TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU ÜZÜLMEZ TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ 2011 YILI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU ÜZÜLMEZ TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ 2011 YILI RAPORU

2 Bu rapor, tarih ve 6085 sayılı Kanun ile 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiştir.

3 Müessesenin Ünvanı : Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi Merkezi : Zonguldak Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Taşkömürü Kurumu Esas Sermayesi : TL Ödenmiş Sermayesi : TL Ödenmemiş Sermayesi : TL KARAR ORGANI (YÖNETİM KOMİTESİ) Yönetim Komitesindeki Görevi Adı ve Soyadı Kuruluştaki Görevi Görevde Bulunduğu Süre Başlama Ayrılma Tarihi Tarihi 1- Başkan Recep DANACIOĞLU Müessese Müdürü Devam ediyor 2- Üye Ali HEKİM Müessese Müdür Yrd Devam ediyor 3- Üye Muzaffer GÜMÜŞEL Müessese Müdür Yrd Devam ediyor 4- Üye Ferit AVCI Müessese Müdür Yrd Devam ediyor 5- Üye Nuri ÇİLEK Müessese Müdür Yrd Devam ediyor (*) Müessesenin sermayesi TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 43 sayılı kararı ve YPK' nın tarih ve 2012/T-2 kararı ile TL' ye yükseltilmiştir.

4 Raporda yer alan kısaltmalar AB AID AKÇT COP ÇATES DPT DLF ECSC EKİ ESD ETKB EÜAŞ GSMH GSYİH IEA İDT İSO KHK KİK KİT KYSK MİGEM MKE MTA MTEP PAÜİ PCI PDKS TBMM TEP TİM TİS TKİ TTK TÜİK USBM YKK YPK : Avrupa Birliği : Alt Isıl Değeri : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi : Çatalağzı Termik Santralı : Devlet Planlama Müsteşarlığı : Devolopment Loan Fund : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ereğli Kömür İşletmeleri : Eşik Sınır Değer (TWA) : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim Anonim Şirketi : Gayri Safi Milli Hasıla : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla : Uluslararası Enerji Ajansı : İktisadi Devlet Teşekkülü : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İhale Kurumu / Kanunu : Kamu İktisadi Teşekkülü : Karadon Yeni Servis Kuyusu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Milyon Ton Eşdeğer Petrol : Pano Ayak Üretim İşçisi : Pulverize Kömür Enjeksiyonu : Personel Devam Kontrol Sistemi : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Ton Eşdeğer Petrol : Taşkömürü İşletme Müessesesi : Toplu İş Sözleşmesi : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu : Türkiye Taşkömürü Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Amerikan Jeolojik Teknikler : Yönetim Kurulu Kararı : Yüksek Planlama Kurulu

5 İÇİNDEKİLER Sayfa No I. TOPLU BAKIŞ... I II. İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 3 C- Personel durumu... 5 III. MALİ BÜNYE A- Mali durum B- Mali sonuçlar IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI A- Giderler B- Tedarik işleri C- Üretim ve maliyetler D- Pazarlama E- Sigorta işleri F- İşletme sonuçları G- Yatırımlar V. BİLANÇO Aktif Pasif VI. GELİR TABLOSU VII. EKLER

6 I.TOPLU BAKIŞ Zonguldak havzasındaki taşkömürünün 1829 yılında bulunmasını müteakip 1848 yılında Sultan Birinci Abdülmecit bir fermanla Ereğli Taşkömürü Havzasını kendi Hazine-i Hassa Vakıflarına dâhil etmiş, döneminde sadece insan ve hayvan gücüne dayalı ve ağırlıklı olarak açık ocak işletmeciliğiyle yılda ortalama bin ton taşkömürü üretimi yapılmış, Kırım savaşının çıkması ile havza denetimi 1854 yılında Muvakkat İngiliz İdaresi ne bırakılmış, bu yıldan itibaren artan üretim miktarı savaşın bitmesi ile 35 bin ton seviyelerine düşmüştür yılında havzanın idaresini alan Bahriye Nezareti 1865 yılında madencilik faaliyetlerini yapılandırmak üzere Dilaver Paşa yı Padişah Abdülaziz in emriyle Ereğli Livası Kaymakamı ve Maadin Hümayun Nazırı sıfatıyla tayin ederek Ereğli ye göndermiştir. Dilaver Paşa, bir harabeyi andıran havzada hukuki, idari, teknik ve sosyal bir düzen kurmuştur. Üzülmez-Asma ve Karadon-Gelik bölgelerinde havzanın en zengin damarlarını işleten Eseyan ve Karamanyan Şirketleri, padişahın izni ile 1893 yılında Zonguldak Limanı nı inşa etmişlerdir. Ereğli Şirketi Zonguldak ta Çaydamar ocağını Karamanyan Şirketi nden, İkinci Makas ocağını Ahmet Ali ve şürekasından ve Pavli (Dilaver) ocağını da Pavleki den satın almış, 40 bin ton/yıl olan üretimi 100 bin ton/yıla çıkararak nakliyatı temin etmek üzere Üzülmez den limana kadar, Bahriye İdaresiyle ortaklık yaparak dar hatlı bir demiryolu hattı kurmuştur senesine kadar Üzülmez Bölgesinde 9 u Türklere ait toplam 45 ocakta taşkömürü üretiminin yapıldığı bilinmektedir yılında TBMM Hükümeti havzanın kontrolünü ele almış, mevcut ocaklar 1926 yılından sonra Türkiye İş Bankası tarafından kurulan Kömür-İş Şirketi ile Fransız sermayeli Ereğli Şirketi tarafından işletilmiştir. İş Bankası Üzülmez ve Kilimli de birer lavvar inşa etmiş, Üzülmez de tesis edilen Türk Antrasit (Sömikok) ve Briket Fabrikası nın açılışı tarihinde yapılmıştır tarih ve 3146 Sayılı Kanunla Ereğli Şirketi, Hükümet tarafından satın alınarak tüm varlıklarıyla Etibank a devredilmiştir. Havzadaki ocaklar Etibank tarafından kurulan Ereğli Kömür İşletmeleri T.A.Ş. (EKİ) tarafından işletilmeye başlanmıştır tarih ve 3867 Sayılı Kanunla havzadaki tüm ocaklar kamulaştırılarak Devlet eliyle işletilmesi sağlanmıştır. Etibank ın EKİ Müessesesi tarafından işletilen ocaklar tarih ve 6974 Sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu na (TKİ) devredilmiştir. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuş ve havza TTK ya devredilerek taşkömürü rezervinin işletilmesi hakkı tüm hukuku ile TTK ya I

7 verilmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 445 sayılı kararıyla tarihi itibariyle Müessese haline getirilen Üzülmez Bölgesi halen Zonguldak ilinin yaklaşık 5 km doğusunda ve 28 km² lik bir alanda faaliyetlerini sürdürmektedir. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 240 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Müesseselerin Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği nin 6. maddesinde Müessesenin amaç ve faaliyet konuları; TTK Ana Statüsünde belirtilen amaç ve faaliyetler doğrultusunda her türlü arama, etüd, plan, proje ve programlar yapmak, uygulama stratejilerini belirlemek, sınai ve sosyal tesis kurmak ve işletmek suretiyle taşkömürü üretimini gerçekleştirmektir şeklinde belirlenmiştir. Üzülmez Müessesesinin jeolojik rezervi TTK bünyesindeki toplam rezervin %23 ünü teşkil etmektedir ve 307 milyon ton olan bu rezervin 139 bin tonu görünür rezerv kategorisindedir. Üzülmez Müessesesinde 2011 yılında, TTK toplam satılabilir üretiminin %21,9 u oranında 342 bin ton taşkömürü üretimi gerçekleştirilmiştir. Kuruluşun diğer Müesseselerinde de olduğu gibi Müessese giderlerinin büyük bir kısmı sabit giderler özelliği taşıyan personel giderlerinden oluşmaktadır. Bu nedenle üretim miktarı düşük düzeyde kaldıkça sabit giderlerden üretimin ton başına düşen pay yükselmekte, birim maliyetler artmakta ve sabit giderler zarara dönüşmektedir. Türkiye için vazgeçilmez olan yüksek kalorili ve koklaşabilir özellikteki bu kömürlerin üretiminin kaçınılmaz olduğu dikkate alındığında üretim, üretim verimliliği ve satış miktarının artırılarak üretim maliyetinin ve faaliyet zararının azaltılması gerekmektedir. Üzülmez Müessesesinin son 5 yıla ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. II

8 Toplu bilgiler Ölçü Artış Son iki veya azalış yıl farkı % Sermaye Bin TL ,1 Ödenmiş sermaye Bin TL ,6 Öz kaynaklar Bin TL ,0 Yabancı kaynaklar Bin TL ( ) (82,8) Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL ( ) (100,0) Finansman giderleri Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL ,5 Maddi duran varlıklar (birikmiş amortismanı) Bin TL ,1 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL (255) (5,0) Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % (8) (8,6) Tüm alım tutarı(hizmet alımları dahil) Bin TL ,5 Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton (12) (3,4) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL ,6 Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev ,6 Satış miktarı : -Mües. üretimi kömür Bin ton (10) (2,8) -Emtia kömür Bin ton Net satış tutarı Bin TL ,5 Stoklar: -İlk madde ve malzeme Bin TL ,9 -Yarı mamuler Bin TL Mamuller Bin TL Ticari mallar Bin TL Diğer stoklar Bin TL ,4 Memur (ortalama) Kişi (6) (27,3) Sözleşmeli (ortalama) Kişi (16) (6,9) İşçi (ortalama) Kişi (103) (4,6) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,1 Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL (402) (45,6) -Memur başına aylık ortalama gider TL (993) (23,0) -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,6 -Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL ,2 -İşçiler için yapılan giderler Bin TL ,0 -İşçi başına aylık ortalama gider TL ,4 Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yük. Bin TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL ,9 GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL ,1 GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ,7 GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ,7 Faaliyet kârlılığı (öz kaynaklar yönünden) % Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden) % Ekonomik kârlılık % Zararlılık (öz kaynak yitirilişi) % Faaliyet karı veya zararı Bin TL (4.892) (5,4) Dönem karı veya zararı Bin TL (1.746) (1,9) Bilanço karı veya zararı Bin TL (91.436) (8,3) III

9 Zonguldak Taşkömürü İşletme Müessesesine bağlı olarak faaliyette bulunan Üzülmez Bölge Müdürlüğü, Türkiye Taşkömürü Kurumunun tarih ve 445 sayılı ile tarihi itibariyle müessese haline dönüştürülmüş bundan sonra Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi unvanı ile faaliyetlerini sürdürmüştür. Müessesede 2011 yılı faaliyet döneminde; satılabilir kömür üretimi geçen yıla göre %3,1 oranında 11 bin ton noksanı ile 346 bin ton olarak gerçekleşmiştir, bu miktarın tamamı satılmış karşılığında 63 milyon TL net satış hâsılatı sağlanmıştır. Net satış hâsılatı toplamı, toplam personel giderleri tutarı 104,5 milyon liranın %65,9 unu karşılayabilmektedir. Kuruluşun esas sermayesi milyon TL olup, milyon TL si ödenmiştir. Müessese ihtiyacı olan kaynağı yaratamadığı için finansman ihtiyacının önemli bir kısmı sermaye artışı ile Hazine tarafından karşılanmaktadır. Üretim maliyetinin yüksek gerçekleşmesi, satışların devamlı zararla sonuçlanması, sermaye ihtiyacını her yıl arttırmaktadır. Bunun azalması için, üretim miktarının arttırılarak üretim maliyetinin düşürülmesi gerekmektedir. Taşkömürü ithalatının serbest olması, demir-çelik endüstrisinin fonsuz olarak ve Müessesenin maliyetlerinin çok altında taşkömürü ithal edilmesi, mevcut maliyet hâsılat yapısı ile kârlı ve verimli çalışma ve rekabet ortamını yaratma olanağının olmaması Müessesenin kömür fiyatlarının belirlenmesinde nazım rol oynamasını engellemektedir. Havzanın genelinde olduğu gibi Müesseseye tahsisli sahanın jeolojik yapısı da tam mekanizasyonla üretime imkân vermemekte, üretim insan gücü ağırlıklı olarak sürdürmektedir. Bu nedenle, birim üretim maliyetinin %82,2 si işçi ücretlerinden kaynaklanmaktadır. Derin yeraltı madenciliğinin özelliği nedeniyle işçi ücretleri ve üretim maliyetlerini oluşturan giderlerin büyük kısmı sabit giderlerden oluşmaktadır. Bu yapı içinde üretim miktarı azaldıkça sabit giderlerden birim maliyetine düşen paylar yükselmekte, ton maliyetleri artmaktadır. Yatırımların iş gücüne göre dengeli ve uyumlu yapılarak, işgücünden azami miktarda yararlanılarak, işgücünün verimsiz durumda bırakılmamasına özen gösterilmesi gerekmektedir. Hazırlık çalışmalarının eldeki iş gücüne göre planlanması ve gerçekleştirilmesi, iş verimini ve üretimi artıracak şekilde iş gücünün çalıştırılması gerekmektedir. Giderler içinde en yüksek tutarı işçilik giderleri oluşturmuş, maliyet unsur olarak önemli yer almıştır. Bu nedenle, işgücü verimliliğinin arttırılması en önemli işletme sorunlarından birisi olmaktadır. Müessesede üretilen taşkömürü üretimi koklaşabilir niteliktedir. Sanayi için önemli bir enerji kaynağı olması yanında, temel mal niteliğindeki sıvı çelik üretiminde vazgeçilmez olan koklaşabilir taşkömürü sadece TTK imtiyazındaki Zonguldak IV

10 havzasında bulunmaktadır. Zonguldak havzasındaki ocaklarda derin yeraltı madenciliği ile yapılan üretimin verimliliği düşük, birim maliyeti yüksek olmaktadır. Buna karşılık taşkömürünün yurtiçi satış fiyatı, büyük rezervlere sahip ülkelerde açık işletmelerden düşük maliyetle üretilen kömürlerin ithal maliyetine göre belirlendiğinden buna göre tespit edilen TTK satış fiyatları ticari maliyete göre düşük düzeyde kalmakta, satışlar zararla sonuçlanmaktadır. TTK tarafından hazırlanan yıllarına ilişkin Kısa ve Orta Vadeli İyileştirme Programında satılabilir üretim miktarının 2009 yılında 384,6 bin ton, 2010 yılında 511,9 bin ton, 2011 yılında 658 bin ton, 2012 yılında 898 bin ton ve 2013 yılında 1 milyon tona çıkarılacağı, buna bağlı olarak işçi sayısının yıllar itibariyle artacağı, üretim artışının etkisiyle birim maliyetinin düşeceği ve zararın kabul edilebilir düzeylere indirilebileceği planlanmıştır yılından itibaren Kuruma başta hazırlık projeleri olmak üzere yatırımlar için önemli tutarda kaynak aktarılmaya başlanmış, makine-teçhizatın bir kısmı yenilenmiştir. Buna karşılık zor şartlarda çalışan personelin devamlı emekli olması, alınan personelin ancak eski durumu muhafaza ettiği ve hatta personel sayısında azalma olduğu gözlenmektedir. Personelin büyük sayılarda değil, her yıl ayrılan personele ve yapılan yatırıma göre alınması, eğitimde ve terfide daha uyumlu olacağı ve işçilerin verimliliğinin artacağı bir gerçektir yılında alınan işçilerin tecrübe kazanmaları ile artması hedeflenen işgücü verimlilikleriyle üretimin daha da artırılması mümkün görülmekle birlikte, mazeretsiz işe gelmeme ve doktor vizitesine çıkma sayılarındaki artışın endişe verici boyutlara ulaştığı görülmektedir. Diğer yandan, süren emekliliklerle yeniden azalma trendine girecek olan işçi sayısının belirli bir seviyede tutulmasını sağlamak üzere her yıl azalan oranda işçi alımının yapılması zorunluluk arz etmektedir. Yurtiçi üretim miktarı düşük düzeyde bulunduğundan Türkiye nin taşkömürü ihtiyacının önemli bir bölümü ithalat yoluyla karşılanmaktadır. İthal kömür maliyetlerine göre belirlenen yurtiçi satış fiyatları ile elde edilen hasılat üretim maliyetlerini karşılamaktan çok uzaktır. Son dönemde Dünya Metalürjik Taşkömürü fiyatlarındaki artışın sağlayacağı satış hasılatı artışına rağmen üretim maliyetlerinin düşürülememesi sonucu dönem zararlarının devam edeceği tahmin edilmektedir. Kuruluşun diğer Müesseselerinde de olduğu gibi Müessese giderlerinin büyük bir kısmı sabit giderlerden oluşmaktadır. Bu nedenle üretim miktarı düşük düzeyde kaldıkça sabit giderlerden üretimin ton başına düşen pay yükselmekte, birim maliyetler artmakta ve sabit giderler zarara dönüşmekte, satış fiyatları da aynı oranda artmadığından ton başına zarar yükselmektedir. Türkiye için vazgeçilmez olan yüksek kalorili ve koklaşabilir özelliğe sahip bu kömürlerin üretiminin arttırılarak sürdürülebilmesi için başlamış olan hazırlık yatırımlarının aksatılmadan zamanında tamamlanarak hazır rezervin yeterli miktara V

11 çıkarılması, daha verimli iş gücüyle daha kaliteli (düşük küllü) ve daha fazla miktarda üretimin yapılmasıyla satış miktarının artırılarak satılabilir kömür birim maliyetinin ve bilanço zararının azaltılmasına çalışılması gerekmektedir. Öneriler: Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde T.C. Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Elde edilen satış hâsılatının işçi ücretlerini dahi karşılayamadığı, müessesenin sürekli olarak zarar ettiği ve birikmiş zararların büyük tutarlara ulaştığı göz önüne alınarak, dönem zararlarının önlenebilmesi için üretim miktarlarının artırılması ve birim üretim maliyetlerinin düşürülmesi yönünde etkin önlemler alınması, (Sayfa: 117, 124) 2- İşlerin; hafta ve genel tatil günlerinde çalışmayı, normal günlerde ise fazla çalışmayı gerektirmeyecek şekilde düzenlenmesi, fazla çalışmanın öngörülemeyen olağandışı durumlardan kaynaklanan zorunlu hallerle sınırlandırılması ile fazla çalışma karşılığı ücretli izin uygulamasının en alt düzeye indirilmesine çalışılması üretim kaybı ve fazladan harcama yapılmasının önlenmesi (Sayfa : 11-12) 3- Müessese de işgücü verimliliklerinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, olağan olamayacak şekilde hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin tavizsiz uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gerekli kararlılığın gösterilmesi, - Personel Devam Kontrol Sisteminin anlamı ve önemi açısından PDKS uygulamalarına ilişkin olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan Genelge ve Talimatların titizlikle uygulanması ile Müessese çalışanlarının ikaz edilerek bu hükümlere uymalarının sağlanması, - PDKS kayıtları, lambahane kayıtları ile kamera görüntülerinin silsile halinde ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilerek vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, (Sayfa : 12-13, 60-65) 4- Ana üretim birimi olan lavvarlarda hizmet alımı konusunda oluşacak risklerin üretimin durmasına, kuruluşun gayri faal duruma gelmesine yol açabileceği göz önüne alınarak, özellikli bir iş olan lavvar hizmet alımında sürenin 5 yılla sınırlı olmasından kaynaklanan sorunların ortadan kaldırılması amacıyla, ilgili mevzuatta VI

12 gerekli düzenlemenin yapılabilmesi için biran önce yetkili merciler nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa: 34-35, 94-95), 5- Üzülmez Müessesesinin üretim faaliyetlerinin program hedefleri doğrultusunda kesintisiz olarak sürdürülmesinde büyük önemi olan -250 Kat Hazırlığı ve -50/-200 katındaki rezervin askıya alınmasını sağlayacak Havalandırma ve Nakliyat Galerilerinin Islahı Projeleri kapsamında ihale edilen işle ilgili olarak yüklenici firmanın, Kurumla imzaladığı sözleşme ve şartnameler doğrultusunda yapılan işin, istenilen kalitede ve süresi içinde bitirilmesi ile, iş güvenliği ve işçi sağlığına ilişkin mevzuat hükümlerine titizlikle uyması konusunda uyarılması, firma işyerlerinin, iş güvenliği ve işçi sağlığı hususları ile yapılan imalatların kalitesi yönünden daha sık denetlenmesi, tespit edilen noksan ve kusurlu işlerin öncelikle tamamlattırılması, gerektiğinde sözleşme ve eki şartnameler ile ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda sözleşmenin feshi de dahil işlem yapılması (Sayfa :75-82), 6- Önceki yıllara göre arttığı ve daha ciddi yaralanmalar ile ölümlere neden olduğu görülen iş kazalarının, oluş yerlerine göre nedenlerinin ayrı ayrı araştırılması, özellikle üretim panolarında, ayaklarda, tavan ve taban yollarında uygulanan tahkimat sistemi ve elemanlarının gözden geçirilmesi ve kazaların oluş nedenlerini ortadan kaldıracak şekilde eğitim de dahil olmak üzere her türlü tedbirin alınması (Sayfa; 96-97), 7- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek 12 de listelenen diğer öneri ve tavsiyelerinde yerine getirilmesi. Sonuç : Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2011 yılı bilançosu ve ,77 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. VII

13 A-Mevzuat : II. İDARİ BÜNYE TTK nın üretim havzası içinde yer alan bölgede, 1828 yılından bu yana kömür işletmeciliği yapılmaktadır yılından itibaren havzada kömür işletmeleri; Türkiye Cumhuriyetinin tercih ve kararları doğrultusunda kurulan şirketler tarafından, 1940 yılından itibaren doğrudan kamu kuruluşları eliyle işletilmiştir. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında tarih ve 60 sayılı KHK ile; Ereğli Kömürleri İşletme Müessesesi yerine (EKİ) Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Amasra Taşkömürü İşletme Müesseselerini bünyesinde toplayan Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuştur tarih ve 60 sayılı Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında KHK, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2929 sayılı Kanunla değiştirilmiştir. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında 2929 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeden sonra Türkiye Taşkömürü Kurumunun Kuruluşu Hakkında tarih ve 96 sayılı KHK yayımlanmıştır. Türkiye Taşkömürü Kurumu nun kuruluşu; Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin tarih ve 912 sayılı nüshasında tescil ve ilanı yapılarak tamamlanmıştır. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK ile yeniden düzenlenmiş ve 2929 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan, Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarının 233 sayılı KHK çerçevesinde kuruluşlarının tamamlanması ve Ana Statülerinin Resmi Gazete de yayımlanmasından sonra, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 3743 sayılı Kanunla, diğer kuruluşlar yanında Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluşu hakkında tarih ve 96 sayılı KHK de yürürlükten kaldırılmıştır. Türkiye Taşkömürü Kurumu 233 sayılı KHK ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü hükümlerine göre faaliyetini sürdürmektedir. Türkiye Taşkömürü Kurumunun faaliyete geçmesinden sonra; Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulunun tarih ve 85 sayılı kararı ile Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesinin kurulmasına karar verilmiş, Türkiye 1

14 Ticaret sicil Gazetesinin gün ve 1417 sayılı nüshasında tescil ve ilanı yapılmıştır. Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulunun tarih ve 231 sayılı kararı ile; Amasra ve Armutçuk Müesseselerinin işletme haline dönüştürülerek, Amasra İşletmesinin Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğüne, Armutçuk İşletmesinin Karadon Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğüne bağlanmasına karar verilmiştir. Daha sonra; Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesine bağlı olarak faaliyette bulunan Amasra Taşkömürü İşletme Müdürlüğü, Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulunun tarih ve 192 sayılı kararı ile tarihinden itibaren Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi unvanı ile tekrar Müesseseye dönüştürülmüş, buna ait karar Türkiye Ticaret Sicili gazetesinin tarihli 4449 sayılı nüshasında yayınlanmıştır. TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 240 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Müesseselerin Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliğinin 6. maddesinde, Müesseselerin kuruluş amaç ve faaliyet konuları; TTK Ana Statüsünde belirtilen amaç ve faaliyetler doğrultusunda her türlü arama, etüt, plan, proje ve programlar yapmak, uygulama stratejilerini belirlemek, sınai ve sosyal tesisler kurmak ve işletmek suretiyle, taşkömürü üretimini gerçekleştirmektir. şeklinde belirlenmiş ve müessesenin faaliyetleri esas olarak kömür üretimi ile sınırlandırılmıştır. Yapılan bu düzenlemeye istinaden; üretilen kömürün satış işlemleri genel müdürlükçe yürütüldüğü gibi, müessesenin birçok alım işi, işlerin üçüncü kişilere yaptırılması, inşaat ihaleleri, kömür ocağı yatırımı gibi işleri de genel müdürlükçe yürütülmektedir. Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi; 3346 sayılı Kanun ile 8065 sayılı Sayıştay Kanunu ve 233 sayılı KHK gereğince T.C. Satıştay ın mali, idari, hukuki ve teknik olarak sürekli denetime tabi olup, 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyette bulunmaktadır. Memur ve sözleşmeli personel statüsünde çalışan personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve 657 sayılı Kanun a göre, İşçi statüsündeki personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi grev ve Lokavt Kanunu na göre yürütülmektedir. Tüm personel sosyal güvenlik bakımından 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigotası Kanunu ile oluşturulan mevzuata tabi bulunmaktadır. 2

15 B-Teşkilat : 1-Teşkilatın yapısı : Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüklerinin teşkilat yapısı; 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü ile düzenlenmiştir. Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulu nun tarih ve 240 sayılı kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği ne göre; Yönetim Komitesi; Müessese Müdürü, üretim, etüttesis, idari ve elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı servis müdürlükleri ve şeflikleri ile yönetim komitesine bağlı özel büro şefliği ve doğrudan müessese müdürüne bağlı sivil savunma amir ve uzmanlığı birimlerinden oluşmaktadır tarihi ve 240 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği nde muhtelif Yönetim Kurulu Kararları ile değişiklik yapılmış, söz konusu Yönetmelik TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 49 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırılarak yerine Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi yürürlüğe konmuştur. Müessesenin teşkilat şeması rapor ekinde (Ek:1) yer almaktadır. 2-Karar organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre; Müessesenin karar organı Yönetim Komitesidir. 233 sayılı KHK nin 18 inci maddesine göre Yönetim Komitesi bir başkan dört üyeden oluşmakta olup, Yönetim Komitesinin üyeleri Müessesenin üst seviyedeki yöneticileri arasından, TTK Yönetim Kurulunca atanmaktadır tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ne göre; Yönetim Komitesi, TTK Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlarına uygun olarak verimlilik ve kârlılık ilkeleri doğrultusunda müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkili bulunmaktadır. Yönetim Komitesi başkan ve üyeleri raporun giriş bölümünde yer almaktadır. Yönetim Komitesi Başkanı Müessese Müdürü olup, Yönetim Komitesi Üyeleri Müessese Müdür Yardımcılarından oluşmaktadır. Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi Müdürü ve Müdür Yardımcılığına 2011 yılında herhangi bir atama yapılmamış, bir önceki yıl personeli görevini sürdürmüştür. 3

16 Yönetim Komitesi 2011 yılında 33 toplantı yapmış, teknik, idari, mali olmak üzere çeşitli konularda 66 karar almıştır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK nin 17 nci maddesi, TTK Ana Statüsünün 13 üncü maddesine göre; müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese Müdürü; üretim, etüt-tesis, idari, elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ile birlikte yürütme organını oluşturmakta, müessese müdürü ve müessese müdür yardımcılarına bağlı; işletme müdürlükleri, şube müdürlükleri ve başmühendislikler bulunmaktadır tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi Müessese Müdürünü; TTK Ana Statüsünde belirlenen amaç ve faaliyetler ile Genel Müdürlüğün öngördüğü programlar çerçevesinde, Müessesenin çalışma politikasını belirlemek, organize etmek, zorunlu kaynakları sağlamak ve ilgili birimlere tahsis ederek denetlemek, planlanan hedeflere ulaşmak için Müessesenin yeraltı ve yerüstü faaliyetlerini organize etmek, her türlü arama, etüt, plan, proje ve programların yapılmasını ve uygulamasını sağlamakla görevlendirmiştir. Müessese Müdürü; müesseseyi kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile TTK Yönetim Kurulu ve Müessese Yönetim Komitesi kararları doğrultusunda yönetmekle görevli olup, idare ve yargı mercilerine ve üçüncü kişilere karşı müesseseyi temsil etmektedir. Müessese Müdürü, müdür yardımcıları, işletme müdürleri, şube müdürleri ve başmühendisler başta olmak üzere, personel atamaları TTK Yönetim Kurulu Kararı ile gerçekleştirilmektedir. Üzülmez Müessese Müdürlüğünde TTK Yönetim Kurulu Kararı ile yapılan diğer atamalara raporun C-Personel Durumu bölümünde yer verilmiştir. - Hukuk servisi : Müessesenin hukuk işleri; genel müdürlük merkezinden yürütülmektedir tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan TTK kadro ihdasiptaline ilişkin tarih ve 2004/6705 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden, TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 50 sayılı kararı ile, 31 hukuk personeli kadrosu, genel müdürlük merkezinden müesseselere aktarılmış ve bu kadrolara naklen atamalar gerçekleştirilmiştir. Ancak, Üzülmez Müessesesi kadrolarına atanan Hukuk Müşavirliği personeli Müessesede göreve başlatılmamış, Müessesenin hukuk işlerinin genel müdürlükçe yürütülmesine devam edilmiştir. 4

17 Raporun önceki bölümünde açıklandığı üzere; tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TTK Genel Müdürlük ve Müesseselerinde yapılan kadro ihdas ve iptal işlemleri sonucunda Müesseselerde Hukuk Müşavirliği birimleri iptal edilerek Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği güçlendirilmiştir tarih ve 23 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile Üzülmez Müessese Müdürlüğü kadrosunda olup Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliğinde görevlendirilen, 1 Hukuk Müşaviri, 1 şef, 4 memurun Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliğine ataması yapılmıştır. Müessese aleyhine açılan davalar genellikle, iş kazaları, maluliyet, meslek hastalıkları ve kıdem tazminatlarıyla ilgili iş davalarıdır tarihi itibarıyla Müesseselerin leyh ve aleyhinde açılan davalara Genel Müdürlük denetim raporunda yer verilmiştir. - Teftiş ve kontrol servisleri: Müessesenin teftiş işlemleri; TTK Teftiş Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum Teftiş Kurulu Başkanlığınca yürütülmektedir. Müessesenin 2011 yılı teftiş programı tarih ve 638 sayılı Genel Müdür onayı ile yürürlüğe girmiştir yılında Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğünün 2010 yılı işlem ve faaliyetleri hakkında tarih ve 115/164 sayılı Cevaplı Teftiş Raporu düzenlenerek gerekli öneri ve tavsiyelerde bulunulmuştur. Bu öneriler içinde bazılarının kuruluşun kârlılığı ve verimliliği ile çok yakından ilgili bulunan önerilerin bu konuda çıkarılan genelgeler ile Genel Müdürlük talimatına dönüşmesi ve iç mevzuat gereği kesinlikle uygulamaya konulması izinsiz ve mazaretsiz olarak işe gelmeyen işçilerin iş akitlerinin fesh edilmesi gerekmektedir. Bu konuda ayrıntılı bilgi raporun Personel durumu kısmında verilmiştir. C- Personel durumu: 1-Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Müessesenin 2011 yılı personel kadroları ile dönem içinde çalışan ortalama personel ve dönem sonu personeli 2010 yılı ile mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 5