ogretiakademi 3240 SORU EĞİTİM BİLİMLERİ kpss TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI ÇÖZÜM KİTAPÇIĞI

Transkript

1 kpss 2014 EĞİTİM BİLİMLERİ ogretiyoruz serisi TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI gelişim psikolojisi öğrenme psikolojisi rehberlik ve özel eğitim program geliştirme sınıf yönetimi öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı öğretim ilke ve yöntemleri ölçme ve değerlendirme ÇÖZÜM KİTAPÇIĞI 3240 SORU Yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır. ogretiakademi

2 ogretiakademi Komisyon KPSS Eğitim Bilimleri Soru Bankası Çözüm Kitapçığı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Öğreti Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satıs hakları Öğreti Akademi ye aittir. Anılan kurulusun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da baska yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Mart 2014, Ankara Yayın - Proje Yönetmeni: Demet Tamer Dizgi-Grafik Tasarım: Nazan Aktaş Kapak Tasarım: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş Bahçekapı Mahallesi Sokak No: 7 Şaşmaz / ANKARA ( Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: İnternet: E-ileti: info@öğretiakademi.com

3 İ Ç İ N D E K İ L E R GELİŞİM PSİKOLOJİSİ...1 Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ...67 Öğrenme Psikolojisine Giriş Öğrenme Psikolojisine Giriş Öğrenme Psikolojisine Giriş Öğrenme Psikolojisine Giriş Fiziksel Gelişim - Gelişimin Görevleri Fiziksel Gelişim - Gelişimin Görevleri Bilişsel Gelişim Bilişsel Gelişim Bilişsel Gelişim Bilişsel Gelişim Klasik (Tepkisel Koşullanma Klasik (Tepkisel Koşullanma Klasik (Tepkisel Koşullanma Klasik (Tepkisel Koşullanma Klasik (Tepkisel Koşullanma Bağlaşımcılık Kuramı Bağlaşımcılık Kuramı Kişilik Gelişimi Kişilik Gelişimi Kişilik Gelişimi Bitişiklik Kuramı Bitişiklik Kuramı Kişilik Gelişimi Ahlak Gelişimi Ahlak Gelişimi Ahlak Gelişimi Ahlak Gelişimi Edimsel (Operant Koşullanma Edimsel (Operant Koşullanma Edimsel (Operant Koşullanma Edimsel (Operant Koşullanma Edimsel (Operant Koşullanma Karma Test Karma Test Karma Test Karma Test Gestalt Kuramı Gestalt Kuramı Gestalt Kuramı Gestalt Kuramı Bilgi - İşleme Kuramı Bilgi - İşleme Kuramı

4 Bilgi - İşleme Kuramı Bilgi - İşleme Kuramı Bilgi - İşleme Kuramı Rehberlik Hizmet Alanları ve Rehberlik Modeli Rehberlik Hizmet Alanları ve Rehberlik Modeli İşaret Gestalt Kuramı İşaret Gestalt Kuramı Rehberlik Hizmet Alanları ve Rehberlik Modeli Sosyal Öğrenme Kuramı Sosyal Öğrenme Kuramı Sosyal Öğrenme Kuramı Sosyal Öğrenme Kuramı Karma Test Karma Test Karma Test Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları REHBERLİK VE ÖZEL EĞİTİM Çağdaş Eğitim Sistemi, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Bireyi Tanıma Teknikleri Bireyi Tanıma Teknikleri Bireyi Tanıma Teknikleri Çağdaş Eğitim Sistemi, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Çağdaş Eğitim Sistemi, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Çağdaş Eğitim Sistemi, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Bireyi Tanıma Teknikleri Bireyi Tanıma Teknikleri Psikolojik Danışma Kuramları Psikolojik Danışma Kuramları Çağdaş Eğitim Sistemi, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Öğretmen - Öğrenci İletişimi ve Okullarda Karşılaşılan Sorunlar Özel Eğitim Hizmetleri Rehberlik Hizmet Alanları ve Rehberlik Modeli Öğretmen - Öğrenci İletişimi ve Okullarda Karşılaşılan Sorunlar Öğretmen - Öğrenci İletişimi ve Okullarda Karşılaşılan Sorunlar iv

5 Rehberlikte Örgütlenme Sistemi Rehberlikte Örgütlenme Sistemi Karma Test Karma Test Karma Test Sınıf Yönetimi ve Materyal Geliştirme Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Materyal Geliştirme - Tarama Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Materyal Geliştirme - Tarama Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Materyal Geliştirme - Tarama SINIF YÖNETİMİ - ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI Temel Kavramlar Eğitimde Program Geliştirme Temel Kavramlar ve Eğitimde Program Geliştirme Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Öğretim İlkeleri Temel Kavramlar ve Öğretim Stratejileri Öğretim İlkeleri Temel Kavramlar ve Öğretim Stratejileri Eğitim Programı Tasarım ve Modelleri Eğitim Programı Tasarım ve Modelleri Öğrenme - Öğretim Yaklaşım Kuram Modelleri Öğrenme - Öğretim Yaklaşım Kuram Modelleri Program Geliştirmenin Planlanması ve İhtiyaç Analizi Hazırlama (HEDEF Program Geliştirmenin Planlanması, İhtiyaç Analizi ve Hedef Öğrenme - Öğretim Yaklaşım Kuram Modelleri Öğrenme - Öğretim Yaklaşım Kuram Modelleri Öğrenme - Öğretim Yaklaşım Kuram Modelleri İçerik Eğitim Durumları İçerik - Eğitim Durumları Sınama Durumları Öğretim Yöntemleri Öğretim Yöntemleri Öğretim Yöntemleri Sınıf Yönetimi Sınıf Yönetimi Sınıf Yönetimi Sınıf Yönetimi Öğretim Teknikleri Öğretim Teknikleri Öğretim Teknikleri Öğretim Teknikleri Öğretim Teknoljileri ve Materyal Geliştirme Öğretim Teknoljileri ve Materyal Geliştirme Öğretim Teknoljileri ve Materyal Geliştirme Öğretim Teknoljileri ve Materyal Geliştirme Aktif Öğretim Teknikleri Aktif Öğretim Teknikleri Aktif Öğretim Teknikleri v

6 Kavram Öğretim Teknikleri Öğrenme Stilleri Düşünme Türleri Öğrenme Stilleri ve Aktif Öğretim Teknikleri İstatistik İstatistik İstatistik İstatistik İstatistik Öğretim İlkeleri - Stratejiler Modeller - Tarama Öğretim İlkeleri - Stratejiler Modeller - Tarama Öğretim İlkeleri - Stratejiler Modeller - Tarama İstatistik İstatistik İstatistik İstatistik İstatistik ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Temel Kavramlar Temel Kavramlar Temel Kavramlar Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler (Güvenirlik - Geçerlilik - Kullanışlılık İstatistik İstatistik Genel Deneme Genel Deneme Genel Deneme Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler (Güvenirlik - Geçerlilik - Kullanışlılık Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler (Güvenirlik - Geçerlilik - Kullanışlılık Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Korelasyon ( I - II - III. Ünitelerle İlgili Karma Test Klasik Tipte Ölçme Araçları Klasik Tipte Ölçme Araçları Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımları Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımları Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımları ( IV - V. Ünitelerle İlgili Karma Test Karma Test Karma Test vi

7 G E L İ Ş İ M P S İ K O L O J İ S İ

8

9 G E L İ Ş İ M P S İ K O L O J İ S İ Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri - 1 ÇÖZÜMLER 1 1. Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. Organizmanın; büyüme, olgunlaşma, öğrenme etkileşimleri ile sürekli olarak ilerleme kaydetmesidir. Gelişme bir ürün dür ve buna bağlı olarak olgunlaşma bir süreç olmaktadır. Olgunlaşma ve Öğrenme olmadan da gelişim olmaz. Bir çocuğun bisiklet sürmesi devinimsel bir gelişmedir. Çocuk bedenen ve kas olarak yeterli olgunluğa erişmeden bisikleti süremez. Yeterli olgunluğa ulaşınca da bisikleti sürmeyi öğrenmemişse, bisikleti sürme davranışını gösteremez. Başka bir tanım olarak gelişim: organizmanın bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönlerden sistemli olarak büyümesi,, değişmesi ve istenilen görevleri yerine getirebilecek düzeye gelmesidir. Çevre ve kalıtım arasındaki sürekli ve karşılıklı etkileşimin ürünüdür. Değişme; organizmanın belli bir düzen içerisinde ve kalıcı olarak gösterdiği değişimi kapsar. Bu yüzden vücutta meydana gelen her değişme gelişme sayılamaz. Kısa bir süre için meydana gelen ya da hastalık nedeniyle meydana gelen değişim gelişim sayılamaz. 3. Genç yetişkinlik ve yetişkinlik yıllarıyla çocukluk ve ergenlik yıllarında ilgi puanları arasındaki farklılık bireylerin içinde bulunduğu gelişim dönemleriyle ilgilidir. Başka bir değişle yaşla ilgilidir. Bireylerin ilgilerindeki kararlılık düzeyi yaşa bağlı olarak değişmektedir. Çocukluk ve ergenlik yıllarında ilgiler değişken ve dağınıktır. Yaşla birlikte özellikle ergenliğin sonunda ilgiler netleşmektedir. 4. Kalıtım; yaşamsal ve ruhsal kimi özelliklerin, döllenme sırasında kadın ve erkeğin kromozomları yoluyla bir kuşaktan diğer kuşağa geçmesi olarak tanımlanır. Soruda gerek tek yumurta gerekse ayrı yumurtanın, aynı ortamda veya ayrı büyütülseler de zekâ puanları arasında anlamlı bir farklılığın olmaması çevresel koşullara bağlanamaz. Bu durumun tek nedeni kalıtımdır. 2. BÜYÜME: Organizmanın biçim, hacim, ağırlıkla ilgili yapısal artışı, bedensel değişimleridir. Vücudun boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır ve fiziksel özelliklerdeki değişimlerdir. OLGUNLAŞMA: Vücut organlarının, işlevlerini yerine getirmeleri ile ilgili olarak öğrenme, yaşantılarından bağımsız ve kalıtımın etkisiyle meydana gelen biyolojik değişmelerdir. Fiziksel Gelişime büyük ölçüde etki eder. Psiko-motor davranışların çoğunluğunun yapılması bununla ilgilidir. Çocukların ancak belli bir aydan sonra yürüyebilmesi, dışkılarını tutabilmeleri, konuşabilme yeteneklerinin ortaya çıkması gibi. KRİTİK DÖNEM: Çocuklar, bazı gelişim dönemlerinde ve yaşlarda belli tür öğrenmelere karşı yüksek duyarlılık gösterme eğilimindedirler. Çevre etkilerine karşı daha duyarlıdırlar ve çevrede düzenlenen öğrenme yaşantılarını diğer dönemlerden daha hızlı kazanabilirler. Psikologlar bu döneme kritik gelişim dönemleri adını vermektedirler. YAŞANTI: Bireyin çevreyle etkileşimi sonucunda bireyde kalan izlerdir. Soruda çocukların ilgi puanları arasındaki korelasyonun yaşa bağlı olarak değişmesinin nedeni yaşantı (deneyimdir. 5. KRİTİK DÖNEM: Gelişimde belli becerilerin kazanılması (dil gelişimi gibi gereken dönemler vardır. Söz konusu beceri, ilgili dönemde kazanılmadığı zaman, daha sonraki dönemlerde kazanılamaz veya kazanılması çok zor olur. Bu dönemlere kritik dönem denir. Kritik dönemde birey çevrenin etkilerine daha açıktır. Kişilik gelişiminde 1-3 yaş özerkleşme adına kritik dönemdir. Bu dönemde çocuğun özerkleşme çabalarına engel olunması, çocuğun ileride kuşku ve utanç duyguları hissetmesine neden olur. Bu nedenle annenin davranışları kritik dönem kavramını göz ardı ettiğini göstermektedir. 6. BÜYÜME: Organizmanın biçim, hacim, ağırlıkla ilgili yapısal artışı, bedensel değişimleridir. Vücudun boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır ve fiziksel özelliklerdeki değişimlerdir. Soruda Deniz in annesinin Kızım bu kadar çok kıyafet alma, bugün aldığını yarın giydiremezsin sözlerinden çocuğun ileride boy ve kilo artışının olacağını yani büyüyeceğini ifade etmiştir. Cevap D 3

10 ÇÖZÜMLER Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri Olgunlaşma: Olgunlaşma kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi içinde en önemli temel kavramlardan biridir. Olgunlaşma çevresel etkilerden, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak kalıtım tarafından kontrol edilen bir süreçtir. Genetik olarak programlandığı için kendiliğinden ortaya çıkar. Öğrenme yaşantılarından ve çevre etkisinden bağımsız olan olgunlaşma, türe özgü bir kavramdır. Soruda somut işlemler dönemindeki bir çocuğun sözü edilen konuları anlayamamasının nedeni yeterli zihinsel olgunluğa ulaşamamasıdır. 11. Olgunlaşma çevresel etkilerden, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak kalıtım tarafından kontrol edilen bir süreçtir. Genetik olarak programlandığı için kendiliğinden ortaya çıkar. Öğrenme yaşantılarından ve çevre etkisinden bağımsız olan olgunlaşma türe özgü bir kavramdır. Bir çocuk yaklaşık 6 yaşın sonunda konuştuğu dilin gramer yapısına uygun cümleler kurabilir. Yani dil gelişimi açısından 6 yaş civarında gramer yapısını kullanabilecek, iki yaş civarında konuşmayı öğrenebilecek olgunluğa erişir. Bu nedenle soru çocuğun gramer yapısına uygun konuşabilmesinde olgunlaşmada genetik programın önemini vurgulamaktadır. 8. KRİTİK DÖNEM: Gelişimde belli becerilerin kazanılması (dil gelişimi gibi gereken dönemler vardır. Söz konusu beceri, ilgili dönemde kazanılmadığı zaman, daha sonraki dönemlerde kazanılamaz veya kazanılması çok zor olur. Bu dönemlere kritik dönem denir. Kritik dönemde birey çevrenin etkilerine daha açıktır. Hamileliğin ilk ayları bebeğin gelişimi için kritik dönemdir, konuşma ve dil gelişimi için 1,5-2 yaş arası kritik dönemdir. Bu durumda II ve IV numaralı ifadeler kritik dönem kavramına örnek oluşturur. 12. Kalıtım; yaşamsal ve ruhsal kimi özelliklerin, döllenme sırasında kadın ve erkeğin kromozomları yoluyla bir kuşaktan diğer kuşağa geçmesi olarak tanımlanır. Bireye anne ve babadan genetik yollarla (genotip geçen özel yetenek ve özelliklerdir. Cinsiyet, göz rengi, zekâ kapasitesi, fiziksel özellikler, yaratıcılık ve düşünme kapasitesi, bazı kişilik özellikleri kalıtım yoluyla bireye geçen özelliklerdir. Resim yeteneği kalıtım yoluyla bireye geçen özel yeteneklerden biridir. 9. Olgunlaşma çevresel etkilerden, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak kalıtım tarafından kontrol edilen bir süreçtir. Genetik olarak programlandığı için kendiliğinden ortaya çıkar. Öğrenme yaşantılarından ve çevre etkisinden bağımsız olan olgunlaşma türe özgü bir kavramdır. I. ifadede bir çocuğun yürüyebilmesi için bacak kaslarının yürüme görevini yerine getirebilecek olgunluğa erişmesi gerekir. Aynı şekilde II. ifadede bir gencin soyut düşünebilmesi için bilişsel açıdan yeterli olgunluğa erişmesi gerekir. IV. ifadede bir çocuk ancak 6 yaşına geldiğinde okuma yazma görevini yerine getirebilecek olgunluğa erişir. 13. Gelişim görevi, kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarması gereken görevleri, kazanması gereken bazı özellikleri, geliştirmesi gereken davranışları ifade eder. Soruda bireyin içinde bulunduğu gelişim döneminde kendisinden beklenilen gelişim görevlerinden söz edilmektedir. Bu durumu en iyi açıklayan gelişim görevi kavramıdır. 10. Hazırbulunuşluk: Bireyin zihinsel, sosyal ve bedensel olarak öğrenmeye hazır olmasını ifade etmektedir. Hazırbulunuşluk; olgunlaşmayı, ön öğrenmeleri, bireyin güdülenmişlik düzeyini ve bireyin genel sağlık durumunu kapsamaktadır. Bireylere öğrenme fırsatı verildikçe bireylerin daha yeni ve karmaşık davranışları öğrenebilmeleri için hazırbulunuşlukları da artmaktadır. Soruda öğrenciler sayı saymaya hazır hâle gelmedikleri için sayı saymayı öğrenmekte zorlanmışlardır. Cevap D 14. Olgunlaşma organizmanın kendisinden beklenen fonksiyonları yerine getirecek düzeye erişmesidir. Organizma hem zihinsel hem de bedensel açıdan belli bir olgunluğa erişmeden bazı fonksiyonları yerine getiremez. Soruda bilişsel olgunlaşmaya dair bir örneğe yer verilmiştir. Soyut kavramları etkili bir şekilde kullanabilmek için bir bireyin soyut işlemler dönemine erişmiş olması yani zihinsel açıdan olgunlaşmış olması beklenir. 4

11 Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri - 1 ÇÖZÜMLER 15. Zaman (Tarihsel Zaman: Gelişim döneminde kalıtım ve çevrenin özellikleri ile birlikte yeniliklerin ve değişimlerin oluşturduğu zaman bölümüdür. Gelişimi etkileyen en önemli faktörlerdendir. Soruda son yıllarda teknolojinin ilerlemesi ve radyasyona maruz kalmanın insan sağlığına ve gelişimine etkisinden söz edilmektedir. Bu durum tarih zaman etkisiyle açıklanabilir. 18. Hazırbulunuşluk: Bireyin zihinsel, sosyal ve bedensel olarak öğrenmeye hazır olmasını ifade etmektedir. Hazırbulunuşluk; olgunlaşmayı, ön öğrenmeleri, bireyin güdülenmişlik düzeyini ve bireyin genel sağlık durumunu kapsamaktadır. Bireylere öğrenme fırsatı verildikçe bireylerin daha yeni ve karmaşık davranışları öğrenebilmeleri için hazırbulunuşlukları da artmaktadır. Soruda çocuğun bağlama çalmayı öğrenebilecek düzeye gelmemesi (olgunlaşma ve bağlama çalmaya istekli olmaması bu konuda hazırbulunuşluğunun olmadığının göstergesidir. 16. Hazırbulunuşluk: Bireyin zihinsel, sosyal ve bedensel olarak öğrenmeye hazır olmasını ifade etmektedir. Hazırbulunuşluk; olgunlaşmayı, ön öğrenmeleri, bireyin güdülenmişlik düzeyini ve bireyin genel sağlık durumunu kapsamaktadır. Bireylere öğrenme fırsatı verildikçe bireylerin daha yeni ve karmaşık davranışları öğrenebilmeleri için hazırbulunuşlukları da artmaktadır. B seçeneğinde verilen bilgi, ön öğrenmeleri yani hazırbulunuşluğu işaret etmektedir. Olgunlaşma, organizmanın kendisinden beklenilen görevi yerine getirebilecek düzeye gelmesidir. Bu nedenle eşleştirme doğru değildir. 19. Soru kökünde olgunlaşma kavramının tanımı ve özellikleriyle olgunlaşmanın gelişim süreci içerisindeki yeri belirtilmiş. Parçadaki açıklamadan varılabilecek en uygun sonuç E seçeneğinde yer almıştır. Diğer seçeneklerde yer alan bilgiler hem yanlış hem de parçayı açıklayan nitelikte değildir. 17. Bireye kalıtım yoluyla geçen yapıya genotip adı verilir. Fenotip; canlının dış görünüşüdür. Baskın genler diğer ebeveynden gelen genlerin özellikleri ne olursa olsun fenotip olarak ortaya çıkan genlerdir. Çekinik genler ise yalnızca anne ve babadan aynı genler alındığında (homozigot fenotip olarak ortaya çıkan ve kendini gösteren genlerdir. Genotip olarak aktarılan özelliklerden organizmada ortaya çıkanlara fenotip denir. Ortaya çıkmayan özellikler genotip olarak sonraki kuşaklara aktarılır ve daha sonra ortaya çıkabilir. Çevre faktörlerinin canlının kromozomlarının ve genlerinin (kimyasal yapısında meydana getirdiği değişikliklere modifikasyon değil utasyon denir. Modifikasyon çevre şartlarının etkisiyle canlının sadece dış görünüşünde yani fenotipinde meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere verilen addır. 20. Yaşantı; bireyin çevreyle etkileşimi sonucunda bireyde kalan izlerdir. Soruda anne, oğlunun sürekli resimle ilgili uyaranlarla yaşantı geçirmesi ve bu sayede ileride güzel sanatlarda okumasını hedeflemektedir. 5

12 G E L İ Ş İ M P S İ K O L O J İ S İ 2 ÇÖZÜMLER Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri Yaşantı; çevreyle etkileşim sonucu bireyde kalan izlerdir. Soruda öğretmenler, Aslı nın dükkan açma durumuna dair, işiyle ilgili olarak biraz daha yaşantı (deneyim geçirmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Cevap D 6. Gelişimi etkileyen faktörler kalıtım, çevre ve tarihsel zaman etkisidir. Çevre; doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere üçe ayrılır. Soruda doğum sırasında çocuğun oksijensiz kalmasından söz edilmiştir. Bu durum doğum sırası çevre faktöründen etkilenen bir durumdur. 2. Olgunlaşma; çevresel etkilerden, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak kalıtım tarafından kontrol edilen bir süreçtir. Genetik olarak programlandığı için kendiliğinden ortaya çıkar. Öğrenme yaşantılarından ve çevre etkisinden bağımsız olan olgunlaşma türe özgü bir kavramdır. Öğrenme için ön koşul olgunlaşmadır. Olgunlaşma genetik yapı tarafından önceden belirlenmiş bir plana göre ortaya çıkar. Bazı davranışlar da sadece olgunlaşma ile ortaya çıkabilmektedir. Soruda çocuğun ince kas gelişimi yeterince olgunlaşmadığından çocuk parmağıyla düğmeye basmayı başaramamıştır. 7. Gelişim; organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. Organizmanın büyüme, olgunlaşma, öğrenme etkileşimleri ile sürekli olarak ilerleme kaydetmesidir. Gelişme ise bir üründür. Çocuğun doğumdan itibaren konuşmaya başlayıncaya kadar geçen süreç gelişimdir. Konuşma ise dil gelişimi süreci sonunda ortaya çıkan bir üründür yani gelişmedir. 3. Gelişim organizmanın doğum öncesinden başlayarak bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden olgunlaşma ve öğrenme etkileşimiyle sürekli ilerleme kaydetmesidir. Gelişimdeki bu ilerleme sistematik, ardışık ve süreklidir. Bireyin gelişimi çevresiyle etkileşim sonucunda oluştuğu gibi olgunlaşma ve öğrenme olmadan gerçekleşmez. Dolayısıyla gelişim olgunlaşma ve öğrenmeye bağlı olarak farklılık göstermektedir. Gelişim doğumdan ölüme kadar ilerleyen bir süreç, gelişme ise gelişim süreci sonunda ortaya çıkan ürünlerdir. Örneğin çocuğun konuşması, dil gelişim süreci sonucunda ortaya çıkan gelişmedir. 8. OLGUNLAŞMA: Vücut organlarının, işlevlerini yerine getirmeleri ile ilgili olarak öğrenme yaşantılarından bağımsız ve kalıtımın etkisiyle meydana gelen biyolojik değişmelerdir. Fiziksel gelişime büyük ölçüde etki eder. Psikomotor davranışların çoğunluğunun yapılması bununla ilgilidir. Çocukların ancak belli bir aydan sonra yürüyebilmesi dışkılarını tutabilmeleri, Konuşabilme yeteneklerinin ortaya çıkması olgunlaşma; büyüme sürecinde, genetik yapının yönlendirilmesi ile oluşan biyolojik boyutta gözlenebilir fonksiyonel değişikliklerdir. Olgunlaşma dış etkenlere bağlı olmayan, doğuştan ve genetik olarak programlanmış değişmelere denir. Organizmanın türe özgü genetik yapı tarafından önceden belirlenmiş bir yapı dâhilinde yaşantılarından bağımsız olarak ortaya çıkardığı biyolojik değişmelerdir. Soruda verilen ifadelerden I. ifade fiziksel ve psikomotor olgunlaşmayı, III. ifade ise zihinsel olgunlaşmayı gerektiren örneklerdir. 4. Çocuklar, bazı gelişim dönemlerinde ve yaşlarda belli tür öğrenmelere karşı yüksek duyarlılık gösterme eğilimindedirler. Çevre etkilerine karşı daha duyarlıdırlar ve çevrede düzenlenen öğrenme yaşantılarını diğer dönemlerden daha hızlı kazanabilirler. Psikologlar bu döneme kritik gelişim dönemleri adını vermektedirler. Soruda 3-6 yaş arası dönemin çocukların kişilik gelişiminde girişimcilik duygularını kazanması açısından kritik dönem olduğu vurgulanmaktadır. 5. Tarihsel Zaman: Bireylerin gelişimleri üzerinde yaşadıkları dönemin teknolojik ve toplumsal gelişmelerinin etkide bulunmasıdır. Günümüzdeki insanların yaşantılarıyla geçmişteki insanların yaşantılarının karşılaştırılmasıdır. Soruda Hüseyin Bey II. Dünya savaşı yıllarını günümüz yaşantısıyla karşılaştırmaktadır. Bu durum tarihsel zaman etkisine örnek oluşturur. 9. Hazır Bulunuşluk: Bireyin (organizmanın bir konuyu öğrenebilmesi için gerekli gelişme düzeyine, ön bilgilere ve güdülenme düzeyine erişmesidir. Önceki öğrenmelerin, tutumların, güdülenmişlik düzeyinin bir parçasıdır. Bireyin belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Bir çocuğun bisikleti sürebilmesi için, gerekli kas yapısına (olgunlaşma, bisikleti sürmeyi öğrenebileceği deneyimlere, ön bilgilere (dengeyi sağlayabilme, ve bisikleti sürmeyi öğrenmeye istekli olma (güdü vs. gibi yetilere daha önceden sahip olması gerekir. Bunlara sahipse bisikleti sürmeyi öğrenmeye hazır bulunmaktadır. Soruda öğrenciler elementlerle ilgili ön bilgilere sahip olmadığı için formülleri anlayamamıştır. Bu durum hazırbulunuşluk kavramıyla ilgilidir. Cevap D 6

13 Gelişimin Temel Kavramları ve İlkeleri - 2 ÇÖZÜMLER 10. Kritik dönem; Bireyin belli davranışları kazanabilmesi için belli dönemlere ihtiyaç vardır. Bu davranışlar belli dönemlerde kazanılmadığı zaman, başka dönemlerde kazanılamaz veya zor kazanılır. Bireyin belli davranışları, belli dönemlerde kazanabilmesine kritik dönem denir. Birey belli bir yaş evresinde, bir önceki evreye oranla belli davranışları kazanmaya hazır konumda bulunur. Bu nedenle birey öğrenme yaşantılarını kritik dönemde diğer dönemlere göre daha hızlı kazanabilir. Soruda göz tembelliğinin tedavisinin 7 yaşına kadar yapılabileceği aksi hâlde 7 yaşından sonra tedavi edilemeyeceği belirtilmiş. Bu durumda göz tembelliği için kritik dönemin 7 yaşına kadar olduğu sonucuna varılabilir. 11. Otozomlar, eşey kromozomu olmayan, 22 çift kromozomu kapsayan kromozom grubudur. Türlerde çift hâlinde bulunur. X ve Y kromozomları otozomal kromozomlardan değildir. Genellikle eşey kromozomları, gonozomlar, allozomlar ve heterozomlar aynı anlamda kullanılır, bunların zıttı olan otozom kromozomlardır. İnsan vücudunda 23 çift kromozom bulunur (22 otozom, 1 gonozom. Soruda ise bunun tam tersi olarak vücut kromozomları gonozom, cinsiyet kromozomuna otozom olarak verilmiştir. Cevap D 12. Soruda ikiz çocukların dil gelişiminde gözlenen farklılıktan söz edilmiştir. Bu durum çevre, kritik dönem, öğrenme, yaşantı gibi faktörlerden kaynaklı olabilir. Ancak çocukların kalıtımla getirdikleri genetik özellikleri, biyolojik donanımları aynıdır. Çocukların dil gelişimlerindeki farklılık biyolojik donanımlarından kaynaklı olamaz. 13. Büyüme: Organizmanın biçim, hacim, ağırlıkla ilgili yapısal artışı bedensel değişimleridir. Vücudun boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır ve fiziksel özelliklerdeki değişimlerdir. Boy kısalığı büyümeyle ilgilidir. Hazırbulunuşluk: Bireyin (organizmanın bir davranışı yerine getirebilmesi için gerekli gelişme düzeyine ön bilgilere ve güdülenme düzeyine erişmesidir. Önceki öğrenmelerin, tutumların, güdülenmişlik düzeyinin bir parçasıdır. Bireyin belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Çocuğun sözcükleri kolaylıkla öğrenip kullanabilmesi hazırbulunuşluğa örnek oluşturur. Olgunlaşma: Vücut organlarının işlevlerini yerine getirmeleri ile ilgili olarak öğrenme yaşantılarından bağımsız ve kalıtımın etkisiyle meydana gelen biyolojik değişmelerdir. Fiziksel gelişime büyük ölçüde etki eder. Çocuğun emeklemeye başlaması için gerekli fiziksel olgunluğa erişmiş olması gerekir. 14. Organizmanın biçim, hacim, ağırlıkla ilgili yapısal artışı, bedensel değişimleridir. Vücudun boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır ve fiziksel özelliklerdeki değişimlerdir. Soruda geçen sene alınan ayakkabının, çocuğun ayağını sıkması ayaklarının büyüdüğünün göstergesidir. 15. OLGUNLAŞMA: Vücut organlarının, işlevlerini yerine getirmeleri ile ilgili olarak öğrenme yaşantılarından bağımsız ve kalıtımın etkisiyle meydana gelen biyolojik değişmelerdir. Fiziksel gelişime büyük ölçüde etki eder. Psiko-motor davranışların çoğunluğunun yapılması bununla ilgilidir. Çocukların ancak belli bir aydan sonra yürüyebilmesi dışkılarını tutabilmeleri, konuşabilme yeteneklerinin ortaya çıkması olgunlaşma; büyüme sürecinde genetik yapının yönlendirilmesi ile oluşan biyolojik boyutta gözlenebilir fonksiyonel değişikliklerdir. Olgunlaşma dış etkenlere bağlı olmayan, doğuştan ve genetik olarak programlanmış değişmelere denir. Organizmanın türe özgü genetik yapı tarafından önceden belirlenmiş bir yapı dâhilinde yaşantılarından bağımsız olarak ortaya çıkardığı biyolojik değişmelerdir. Soruda aynı tarihte doğmuş çocukların olgunlaşmaya bağlı değişimlerindeki farklılıktan söz edilmektedir. Olgunlaşma hızlarındaki farklılık nedeniyle biri diğerine göre daha erken diş çıkarıp yürümeye başlamıştır. 16. Refleks; doğuştan gelen, bir uyarana karşı yapılan ani, basit, istemsiz tepkilerdir. II numaralı örneğin dışındakiler olgunlaşma sonucu ortaya çıkan değişimlerdir. Ancak bir bebeğin avucuna dokunulan parmağı yakalaması, yakalama refleksidir. Olgunlaşma etkisinde oluşan bir durum değil, doğuştandır. 17. Modifikasyon: Çevre şartlarının canlının fiziksel özelliklerindeki değişmelere etkisidir. Adaptasyon: Canlıların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için içinde yaşadıkları çevreye uyum sağlamalarıdır. Mutasyon: Bireyde canlı hücresinin çekirdeğinde bulunan ve kalıtsal özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlayan DNA molekülünün; radyasyon, X ışını, ultraviyole, ani sıcaklık değişimleri ve kimyasallar sonucunda bozulmaya uğramasıdır. A ve B seçeneklerinde verilen örnekler adaptasyona, D ve E seçeneklerinde verilen örnekler mutasyona, C seçeneğinde verilen örnek ise modifikasyona uygundur. 7