Ortado u da Yeni Dönem: ran-m s r Çekiflmesi

Transkript

1 Ortado u da Yeni Dönem: ran-m s r Çekiflmesi Arif KESKİN* Filistinli ve İsrailli yetkililer, 2 Eylül 2010 da, Washington da iki haftada bir bir araya gelmek koşuluyla yeniden barış görüşmelerini başlattılar. Görüşmelerin ikinci turu da Eylül de Mısır ın Şarm el Şeyh kentinde düzenlendi. Söz konusu görüşmeler, geçmiş tecrübeler nedeniyle umutsuzca başlasa da tarafların görüşmeleri sürdürme kararı ve ABD nin görüşmelerin mimarı oluşu nedeniyle bu sürecin sürdürülmesini desteklemesi görüşmelerin ciddiyetini attırmıştır. Görüşmelerin göreceli ciddiyeti ise İran ın sert ve hararetli karşıtlığını canlandırmıştır. Özellikle bu görüşmelerin gerçekleşmesi ve sürdürülmesinde Mısır ın etkisi yeni bir tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Mısır ın Ortadoğu da yeniden daha etkin bir politika izleme ihtimali doğmuştur. Söz konusu durum, Mısır ve İran ilişkilerinin yeniden gerginleşmesi ihtimalini doğurmuştur. Elinizdeki çalışma Mısır ın yeniden yükselişinin nedenlerini ve bu çerçevede İran-Mısır ilişkilerini değerlendirmeye açmaktadır. Türkiye nin Düşüşü Mısır ın Yükselişi Türkiye nin Ortadoğu politikalarının Batılıları memnun etmediği açıktır. Türkiye-İsrail ilişkilerinde yaşanan gelişmeler ve Türkiye nin İran ın nükleer krizinde Tahran ı kollayan tutumu, Ortadoğu bağlamında Batı ve Türkiye yi ayrıştıran faktörlerdir. Türkiye nin bölgesel etkinlik arayışına Batılıların güvendiği söylenemez. Söz konusu durumun Türkiye nin Ortadoğu daki yüksek profil bir politika izleme olanağını elinden alacağı açıktır. Türkiye, arabuluculuk olanağının zayıflayacağı ve söz hakkının azalacağı yeni bir dönemin arifesindedir. Türkiye nin etkinliği konuşamayan, bir araya gelemeyen veya bir araya geldiğinde bir birini anlamamakta ısrarcı olan tarafların tümüyle iyi ve güvenilir ilişki kurma potansiyelinden kaynaklanıyordu. Bu potansiyel İsrail ile yaşan sorunlar ve İran ı kollayıcı tutumun ardından zayıflamıştır. AKP ve Batılılar arasındaki güven bunalımı eksen kayması tartışmalarını doğuracak kadar derindir. Bu nedenle Batılılar Türkiye nin yerini doldurabilecek; ancak güvenilir de olacak bir başka aktör arayışına girmişlerdir. Bu aktörün Mısır olup-olamayacağı en önemli soru olarak karşımıza çıkmaktadır. Mısır, dünya uygarlık beşiklerinden biri olma özelliğini taşıdığı gibi çağdaş tarihte de Ortadoğu da önemli rol almıştır. Asya ve Afrika kıtalarını birbirine bağlayan bir ülke olan Mısır ın Kızıl Deniz le Akdeniz i birbirine bağlayan Süveyş Kanalı na da sahip olması stratejik önemini arttırmaktadır. Mısır ın stratejik önemi, İsrail ve Filistin ile olan kara sınırı nedeniyle daha da artmaktadır. (İsrail ve Filistin le olan kara sınırı, Mısır ın stratejik önemini arttırdığı kadar Batı nın aktör değişiminde Mısır ı tercih etmesi bakımından da önemli bir avantaj sağlamaktadır.) Müslüman Arap ülkesi olarak 85 milyon üzerinde nüfusa sahip olması ve Müslüman Kardeşler gibi İslamcı hareketlerin beşiği oluşu Mısır a daha farklı önem yüklemektedir. İsrail ile olan iyi ilişkileri, geri kalmış sanayiye sahip oluşu, otoriter bir rejim kimliği ve ciddi İslamcı hareketlerle * 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Başkanı Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [65]

2 Arif Keskin karşı karşıya kalışı nedeniyle son dönemlerde zayıflasa da Mısır ın liderlik potansiyeli hala devam etmektedir. Bir takım avantajları olmasına rağmen Mısır ın Türkiye nin yerini doldurabilmesi ihtimali de zayıftır. Türkiye nin demokratik siyasi yapısı, dinamik ekonomik gücü, güçlü askeri varlığı ve NATO üyesi olma özelliklerine, Batılılarla olan iyi ilişkilerine ve Ortadoğu daki ülkelerle kurduğu iyi diyaloga Mısır ın sahip olduğu söylenemez. Mısır ın Ortadoğu da önemli bir ülke olmasına rağmen, Irak işgali sonrası daha da karmaşıklaşan bölge sorunlarına olumlu katkı sağlayacak gücünün düşük olduğunu söyleyebiliriz. Başka bir ifade ile Mısır ın ABD nin Ortadoğu daki çeşitli ihtiyaçlarına yanıt verebilme potansiyelinin olup-olmadığı tartışmalıdır. Ancak ABD ve Mısır ın bazı kaygıları ortaktır. Mısır, İsrail devletinin varlığını kabul etmiştir ve HAMAS a mesafeli durarak Filistin Özerk Yönetimini desteklemektedir. Mısır ın İsrail i kabul edişi, Arap dünyasının İsrail karşıtı bir cephede birleşmesini engellemiştir. Ayrıca Mısır ın İran ile olan sorunlu ilişkisi İran ın bölgesel etkinliğini ve Arap dünyasındaki nüfuzunu önemli oranda sınırlandırmaktadır. Türkiye den farklı olarak Mısır ın İran ile ilişkilerinin sorunlu olması ABD açısından çok önemlidir. İran ın Mısır ile olan ilişkisi, bir türlü sonuçlanmayan bin bir gece masallarına benzemektedir. Bazı dönemlerde ilişkilerin yeniden kurulacağı umudu yükselirken, beklenmedik gelişmelerle iki ülke arasındaki tansiyon yeniden yükselmektedir. İran diplomasisi bu sorunun çözümü için istekli olmasına rağmen, bunu bir türlü başaramamaktadır. Nitekim İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad ın, Mısır isterse, bir gecede büyükelçilik açarız. Sözü, üzerinden aylar geçmesine rağmen ilişkiler Çıkarları Koruma Bürosunun ötesine geçememiştir. Mısır ve İran İlişkilerinin Tarihi İran-Mısır ilişkisine tarihsel bir çerçeveden baktığımızda ciddi iniş-çıkışların yaşandığını görmekteyiz. Pehlevi Hanedanı nın 1924 te iktidara gelmesinin ardından, Mısır-İran ilişkilerinde [66] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

3 Ortado u da Yeni Dönem: ran-m s r Çekiflmesi iyileşme olmuştur. Bu iyileşmenin en önemli göstergesi Mısır Kralı Melik Fuad ın kızı Fevziye nin 1941 den 1979 a kadar İran da şahlık eden Muhammet Rıza Pehlevi ile evlenmesi olmuştur. İran-Mısır ilişkileri, 1952 de Mısır da Muhammet Necip ve Cemal Abdülnasır ın vasıtasıyla saltanatın devrilmesi ve cumhuriyetin kurulmasıyla alt üst oldu. Nasır ve Şah Pehlevi zıt noktalarda duruyorlardı. Nasır ın sol-arap milliyetçisi ve İsrail karşıtı olması ve SSCB ile yakın ilişki kurma çabasının tersine İran, ABD ve İsrail le olan ilişkisini her geçen gün daha da derinleştiriyordu. Söz konusu gelişmeler, özellikle de İran ın İsrail e petrol ihracatını arttırması, Nasır ı ciddi şekilde kızdırdı. Nasır İsrail le olan ilişkisi nedeniyle İran ı ihanetle suçlayarak 1959 da Tahran-Kahire ilişkilerini askıya aldı ve Nasır ın ölümüne kadar bu şekilde devam etti. İki ülke ilişkileri Enver Sedat ın 1970 de iktidara gelmesiyle yeniden başladı. Bu dönemde, İran ın Mısır ı İsrail le iyi ilişkiler kurması yönünde gizli gizli teşvik ettiği iddia edilmiştir. Nitekim Enver Sedat ın 1977 de İsrail e yaptığı ziyaret İran ı ciddi şekilde sevindirmişti. İran-Mısır ilişkileri, 1979 İran İslam Devrimi nin hemen ardından yine alt üst oldu. İslam Devrimi yle birlikte, her iki ülkenin de İsrail meselesindeki rolleri değişti. Merhum Yaser Arafat a atfedilen Mısır ı kaybettik, İran ı kazandık ibaresi bu rol değişikliğini en iyi şekilde ifade etmektedir. M s r, dünya uygarl k befliklerinden biri olma özelli ini tafl d gibi ça dafl tarihte de Ortado u da önemli rol alm flt r. Nitekim Enver Sedat ın Devrim in hemen öncesinde Camp David Antlaşması nı imzalaması yeni yönetimi öfkelendirmişti. Enver Sedat ın, dostu olan devrik Pehlevi Şahı nı Mısır da kabul etmesi İran daki devrimcilerin öfkesini daha da arttırdı. Bu gelişme Mısır ile İran da yeni yönetim arasındaki ipleri kopardı. İki ülke ilişkileri gerginleşti, karşılıklı suçlamalara başlandı. İran, Mısır ı İran-Irak Savaşı nda ( ) Saddam ı desteklemekle suçladı. Bu süreçte iki ülke ilişkileri o kadar gerginleşti ki, 1981 yılında, Sedat ın Mısır'ın bağımsızlığının kutlandığı tören sırasında, silahlı saldırıya uğrayarak öldürülmesi Tahran ı çok sevindirdi. Öyle ki, Tahran, önemli ve işlek caddelerinden birine Enver Sedat ı öldüren Halid İslambuli nin ismini verdi. İran ın bu hareketi, iki ülke ilişkilerinin husumet noktasına taşınmasına sebebiyet verdi. Ayrıca bu davranış, İran ın Mısır da rejim değişikliği isteğinin açık işareti olmuştur. Nitekim bu caddenin ismi, bu davranışı simgeleştirdiği gerekçesiyle iki ülke ilişkilerini, günümüzde de olumsuz etkilemektedir. İran ın Mısır a bakışı, 1989 dan sonra değişim göstermiştir de İran-Irak Savaşı bitmiş, 1989 da İslam Cumhuriyeti nin kurucusu ve Mısır ilişkilerinin kesilmesi emrini veren Humeyni ölmüş ve aynı yıl Rafsancani Cumhurbaşkanı olmuştu. Rafsancani dış politikada pragmatist söylemiyle Mısır ile ilişkileri değiştirmek istemiştir. Bu dönemde SSCB dağılma sürecine girmiş, bölgede dengeler değişmeye başlamıştı. Nitekim 1990 da her iki ülke karşılıklı olarak başkentlerde Çıkarları Koruma Büroları nın açılmasına izin verdiler. Bunun yanı sıra, çok geçmeden Birinci Körfez Savaşı başlamış ve İran ın savaştaki tarafsız tutumu, başta Mısır olmak üzere birçok Arap devleti tarafından beğeni kazanmıştı. Muhammed Hatemi nin 1997 de cumhurbaşkanı seçilmesi Mısır-İran ilişkilerinde yeni bir sayfanın açılması umudunu doğurdu. Hatemi nin iç ve dış politikadaki ılımlı söylemleri, Mısır tarafından olumlu karşılandı. Nitekim 2002 de Hatemi, Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek ile Cenevre de görüştü. Görüşme sonrasında, karşılıklı olarak büyükelçiliklerin açılması kararı alındığı söylentileri çıksa da, somut bir sonuç alınamadı. Ahmedinejad ın cumhurbaşkanı olmasının ardından da bu siyaset takip edildi. Ahmedinejad, iki ülke ilişkilerinin düzeltilmesi için, davet edilmesi durumunda Mısır a gidebileceğini söylemiş, ayrıca iki ülke arasında karşılıklı olarak siyaset ve kültür adamlarının ziyaretleri artmıştır. Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [67]

4 Arif Keskin Ahmedinejad döneminde, eski İran Meclis Başkanı Gulamali Haddad Adil, Ali Laricani ve Ali Eber Natık Nuri gibi İran siyasi hayatının muhafazakâr/etkin isimlerinin Mısır ı ziyaret etmesi, özellikle Ali Laricani nin Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mubarek ile Kahire de görüşmesi, devrimden sonra Mısır a gerçekleşen ilk üst düzey ziyaret sayılması sebebi ile dikkatleri çekmiştir. Bu ziyaret, tarafların iyi ilişki kurma arzusunun da bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Mısır ve İran Diplomasisi İran ın Mısır siyasetine baktığımızda, 1989 da Rafsancani döneminde temeli atılan politikanın süreklilik gösterdiği ve cumhurbaşkanlarının değişmesine rağmen istikrarlı bir çizgide ilerlediği görülmektedir. Mısır ın, bölgedeki gücü ve etkinliği sebebiyle, İran diplomasisinde bir önceliğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Mısır, İran dış politikası açısından çok boyutlu bir anlam ifade etmektedir. İran, Mısır ın İsrail ve ABD ile olan ilişkilerinden ciddi rahatsızlık duymaktadır. Ülkenin siyasi literatüründe Mısır liderleri hain olarak ran n M s r ile olan iliflkisi, nitelendirilmektedir. Bu algı, tarafların ilişkilerine ciddi zarar vermektedir. Ancak Mısır ı zararsızlaştırmanın yolunun bir türlü sonuçlanmayan da ikili ilişkileri geliştirmek olduğu düşünülmektedir. İran, bin bir gece masallar na Mısır la ilişkisini geliştirerek, bölgede daha güçlü ve etkin benzemektedir. Baz olabileceğini düşünmekte; böylece İsrail karşısında güçlü dönemlerde iliflkilerin olabileceğine ve İran-ABD gerginliğinde Arap devletlerini yeniden kurulaca umudu etkileyebileceğine inanmaktadır. Ayrıca Körfez ülkelerinin, yükselirken, beklenmedik özellikle Birleşik Arap Emirlikleri nin, İran dan toprak talebi konusunda Mısır ın onlara verdiği desteği pasifize ede- geliflmelerle iki ülke bileceğini düşünmektedir. Bunun yanı sıra İran Hürmüz Boğazı na sahipken, Mısır Süveyş Kanalı na sahiptir. Bu da iki aras ndaki tansiyon yeniden yükselmektedir. ülkenin birçok alanda potansiyel işbirliği gücüne sahip olduğunu göstermektedir. Son olarak Mısır, İran ın kuzey Afrika siyasetinde ağırlık noktasını oluşturabilecek konumdadır. Mısır ın İran Korkusu Mısır açısından bakıldığında da İran her zaman önemli olmuştur. Kahire tarafından, İran la ilişki kurulması zorunluluğunun anlaşıldığı gözükmektedir. Mısır bu zorunluluğun farkında olmasına rağmen, İran ın tersine, iki ülke ilişkilerinin daha yavaş ve ağır yürütülmesini istemektedir. Mısır, ilişkilerin başlatılması için Halid İslambuli caddesinin ismini değiştirilmesini istiyordu. Hatemi nin cumhurbaşkanlığı döneminde caddenin isminin İntifada olarak değiştirilme kararının alındığı bilinse de bu değişiklik kararlarla sınırlı kalmış ve Tahran-Kahire ilişkilerine olumlu katkı sağlayamamıştır. Mısır, İran la olan ilişkilerinde sıfır toleranslı bir görüntü vermektedir. Nitekim geçenlerde Mısır ın Tahran daki bürosunun önünde düzenlenen devlet himayesindeki radikal öğrenci gösterisine Mısır ın tepkisi çok sert olmuş ve Tahran daki bürolarını kapatabilecekleri tehdidinde bulunmuşlardı. Mısır ın bu tutumu, İran a bakış açısını net olarak göstermektedir. İran a karşı sıfır tolerans görüntüsü, onunla eşit ve içişlerine karışmasına müsaade etmeyecek bir ilişki kurma isteğinin de bir göstergesidir. İranlı yorumcular, Mısır ın İran a bakışının bir güvenlik algılaması çerçevesinde şekillendiğini söylemektedirler. İranlılara göre, son dönemde Mısır da İslamcılar güçlenmiş ve Kahire nin bölgesel etkinliğinde de azalma olmuştur. Bu gelişmeler Mısır yönetimini daha kırılgan hale getirmiştir. Bu nedenle kendini ABD yle ilişkilerini daha iyi tutma mecburiyetinde hissetmekte ve İran la ilişkilerin başlatılmasından da çekinmektedir. [68] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

5 Ortado u da Yeni Dönem: ran-m s r Çekiflmesi Mısırlıların İran a dönük çok boyutlu ve derin kuşkuları olduğunu söyleyebiliriz. Mısır, İran ın, içişlerine karıştığını ve Müslüman Kardeşleri desteklediğini iddia etmekte ancak İran bunları reddetmektedir. Ayrıca bölgesel olarak baktığımızda da Mısır, İran ın Arapların işine karışmasından hoşnut değildir. İran ın Filistin ve Lübnan sorununda sorumlu davranmadığına ve bölgesel barışı ciddi şekilde zorlaştırdığına inanılmaktadır. İran, Şii Hilal iddiası çerçevesinde hareket etmekte ve Müslümanlar arasında Şii-Sünni parçalanması yaratmaktadır. Mısır, İran ı kolaylaştırıcı değil, zorlaştırıcı bir aktör olarak algılamaktadır. HAMAS ve İran-Mısır İlişkileri Filistin sorunu, Mısır ve İran ilişkilerinin belirleyici faktörlerden biridir. İran ın İsrail varlığını kabul etmemesi HAMAS ve İslami Cihat gibi radikal örgütleri desteklemesi Mısır ve İran arasında önemli sorunlardan biridir da İran İslâm Devrimi nden sonra Yaser Arafat, İran ı ziyaret eden ilk politikacılardan biri olmuştur. Yaser Arafat Tahran a geldiğinde tarih 16 Şubat 1979 u, yani devrimin zaferinden sadece beş gün sonrasını gösteriyordu. İran daki yönetim, Arafat ı çok sıcak karşılamış ve Tahran daki eski İsrail Büyükelçiliği binasını FKÖ ye tahsis etmiştir. Ancak İran-FKÖ ilişkisi kısa sürmüş, 1980 de başlayan İran-Irak Savaşı, İran ve FKÖ nün yollarını ayırmıştır. Arafat ve İran Devrimi yöneticileri arasında düşünce farkı da oluşmuştur. Arafat sol bir gelenekten gelmesine karşın, İran, Arafat ı İslami bir çizgiye çekmeye çalışmıştır. Bu düşünce uyumsuzluğunun yanı sıra, FKÖ nün, İran-Irak Savaşı nda, Irak lideri Saddam Hüseyin ile görüşmesi, İran ı FKÖ ye olan desteğini kesmeye itmiş; İran, Arafat ve FKÖ karşıtı politikalar izlemeye ve Arafat yerine Arafat karşıtı radikal grupları desteklemeye başlamıştır. Hatta, İran ın Arafat ve FKÖ karşıtı tutumu, Arafat ın İsrail ile barış masasına oturmasından sonra daha da ciddileşmiş ve Arafat hain ilan edilmiştir. İran, Arafat ı Filistin halkının temsilcisi olarak kabul etmediğini ilân ederek, İsrail ile her türlü barışı, İslâm ve Filistin idealine ihanet olarak nitelendirmiştir. Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [69]

6 Arif Keskin FKÖ ve İran arasındaki sorun Washigton da başlayan ve Şarm el Şeyh de sürdürülen barış görüşmelerinin ardından yeniden alevlenmiştir. İran, İsrail ve Filistin arasındaki barış görüşmelerini kabul etmemekte, bu görüşmelerin başarısız olmasını istemekte ve görüşmeleri sabote etme niyeti taşımaktadır. Bu doğrultuda İran, Dünya Kudüs Günü nü, söz konusu barış görüşmelerine karşı bir meydan okumaya çevirmek ve Filistinlilerin gerçek temsilcisinin FKÖ olmadığını göstererek HAMAS ı Destekleme Günü haline getirmek niyetindeydi. İranlı yetkililerin Filistin Özerk Yönetimi ni hedef alan açıklamaları, İran ve Filistin Özerk Yönetimi arasında var olan ihtilafı yeniden alevlendirdi. Ahmedinejad ın Washington daki İsrail-Filistin görüşmelerini ihanet ve başarısızlığa mahkum olarak nitelendirmesinin ardından Filistin Özerk Yönetimi, Ahmedinejad, hile ile cumhurbaşkanlığına geldiği için İran halkının temsilcisi değildir. açıklamasını yapmıştır. İran ve Filistinliler arasında yükselen tansiyon barış görüşmelerinin sekteye uğrayabileceğini ve görüşmelerin ciddiyeti arttığında İran ın sabotaj faaliyetlerinin belirginleşeceğini göstermektedir. İsrail karşıtı bir devlet olmasına karşın İran ın İsrail ile aynı noktada durduğunu da söylemek mümkündür. İsrail de bu dönemde Arafat ve El Fetih in Filistinliler üzerindeki etkinliğini kırmak için arayış içine girmişti. Aynı dönemde Arafat ve İran arasındaki sorun İran ı da yeni bir arayışa itmişti. İsrail ve İran, Filistin içinde kültürel ve dinsel çalışmalar içinde olan ancak İsrail karşıtı askerî ve siyasi çalışmalarda bulunmayan Müslüman Kardeşler e yönelmişlerdir. İran ın çabaları ve düşünceleri esnasında İslami Cihat Örgütü doğarken, İsrail in çabaları da HA- MAS ın doğuşuyla sonuçlanmıştır. İntifada olgusu, HAMAS ın büyümesine ve dolayısıyla Suriye ve İran a yakınlaşmasına neden olarak, İsrail in bütün kurgusunu bozmuştur. İran günümüzde HAMAS ve İslâmî Cihat örgütlerini desteklemekte ve onları Filistin halkının gerçek temsilcisi ve sözcüsü olarak göstermektedir. Mısır, İran ın Filistinler, özellikle de HAMAS üzerindeki nüfuzunun Arap dünyası aleyhinde olduğunu düşünmektedir. Mısır a göre Tahran HAMAS ı destekleyerek Arap ülkeleri üzerinde baskı uygulamaktadır. Bu nedenle Mısır ın, Gazze Refah Kapısı nın açılmasına izin vermeyerek İsrail in Gazze Şeridi ne uyguladığı ambargoyu desteklediği görülmüştür. Ayrıca İsrail in Gazze Şeridi ne saldırısında Mısır dahil Arap dünyasının sessiz kalışlarının nedeninin de İran olduğunu söyleyebiliriz. Mısır a göre İran, sorunun çözülmesine katkı sağlamak niyetinde olmadığı gibi barış süreçlerini sabote etme girişimde bulunuyor. Sonuç ve Genel değerlendirme Tarihsel bir çizgide baktığımızda, iki ülke ilişkilerinin hem iyileşmesinde hem de kötüleşmesinde Filistin sorununun önemli olduğunu görmekteyiz. Bazı yorumcular Mısır-İran ilişkilerini Filistin sorununa indirgemektedirler. İki ülke ilişkilerinde bu sorunun önemli bir yer işgal ettiği inkâr edilemez ancak sorunun temelinde Mısır ın çok boyutlu algılamasının yattığını söylemek gerekmektedir. Mısır ın tutumunda Araplık, Sünnilik ve İslam devleti korkusu gibi çelişkili görünen olgular başat rol oynamaktadır. Nitekim Mısır, İran ın Şii Hilal arzusuna sahip olduğuna ve bölgesel hegemonya arayışı içinde bulunduğuna inanan ülkeler arasında yer almaktadır. Ayrıca İran-Mısır bölgesel rekabeti de bu ilişkilerin olumlu sonuçlanmasına zarar vermektedir. Görünen o ki Mısır, İran la resmî ilişkiler başlatmayı, İran ın bölgesel etkinliğini kabullenmek olarak yorumlamakta ve Tahran ın nüfuzunu meşrulaştırmaktan kaçınmaktadır. Mısır ın Şarm El Şeyh kentinde devam ettirilen Filistin-İsrail barış görüşmelerinin ve İran ın bu görüşmeleri sabote etme niyet ve isteğinin Tahran-Kahire ilişkilerini daha da karmaşıklaştıracağı açıktır. Dolayısıyla İsrail-Filistin barış görüşmelerinde Mısır ın ön plana çıkması, İsrail, Mısır, İran, Lübnan, Suriye ve Filistin in de dahil olabileceği çok taraflı yeni bir kriz ihtimalini gündeme getirecektir. 21. YÜZYIL [70] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22