Difl Hekimli i Hastalar nda Çapraz nfeksiyon Kontrolü Duyarl l n n Araflt r lmas #

Transkript

1 Ondokuz Mayis Univ Dis Hekim Fak Derg 2006; 7 (2): Difl Hekimli i Hastalar nda Çapraz nfeksiyon Kontrolü Duyarl l n n Araflt r lmas # Investigation of Perception of Cross Infection Control in Dental Patients Emir YÜZBAfiIO LU *, Duygu SARAÇ *, Y. fiinasi SARAÇ *, Seda BAL *, Sevgi CANBAZ ÖZET Amaç: Bu çal flman n amac, hastalar n n difl hekimli inde kullan lan baz çapraz infeksiyon kontrolü uygulamalar na karfl duyarl l klar n de erlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Tan mlay c tipteki bu çal flmaya Ondokuz May s Üniversitesi Difl Hekimli i Fakültesi ne baflvuran toplam 200 hasta dahil edilmifltir. Hastalara sosyodemografik özellikleri ile çapraz infeksiyonun riski ve bu konudaki duyarl l klar n de erlendiren sorular sorulmufltur. Veriler ortanca (minimummaksimum) ve yüzde olarak verilmifltir. Verilerin de erlendirilmesinde Pearson, FisherKesin kikare ve e imde kikare testleri kullan lm flt r. Bulgular: Çal flmaya kat lan hastalar n 91 (% 45) i kad n, 109 (%55) u erkek olup, yafl ortancas 40 (1676) y l olarak bulunmufltur. Hastalar difl hekimlerinden yapt klar ifllemler süresinde %90.0 eldiven, % 83.0 ü maske ve % 18.0 i koruyucu gözlük giymelerini beklemektedir. Kat l mc lar n ço unlu u eldivenlerin hastalar korunmak, maske ve gözlü ün ise difl hekiminin kendisini korunmak için kullan ld na inanmaktad rlar. Çal flmaya kat lan hastalar n % 44.5 i dental tedavileri s ras nda çapraz infeksiyon riskinden endiflelenmektedir. Cinsiyet ve ö renim durumu aç s ndan de erlendirildi inde eldiven kullan m nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur (x 2 =24.79, p<0.001). Koruyucu gözlük kullan m, cinsiyet (x 2 =8.01, p<0.05) ve gelir düzeyi (x 2 = 7.32, p<0.01) aç s ndan incelendi inde istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur. Sonuç: Bu çal flma sonucunda hastalar n çapraz infeksiyon kontrolü konusunda duyarl olduklar, ancak uygulamalar konusunda yeterli bilgiye sahip olmad klar kan s na ulafl lm flt r. Anahtar sözcükler: Çapraz infeksiyon, infeksiyon kontrolü, dental tedavi ABSTRACT Aim: The aim of the present study is to investigate the perception of dental patients about cross infection control. Material and Method: A descriptive investigation was performed among 200 outpatient of Ondokuz May s University Dental Faculty Clinic. A questionnaire about participations socialdemographic characteristics and the perception to cross infection control was applied. The data were given as median (minimummaximum) and percentage. Analyses of data were performed by using Pearson, Fisher Kesin chisquare and chisquare for trend. Results: This study included 91 (45%) female and 109 (95%) male dental patients whose mean ages were 40 (1676) years. 90% of the patients expected from the dentists to wear gloves, 83% to wear face masks and 18% to wear spectacles during dental treatments. Most patients believed that gloves were used for the patient s protection, and, they also believed that face masks and spectacles were used to protect the dentist from the infections. 44.5% of the patients concerns about the risk of cross infection during dental treatment. Statistically differences were found when the results were evaluated in terms of the gender and education level (x 2 =24.79, p<0.001, p<0.001). The use of the spectacles showed significant differences according to gender (x 2 = 8.01, p<0.05,) and income level (x 2 = 7.32, p<0.01,). Conclusion: According to the questionnaire results, dental patients had a high level of perception to the cross infection control, but there was a lack of knowledge about cross infection. Key words: Cross infection, infection control, dental treatment Gelifl tarihi : Kabul tarihi : Received date : Accepted date : # Araflt rma, Türk Difl Hekimleri Birli i 12. Uluslararas Difl Hekimli i Kongresi nde (2025 Haziran 2005, stanbul) sözlü bildiri olarak sunulmufltur. * Ondokuz May s Üniversitesi, Difl Hekimli i Fakültesi, Protetik Difl Tedavisi Anabilim Dal, Samsun Ondokuz May s Üniversitesi, T p Fakültesi, Halk Sa l Anabilim Dal, Samsun Girifl Difl hekimli i çal flma ortam nda mikroorganizmalar hastalara, hekim ve yard mc lar na, hatta teknisyenlere kolayca transfer olabilir. Bu gruplar aras nda edinilen infeksiyon çapraz infeksiyon olarak tan mlan r 1,2. Difl hekimli inde çapraz infeksiyon 103

2 Yüzbafl o lu, Saraç, Saraç, Bal ve Canbaz kontrolü, 1980 lerin ortas nda Kazan lm fl mmün Yetmezlik Sendromu nun (AIDS) ortaya ç kmas ve özellikle l990 larda Amerikan Hastal k Kontrol ve Önleme Merkezi nin (Center for Disease Prevention and ControlCDC) HIV pozitif bir difl hekiminin alt hastas na nsan mmün Yetmezlik Virüsü (HIV) bulaflt rm fl oldu unu aç klamas yla hem difl hekimli i çal flanlar, hem de toplum aç s ndan ciddiye al nm flt r 3 6. Difl hekimi, yard mc personel ve hastalar oral kavite ile solunum yoluna yerleflmifl sitomegalovirus (CMV), Hepatit B Virüsü (HBV), Hepatit C Virüsü (HCV), tip 1 ve 2 Herpes Simpleks Virüsü (HSV), nsan mmünyetmezlik Virüsü (HIV), mikobakteriyum tüberkülozis, stafilokoklar, streptokoklar, di er virüsler ve bakterileri içeren patojenik mikroorganizmalara maruz kalabilirler 7. Bu organizmalar; kan, oral s v lar veya hastan n di er materyalleri ile direkt temas, kontamine olmufl cisimlere (aletler, cihazlar, çevresel yüzeyler) indirekt temas, enfekte kiflinin konjunktival, nazal veya oral mukaza sekresyonlar na k sa süreli direkt temas ve hava yolu ile bulaflabilen mikroorganizmalar n uzun süreli inhalasyonu ile dental ifllemler s ras nda bulaflabilir 7,8. Difl hekimli indeki çapraz infeksiyonun geçifl yolu, keskin aletler ile bütünlü ü bozulmam fl derinin ya da mukozan n bütünlü ünü bozacak yaralanmalar ve bunun sonucunda kesiklere infeksiyon etkeninin direkt olarak yerleflmesi fleklindedir 8,9. Literatürde toplumun difl hekimli inde uygulanan çapraz infeksiyon kontrolü konusundaki bilgisini ölçmeyi amaçlayan birkaç çal flma mevcuttur y l nda Amerika Birleflik Devletleri nde ulusal çapta yap lan bir inceleme ile toplumun HIV/AIDS ve difl hekimli i hakk ndaki kayg lar n de erlendiren bir çal flma yap lm flt r 10. Kat l mc lar n %30 u dental ifllemler s ras nda HIV bulaflma olas l n n mevcut oldu unu düflünmekte ve bu kiflilerin yaklafl k 2/3 ünün bu durumdan endiflelendi i bildirilmifltir. Bu düflüncenin difl hekimine s k gidenler, anksiyeteli hastalar ve yüksek AIDS prevelans olan bölgelerde yaflayan kiflilerde daha yüksek seviyede oldu u bulunmufltur lerin sonunda ngiltere de iki adet çapraz infeksiyon kontrolü çal flmas yap lm flt r. Bat skoçya daki hastane ve muayenehane hastalar aras nda yap lan incelemede, hastalar n %60 n n difl hekimlerinden tedavi s ras nda rutin olarak eldiven kullanmalar n bekledi i ve büyük ço unlu u bunu difl hekimlerinin kendilerini korumak için kulland klar n düflündükleri bildirilmifltir. Hastalar n küçük bir bölümünün ise difl hekimlerinin tedavi s ras nda maske ve eldiven giymesine dikkat etti i ortaya ç km flt r 11. Bununla birlikte hastalar n 1/3 ünün difl hekimli i aletlerinin sterilizasyon yöntemleri ve difl hekimli indeki çapraz infeksiyon kontrolü hakk ndaki bilgi sahibi olmad klar bilgisine ulafl lm flt r. Liverpool daki bir merkeze düzenli olarak gelen hastalar aras nda yap lan bir çal flmada, kat l mc lar n medyada ç kan haberler nedeni ile dental tedavi s ras nda HIV bulaflma riskinin, kan nakli, akupunktur ya da manikür/pedikür ifllemlerinden daha düflük oldu una inand klar bildirilmifltir 12. Gerbert ve ark.n n 10 çal flmas ile birlikte, difl hekimli i tedavileri genel t p tedavilerinden daha yüksek riske sahip olarak derecelendirilmifltir. Gerbert ve ark.n n 10 ve Samaranayake ve McDonald n 11 yapt klar çal flmalarda dikkat çeken paralellik, hastalar n 1/3 ünün dental tedavi s ras nda HIV infeksiyon riskinin fark nda olmalar ve kad nlar n erkeklere oranla daha duyarl oldu unun belirlenmesidir. Maguire ve ark.na 13 göre hastalar n %69 u difl hekimlerinin rutin olarak eldiven giymelerini, %47 si maske ve %25 i de koruyucu gözlük kullanmalar n beklemektedir. Hastalar n çok az bir bölümü ise bu bariyer tekniklerine karfl ç km flt r. Sadece %4 ü eldiven, %10 u maske ve %13 ü koruyucu gözlük kullan lmas gerekmedi ini belirtmifllerdir. Porter ve ark. 14 ngiltere ve Hong Kong daki hastalar n çapraz infeksiyon kontrolüne karfl tutumlar n inceledikleri çal flmalar nda, hastalar n hemen hemen tamam n n difl hekimlerinin eldiven giymesini bekledi ini, ancak sadece %73 ünün maske ve %40 n n ise koruyucu gözlük kullan lmas n bekledi ini rapor etmifllerdir. Hastalar n ço unun bu yöntemlerin hem çal flanlara hem de hastalara yarar sa lad konusunda bilinçli olduklar bulunmufltur. Kat l mc lar n %50 sinden fazlas HIV (+) olan bir difl hekiminden kendilerine HIV bulaflabilece ine inanmaktad rlar. Yap lan bir baflka çal flmada ise hastalar n büyük bir k sm n n eldiven ve maskenin rutin olarak kullan ld na inand klar rapor edilmifltir. Ayr ca hastane orta 104

3 Hastalar n Çapraz nfeksiyon Kontrolü Duyarl l m nda tedavi gören hastalar n muayenehanede tedavi gören hastalardan daha fazla çapraz infeksiyon kontrolü konusunda endiflelendi i de bildirilmifltir 15. Bu çal flman n amac, difl hekimli i hastalar n n çapraz infeksiyon kontrolü konusundaki bilgi, tutum ve davran fllar n, ayr ca bu konu hakk ndaki duyarl l klar n etkileyen faktörleri incelemektir. Gereç ve Yöntem Tan mlay c tipteki bu çal flmaya Ondokuz May s Üniversitesi Difl Hekimli i Fakültesi ne 30 May s 11 Haziran 2005 tarihleri aras nda tedavi olmak amac yla baflvuran 91(%45) kad n, 109 (%95) erkek toplam 200 hasta dahil edilmifltir. Hastalara sosyodemografik özellikleri ile çapraz infeksiyonun riski ve difl hekimlerinin çapraz infeksiyon kontrolü konusunda yapt klar ifllemler hakk nda ve bu konudaki duyarl l klar n de erlendiren toplam 22 adet soru içeren anket formu uygulanm flt r. Veriler ortanca (minimummaksimum) ve yüzde olarak verilmifltir. Verilerin de erlendirilmesinde Pearson, FisherKesin kikare ve e imde kikare testleri kullan lm flt r. Bulgular Çal flmaya kat lan hastalar n yafl ortancas 40.0 ( ) y l olarak bulunmufltur. Hastalar n sosyodemografik özelliklerinin da l m ve yap lan dental tedaviler s ras nda hastalar n difl hekimlerinin kullanmas n istedikleri koruyucu önlemlerin da l m Tablo I de verilmifltir. Difl hekiminiz yapt ifllemler süresince eldiven, maske ve koruyucu gözlük kullanmal m d r? fleklinde sorulan üç ayr soruya hastalar n %90,0 rutin olarak eldiven giyilmesinin, %83.0 ü maske kullanman n ve %18.0 i koruyucu gözlük kullanmas n n gereklili ine inand n belirtmifltir. Cinsiyet ve ö renim durumunun eldiven kullan m iste inde istatistiksel olarak önemli fark oluflturdu u bulunmufltur (x 2 =24.79, p<0.001). Lise ve üniversite mezunlar ile erkeklerin eldiven kullan m konusunda daha duyarl olduklar görülmüfltür. Koruyucu gözlük kullan m, cinsiyet (x 2 = 8.01, p<0.05) ve gelir düzeyi (x 2 = 7.32, p<0.01) aç s ndan incelendi inde istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur. Kad nlar n koruyucu gözlük kullan m konusunda daha duyarl oldu u bulunmufltur. Ancak medeni durum ve ö renim durumu aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark bulunmam flt r (p>0.05). nfeksiyon geçiflinin önlenmesinde kat l mc lar n 10 (%5.0) u eldiven, 21 (%10.5) i maske ve 37 (%18.5) si koruyucu gözlük uygulamas n n her üç basamakta da (difl hekiminden hastaya, hastadan difl hekimine, hastadan hastaya) önemli birer etken oldu unu düflünmektedirler. Hastalara göre eldiven, maske ve koruyucu gözlük kullan m nedenlerinin (hastan n infeksiyon geçiflinin durdurulmas nda etkili oldu unu düflündü ü basamak) da l m Tablo II ve fiekil 1 de verilmifltir. Hastalara difl hekimlerinin kendilerini korumak için kulland klar yöntemlerin neler oldu u soruldu unda, hastalar n 184 (%92.0) ü eldiven, 130 (%65.0) u maske, 12 (%6.0) si gözlük kullan m n n gereklili ini ifade etmifllerdir. Sonuçlar hastalar n % 90.5 inin hekimin her hastas nda yeni bir eldiven kullanmas gerekti ini beklerken, %56.5 inin her hastas nda maske de ifltirmesi ve %30.5 inin ise koruyucu gözlü ünü y kamas gerekti ine inand klar n göstermifltir. Hastalar n ifllemler s ras nda eldiven, maske ve koruyucu gözlük de ifltirme nedenlerine karfl tutumlar Tablo III te verilmifltir. Hastalara tedavi bafllamadan önce yap lan baz ifllemlerin kendileri için önemli olup olmad soruldu unda, al nan cevaplar n da l m Tablo IV ve fiekil 2 de verilmifltir. Hastalar n % 80.0 i tedavi öncesinde oturduklar koltu un temizlemesini ve %77.5 i koltuktaki barda n de ifltirilmesini beklerken, sadece %49.0 u hekimlerin temas ettikleri yüzeylerin (telefon, musluk, kap kolu) temizli ine dikkat etmektedirler. Bununla birlikte hastalar n %98.5 i aletlerin temizli ine, %92.0 si ise ifllem sonunda a z na yerlefltirilecek olan protezlerin temizli ine dikkat etmektedir. Hastalar n 89 (%44.5) u kendilerini çapraz infeksiyon aç s ndan riskli görürken, 71 (%35.3) i risk alt nda görmedi ini, 40 (%20.0) ise bu konuda fikri olmad n ifade etmifltir (Tablo V). Cinsiyet aç s ndan de erlendirildi inde hastalar n kendilerini çapraz infeksiyon aç s ndan riskli görme durumlar aras nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur (x 2 =7.61, p<0.05,). Kad nlar çapraz infeksiyon riski aç s ndan daha duyarl bulunmufltur. 105

4 Yüzbafl o lu, Saraç, Saraç, Bal ve Canbaz Tablo I. Hastalar n baz sosyodemografik özellikleri ve tedaviler s ras nda difl hekiminin kullanmas n istedi i koruyucu önlemlerin da l m. Eldiven Maske Koruyucu gözlük Evet (%) Hay r (%) Fikrim yok (%) P, x 2 Evet (%) Hay r (%) Fikrim yok (%) P, x 2 Evet (%) Hay r (%) Fikrim yok (%) Gelir düzeyi Ö renim durumu Medeni durum Cinsiyet P, x 2 Kad n (n=91) (80,2) (19,8) (75,8) (24,2) (26,4) (34) (39,6) Erkek (n=109) (98,2) (1,8) (89) (6,4) (4,6) (11) (43,1) (45,9) p<0.001* Evli (n=155) (87,1) (12,9) (80,6) (16,2) (3,2) (21,4) (38) (40,6) Bekar (n=45) (100) (91,1) (8,9) (6,7) (42,2) (51,1) lkö retim (n=61) (72,2) (27,8) (59) (34,4) (6,6) (19,7) (37,7) (42,6) x 2 =24,79, p<0.001** Lise (n=64) (96,9) (3,1) (92,2) (7,8) (9,3) (39,1) (51,6) Üniversite ve üzeri (n=75) (98,7) (1,3) (94,7) (4) (1,3) (24) (4) (36) Düflük (n=71) (77,3) (22,7) (69) (25,4) (5,6) (7) (38) (55) Orta (n=117) (94) (6) (89,7) (9,4) (0,9) (24) (41) (35) Yüksek (n=12) (100) (100) (25) (25) (50) x 2 =7,32, p<0.01** x 2 =6,23, p>0.05** x 2 =5,19, p>0.05 x 2 =8.01, p<0.05 * Fisher KiKare ** E imde KiKare Tablo II. Hastalara göre infeksiyon geçiflinin durdurulmas nda etkili oldu u düflünülen basamaklar n koruyucu önlemlere göre da l m. Koruyucu önlem Difl hekiminden Hastadan Hastadan Hepsi hastaya difl hekimine hastaya n % n % n % n % Eldiven Maske Koruyucu gözlük

5 Hastalar n Çapraz nfeksiyon Kontrolü Duyarl l Tablo III. fllemler s ras nda eldiven, maske ve koruyucu gözlüklerin de ifltirilme nedenleri. Koruyucu önlemler Say % Her hastas nda yenisini kullanmal Eldiven Antiseptik solüsyonla y kamal Her hastada de ifltirmek yerine, sadece gerekli ise de ifltirmeli Fikrim yok Her hastas nda y kamal Gözlük E er görünür flekilde kontamine olmuflsa y kamal Her hastada de ifltirmeli Fikrim yok Her hastas nda yenisini kullanmal Maske E er kontamine olmuflsa de ifltirmeli Her hastada de ifltirmek yerine, sadece gerekli ise de ifltirmeli Fikrim yok Tart flma Günümüzde dental kliniklerde çapraz infeksiyon riski olas l difl hekimli i mesle i aç s ndan yüksek oranda dikkat edilen bir konudur. Bu konu HIV, Hepatit B virüsü ve di er infeksiyöz hastal klara sahip hastalar n toplumdaki say s n n art fl ile daha da önem kazanm flt r 16,17. Çal flmam z n sonuçlar nda, kat l mc lar n % 90 difl hekimlerinden rutin olarak eldiven giymelerini beklemektedir. Bu yüksek de er Amerika Birleflik Devletleri ve ngiltere de yap lan çal flmalarla paralellik göstermektedir. Bu çal flmalarda difl hekimlerinin rutin eldiven kullan m konusunda hastalar n beklentileri %6090 oran nda de iflmektedir 10,11,13,15,

6 Yüzbafl o lu, Saraç, Saraç, Bal ve Canbaz Tablo IV. Tedaviye bafllanmadan önce yap lan baz ifllemlerin hastalar için önemlilik durumunun da l m. Koltu un Barda n Yüzeylerin Tedavi aletlerinin Protezlerin temizlenmesi de ifltirilmesi temizlenmesi temizlenmesi temizlenmesi n % n % n % n % n % Evet Hay r Fikrim yok Tablo V. Hastalar n baz sosyodemografik özelliklerine göre kendilerini çapraz infeksiyon riski alt nda görme da l m. Cinsiyet Medeni durumu Gelir düzeyi Ö renim durumu Kad n Erkek Evli Bekar Düflük Orta Yüksek lkö retim Lise Üniversite Evet (%) (56,2) (43,8) (82) (18) (19,1) (70,8) (10,1) (24,7) (30,3) (45) Hay r (%) (35,2) (64,8) (77,5) (22,5) (52,2) (43,6) (4,2) (40,8) (32,4) (26,8) Fikrim yok (%) (40) (60) (67,5) (32,5) (42,5) (57,5) (25) (35) (40) p<0.05 p>0.05 p>0.05 x2=7.61 Bununla birlikte yap lan çal flmalarda, hastalar n %4389 oranlar nda difl hekiminden, her hastada tedaviye bafllamadan önce yeni bir eldiven kullanma beklentisi bildirilirken11 11,14,19,20, çal flmam zda bu konuda ki beklenti oran %90.5 tir. Yeni eldiven kullan m n n tercih edilmesi ve eldivenlerin y kanmas n n tercih edilmeme nedeni olarak, çapraz infeksiyon riski ve y kaman n etkinli ine olan güvenin eksikli i oldu u düflünülmektedir. ngiliz Difl Hekimli i Birli i Difl Sa l ve Bilim Komitesi eldivenlerde küçük bir delikten flüphelenildi inde ve kan kontaminasyonu oldu unda da de ifltirilmesini önermektedir 21. Ayn flekilde Amerikan Difl Hekimleri Birli i de 108

7 Hastalar n Çapraz nfeksiyon Kontrolü Duyarl l eldivenlerin tekrar kullan lmas n uygun bulmamaktad r 17. Kat l mc lar n eldiven kullan m beklentisinin bu kadar yüksek olmas, hastalar aç s ndan eldiven kullan m n n çapraz infeksiyon kontrolünde önemli bir yer tuttu unu göstermektedir. Ayr ca çal flmam z n yap ld ortam n, yüksek standartlarda çapraz infeksiyon kontrolü uygulanan bir difl hekimli i fakültesi klini i olmas ve günümüzde bu konu hakk nda insanlar n daha bilinçli olmas sebebiyle bu de erlerin beklenilenden daha yüksek ç kt düflünülmektedir. Çal flmam zda kat l mc lar n %83 ü rutin olarak maske kullan lmas n n gerekli oldu unu ifade etmifltir. Bu de er yap lan di er çal flmalara 14,19,20 oranla daha yüksek bulunmufltur. Bununla birlikte kat l mc lar n sadece %56,5 i hekimlerin hasta tedavileri aras nda maskelerini de ifltirdiklerine inanmaktad r. Koruyucu maskeler kontaminasyon kaynaklar olarak düflünülmektedir. Uzun süre kullan lan maske yüzeylerine mikroorganizmalar rahatl kla tutunmaktad r 22. Ayn maskenin tüm gün boyunca ya da uzun süre kullan lmas ile çapraz infeksiyon riski daha da artacakt r. Kat l mc lar n sadece %18 i difl hekimlerinin koruyucu gözlük kullanmalar gerekti ine inanmaktad r. Mousa ve ark.na 20 göre difl hekimlerinin koruyucu gözlük kullan m oran %37 olarak rapor edilmifltir. Porter ve ark. 14 Hong Kong lu ve ngiliz hastalar karfl laflt rd klar çal flmada, Hong Kong lu hastalar n %37 ve ngiliz hastalar n %44 oran nda difl hekimlerinin gözlük kullanmalar gerekti ini düflündükleri bulunmufltur. Bu çal flmada, kat l mc lar n %56,5 i hekimlerin yeni maske ve %30,5 i koruyucu gözlük kullanmalar gerekti ine inanmaktad r. Bu sonuçlar di er çal flmalar n sonuçlar ile benzerlik göstermektedir 10,19. Hastalar eldiven ve maske kullan m n koruyucu gözlük kullan m ndan daha fazla desteklemektedir. Koruyucu gözlük kullan m gereklili inin düflük ç kmas, hastalar n bu koruma yöntemi ile hekimin yaln zca kendisini korudu unu düflünmesi olabilir. Ayr ca hastan n a z ndan difl hekiminin gözüne s çrayabilecek art klar yolu ile difl hekimine infeksiyon geçifl riski ve daha sonra infekte hekimden hastaya geçebilecek infeksiyon riskinin düflünülmedi ini göstermektedir. Difl hekimli inde kontamine yüzeyler ile çapraz infeksiyon riski bulunmaktad r. Dental ifllemler s ras nda dental ünit, röntgen cihaz, telefon, musluk, kap kolu vb. yüzeyler kontamine olabilecek yüzeylerdir. Bu yüzeylerde hasta ifllemi öncesi ve sonras nda çapraz infeksiyonu önleyici uygulamalar kullan lmal d r 2,23,24. Hastalar n büyük ço unlu u tedavi öncesinde oturduklar koltu un ve koltuktaki barda n de ifltirilmesini beklerken, sadece yar s hekimlerin temas ettikleri yüzeylerin temizli ine dikkat etmektedirler. Ancak hastalar n büyük ço unlu u aletlerin ve ifllem sonunda a z na yerlefltirilecek olan protezlerin temizli ine çok önem vermektedir. Bu durum bize, hastalar n daha çok görsel olarak temizli e önem verdiklerini, çapraz infeksiyon kontrolü konusunda yeterli bilgiye sahip olmad klar n göstermektedir. Ayr ca çal flmam z n sonuçlar, kat l mc lar n sadece %44.5 inin kendilerini çapraz infeksiyon aç s ndan risk alt nda gördü ünü belirlemifltir. Oysa Porter ve ark. 14 difl tedavisi s ras nda hastalar n %52 sinin, Gerbert ve ark. na 10 göre ise Amerika Birleflik Devletleri ndeki toplumun %30 unun çapraz infeksiyon aç s ndan kendilerini risk alt nda gördü ü bildirilmifltir. Daha önce de belirtildi i gibi çal flmam z, yüksek standartlarda çapraz infeksiyon kontrolü uygulanan bir difl hekimli i fakültesi klini inde yap ld ndan dolay tüm difl hekimli i hastalar n kapsamamaktad r. Bu amaçla, serbest muayenehane ve di er hastane ortamlar nda tedavi gören hastalar n çapraz infeksiyon kontrolü duyarl l n inceleyecek ve karfl laflt racak ileri bir çal flma yap lmas bütün hasta popülasyonunu temsil etmesi aç s ndan uygun olacakt r. Sonuç Bu çal flman n s n rlar içerisinde sonuç olarak, difl hekimli i hastalar n n çapraz infeksiyon kontrolü konusunda duyarl olmakla birlikte, uygulamalar konusunda yeterli bilgiye sahip olmad klar anlafl lm flt r. Bu nedenle hastalar için çapraz infeksiyon kontrolü ve uygulamalar konular n içeren ileri e itim programlar n n televizyonradyo gibi iletiflim araçlar n n kullan lmas faydal olacakt r. Bu tür programlarla toplumun bu konudaki bilgi düzeyinin artt r laca kan s nday z. 109

8 Yüzbafl o lu, Saraç, Saraç, Bal ve Canbaz Kaynaklar 1. Nohutçu R. Difl Hekimli inde nfeksiyon: Çapraz nfeksiyon. 3. Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Kongresi Kongre Kitab, 2 4 Ekim, 2003, Samsun, Mutlu S, Porter S, Scully C. Difl Hekimli inde Çapraz nfeksiyon Kontrolü. Birinci Bas m, stanbul: Er Ofset; 1996, 1 19, Centers for Disease Control and Prevention. Possible transmission of human immunodeficiency virus to a patient during an invasive dental procedure. Morbid Mortal Wkly Rep. 1990; 39: Centers for Disease Control and Prevention. Update: Transmission of HIV infection during invasive dental procedures Florida. Morbid Mortal Wkly Rep. 1991; 40: Ciesielski C, Marianos D, Ou CY, et al. Transmission of human immunodeficiency virus in a dental practice. Ann Intern Med. 1992; 116: Centers for Disease Control and Prevention. Investigations of patients who have been treated by HIVinfected healthcare workersunited States. Morbid Mortal Wkly Rep.1993; 42: , Bolyard EA, Tablan OC, Williams WW, Pearson ML, Shapiro CN, Deitchman SD, Hospital Infection Control Practices Advisory Committee. Guideline for infection control in health care personnel, Am J Infect Control 1998; 26: Verrusio AC, Neidle EA, Nash KD, Silerman S Jr, Horowitz AM, Wagner KS. The dentist and infectious diseases: a national survey of attitudes and behavior. J Am Dent Assoc. 1989; 118: Girdler NM, Matthews RW, Scully C. Use and acceptability of rubber gloves for outpatient dental treatment. J Dent. 1987; 15: Gerbert B, Maguire BT, Spitzer S. Patients attitudes toward dentistry and AIDS. J Am Dent Assoc. 1989; Sup:16S 19S. 11. Samaranayake LP, McDonald KC. Patient perception of cross infection prevention in dentistry. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1990; 69: Humphris GM, Morrison T, Horne L. Perception of risk of HIV infection from regular attenders to an industrial dental service. Br Dent J. 1993; 174: Maguire B, Gerbert B, Spitser S. Dental patients, opinions about infection control. J Dent Res. 1989; 68: Porter SR,Peake G, Scully C, Samaranayake LP. Attitude to cross infection measures of UK and Hong Kong patients. Br Dent J. 1993; 175: Yorden KS. Patients attitudes towards the routine use of rubber gloves in a dental office. J India Dent Assoc. 1985; 64: Samaranayake L. Rules of infection control. Int Dent J. 1993; 43: American Dental Association. Infection control recommendations for the dental office and dental laboratory. J Am Dent Assoc. 1988; 116: Burke FJT, Baggett FJ, Wilson NHF. Patient attitudes to the wearing of gloves by dentists. Dental Update. 1991; 18: Bowden JR, Scully C, Bell CJ, Levers H. Cross infection control, attitudes of patients toward wearing of gloves and masks by the dentist in the United Kingdom in Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1989; 67: Mousa AA, Mahmoud NM, Tag ElDin AM. Knowledge and attitudes of dental patients towards crossinfection control measures in dental practice. Eastern Mediterranean Health J. 1997; 3: British Dental Association Dental Health and Science Committee. The control of cross infection in dentistry. Br Dent J. 1988; 165: Croig DC, Quale AA. The efficiency of face masks. Br Dent J. 1985; 158: Külekçi G, Çintan S, Dügler O. Diflhekimli inde ad m ad m infeksiyon kontrolü. TDBB (Özel Say ). 2000; 58: Kohn WG, Collins AS, Cleveland JL, Harte JA, Eklund KJ, Malvitz DM; Guidelines for infection control in dental healthcare settings MMWR Recomm Rep. 2003; Dec 19; 52: letiflim adresi: Yrd.Doç.Dr. Duygu SARAÇ Ondokuz May s Üniversitesi Difl Hekimli i Fakültesi Protetik Difl Tedavisi Anabilim Dal 55139, Kurupelit, SAMSUN Tel. : Faks: eposta: dsarac@omu.edu.tr 110