İZMİR İN SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDEKİ YERİ, SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Transkript

1 2012 MART SEKTÖREL&BÖLGESEL İZMİR İN SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDEKİ YERİ, SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Şebnem BORAN Su ürünleri sektörü, gerek istihdama olan katkısı gerekse de yarattığı katma değer ile stratejik öneme sahiptir. Özellikle su ürünleri yetiştiriciliği dünyada ve ülkemizde son yıllarda hızla büyümektedir. Artan nüfus ile birlikte, sağlıklı beslenmeye olan ilginin artması su ürünlerine olan talebi arttırmaktadır. Su ürünlerine olan talep, su ürünleri yetiştiriciliğini cazip hale getirmiş ve ülkemizde gerçekleştirilen toplam su ürünleri üretiminin %25,59 u yetiştiricilikten elde edilmiştir yılından itibaren ülkemizdeki su ürünleri üretim miktarlarına bakıldığında yetiştiriciliğin sürekli artış gösterdiği gözlemlenmektedir. Tablo 1: Türkiye Su Ürünleri Üretim Miktarı (Ton) Avcılıkla elde edilen su ürünleri Deniz balıkları ve Diğer deniz ürünleri Deniz balıkları Diğer deniz ürünleri İçsu ürünleri Yetiştiricilik Toplam Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 2010 yılında su ürünleri üretim miktarı 653 bin ton olmuştur. Toplam su ürünleri üretimi bir önceki yıla göre % 4,83 artmıştır. 13

2 Üretimin avcılıkla yapılanı 486 bin, yetiştiricilik üretimi ise 167 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Avcılıkta 2009 yılına göre % 4,68 bir artış olup, yetiştiricilikte % 5,3 artış dikkat çekicidir yılında, avcılık yoluyla elde edilen deniz ürünleri üretiminde; ilk sırayı %58,75 lik oran ile Doğu Karadeniz Bölgesi almıştır. Bunu %17,28 ile Batı Karadeniz, %8,89 ile Ege, %8,86 ile Marmara ve %6,22 ile Akdeniz Bölgeleri izlemiştir. Sektör büyük bir ivme ile gelişirken, İzmir 587 kilometrelik kıyı şeridi ile su ürünleri üretimi açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Su ürünleri sektörü ve özellikle yetiştiricilik gerek ülkemiz gerekse ilimiz açısından önemli bir gelir kaynağı durumundadır. İzmir de ilk ağ kafeslerde çipura ve levrek balığı üretim tesisi 1985 yılında 200 ton/yıl kapasiteli olarak başlamıştır. Su ürünleri sektöründen elde edilen değerin % 77 si yetiştiricilik yoluyla elde edilmiştir. Tablo 2: İzmir İli Su Ürünleri Üretim Miktarı (Ton) Deniz balıkları Diğer deniz balıkları İçsu balıkları Yetiştiricilik Toplam Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü 2010 yılında ton avcılık, ton yetiştiricilik olmak üzere ton su ürünleri üretimi yapılmış ve toplam TL üretim değeri elde edilmiştir. İzmir ili toplam tarımsal üretim değerinin % 5,1 ini su ürünleri oluşturmaktadır. Tablo 3: İzmir İli Su Ürünleri Üretim Değeri (1.000 TL) Deniz balıkları Diğer deniz balıkları İçsu balıkları Yetiştiricilik Toplam Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü 14

3 İzmir, denizlerde kültür balıkçılığı üretiminde (Çipura, Levrek, Orkinos) 49 işletme ve tonluk üretimle Muğla ilinden sonra Türkiye de 2. sırada yer almaktadır. Sektörün ekonomiye katkısı göz önünde bulundurularak sektöre gereken önem verilmeli ve mevcut sorunların bir an önce çözüme kavuşturulması sağlanmalıdır. Öncelikle su ürünleri sektörünün tek bir yasal çatı altında toplanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde Su Ürünleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Sektör, bu yapılanmayı olumlu karşılamış olsa da sektörün ülkemizdeki potansiyeli dikkate alındığında yeterli olmadığı belirtilmektedir. Bu nedenle, su ürünleri sektörünün AB ülkelerinde olduğu gibi milli bir politika dahilinde planlanması ve Tarım, Gıda ve Balıkçılık Bakanlığı kurularak sektörün tek bir yasal çatı altında toplanması istenmektedir. Bununla birlikte Kıyı Lojistik Tesisleri de kurulmalıdır. Bu amaçla; üretim yapılan bölgelerde deniz kıyısındaki belirlenecek bir veya birkaç karasal alan bölgedeki firmalara tahsis edilebilir. Bu alanlarda; çalışanların insanca yaşayabileceği personel barınma yerleri, depo, liman, iskele, paketleme tesisi vb. tesislerin yapılması ve kamusal alt yapı yatırımlarının (yol, su, elektrik vs.) bu bölgelere getirilmesiyle modern, çağdaş tesislere kavuşulabilecektir. İzmir Balık Hali nin denize yakın bir alana taşınmasına yönelik proje bir an önce hayata geçirilmelidir. Yeni balık halinin dünya standartlarına uygun ve ihracat belgesi olan bir hal olması için çalışmalar yapılmalıdır. Mevcut balık halinin çözüm bekleyen sorunları vardır. Bu kapsamda; Mezat alanına yakın bir yere kapalı alanı olan bir kafeterya inşa edilmesi, Trafo arızası nedeniyle sık sık meydana gelen elektrik kesintilerinin önlenmesi, idari bina için oluşturulan jeneratör sistemine tüm balık halinin dahil edilmesi, İZSU nun şebeke hattına bağlı olunduğu için ödenen su parasından atık su bedeli kesilmektedir. Belediye aracılığı ile ikinci kez atık su parası tahsilinden vazgeçilmesi, Halde çalışanların elbise değiştirebileceği, duş alabileceği yerlerin oluşturulması, Korsan satışların önlenebilmesi için denetimlerde etkinlik sağlanması, İş kazaları ve hastalıklara karşı acil müdahale odası oluşturulması, iş yoğunluğu dönemlerinde bir nöbetçi doktor bulundurulması, Dışarıdan gelen şoförler ve misafirler için ihtiyaçlarını giderip dinlenebilecekleri bir pansiyon yapılması, 15

4 Temizlik için süpürgeli araç alınması, Hal içindeki kedi ve köpeklerin toplanması, tesislere tekrar girişlerinin önlenmesi amacıyla önlem alınması, Deprem ya da başka bir nedenden dolayı kırılmalara karşı özellikle çatı kenarlarındaki camların filim şeritle kaplanması gerekmektedir. Balıkçılıkta en büyük sorunlardan biri de halkımız tarafından balığın öneminin yeterince bilinmemesi ve tüketiminin az olmasıdır. Balık tüketiminin arttırılması için; Okullarda balığın insan sağlığındaki önemi anlatılmalı, Alternatif balık türleri ve ürün çeşitliliği arttırılmalı, Balık satış noktaları arttırılmalı ve ilçelerde balığın daha hijyenik koşullar ve görselliğinin daha öne çıkarılabileceği küçük balık pazarları inşa edilmelidir. Sektördeki KDV sorunu çözümlenmelidir. Bu kapsamda, temel gıda maddesi olan balıkta KDV oranı % 1 e indirilmeli, balık yağlarındaki KDV oranı ise % 8 e indirilmelidir. Su Ürünleri Organize Sanayi Bölgeleri kurularak, katma değer yaratacak ve özellikle ihracata yönelik faaliyet gösterecek yatırımlar için uygun alanlarda yer tahsisi yapılmalıdır. Organize sanayi bölgeleri kurulmasıyla birlikte firmalar, yavru tesis, ortak kafes bakım ünitesi ile birlikte tedarikler tek elden yapılabilecektir. Çevresel etkiden kurtularak, bölgede sağlık, veteriner hizmetleri ortak yapılacak ve bu rekabet üstünlüğü sağlayacaktır. Hasadı, şoklanması, paket hizmetleri tek elden verilecek ve böylelikle OSB avantajlarından yararlanılarak, firmalar ihracata odaklanabilecektir. Kültür balıkçılığı sektörü son yıllarda oldukça gelişim göstermektedir. Kültür balıkçılığının temel girdisi yem ve enerjidir. Yem hammaddelerinin önemli bir kısmı yurt dışından ithal edilmekte ve yüksek gümrük ve KDV oranları uygulanmaktadır. Bu oranlar düşürülmelidir. Başta elektrik enerjisi olmak üzere, enerji tedarikinde sektöre özel indirimler ve muafiyetler getirilmelidir. Sorunların çözümüne yönelik önerilerin uygulanmasıyla birlikte, sektörün önümüzdeki dönemde hızla gelişeceğine inanıyoruz. 16

5 KAYNAKÇA Fishery Products, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, İzmir de Deniz Yüzeyi Kiraları, İzmir Su Ürünleri Yetiştiricileri ve Üreticileri Birliği, Selçuk Yaşar, Kültür Balıkçılığı Türkiye nin Ekonomik Zenginliğidir, Haziran Selçuk Yaşar, Su Ürünleri Sektörü nün Türkiye için Önemi, Temmuz Türkiye İstatistik Kurumu, Temmuz Su Ürünleri Sektörünün Sorunları ve Çözüm Önerileri, İzmir Ticaret Odası, AB ve İş Dünyası:Balıkçılık Sektörü, İktisadi Kalkınma Vakfı, Eylül