetik Yöntem F- Normatif Yöntem

6 A- BETĠMLEYĠCĠ YÖNTEM ĠĢletme biliminde kullanılan yöntemlerin en yalınıdır. Bu yöntemde tarihsel olaylar ve gerçekler sıralanır. B- TÜMEVARIM YÖNTEMĠ Bireysel olaylardan genel sonuçlar elde etmeyi amaçlar. Birbirine benzeyen olaylar arasında ortak nedenler aramak ve neden- sonuç iliģkisini deneysel olarak kanıtlamak bu yöntemin özelliğidir. C- TÜMDENGELĠM YÖNTEMĠ Belirli genel sonuçlardan yola çıkarak bireysel olayları açıklamayı amaçlar.

7 D- ANALĠTĠK YÖNTEM Bir bütünü oluģturan temel ögeleri ayrıģtırmak ve bu ögeleri ve aralarındaki bağlantıları açıklamak amacındadır Diğer yöntemlerin tamamlayıcısı olarak iģletme biliminde kullanılır. E- SENTETĠK YÖNTEM Yapılan gözlemlerden elde edilen bireysel bilgilerden bir bütünün oluģturulması, aynı anlamda birleģen parçaların bir araya getirilmesine yöneliktir. Analitik yöntemin karģıtıdır. F- NORMATĠF YÖNTEM Belirli standartların, yasaların, sonuçların varolduğunu kabul ederek olayları ve geliģmeleri değerlendirir.

8 ĠġLETME BĠLĠMĠNĠN DĠĞER BĠLĠMLERLE ĠLĠġKĠSĠ 1. Ekonomi ve İşletme Bilimi 2. Davranış Bilimleri ve İşletme Bilimi 3. Matematik, İstatistik ve İşletme Bilimi 4. Hukuk ve İşletme Bilimi

9 A- EKONOMĠ VE ĠġLETME BĠLĠMĠ Mikro ekonomi ve makro ekonomi iģletme bilimini etkilemektedir. Makro ekonomi; tüm ekonomiyi kapsayarak inceleme yapar.mikro ekonomi ise ekonominin birimleriyle ilgilenir. B- DAVRANIġ BĠLĠMLERĠ VE ĠġLETME BĠLĠMLERĠ DavranıĢ bilimleri, gözlemler ve deneyler yoluyla bireylerin ve toplumların davranıģlarını çözümlemeyi amaçlar.

10 C-MATEMATĠK, ĠSTATĠSTĠK VE ĠġLETME BĠLĠMĠ ĠĢletme biliminde sayısal çözümlemelerden son yıllarda çok yararlanılmaktadır. D- HUKUK VE ĠġLETME BĠLĠMĠ ĠĢletme bilimi, varolan hukuksal düzeni bir veri olarak kabul eder. Veri kabul edilen hukuksal düzenin ulusal ekonomi içinde iģletmelere vereceği yer, ülkelere göre, ekonomik sistemlere göre farklılaģır.

11 ĠġLETME BĠLĠMĠNĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ ĠĢletme bilimi değiģik yaklaģımlara göre üç ana baģlık altında bölümlendirilir. 1. ĠNCELEME ALANINA GÖRE BÖLÜMLENDĠRME 2. ĠNCELEME BĠÇĠMĠNE GÖRE BÖLÜMLENDĠRME 3. ĠġLETME ĠġLEVLERĠNE GÖRE BÖLÜMLENDĠRME

12 A-ĠNCELEME ALANINA GÖRE BÖLÜMLENDĠRME ĠĢleme bilimi inceleme alanına göre, konuları genel olarak ya da özel olarak ele alır. a-genel ĠĢletmecilik Bilimi b-özel (Türsel) ĠĢletmecilik Bilimi

13 A-ĠNCELEME ALANINA GÖRE BÖLÜMLENDĠRME a- Genel ĠĢletmecilik Bilimi Bütün iģletmeler için ortak ve geçerli olan konuları ve sorunları inceler.bu inceleme kurumsal ya da uygulamaya dönük olabilir. Örneğin; iģletmelerin kuruluģ yeri, maliyet giderleri,tedarik, pazarlama gibi konular, sorunlar ve çözüm yolları genel iģletmecilik biliminin inceleme alanına girer. b. Özel ( türsel ) ĠĢlemecilik Bilimi Tek tek iģkollarının özelliklerine bağlı olan ve bu nedenle iģletmeden iģletmeye değiģiklik gösteren çeģitli iģletmecilik konuları ve sorunları incelenir.

14 Özel iģletme biliminin kapsadığı dalların sınıflandırılması Banka İşletmeciliği Endüstri işletmeciliği Ticaret işletmeciliği Turizm İşletmeciliği Sigorta İşletmeciliği Ulaştırma İşletmeciliği Kooperatif İşletmeciliği Tarımsal işetmecilik Kamu İşletmeciliği El sanayi ve küçük sanat İşletmeciliği Özel ev ekonomileri İşletmeciliği

15 2. ĠNCELEME BĠÇĠMĠNE GÖRE BÖLÜMLENDĠRME A- Kuramsal ĠĢletme Bilimi Kuramsal ĠĢletme Bilimi, iģletme içi ve dıģı olaylarla ilgili nedensonuç iliģkilerini belirler; ÇeĢitli ölçütler kurar ve bunları düzenleyip yönetir. B- Uygulamalı ( Pratik) ĠĢletme Bilimi Yapılan araģtırma sonuçlarının uygulamada kullanılmasına ve bu arada ortaya çıkan sorunların çözümlenmesine yöneliktir. ĠĢletme iģleyiģini en iyi biçimde sağlayacak kuralların uygulanması için iģletme içi ve örgütsel etkenlerle iģletme dıģı pazar, istem gibi etkenler sürekli olarak değerlendirilir.

16 3. ĠġLETME ĠġLEVLERĠNE GÖRE BÖLÜMLENDĠRME 1. ĠĢletme Yönetimi ( Planlama, Örgütleme, yöneltme, eģgüdümleme, denetim ) 2. Finansman 3. Satın alma 4. Depolama 5. Üretim ( mal ve Hizmet ) 6. TaĢıma ( iģletme içi ve dıģı taģıma ) 7. Pazarlama ( Makro ve mikro ) 8. Personel Yönetimi 9. Denetim 10. ĠĢletme Tekniği Genel olarak iģlevsel incelemede ele alınan bölümleme:

17 ĠġLETME BĠLĠMĠ VE ĠġLETME KAVRAMINA TARĠHSEL BAKIġ ĠĢletme ekonomisinde tarihsel bakıģ üç ayrı yönden ele alınır. ĠĢletmecilik Biliminin Tarihsel GeliĢimi ĠĢletmelerde Bilimsel Yönetimin Tarihsel GeliĢimi ĠĢletme Kavramının Tarihsel GeliĢimi

18 1. İşletmecilik Biliminin Tarihsel Gelişimi a- Ticaret Dönemi: Ticarete ve hesap tekniğine ilişkin bilgilerin doğuşunu kapsayan bu dönem 1675 e dek gelir. b- Sistemli Ticarethaneler Dönemi: sürdüğü kabul edilen bu dönemde, ticari işlemelerin yaşayışları sistemli olarak incelenmeye başlanmıştır. c- Gerileme Dönemi:Daha çok teknik bilgilere yönelerek, işletme ekonomisine ilgi duyulmaması, ticaret okullarında işletme ekonomisi derslerinin programlardan çıkarılması, işletmecilik biliminde gerileme yaratmıştır.

19 1. ĠĢletmecilik Biliminin Tarihsel GeliĢimi d- Açıklayıcı Ticaret Bilgisi Tekniği Dönemi: arasını kapsayan bu dönemde ticari bilgilerin okutulduğu bir çok yüksek ticaret okulunun bağımsız olarak açıldığı görülür. e- SistemleĢme ve GeliĢme Dönemi: yıllarını kapsayan bu dönemde sistemli büyük eserler yayımlanmıştır. f- Yayılma ve DerinleĢme Dönemi:1926 da daha yeni ve daha büyük eserlerin oluşturulması ile başlayan dönemdir.

20 ĠĢletmelerde Bilimsel Yönetimin Tarihsel GeliĢimi A- Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem Eski tarih çağlarına dayanır. Eski Mısır, Çin, Yunan, Roma ve Osmanlı İmparatorluklarında yönetim düşüncesi çeşitli düzeylerde yer bulmuştur. Özellikle, askeri örgütlerde çeşitli yönetim ilkelerinin geliştirilmesi ve yönetim sistemlerinin kurulmasında önemli gelişmeler yaşanmıştır.

21 B- Bilimsel Yönetim Dönemi Örgütün önceden belirlenen ölçütlere göre işletilebileceğini ileri süren klasik akım ortaya çıkmıştır. Klasik akımda çeşitli görüşler bilimsel yönetimin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Bunlar; Frederick W. Taylor Bilimsel Yönetim İlkeleri kitabında Bilimsel Yönetimin işlemelerde uygulanması zorunluluğunu açıklamıştır. Henry Fayol Fayol Yönetim biliminin evrensel olduğunu savunmuş Genel ve Sınai yönetim adlı kitapla bilimsel yönetimin öncüleri arasında yer almıştır. Max Weber bürokrasi modelini oluşturan Alman düşünürü, Sosyal ve Ekonomik Örgütlenme Teorisi adlı eserinde, örgütlenme kuramını bütün yönleri ile incelemiştir.

22 Klasik akımdan sonra yıllarında insancıl iliģkiler yaklaģımı dönemi ( DavranıĢsal YaklaĢım ) dönemidir.örgütlerin özümsenmesinde, insan davranışları göz önünde tutularak çalışan insanın örgütlerde nasıl güdüleneceği üzerinde durulmuştur den sonra başlayan ÇağdaĢ Yönetim Dönemi işletme yönetimi ve örgütlenmesi alanında C. Barnard, M.P. Follet, L.P Urwick, C. Sheldon, J.D. Mooney, A. C Realy in katkıları sağlanmıştır. Elton Mayo ve asistanı Roethlisberger, Western Hawtorne, psikolojik, fizyolojik, ve ekonomik ögelerin işletmede çalışan insanların tutum ve davranışları üzerindeki etkilerini incelemişlerdir. Böylece NEO KLASĠK akımın öncüsü olmuşlardır.

23 ĠĢletme Kavramının Tarihsel GeliĢimi

24 B- ĠġLETMENĠN BĠRĠM OLARAK GELĠġĠMĠNDEKĠ AġAMALAR 1. İLKEL AŞAMA 2. TARIMSAL AŞAMA 3. ZANAATKARLIK AŞAMASI 4. LONCA AŞAMASI 5. EV İŞÇİLİĞİ AŞAMASI 6. FABRİKA AŞAMASI

25 ĠLKEL AġAMA Ürünler ticaret yapmayı sağlayacak ölçüde bol değildi. Maddeler doğada bulundukları biçimde kullanılıyordu. Bu aģamada kiģiler yalnızca kendi gereksinimlerini karģılama amacı güttüğünden, iģletmecilik ilkeleri çerçevesinde değiģime uygun düzeyde artık ürün çok az olmuģtur.

26 TARIMSAL AġAMA İnsanlar doğayı daha yoğun biçimde ekip biçmeye başlayarak kendi kullanımları için gerekli olandan daha fazla ürün elde etmişlerdir. Böylelikle Kişiler, ürünlerini eksik olan ya da istedikleri ürünlerle değiş- tokuş etmişler bir yandan da kendileri için araç ve eşyalar yapmaya başlamışlardır.

27 ZANAATKARLIK AŞAMASI Zanaatkarlık elle kas gücüyle üretim anlamına gelir. yalnızca Ġnsan çabasıyla hammaddelerin bitmiģ mallar biçimine dönüģtürülmesidir. Bu yolla mum, sabun, mobilyalar, deri giysiler vb. üretilmiģtir.

28 LONCA AġAMASI Loncalar orta çağda ( ) tüccarlar ve zanaatkarlarca örgütlenmiştir. Bu nedenle iki ana lonca çeşidi vardır. Ticaret loncaları: tüccarların oluşturduğu ticaret birliklerinin amacı orak çıkarları korumak için işbirliği sağlamaktır. Bu birleştirilmiş çabalarla çalışma saatleri ve yöntemlerinin yanı sıra üretilen malın niceliği, niteliği, fiyatı da denetlenebiliyordu. Zanaatkar loncaları ise aynı tür işi yapan el becerisine sahip kişilerin oluşturduğu bir örgüttür.

29 EV ĠġÇĠLĠĞĠ AġAMASI Bu, zanaatkar loncaların yaptığı anlaşmaların geliştirdiği bir aşamadır. Bu üretimde yeni bir işadamı türü ortaya çıkmıştır, buna giriģimci denir. Ev işçiliğinde girişimci hammaddeyi üretim yapmak ve üretileni satmak amacıyla satın alır, ancak üretim işlemini kendisi gerçekleştirmez.; bu üretimi kendi evinde yapacak zanaatkarlar kiralar. İşin üretim ve satışına ilişkin risk girişimcinindir.

30 ATÖLYE AġAMASI Ev işçiliğinden fabrikaya geçmeden önce atölyeler kurulmuş ve daha sonra fabrikalaşma aşamasına geçilmiştir.

31 FABRĠKA AġAMASI 1760 ların başlangıcında bir dizi buluş gerçekleşmiş ve bunların endüstriyel güç olarak uygulanması üretim yöntemlerinde devrim yaratmıştır. Bir kez de birden çok iplik bükebilen makinenin bulunuşu, buharın bulunup tekstil endüstrisine uygulanmasıyla iplik bükme sürecinin çok hızlanması önemli aşamalardır. Bu dönemde işletmecilik çağdaş bir anlam kazanmaya başlamış; Bilimsel yöntemlerle araştırma, geliştirme çalışmaları hız kazanmış Kütlesel üretime geçilmiş, iş bölümü önem kazanmıştır.

32 SANAL ĠġLETME AġAMASI Özellikle 2000 li yıllar da işletmeler kurulmaya başlanmış ve mekan zaman vb. kısıtları kaldırarak hizmet vermeye başlamıştır.

33 ĠġLETMECĠLĠĞĠN ANLAMI VE TEMELLERĠ

34 ĠġLETME EKONOMĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ TEMEL KAVRAMLAR 1. Gereksinme ve Ġstekler : Ekonomik yaşamın ve ekonomik didinmelerin çıkış noktasını insan gereksinmeleri ve istekleri oluşturur. Bunların bir bölümü kişilerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için gereklidir ve kesinlikle karşılanmalıdır. ( beslenme, barınma, uyuma vb. ) Temel gereksinimlerin yanında, kişilerin mutluluğunu, yaşama bağlılığını ve yaşam bilincini geliştiren gereksinme ve istekler vardır. (Ait olma, sevgi,saygı, kendini gerçekleştirme gibi. )

35 GEREKSĠNME VE ĠSTEKLERĠN KARġILANMASI VE EKONOMĠK SĠSTEMLER Ulusal kaynakların nasıl değerlendirileceğinin kararlaģtırılmasında, herhangi bir ülke halkının ekonomik yapıya iliģkin temel soruları yanıtlaması gerekir. Bu sorular: 1.Hangi Mallar Üretilecektir? Bunların ne kadarı kapital malları, ne kadarı tüketim mallarıdır? Hangi malların üretileceğini kimler belirleyecektir? 2.Bu Mallar Nasıl Üretilecektir? Bu malları üretmek için gereken kaynaklar nasıl örgütlenecektir? 3.Üretilen Mal ve Hizmetleri Kimler Kullanacaktır? Bunların dağılımı nasıl yapılacaktır? Kimler hangi fiyata satın alacaktır.

36 ÜRETĠM VE ÜRETĠM ÖGELERĠ Gereksinme ve istekleri karģılamak için gerekli olan mal ve hizmetleri elde etme amacıyla giriģilen çabalar EKONOMĠK FAALĠYET adını alır. Mal ve hizmetlerin gereksinme ve istekleri karģılama özelliğine YARAR denir. Gereksinmeleri giderme derecesine göre farklı değerlerde olur. Ġnsan istek ve gereksinmelerini karģılayacak yararlı mal ve hizmetleri ortaya koymak ÜRETĠM dir

37 ÜRETİM ÖGELERİ EMEK TEKNOLOJĠ KAPĠTAL DOĞA

38 ÜRETĠM ÖGELERĠ A- EMEK Herhangi bir iģte çalıģmaya uygun olan tüm erkek ve kadınlar bir ülkenin emek gücünü oluģtururlar. Bir iģletmede emek, tüm üretim ögelerini harekete geçirici ve eģgüdümleyici bir özellik taģır. Emek gücü, dayanır.. kas gücüne kafa gücüne

39 B- DOĞA ( TOPRAK) Tüm doğal varlıklar temel bir üretim kaynağı olarak ele alınır. Toprak, çiftçilerin kullandıkları tarla, kentsel fabrika alanlarını ve kırsal alanları kapsar. Denizler, doğal bir kaynaktır. Üretimde kullanılan demir cevheri, petrol, kömür gibi hammaddelerde doğanın ürünleridir. Tarım, ormancılık, balıkçılık da doğrudan doğruya doğaya bağlıdır.

40 C- KAPİTAL /SERMAYE Mal ve hizmet üretimini destekleyen servet, kapital adını alır. Kapital çeģitli biçimlerde olabilir: Bir iģletmenin makinaları, araç ve gereçleri nakit para, üretim malları, çeģitli hak ve ayrıcalıklar

41 D-TEKNOLOJĠ Teknoloji, insanın çalıģmasını geliģtirmek ve üretim yeteneğini arttırmak için bilginin üretilmesi ve uygulanmasıdır. Teknoloji, malların daha etken yollarla üretilmesini sağlar. ĠĢ özelliklerini değiģtirip, yalınlaģtırır. ĠĢin çoğunluğunun makinalar tarafından yapılması,daha az iģ gücünün çalıģtırılması ve niteliksiz iģçiliğin daha az kullanılması sonucunu doğurur.

42 ĠġLETMELER HANGĠ TÜR ĠġLER YAPARLAR? FAALĠYET ALANLARI NELERDĠR?

43 MAL VE HĠZMET ÜRETĠMĠ İnsan gereksinmelerini ve isteklerini gidermeye yarayan somut araçlara mal denir. İkiye ayrılır. a- Ekonomik Olmayan Mallar: Elde etmek için hiçbir çaba gerektirmeyen ve doğada hazır bulunan mallardır. Örneğin soluduğumuz hava, gün ışığı, yağmur suyu b- Ekonomik Mallar: Elde olunması için emek harcanan mallardır. İşletme birimlerinin tüm ürünleri bu anlamda mal kavramına girer. Örneğin: ekmek, buzdolabı uçak, bilgisayar, konserve, kitap vb.

44 Ekonomik mallar gereksinmeleri giderme özellikleri yönünden üçe ayrılır. 1. Tüketim malları : gereksinmeleri doğrudan gideren malardır. Son tüketicilerin kişisel veya aile gereksinmelerini karşılar. Ekmek, radyo, çamaşır makinası, bu sınıfa girer. 2. Ara mallar: Gereksinmeleri dolaylı olarak gideren mal çeşitleridir. Örneğin ağacın işlenerek mobilyaya dönüştürülmesi 3.Üretim Malları: Başka bir malın üretilmesi için gerekli olan mallardır. Örneğin; işletme binası,işletme donanımı, makinalar, hammaddeler

45 Ekonomik mallarda bir başka sınıflandırma ölçütü, bu malların dayanıklılığı ya da kullanım sürelerine göredir. İkiye ayrılır: 1. Dayanıksız Mallar: Bir kez kullanım sonucu tüketilip yok edilen mallardır. Gıda maddeleri bu gruba girer. Ekmek Muz Elma Pasta Çay 2. Dayanıklı mallar: Bir kullanım sonucu değil de uzun süreli kullanımla yavaş yavaş tüketilen mallardır. Çanta Kalem Televizyon

46 HĠZMET ÜRETĠMĠ Ġnsan gereksinmelerini karģılayan, ancak somut olmayan araçlara hizmet adı verilir. Örneğin; Otel ĠĢletmeciliği Otobüs ĠĢletmeciliği, Muhasebeci, Avukat, Doktor. Öğretmen, Berber.

47 TĠCARET ĠġLETMESĠ ĠĢletme üzerinde hiçbir değiģiklik yapmadan mal alım satımı yapıyorsa ticaret iģletmesidir.

48 TÜKETĠM VE TÜKETĠCĠ İnsan gereksinmelerini isteklerini karşılamak amacıyla üretilen mal ve hizmetlerin kullanımı Tüketim adını alır. Tüketim eylemini gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere Tüketici adı verilir. Son Tüketici, kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel Tüketici, üretim yeniden satma ya da işletme kurma amacıyla satın almada bulunan bireyler ya da örgütlerdir. Ekonomilerde bireylerin yeri kendini iki yönde gösterir.tüketicilik ve Üreticilik 1. Öncelikle her birey tüketicidir. 2. Tüketici bireyin ikinci yönü üreticiliktir.

49 TALEP Belirli bir zamanda değişik fiyatlarla belirli bir maldan kişilerin satın alma isteği ve gücüdür. Bir mala olan istemden söz edebilmek için Ģu koģullar gereklidir. 1. Mala karģı duyulan gereksinme ya da istek 2. Malın karģılığını ödeme isteği 3. KarĢılığı ödeyebilecek gelir düzeyi

50 GĠRĠġĠMCĠNĠN ĠġLEVLERĠ a- Yeni ürünler meydana getirmek ya da bilinen ürünlerin niteliklerini değiştirmek b- Yeni üretim yöntemleri geliştirip, uygulamak. c- Endüstride yeni ve gelişmiş örgütlenmelere gitmek d- Pazarlara açılmak e- Yeni girdi kaynakları bulmak f- Yönetim ve çalışanlar arasındaki ilişkileri kurmak g- İşletme ile kamu ve devlet arasındaki ilişkileri geliştirmek

51 Yönetici, kârı ve riski başkalarının olmak üzere mal ya da hizmet üretmek için üretim ögelerini sağlayan ve bunları beli bir gereksinmeyi karşılama amacına yönelten kişidir. Başkaları için ücret karşılığında yöneticilik görevlerini üstlenmeleri ise profesyonel yöneticilik olarak adlandırılır. Ġyi bir yönetici: Çalışanları yakından tanımalı Zamanında ve doğru karar verebilmeli Davranışları ve kişiliği ile örnek olmalı Sorumluluk sahibi olmalı Hataları hoş görmeli ve demokratik olmalı Sabırlı kararlı ve azimli olmalı Küme çalışmasını özendirmeli Katılımcı ve eğitici almalıdır.

52 ĠĢletmelerde Faaliyet Çevresi ĠĢletme çevresi, İşletmelerin didinmelerini işletme dışından etkileyen fiziksel ve kültürel etkenlerin tümüdür. İşletmelerde dış çevreyi oluşturan etkenler ve koşullar dört ayrı çevresel yapı içinde ele alınır. 1. TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL ÇEVRE 2. YASAL- SĠYASAL ÇEVRE 3. EKONOMĠK ÇEVRE 4. FĠZĠKSEL ( DOĞAL ) ÇEVRE

53 1.TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL ÇEVRE Toplumsal çevreden bir toplumun çeģitli kuruluģlarına örneğin iģletmelere bakıģ açısı onlara iliģkin görüģleri anlaģılır. Bütün öteki çevre etkenlerini tümünün odaklaģtığı ve süzgeçten geçirilerek somutlaģtırıldığı aģama toplumsal çevrede gerçekleģir. 2. YASAL- SĠYASAL ÇEVRE İşletmelerin didinme alanlarında, uluslar arası ilişkilerinde,işletmelerin borç alacak ilişkilerinde, işletmelerin para bulma ilişkilerinde, personel ilişkilerinde, yetki ve sorumluluk ilişkilerinde hukuksal düzenlemeler bulunur.

54 3. FĠZĠKSEL ÇEVRE Genel anlamda yeryüzündeki doğal kaynaklardır. Bunlar toprak, hava, su ve iklimdir. Fiziksel çevre koşullarından işletmeleri en çok etkileyen ögeler yetersiz enerji arzı, tükenen doğal kaynaklar ve çevre kirliliğidir. 4. EKONOMĠK ÇEVRE İşletmeler içinde bulundukları ekonomik yapının birer ürünüdür. Ekonomik yapıdaki üretim ilişkileri ve bunun tüm yansımaları işletmeleri etkiler.ne üretilecektir? Ne kadar üretilecektir? Kaça üretilecektir? Nasıl üretilecektir? Bu sorular işletme ekonomisinin temel konularını oluşturur.

55 Mal- Hizmet Talebi Mal ve Hizmet Pazarı Mal- Hizmet sunumu Kamu (Halk) Üretim ögeleri sunumu Üretim Araçları Pazarı ĠĢletmeler ( Halk üretim ögelerini vererek, karşılığında para alır. İşletmeler halka mal ve hizmet satar. Karşılığında para alır.) Üretim ögeleri istemi

56 ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ 1. Üretilen Mal ve Hizmet Çeşidi Yönünden İşletmeler 2. Kapitalin Mülkiyeti Yönünden İşletmeler 3. Hukuksal Biçimleri Yönünden İşletmeler 4. Ulusal Köken Yönünden İşletmeler 5. İşletmeler Arası Anlaşmalar Yönünden İşletmeler 6. Öteki Yönlerden

57 ÜRETĠLEN MAL VE HĠZMET ÇEġĠDĠ YÖNÜNDEN ĠġLETMELER A- ENDÜSTRĠ ĠġLETMELERĠ B- TĠCARET ĠġLETMELERĠ C- HĠZMET ĠġLETMELERĠ

58 A- ENDÜSTRĠ ĠġLETMELERĠ Üretim sürecinde, kullanılan girdileri fiziksel ya da kimyasal yönden değiģikliğe uğratarak yeni bir mala dönüģtüren iģletmelerdir. BaĢlıca ÇeĢitleri: 1. Analitik Endüstriler: Hammadde çeşitli bölümlere ayrıştırılır ve bunların her biri değişik ürünlerin üretiminde kullanılır.örneğin; ham petrolü ayrıştırarak benzin, gazolin,yağ, fuel, elde etme gibi 2. Sentetik Endüstriler: Bir ürünü elde etmek için hammaddeleri bir araya getiren işletmelerdir. İlaç, Boya, Plastik, Deterjan üreten işletmeler 3. Bir Hammaddeyi ĠĢleyen Endüstriler: Örneğin; şeker endüstrisinde şeker pancarı çeşitli aşamalardan geçirilerek şekere dönüştürülür. 4. Montaj Endüstrileri: Çeşitli parçaları bir araya getirip, takıştırarak temel malı elde eden endüstrileredir. Uçak ve Otomobil üretimi gibi. 5. BütünleĢtirilmiĢ endüstriler: Hammadde yeraltından çıkartılır, işlenir ve daha ileri düzeyde bir ürüne dönüştürülür. Bakır, Demir Çelik endüstrileri

59 B- TĠCARET ĠġLETMELERĠ Ticaret kesiminde çalışan, üretici işletmelerin ürettikleri malların toptancılığını, yarı toptancılığını ve perakendeciliğini yapan işletmelerdir.

60 C- HĠZMET ĠġLETMELERĠ Hizmet üreten ve pazarlayan her boyuttaki işletmelerdir. Bunlar; Konaklama ( Otel, Motel) Eğlence ( Tiyatro, Sinema ) Sağlık (Hastane) Eğitim- öğretim ( Okul ) Bakım Hizmetleri ( berber, elbise temizleyiciliği ) Taşıma ve iletişim Hizmetleri ( Eşya ve yolcu taşımacılığı, PTT ) Sigorta- finansman ( Sigortacılık, Bankacılık )

61 SERMAYENĠN MÜLKĠYETĠ YÖNÜNDEN ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ Üretim araçlarının mülkiyetinin kimin olduğuna bakarak üçe ayırabiliriz. A- ÖZEL KESĠM ĠġLETMELERĠ Üretim araçlarının mülkiyeti özel kişilerin elinde bulunan işletmelerdir. B- KAMU KESĠMĠ ĠġLETMELERĠ Sermayesinin tümü ya da çoğunluğu devlete ya da kamu tüzel kişilere ait olan işletmelerdir. C- YABANCI SERMAYELĠ ĠġLETMELER Üretim araçlarının mülkiyeti başka ülke girişimcilerine ait olan işletmelerdir.

62 HUKUKSAL BĠÇĠMLERĠ YÖNÜNDEN ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ 1. Özel ĠĢletmelerin Hukuksal Biçimleri A- KiĢi ġirketleri B- Sermaye ġirket a- Tek KiĢi iģletmesi a- Anonim ġirket b- Adi ġirket b- Limited ġirket c- Kollektif ġirket c- Sermayesi Paylara bölünmüģ d- Adi Komandit ġirket komandit Ģirket d- Kooperatif Ģirket e- Dernek iktisadi iģletmesi

63 HUKUKSAL BĠÇĠMLERĠ YÖNÜNDEN ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ 2. Kamu ĠĢletmelerinin Hukuksal Biçimleri A- Kamu Ġktisadi TeĢekkülleri a- Ġktisadi devlet teģekkülleri b- kamu iktisadi kuruluģları B- Yerel Yönetim ĠĢletmeleri C- Katma Bütçeli Yönetim ĠĢletmeleri D- Döner Sermayeli ĠĢletmeler 3. Yabancı Sermayeli ĠĢletmeler

64 ULUSAL KÖKEN YÖNÜNDEN ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ A- ULUSAL ĠġLETME Ülke sınırları içinde kurulmuş, kapital ve yönetim açısından başka bir işletmeye bağlı olmayan işletmelerdir. B- ULUSLARARASI ĠġLETME ve ÇOKULUSLU ĠġLETME Uluslararası işletme yalnızca kendi ülkesinde değil, başka ülkelerde de çeşitli dallarda didinmede bulunan işletmedir. Çokuluslu işletme dünyayı tek bir pazar olarak gören ve durumunu her yerde kıvamlı kılmak için kaynaklarını oralara aktaran bir Dünya şirketidir.

65 ĠġLETMELER ARASI ANLAġMALAR YÖNÜNDEN ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠ Kartel Tröst Konsern Konsorsiyum Centilmen AnlaĢmaları Tam BirleĢme Holding

66 ĠġLETMELERĠN BÖLÜMLENDĠRĠLMESĠNDE ÖTEKĠ ÖLÇÜTLER 1. Büyüklükleri Açısından ĠĢletmeler 2. Egemen Olan Üretim Ögelerine Göre ĠĢletmeler 3. Sürekliliğine Göre ĠĢletmeler 4. Riske Katlanma Yönünden ĠĢletmeler 5. Yönetim Biçimlerine Göre ĠĢletmeler

67 ĠġLETMELERĠN AMAÇLARI ĠĢletmelerin temel olarak iki amacı vardır: 1-Kâr Elde Etmek 2-Topluma Hizmet Etmek 1. KÂR ELDE ETME AMACI: Kâr iģletmelerin iģleyiģini değerlendirme amacıdır. Kâr iģletmeleri denetleme aracıdır. Kâr çalıģanları özendirme aracıdır. Kâr geliģmenin ve sürekli varolmanın aracıdır.

68 2. TOPLUMA HĠZMET AMACI ĠĢletmeler yaģadıkları toplumun birer ürünü olarak o topluma katkıda bulunur, hizmet ederler.temel konu iģletmelerin ana amacının bu noktada odaklanıp odaklanmadığıdır. Bir özel kesim iģletmesi salt topluma katkı amacına yönelik olarak iģletilmez. 3. ÖTEKĠ AMAÇLAR A-Uzun Dönemli Büyüme B-Tüketicilere Nitelikli Mal Sunma C-ÇalıĢanlara Uygun Ücret Verme D-Toplumsal Sorumluluk