8. KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU

Transkript

1 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU İSTANBUL BOĞAZI YAT PARK ALANLARI Yalçın Yüksel, Esin Çevik, Burak Aydoğan, Mehmet Öztürk, Berna Aydoğan, H. Anıl Güner Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü ÖZET İstanbul uzun kıyı şeridi ve deniz ile iç içe yaşam kültürü ile oldukça yüksek bir yat yanaşma ve barınma yeri talebine sahiptir. Talebin bir kısmı yaklaşık tekne kapasiteli yat limanları tarafından karşılanırken geri kalan kısmı ise yaklaşık 000 tekne kapasitesine sahip doğal yanaşma yerlerince karşılanmaktadır. Doğal yanaşma yerlerinde kontrolsüz olarak bağlı bulunan teknelere hizmet verebilmek park alanlarını düzenlemek ve olası kazaların önüne geçebilmek için İstanbul belediyesi boğazda yat yanaşma yerleri kurulmasına karar vermiştir. Bu çalışma kapsamında toplam kapasitesi yaklaşık 0 yat olan dört adet yat yanaşma yerinin projelendirme safhası bu çalışmada sunulmuştur. Çalışma kapsamında İstanbul boğazının çalışma alanlarını kapsayan üç boyutlu hidrodinamik modeli çeşitli senaryolar için koşturulmuş ve bölgelerin detaylı hidrodinamik akıntı haritası elde edilmiştir. Planların hazırlanması sırasında ayrı etken göz önüne alınmıştır. Bunlar: batimetrik yapı, zemin durumu, akıntı koşulları, dalga etkileri, çevresel etkiler, iskele uzunlukları, yat kapasiteleri, estetik, kıyı alanının hâlihazır durumu, seyir koşulları, diğer deniz yapılarıdır. Anahatar Kelimeler; Yat Limanı, İstanbul Boğazı ABSTRACT Istanbul has a high demand for layby locations for yacht and boats considering its long coast and sea integrated culture. Some of this demand is met by marinas with a total capacity of about boats and the rest is received by natural layby places with a total estimated capacity of 000 boats. To give a basic service to the boats anchored at the natural locations, to bring order and to prevent any probable accidents; Istanbul municipality has decided to construct yacht parking places through the Bosporus. In this study the design of yacht parks with a total capacity of 0 boats, are presented. Different scenarios were run with a D hydrodynamic model to get the circulation patterns of the regions. different parameters were considered while preparing the projects. These are: Bathymetry, geotechnical, current, wave and environmental conditions, length of piers, yacht capacity, beauty, present condition of coast, navigation and other naval structures. Key Words; Marinas, Bosporus GİRİŞ İstanbul tarafı kıyı ile çevrili olan bir metropol olarak yat yanaşma ve barınma alanlarına büyük gereksinme duymaktadır. İstanbul sahip

2 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU olduğu kültürel ve doğal zenginliklerinden ötürü yat turizmi açısından büyük potansiyele sahiptir. İstanbul da bulunan iki uluslararası havalimanı bu potansiyeli daha da artırmaktadır. İstanbul coğrafi özelliklerinden ötürü küçük teknelerin (dinlenme ve sportif amaçlı tekneler, amatör balıkçı tekneleri, çok amaçlı ticari tekneler ve benzeri) yanaşacağı ve barınacağı yerlere de sahiptir. Bu doğal limanların başında Boğaziçi, ırmak ağızları ve ırmak boyları, göller ve lagünler gelmektedir. Bunların dışında bazı balıkçı barınakları ve benzer kıyı yapıları da ufak teknelere barınma olanağı sağlamaktadır. İstanbul da hâlihazırda Deniz Turizm Yönetmeliğine göre yat limanı sınıfında kabul edilen beş yat limanı mevcuttur, bunların kapasiteleri Tablo de verilmiştir. Tablo İstanbul da Yat Limanları ve Kapasiteleri Yat Limanları Setur Kalamış- Fenerbahçe 0 Pendik 0 Kumburgaz Marina 0 Bağlama Kapasitesi Yeri Büyükçekmece Marina Ataköy 00 Yat Limanları Genel Toplamı Bu limanlar Şekil de gösterilmiştir. İstanbul da yat limanlarının dışındaki kontrolsüz bağlanma yerlerinin toplam kapasitesi yaklaşık teknedir. (Tekne boylarına göre kapasite değişmektedir. Bu değerler ayrıca küçük amatör balıkçı teknelerini de kapsamaktadır). Bu kapasite daha örgün ve donatılı hizmet sunan yat limanlarının yanaşma kapasitesine yakındır. Sonuç olarak İstanbul da yılı itibarı ile yaklaşık.000 tekne doğal liman ve koylarda bulunan yanaşma yerleri ile yat limanlarına bağlanabilmektedir. Bu tekneler emniyet, seyir emniyeti, çevresel vb. sorunları da İstanbul kıyı ve deniz alanlarına yüklemektedir.

3 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU Ataköy yat Limanı Kalamış & Fenerbahçe Yat Limanı Pendik yat limanı Kumburgaz Yat limanı Şekil İstanbul Yat Limanları Ayrıca yaklaşık kişi nüfusa sahip İstanbul için bu bağlanma yeri kapasitesi son derece azdır..000 kişiye yaklaşık bir bağlama yeri düşmektedir. Bu oran Türkiye geneli için.0 kişi/bağlama yeridir. Buna karşılık AB üyesi ülkelerde bu oranlar çok daha küçüktür. Örneğin bu oranlar; Fransa da bu yaklaşık 0 kişi/yanaşma yeri. İtalya da yaklaşık.000 kişi/yanaşma yeri, İspanya da yaklaşık 0 kişi/yanaşma yeri Hırvatistan da yaklaşık kişi/yanaşma yeri dir. Özetle İstanbul ve Türkiye nin kat edeceği çok mesafe vardır. Özellikle, İstanbul da yat yanaşma yeri gereksinimi gelişen refaha koşut olarak büyümektedir. İstanbul ilinde önümüzdeki dönemde yat limanı ve yat limanlarındaki bağlama yeri sayının hızla artması beklenmektedir. Bunun nedenleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

4 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU. Kültürel ve doğal değerler itibarı ile dünya çapında tanınırlık,. Refahın ve kişi başına düşen gelirin artması,. Kamuoyunun giderek denizciliğe daha fazla ilgi duyması,. Sportif denizciliğin gelişmesi,. Akdeniz ve Karadeniz Çanağında; yat turizminin, yat trafiğinin ve yat yanaşma yerlerinin artması,. İstanbul un giderek daha global bir turizm destinasyonu olması ve kent turizminin gelişmesi,. Uluslararası iki havalimanı,. Uluslararası otel zincirlerinin sağladığı olanaklar,. Yat yapımı ve bakımı-onarımı konularındaki uzmanlaşma,. İstanbul kıyılarında kentsel düzenleme yapılması, altyapı ve çevre sorunlarının en aza indirilmesi önlemlerinin alınması, İstanbul da yatçılık faaliyetlerinde atılımları doğuracak ve destekleyecektir. 0 hedef yılı projeksiyonları bu üstünlükler gözetilerek yapılmıştır. Yat Limanlarında yat yanaşma yeri projeksiyonları bağlamında; yılında hazırlanan Turizm Kıyı Yapıları Master Planı değerleri kullanılmıştır. Master Planda İstanbul Yat Limanları için 0 yılı itibarıyla öngörülen ortalama yanaşma yeri sayısı.0 dir. Bu projeksiyona göre 0 yılı yat limanlarında ortaya çıkacak yanaşma yeri sayısı ortama. dir. Diğer yanaşma ve barınma yerlerindeki kapasite bu sayıya dahil değildir. İSTANBUL BOĞAZI NDA MEVCUT DURUM Bu çalışmada İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Beykoz, Paşabahçe, Bebek ve Kuruçeşme kıyı alanlarında yeni park alanları planlayarak İstanbul Boğazın da kontrolsuz bağlanma, çevresel problemler, emniyet, seyir gibi sorunları ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Bu proje alanlarında yerinde yapılan tespitlerde çeşitli boylarda motor yatlar, yelkenliler, tenezzüh tekneleri, balıkçı teknelerinin Boğaz boyunca bağlandıkları görülmüştür. Teknelerin bu durumları ile İstanbul Boğazı gibi tarihi, kültürel, çevresel boyutları ile Dünyanın en önemli seyir yolunda bir düzensizlik yarattıkları gibi bu teknelere arzu edilen standatlarda hizmette verilememektedir. Planlanacak yat park alanları ile bu teknelerin uluslararası standartlarda bağlanmaları sağlanacağı gibi kıyı alanlarının İstanbul yaşamına yeniden kazandırılmasıda sağlanacaktır. İstanbul Boğazında planlanacak yeni park alanları için İstanbul Boğazına has akıntı yapısını bozmayacak, dalga ve rüzgar iklim koşullarının dikkate alınacağı bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak planlamada akıntı, dalga, gemi dalgaları, rüzgar gibi çecresel etkenler dikkate alınacaktır. Bu çalışma Ulaştırma, Denizcilik ve Ulaştırma Bakanlığı Altyapı Yatırımları (Eski adı DLH) Genel Müdürlüğü Kıyı ve Liman Yapıları Teknik Yönetmeliği (0) ile diğer uluslararası

5 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU yönetmelik, yönerge ve kabul gören literatürler dikkate alınarak yapılmıştır. Her proje alanına ait halihazır durumlar, batimetrik yapı, zemin, akıntı, dalga ve rüzgar koşulları ile yat istatistikleri dikkate alınarak birden fazla yerleşim alternatifi düşünülmüştür. Her alternatifin avantaj ve dezavantajları ortaya konulmuştur. Planlamalarda akıntı yapısı modellenerek deniz kirliliğinin oluşmaması için analizler yapılmıştır. ÇEVRESEL TASARIM KRİTERLERİ Bu çalışmada aşağıdaki çevresel tasarım kriterleri dikkate alınmıştır; -Rüzgâr ve Dalga iklimi -Akıntı iklimi -Gemi Dalgaları -Su seviyesi değişimleri İstanbul Boğazı nda yapılan her yatırım sahip olduğu coğrafya ve tarihsel niteliği ile özeldir. Planlanan yat park alanları sahip oldukları konum nedeniyle rüzgâr dalgalarına karşı yeterince korunaklıdır ancak İstanbul Boğazının sahip olduğu deniz trafiği nedeniyle gemi dalgaları dikkate alınması gereken önemli bir kriterdir. Ayrıca İstanbul Boğazı genelde sahip olduğu iki tabakalı akıntı yapısı nedeniyle, proje alanlarında akıntı ikliminin hassas olarak bilinmesi gerekmektedir, çünkü teknelerin seyirleri, yüzer yanaşma yapılarının geometrileri ve su kalitesinin korunması için sirkülasyon yapısı tanımlanmalıdır. Bu çalışmalardan önce detaylı saha ölçümleri yapılmıştır. Proje alanları için yukarıdaki çalışmalar ayrı ayrı her konum için yapılmıştır. Proje alanları Beykoz, Paşabahçe, Bebek ve Kuruçeşme dir (Şekil ). Şekil Proje konumları İstanbul Boğazı için yapılan rüzgâr iklimi çalışması yakın Meteoroloji istasyonları ve ECMWF (European Centre for Medium-Range Weather

6 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU Forecasts) verileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Hâkim rüzgârlar kuzey ve güney batılı rüzgârlardır (Şekil ). Proje alanları korunaklı olduğundan rüzgâr dalgaları küçüktür, ancak proje alanları içinde kuzeye yakın ve göreceli olarak daha uzun felçlere sahip Beykoz ve Paşabahçe daha büyük rüzgâr dalgaların etkisinde kalmaktadır. En büyük değer istatistiği çalışmalarından 0 yıllık yineleme dönemi için belirgin tasarım dalga yüksekliği m ve periyodu ise s dir. İstanbul Boğazı gemi seyir trafiğinin en yüksek olduğu suyollarından biridir. knot a ulaşan akıntılar ve keskin dönüşler nedeniyle gemiler seyir hızlarını belli değerlerin altına düşürememektedirler. Ayrıca seyir desteği alan gemilere römorkörler de eşlik etmektedirler. Römorkörlerin seyir hızları da oldukça yüksektir. Gemiler ve römorkörler seyirleri sırasında dalga yaratmaktadırlar ve dalgalar boğaz kıyılarına ulaşarak burada bağlı tekneleri rahatsız etmektedirler. İstanbul Boğazı nda dikkate alınan tasarım gemisi hızı knot tur. Buna göre oluşacak tasarım gemi dalgalarına ait parametreler L 0=. m, T=. s olarak bulunmuştur. Şekil İstanbul Boğazı rüzgar gülü Boğazlar farklı hidrolojik ve meteorolojik özelliklere sahip iki su haznesini (iki denizi, bir deniz ile gölü veya bir deniz ile bir okyanusu) birbirine bağlayan suyollarıdır. Söz konusu yapısal farklılıklardan dolayı Boğaz akımları genellikle iki tabakalı bir akım davranışı sergilemektedir. Çanakkale ve Marmara Denizi ile birlikte Türk Boğazlar sisteminin bir parçası olan İstanbul Boğazı, Karadeniz ile Akdeniz i birbirine bağlayan en önemli iki suyolundan biri durumundadır (Şekil (a)). Karadeniz in kıyısı boyunca yerleşmiş ülkelerin diğer ülkelerle ve bu ülkelerin de Karadeniz ile bağlantısını sağlayan bir boğaz olması nedeniyle ulaşım, ticaret v.s gibi konularda yaşamsal önem taşımaktadır. Yaklaşık km uzunluna sahip olan Boğaz, akış yolu boyunca bir akarsu gibi menderesler çizmekte ve uzunluğu boyunca farklı genişlik değerleri almaktadır. İstanbul Boğazı doğal yollarla oluşmuş benzer suyolları içerisinde genişliğinin uzunluğuna oranı en küçük olan suyolu olma özelliği de taşımaktadır. Boğaz ın genişliği derinliği boyunca azalmakta

7 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU olup yüzeydeki ortalaması, km dir. Ayrıca biri Boğaz ın Marmara Denizi girişinin hemen kuzeyinde diğeri ise Karadeniz çıkışında olmak üzere akım yapısı üzerinde oldukça etkili olan iki adet eşik bulunmaktadır (Şekil (b)). İstanbul Boğazı genellikle iki tabakalı bir akım yapısı davranışı sergilemektedir. Bunlar: Karadeniz den Marmara Denizi ne doğru güney yönündeki üst tabaka akımı ve tersi yöndeki alt tabaka akımıdır. Karadeniz Marmara Denizi ne göre beslenmesi (yağış ve tatlı su girişi) fazla, buharlaşması az olan bir denizdir. Meydana gelen su fazlalığı İstanbul Boğazı ndaki üst tabaka akımını meydana getiren esas mekanizmadır. Ekstrem meteorolojik koşulların neden olduğu koşullar (kuvvetli güneyli fırtınalar, atmosfer basıncındaki farklılıklar) dışında söz konusu su fazlalığından dolayı genellikle Karadeniz in su seviyesi Marmara Denizi nden daha fazla olmaktadır. Karadeniz ile Marmara Deniz i arasındaki su seviyesi farkı - cm ile +0 cm arasında değişim göstermektedir.(yüksel vd., 0). Alt tabaka akımını var eden ana mekanizma ise Marmara Deniz i ile Karadeniz arasındaki yoğunluk farkıdır. Bu yoğunluk farkı komşu denizler arasındaki tuzluluk ve sıcaklık farklarından kaynaklanmaktadır. Üst tabakanın ortalama tuzluluğu Karadeniz'in bitiminde ppt'dir. Bu değer kademeli olarak artarak güney çıkışında ile ppt değerine ulaşmaktadır. Alt tabakadaki tuzluluk Boğaz'ın güney ucunda Marmara Denizi'nde ppt'dir. Bu değer kuzeydeki eşiğin bulunduğu bölgede ppt değerine düşmektedir (Oğuz vd., ). İstanbul Boğazının alt ve üst tabaka kalınlıkları ve hızları tüm akım derinliği boyunca zamanla önemli değişimler göstermektedir. Ayrıca Boğaz boyunca geometriden kaynaklı olarak akım doğrultuları değişim göstermektedir. Ancak meteorolojik koşullara bağlı olarak iki tabakalı akım yapısı yerine tek tabakalı akıntı yapısı da hâkim olmaktadır. Bu durumlar, güneyli rüzgârların şiddetlenmesi ile güneyden kuzeye Marmara suyu tamamen girerek tek tabakalı hali, kuzeyli rüzgârların şiddetlenmesi ile ise Karadeniz suyu tamamen girerek yine tek tabakalı akıntı halini oluşturmaktadır. Akıntılar Boğazın geometrisine de bağlı olarak özellikle koylarda (Sarayburnu, İstinye, Tarabya, Bebek, Beykoz gibi) meteorolojik koşulların etkisiyle sirkülasyonlar geliştirmektedir. Yat bağlama alanları İstanbul kıyıları boyunca koylarda planladığından bu tip sirkülasyonlara maruz kalacaklardır.

8 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU Şekil İstanbul Boğazı nın (a) uydudan görünüşü ile akıntı ölçüm istasyonlarının konumu (B,C) (b) şematik boy kesiti İstanbul Boğazı akımının sayısal modellenmesinde üç boyutlu tabakalı akım yapısını modelleyebilme yeteneğine sahip Mike yazılımın Hidrodinamik Modülü ne (HD) ait Flexible Mesh (FM) yaklaşımı kullanılmıştır. Söz konusu sayısal yaklaşım hesap alanını yatayda üçgen düşeyde ise ortogonal ağ geometrilerine bölmektedir (Şekil ). Mike HD FM sıkışamaz akışkan ve hidrostatik basınç dağılımı kabulü yaparak Reynolds ortalamalı Navier-Stokes denklemlerini Boussinesq yaklaşımı temelinde çözmektedir. Temel denklemleri merkezi sonlu hacimler yaklaşımı ile çözmektedir (DHI, 0). Sayısal modelin kalibrasyonu genetik algoritmalar yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Yapılan modelleme çalışmalarında, her proje alanı için kritik sınır koşullarındaki akıntı yapıları belirlenmiştir. Bu koşullardaki en büyük akıntı hızları da elde edilmiştir. Şekil ve de yapılan modelleme sonucunda elde edilen akıntı yapılarına ait örnekler sırasıyla Beykoz- Paşabahçe ve Bebek için verilmiştir. Şekil Sayısal Yaklaşıma ait ağ geometrisi 0

9 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU (a) (b) Şekil (a) Beykoz ve Paşabahçe proje konumunun seyir haritalarındaki yeri (b) η=0.0 m su seviyesi farkı için Beykoz Koyu bölgesinde İstanbul Boğazı nın -m deki genel akıntı haritası (a) (b) Şekil (a) Seyir Haritalarından Bebek Koyu nun görünümü (b) η=0.0 m su seviyesi farkı için Bebek Koyu bölgesinde İstanbul Boğazı nın - m deki genel akıntı haritası Su seviyesi değişimleri için yapılan istatistik analizler sonucunda farklı konumlardaki su seviyesi değişimlerinin çeşitli yineleme dönemleri için alacağı değerler ortalama su seviyesine göre en düşük ve en yüksek su seviyesi olarak belirlenmiştir. Su seviyesi değişimlerinin oluşma olasılıklarının 0 yıllık yineleme dönemi için beklenen toplam değişimleri; Kuruçeşme için cm, Bebek için 0cm ve Beykoz için 0cm olalarak bulunmuştur.

10 0 BP Benzin stasyonu Beykoz Belediyesi Anaokulu 0 Beykoz Vergi Dairesi ž iÿe Cam Fabrikalar Ambarlar 0 Kuyu Beykoz K lt r Merkezi 0 Park Beykoz Belediye BaŸkanl Beykoz Kaymakaml Denizcilik ve Su šr 0 Denizcilik ve Su šr 0 ski Beykoz ž ube M d rl nleri Anadolu Meslek Lisesi nleri Anadolu Meslek Lisesi Sultaniye Park ncirk y Mahallesi 0 Belediye Otopark PaŸabah e ž iÿe Cam Fabrikas G m Ÿsuyu Futbol Kul b Sahas 0 Beykoz Belediye Ek Binas Kuyu Sultaniye Caddesi PaŸabah e skelesi stanbul Bo az 0 PaŸabah e PTT Merkezi Muazzez Kara ay ocuk K t phanesi 0 Telefon BaŸ M d rl PaŸabah e Santrali Sinana a Cami PaŸabah e lk retim Okulu 0 Kristal Ÿ Sendikas Su Deposu ukur PaŸab. KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU SONUÇLAR Aşağıda belirtilen kriterler dikkate alınarak Beykoz, Paşabahçe, Bebek ve Kuruçeşme proje alanlarında planlanan farklı alternatifler değerlendirimiş ve her proje bölgesi için yine aşağıda planları verilen Yat Park alanlarının uygulama için seçimine karar verilmiştir. Seçilen yat park alanları Tablo de verilmiştir. Dikkate alınan kriterler; -Batimetrik yapı, -Zemin durumu, -Akıntı koşulları, -Dalga etkileri, -Çevresel etkiler, -İskele uzunlukları, -Yat kapasiteleri, -Estetik, -Kıyı alanının halihazır durumu, -Seyir koşulları, -Diğer deniz yapıları. Tablo Planlanan yat park alanları m A I G m Ÿsuyu Caddesi Umut Soka Bal k lar Soka STANBUL-F-d--a--d. m B A C VI m m m D V m m IV III m m B II Kelle brahim Caddesi Saip Molla Caddesi Fatin Hoca Soka m m m.m. m IV V II V VI III III I Saip Molla Caddesi 0 Keskin M neccim Soka K y n Caddesi Keskin Meneccim Soka K sayol Soka m Saip Molla Caddesi Beykoz, kapasite Yal Erguvan kmaz Paşabahçe, kapasite. m. m. m A. m 0. m B. m R m R m m Bebek, kapasite Kuruçeşme, kapasite

11 . KIYI MÜHEND SL SEMPOZYUMU KAYNAKLAR CERC () Shore Protection Manual CEM (0) Coastal Engineering Manual Deniz Ticaret Odası (0) Deniz Turizimi Yönetmeliği (0) Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü () DLH, Turiz Yapıları Master Planı Sonuç Raporlar () Fröhle ve Fittschen () İngiliz Yat Şartnamesi (0) MCH Beykoz-Paşabahçe, Bebek ve Kuruçeşme Oşinografik Çalışma, Özhan ve Abdalla () Dalga Atlası OCDI (0) PIANC () Turizm Bakanlığı Yat İstatistikleri () Türkiye İstatistik Kurumu () Ulaştırma Bakanlığı DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü (0) Kıyı ve Liman Yapıları Planlama ve Tasarım Esasları Yüksel ve Çevik () Liman Mühendisliği BETA Yayınevi Yüksel ve Çevik (0) Kıyı Mühendisliği BETA Yayınevi Yüksel, Y., () Dalgakıranlar BETA Yayınevi Yüksel, Y, Çevik, E., Arı Güner, A., Aydoğan, B., Öztürk, M.,, Beykoz Paşabahçe, Bebek Kuruçeşme Yat Park Alanları Ön Proje ve Fizibilite Raporu Ve Tanıtım Dosyası, İspark, İBB.

12