Mustafa COŞKUN Orman ve Su İşleri Uzmanı

Transkript

1 Mustafa COŞKUN Orman ve Su İşleri Uzmanı

2 PROFİL NO ADI Derinlik Cm. Renk Kum Kumlu Balçık Balçık Ağır Balcık Kil Az Taşlı Orta Taşlı Çok Taşlı İskelet STRÜKTÜR Kireçsiz-Az Kireçli Orta Kireçli Çok Kireçli >20 Kirece Zengin PH.Toprağın Reaksiyonu 1-5 Seyrek 6-10 Orta Sık Pekçok Taban suyu Yamaç Sızıntı Suyu Durgun su Aşırı İyi Orta Yetersiz 0-30 cm (sığ) cm (orta derin) cm (derin) 120 cm < (çok derin) YETİŞME ORTAMI ETÜD ÇİZELGESİ... PROJESİ "YETİŞME ORTAMI ETÜT ÇİZELGESİ" ETÜDÜ YAPANLAR: TARİH/İMZA : Horizon Toprak Türü İskelet (Hacim %) PROFİL ÖZELLİKLERİ Toplam Kireç (%) dm2 de 2 mm den İnce Kök Dağılışı Toprak Suyu Drenaj Toprak Derinliği Mutlak (m) Fizyolojik (f) NOTLAR

3 Denizden Yükseklik (m) Bakı Eğim % Tepe Sırt Üst Yamaç Orta Yamaç Alt Yamaç Taban Düzlük Çukurluk Anakaya/Anamateryal 0-25 Az Taşlı Orta Taşlı Çok Taşlı Kayalık Ham Çürüntü Mull Hafif Şiddetli Orta Şiddetli Şiddetli Çok Şiddetli Türleri Dip Kütük Çapı (cm.) Kapalılık (%) Ortalama Boy ( m ) Karışım Oranları % TOPRAK TİPİ YETİŞME ORTAMI ETÜD ÇİZELGESİ... PROJESİ "YETİŞME ORTAMI ETÜT ÇİZELGESİ" Etüdü Yapanlar: FİZYOGRAFİK VE GENEL TOPRAK ÖZELLİKLERİ Tarih-İmza: ARAZİ YÜZEY ŞEKLİ Yüzeysel Taşlılık (25 cm'den büyük) (%) Humus Formu Erozyon Durumu Diri Örtü Profil / İnceleme Noktası Koordinatı No Y (Sağa) X (Yukarı)

4 Yetişme ORTAMI kavramı Toprak Vejetasyon Ġklim YetiĢme ORTAMI ġartları Topografya

5 Bünyesi Toprağın Fiziksel Özellikleri Strüktürü Toprak Tuzluluk Kireç Gözenekliliği Sıcaklığı Toprağın Kimyasal Özellikleri ph Katyon Değişim Kapasitesi Bitki Besin Elementleri Makro Elementler Mikro Elementler

6 Elverişsiz Toprak Özellikleri

7 Etüd Nedir? Niçin Yapılır? Etüd: Herhangi bir konuda yapılan inceleme, araştırma; mütalaa, müzakere. Ön çalışma. Niçin Yapılır? 1- Orman fonksiyonlarının tespitini yapmak. Amenajman planındaki arazi kullanma durumunun, fiziki olarak araziye uygunluğunu kontrol etmek, 2- Kadastro sınırlarını araziye aplike etmek. 3- Çalışmaya konu edilecek sahaların büyüklüğünün tespitini yapmak. 4- Yol ihtiyacı varsa güzergahını belirlemek. (Yol şebeke planı haritaya işaretlenir, yeterli değil ise Makine İkmal Şube M.ne yol planlaması yaptırılır) 5- Etüd esnasında, profiller arasındaki incelemelerde; saha ile ilgili notlar almak ve gerekli bilgileri haritaya işlemek. (Kayalık yerler, Korunacak yapraklı tür grupları, Şeritleri, meylin ve topoğrafyanın değişiklik gösterdiği yerler v.b.)

8 6- Karelaj şebekesine göre açılan profil noktalarında; profil özellikleri ve fizyoğrafik ve genel toprak özellikleri incelemek, elde edilen bulgulara göre Yetişme Ortamı Etüd Çizelgesi doldurmak. Bütün bunların sonucunda; 7- Arazi hazırlığı ve toprak işleme metodunu belirlemek. 8- Dikilecek bitki türlerini tespit etmek.

9

10 Arazide Yapılacak İşler Profil Noktalarının İşaretlenmesi T O P R A K PROFİLİNİN Açılması Toprak Horizonlarının BELİRLENMESİ Araziden Toprak Numunelerinin Alınması YETİŞME ORTAMI ETÜD ÇİZELGESİNİN DOLDURULMASI

11 TOPRAK PROFİLİ Toprağın üst yüzünden anakayaya doğru alınmış olan düşey kesite toprak profili denir. Bu şekildeki düşey kesit, arazide dikdörtgenler prizması şeklinde bir hendek açmakla elde edilir ki, buna profil çukuru denir. Çukurun eni 80 cm, boyu 100 cm kadar olmalıdır. Derinliği ise anakayayın durumuna göre değişir. Anakayası 120 cm den daha derinde olan topraklarda 120 cm derinliğe kadar, aksi takdirde anakayaya kadar kazılır. Çukurun incelenecek kısmı çiğnenmemeli, üzerindeki ölü ve diri örtü bozulmamalıdır.

12 Profil Çukuru: Yol, kanal, su arkı, dere kenarı ile sınır yerlerde Hayvan yatmış yerler ile köstebek, tarla faresi vb. yuvalar civarında Kompost, ahır gübresi, kireç,kum fabrika ve inşaat artıklarının yığıldığı yerlerde Arazinin mevzii olarak su birikmiş, dere ve sel baskınına uğramış kısımlarında Kömür ocakları, orman içi barakaları civarında ve diğer insan etkisi ile değiştirilmiş arazilerde A Ç I L M A M A L I D I R

13 TOPRAK PROFİLİ

14

15

16 Yol Şevleri Yardımıyla Toprak Derinliği Gözlemi

17

18 PROFİL NO ADI Derinlik Cm. Renk Kum Kumlu Balçık Balçık Ağır Balcık Kil Az Taşlı Orta Taşlı Çok Taşlı İskelet STRÜKTÜR Kireçsiz-Az Kireçli Orta Kireçli Çok Kireçli >20 Kirece Zengin PH.Toprağın Reaksiyonu 1-5 Seyrek 6-10 Orta Sık Pekçok Taban suyu Yamaç Sızıntı Suyu Durgun su Aşırı İyi Orta Yetersiz 0-30 cm (sığ) cm (orta derin) cm (derin) 120 cm < (çok derin) YETİŞME ORTAMI ETÜD ÇİZELGESİ... PROJESİ "YETİŞME ORTAMI ETÜT ÇİZELGESİ" ETÜDÜ YAPANLAR: TARİH/İMZA : Horizon Toprak Türü İskelet (Hacim %) PROFİL ÖZELLİKLERİ Toplam Kireç (%) dm2 de 2 mm den İnce Kök Dağılışı Toprak Suyu Drenaj Toprak Derinliği Mutlak (m) Fizyolojik (f) NOTLAR

19 PROFİL ÖZELLİKLERİ ETÜDÜ YAPANLAR: TARİH/İMZA : NOTLAR 1

20 PROFİL NO ADI Derinlik Cm. Renk PROFİL ÖZELLİKLERİ Horizon Horizon Renk, tane büyüklüğü, lekelilik, toprak strüktürü (taneciklerinin istiflenme düzeni) vb.özellikler bakımından birbirinden farklı yatay toprak tabakalarıdır

21 A Horizonu ( Yıkanma Horizonu ): Mineral toprağın en üst kısmında olan,klimatik etkenlerle doğrudan doğruya temasta bulunan ve en fazla humus maddelerine sahip olan horizondur. Humus etkisi nedeniyle genellikle koyu renktir. B-Horizonu ( Birikme Horizonu ): A horizonunun altında bulunan ve bu horizondan yağış suları ile taşınarak getirilmiş maddelerin biriktiği horizondur.bu horizon bazı koşullarda ayrışma olaylarının da cereyan ettiği horizondur. C-Horizonu ( Anamateryal Horizonu ): Üstündeki B horizonunu meydana getiren horizondur. Eğer mekanik yollarla gevşemiş ve parçalanmış ise Cv ismini alır. Ayrışmamış sert kaya halinde ise Cn ismini alır.

22 O Horizonu: Organik maddeyi kapsayan üst horizondur. Humus bulunan katmandır. A Horizonu:Mineral toprak tabakasının en üst katıdır. Yıkanma katıdır. Organik maddeler karıştığı için genellikle koyu renkli dir. B Horizonu: A horizonundan yıkanan madde lerin biriktiği katmandır. Genellikle açık renk lidir. C Horizonu: Ana kayanın ayrışmaya başladı katmandır. Sert kayaçlar üzerinde çok ince olur. R (D) Horizonu: Anakayanın bulunduğu Katmandır.

23 Toprak Horizonları Humus ve mineral toprak karışmıştır Yıkanma horizonu Birikme horizonu Anamateryal horizonu Ah A B Cv Üst toprak Alt toprak 1/15

24 PROFİL NO ADI Derinlik Cm. Renk Horizon Toprak Rengi Toprak rengi: Toprak rengi,bilinen renklerden hangisine benziyorsa o terim kullanılarak tanıtılabilir.her horizon için tespit edilir Toprak rengi bir takım toprak özelliklerini ifade etmesi ve genetik horizonların, dolayısı ile klimatik toprak tiplerinin ayrılması bakımından büyük bir önem taşır. Genel bir yaklaşım olarak; Organik madde, koyu renkler (kahverengiden siyaha) Kireç ve tuz, açık renkler, Demir oksitler sarı-kırmızı renkler oluşturur. Örneğin alacalı renk kötü drenaj koşullarını, fazla koyu renk organik madde fazlalığını, açık soluk renk aşırı yıkanma olaylarını gösterir.

25

26 Toprak Rengi Tespiti Toprak rengi, bilinen renklerden hangisine benziyorsa o terim kullanılarak tanıtılır. Toprak renkleri: munsell soil color charts denen renk tabloları kullanılmaktadır. Renk tayini hava kuru halde ve tarla kapasitesinde toprakta yapılır ve kuru ve nemli diye ilan edilir.

27

28 Kum Kumlu Balçık Balçık Ağır Balcık Kil PROFİL ÖZELLİKLERİ Toprak Türü Tekstür: Toprak kütlesini oluşturan tanelerin (kil,toz,kum) büyüklük bakımından dağılış ve oranlarını ifade etmektedir ÖNEMİ; Toprağın su tutma kapasitesi, geçirgenliği, besin maddesi durumu, toprak işleme yöntemi ve kullanılacak poz tayininde, yapılacak bakımın şekli v.b. konularda bize yorum yapma şansı tanır.

29

30 Tekstür Üçgeni

31 Toprak Türü (Tekstür) K İ L Genellikle en verimli topraklar kabaca eşit miktarlarda kum, toz ve kilden oluşan balçık toprakları dır. BALÇIK T O Z K U M Toprak Üçgeni

32 TOPRAK TEKSTÜRÜ k

33 TOPRAK TEKSTÜRÜ

34 TOPRAK TEKSTÜRÜ

35 Az Taşlı Orta Taşlı Çok Taşlı İskelet PROFİL ÖZELLİKLERİ İskelet (Hacim %) Toprak Taşlılığı Toprak Taşlılığı ( Toprağın iskelet miktarı) : Toprağın iskelet miktarı denilince,çapları iki mm den büyük olan mineral parçaları anlaşılır. Taş ve çakıllar toprağın su tutma kapasitesi, geçirgenliği, besin ve sıcaklık ekonomisi üzerinde önemli bir role sahip olduğundan her horizon için veya her 30 cm toprak derinliği için hacmen % olarak tespit edilir. Tanım Profilin İskelet % si Taşsız-az taşlı 0-25 Orta taşlı Çok taşlı İskelet(litosolik )

36 Çapları 2 mm den büyük parçalar TOPRAĞIN İSKELET MİKTARI Yüzde olarak tahmini için belli abaklar kullanılır (1 dm2) 100gr toprakta taş miktarı

37

38 Toprak Taşlılığın belirlenmesi 1/15

39 Çok Taşlı Topraklar % 50 den fazla taşlılık

40 STRÜKTÜR PROFİL ÖZELLİKLERİ Strüktür: Toprak taneciklerinin bir araya gelip kümelenme şeklidir. Veya toprağı oluşturan unsurların istiflenme biçimi olarak ifade edilebilir. Temel olarak 4 grupta incelenir prizmatik, sütunumsu 2. blok (köşeli, yuvarlak), topak 3. granüler, kırıntılı, daneli 4. levhamsı (tabakalı) Önemi: Toprak strüktürü toprağın havalanma, su kapasitesi, nem durumu, su geçirgenliği, biyolojik aktivite gibi özelliklerini etkiler.

41 TOPRAK STRÜKTÜRÜ

42 TOPRAK STRÜKTÜRÜ Kırıntılı Topak

43 0-1.5 Kireçsiz-Az Kireçli Orta Kireçli Çok Kireçli >20 Kirece Zengin PROFİL ÖZELLİKLERİ Toplam Kireç (%) Toplam Kireç Temel kireç bileşikleri; kalsiyum, magnezyum, karbonatlar ve dolomittir % 10 luk HCl ile veya laboratuvar koşullarında, miktarı nicel olarak belirlenerek; % toplam CaCO 3 miktarı cinsinden ifade edilir. Kireç; toprak kırıntılılığını artırır. Toprak reaksiyonunu (PH) ve biyolojik aktiviteyi yükseltir. Besin elementlerinin (Fe,K,Mn,Cu) topraktan yeterli derecede alınamaması etkisi vardır.

44 0-1.5 Kireçsiz-Az Kireçli Orta Kireçli Çok Kireçli >20 Kirece Zengin PROFİL ÖZELLİKLERİ Toplam Kireç (%) Toprak Kireç (Karbonat) İçeriği Kabarma Şekli (% 10 luk HCl de) Karbonat İçeriği (%) Görülmüyor ve duyulmuyor Yok Görülmüyor ancak duyuluyor Çok az (< 1) Zayıf ve devamlı değil Az (1-2) Belirgin ancak devamlı değil Orta (2-5) Şiddetli ve devamlı Çok (> 5) 1/15

45 Kireç Total Kireç (%) 0-2 Kireçsiz 2-4 Az kireçli 4-8 Orta kireçli 8-15 Kireçli Tanımlama Çok kireçli Aktif Kireç (%) 4 den az Az (iyi) Tanımlama 4-7 Orta (Nispeten iyi) 7-10 Zengin (Orta) 10 dan yüksek Çok Zengin (Sorunlu) 50 den yüksek Çok fazla kireçli

46 PH.Toprağın Reaksiyonu PROFİL ÖZELLİKLERİ Toprak Reaksiyonu (ph): 20 Toprak ph sı bir toprak çözeltisindeki asitliği veya alkaliliği tanımlayan bir ölçüdür.asitliğin miktarı H+ ve OH- iyonlarının konsantrasyonuna bağlıdır. Bitki beslenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. ph logaritmik birim şeklide ölçülür. ph bir birim artarsa, H konsantrasyonu 10 kez azalır. Örneğin ph 4 te ph 7 ye göre 1000 kat fazla H+ iyonu vardır.

47 TOPRAK REAKSİYONU (ph) Asit Nötr Alkalen

48 TOPRAK REAKSİYONU Reaksiyon Sınıfı ph Reaksiyon Sınıfı ph Ekstrem Asit <4,5 Nötr 6,6-7,3 Çok Kuvvetli Asit 4,6-5,0 Hafif Alkali 7,4-7,8 Kuvvetli Asit 5,1-5,5 Orta Alkali 7,9-8,4 Orta Asit 5,6-6,0 Kuvvetli Alkali 8,5-9,0 Hafif Asit 6,1-6,5 Çok Kuvvetli Alkali > 9,0

49 ph yı artırmak için: Kireçleme ph yı azaltmak için: Kükürt (Gübre) Amonyum Sülfat (Gübre), Kalsiyum Sülfat (Alçı).

50 1-5 Seyrek 6-10 Orta Sık Pekçok PROFİL ÖZELLİKLERİ dm2 de 2 mm den İnce Kök Dağılışı Kök Dağılışı: Bitki köklerinin toprakta inebildiği derinlik ile topraktaki kök yoğunluğunu ifade eder Topraktaki su, hava ve besin ekonomisi hakkında bilgi vermesi,horizonların su geçirgenliği ve havalanması hususunda etkili bulunduğundan önemlidir. İNCE KÖK YAYILIŞI: 2mm den küçük kökler 1 dm2 alandaki ince kök miktarı

51 KÖKLERİN EKOLOJİK ÖNEMİ Toprakların su, hava ve bitki besin maddesi hakkında bilgi Horizonların su ve hava geçirgenliği hakkında bilgi Toprak altında geçirimsiz tabaka

52 Taban suyu Yamaç Sızıntı Suyu Durgun su PROFİL ÖZELLİKLERİ Toprak Suyu TOPRAK SUYU Taban Suyu: Toprak içerisindeki boşlukları tamamen dolduran, yer çekimi etkisi altında meydana gelmiş olan, eğime ve farklı basınç potansiyellerine göre hareket eden sudur Taban suyu devamlı hareket halinde olduğu gibi mevsimlere bağlı olarak toprak içinde belirli bir üst ve alt seviyelere sahiptir. Yamaç Sızıntı Suyu: Geniş gözeneklerden hızla, dar gözeneklerden yavaş olarak, yer çekimi kuvveti altında, meyil yönünde hareket eden sudur. Durgun Su: Toprağın üst yüzü ile 130 cm. toprak derinliği arasında bulunan ve geçici bir zaman için meydana gelen hareketsiz taban suyuna durgun su denir. Suyun durgunlaşması az geçirgen bir tabaka veya ana kayanın varlığı ile meydana gelir.

53 TOPRAK SUYU EKOLOJİK ÖNEMİ Kök gelişimini Toprak havalanması Toprak oluşumu ve gelişimi

54 TOPRAK SUYU

55 TABAN SUYU Kurak dönemlerde bitkiler su ihtiyacını taban suyundan karşılayabilmektedirler.

56 TABAN SUYU

57 Aşırı İyi Orta Yetersiz PROFİL ÖZELLİKLERİ Drenaj Drenaj: Toprağın su tutma kapasitesini aşan fazla suyun toprak içinde yanlara ve aşağı doğru sızıp gitme hareketidir. Buna toprağın geçirgenliği denir. Aşırı drenaj, iyi drenaj, zayıf drenaj olarak ifade edilir Drenaj toprağın; Tekstür ve strüktürüne, Toprağın kuru ve nemli oluşuna, Suyun akıcılığına bağlıdır. Orman topraklarının rutubet ekonomisi denilince, bitkilere gerekli suyun topraktaki durumu anlaşılır.

58 Drenaj: Aşırı drenaj KURAKLIK İyi drenaj Orta derecede iyi drenaj Yetersiz drenaj Zayıf drenaj GEÇİRİMSİZ TOPRAK HAVASIZ TOPRAK

59 Drenaj: Zayıf drenaj HAVASIZ TOPRAK

60 HEYELAN VE ÇIĞ KONTROLÜ PROJELERĠ

61 61

62 62

63 63

64 64

65 0-30 cm (sığ) cm (orta derin) cm (derin) 120 cm < (çok derin) PROFİL ÖZELLİKLERİ Toprak Derinliği TOPRAK DERİNLİĞİ Mutlak (m) Fizyolojik (f) Toprak derinliği denildiğinde ana kaya üzerinde bulunan gevşemiş kısım anlaşılmaktadır MUTLAK DERİNLİK: Madeni toprak yüzeyinden ana kayaya kadar olan derinliğe denir. FİZYOLOJİK DERİNLİK: köklerin yayıldığı veya inebileceği derinliğe denir.

66 DERĠNLĠK (CM) TANIM 0-30 Sığ Orta derin Derin > 120 Çok derin

67 SOLUM (Mutlak) Toprak Derinliği Fizyolojik Toprak Derinliği

68 Toprak Derinliği Toprak işleme motodu, Meşcerenin dayanalıklılığı Büyüme bakımından önemlidir 1/15

69

70 PROFİL NO ADI Derinlik Cm. Renk Kum Kumlu Balçık Balçık Ağır Balcık Kil Az Taşlı Orta Taşlı Çok Taşlı İskelet STRÜKTÜR Kireçsiz-Az Kireçli Orta Kireçli Çok Kireçli >20 Kirece Zengin PH.Toprağın Reaksiyonu 1-5 Seyrek 6-10 Orta Sık Pekçok Taban suyu Yamaç Sızıntı Suyu Durgun su Aşırı İyi Orta Yetersiz 0-30 cm (sığ) cm (orta derin) cm (derin) 120 cm < (çok derin)... PROJESİ "YETİŞME ORTAMI ETÜT ÇİZELGESİ" ETÜDÜ YAPANLAR: TARİH/İMZA : Horizon Toprak Türü İskelet (Hacim %) PROFİL ÖZELLİKLERİ Toplam Kireç (%) dm2 de 2 mm den İnce Kök Dağılışı Toprak Suyu Drenaj Toprak Derinliği Mutlak (m) Fizyolojik (f) NOTLAR A 15 K X X Gran X 7.9 X B 35 AK X X Gran X 7.8 X X X m f Cv 50 2 A 45 KK X X Gran X 7.6 X Cv 70 X X m f 3 A 25 AK X X Gran X 7.8 X B 40 K X X Gran X 7.8 X X X mf Cv

71