SAĞLIK GÖZETİMİ VE MESLEK HASTALIKLARI

Transkript

1 SAĞLIK GÖZETİMİ VE MESLEK HASTALIKLARI İŞ SAĞLIĞI: ILO ve WHO İş Sağlığı Uzmanlar Ortak Komitesinin 1950 yılında gerçekleştirdiği toplantısında yapılan iş sağlığı tanımı şöyledir: "Her türlü işte çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyilik durumlarının korunması ve geliştirilmesi, çalışma şartlarından ötürü çalışanların sağlıklarının yitirilmesinin önlenmesi, çalışma sırasında sağlıklarını olumsuz yönde etkileyecek faktörlerden korunmaları, onların fizyolojik ve psikolojik yapılarına uygun bir işe yerleştirilmesi ve bunun sürdürülmesini Özetle; işin çalışana, çalışanın da işe uygunluğunun sağlanmasını amaçlar". (1995 yılında revize edilmiştir.) İŞ SAĞLIĞI GÖZETİMİ: Bu kavram, çalışma ortamının gözetimi ile çalışanın sağlık gözetiminin bileşkesidir. Çalışma ortamının gözetimi; "İşyerinde sağlık ve güvenlik tehlikelerine karşı yürütülecek her türlü önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsar" iken, Çalışanların Sağlık Gözetimi; işçilerin sağlığını korumak ve geliştirmek amacı ile işçilere verilecek her türlü sağlık hizmetini kapsar ILO NUN 161 NOLU SÖZLEŞMESİ, İş Sağlığı gözetimi konusunda ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ VE ÇALIŞANLARIN SAĞLIK GÖZETİMİ tanımlamalarını içermektdir. 1)ÇALIŞANLARIN SAĞLIK GÖZETİMİ: Çalışanların, İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri kapsamında yapılan, sağlığın korunması ve geliştirilmesi amacıyla, mesleki etkilenmeleri önlemeye yönelik işyeri hekimi tarafından işyerinde gerçekleştirilen koruyucu hekimlik çalışmaların tümüne sağlık gözetimi denir. Sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan işlerde çalışanların, maruziyetin başlamasından önce, sağlık açısından takibi ve maruziyet etkilerinin takibi için gerekli tetkiklerin yapılmasını da içerir. Alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir. Öncelikli olan, koruyucu hekimlik çalışmalarıdır. Tedavi edici hekimlik işyerlerinde öncelikli çalışmalarından değildir. işyeri hekimlerinin 1

2 Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. Sağlık gözetimine ilişkin çalışmalar dinlenme aralıkları dışında düzenlenir. Sağlık Gözetimi, asgari, aşağıda yer alan hizmetleri içermektedir: a. İşe Giriş Muayenesi ve Erken Kontrol muayeneleri b. Aralıklı Kontrol Muayenesi (Periyodik Muayene) c. İşe dönüş Muayenesi d. İş değişikliği Muayenesi e. Bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve Bağışıklama (aşılama), f. Rehabilitasyon g. Sağlık Eğitimi, h. Kayıtların tutulması, verilerin değerlendirilmesi ve bildirilmesi ı. İlk yardım ve acil tedavi i. Sağlığın korunması ve geliştirilmesi J. Kronik hastalık izlemi, k. Risk gruplarının muayenesi l. Biyolojik izlem için gerekli tetkik ve tahlillerin yapılması a)işe GİRİŞ MUAYENESİ: Çalışanın fizik özellikleri ve yeteneklerine uygun bir işe yerleştirilebilme amacını güder. Bu muayenede ilk basamak öykü almaktır. İşe girecek olan kişinin, çalışma yaşamına başladığı andan itibaren tüm işleri (çıraklık, stajyerlik de dâhil), çalışma süreleri ve bu işleri yaparken maruz kaldığı tehlike kaynaklarının ayrıntılı öyküsü alınmalıdır. Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. 2

3 b)aralikli KONTROL MUAYENESİ: Maruziyet başladıktan sonra düzenli aralıklarla yapılan erken tanı amaçlı muayene ve tetkiklerdir. Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda; a) Az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç beş yılda bir, b) Tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç üç yılda bir, c) Çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç yılda bir, defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılır. Tehlike sınıflarında uygulanacak muayene aralıklarının dışında, mevzuatta özel olarak belli çalışmalar ve belli çalışma gruplarında muayene aralıkları ayrıca belirtilmiştir: Gece postalarında çalışan kadınlar için periyodik muayene aralığına işyeri hekimi karar verir. c) İŞE DÖNÜŞ MUAYENESİ: Sağlık sebebiyle uzun süreli işten uzak kalma veya iş kazası, meslek hastalıkları nedenlerinden dolayı işten uzak kalmalardan sonra gerçekleştirilen muayenedir. Muayene sonrası gerekirse işçinin çalışma saatinde, yerinde değişiklik yapılır Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamaz d) İŞ DEĞİŞİKLİĞİ MUAYENESİ: Çalışanın hangi nedenle olursa olsun işinin değişmesi, dolayısıyla yaptığı işin riskinin değişmesi durumunda yeni işine uygunluğunu değerlendirme amacıyla yapılan muayenedir. i)sağliğin KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ: yaşam tarzlarını değiştirmeleri çabasıdır. Optimal sağlık durumunun sağlanması için, kişilerin İşyerindeki uygulamaları daha çok sigarayı bıraktırma çalışmaları, beslenmeyi düzenleme çalışmaları... seklinde olmaktadır. h)kayitlarin TUTULMASI: Çalışanlara ait sağlık verileri iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri yönetmeliğine göre 15 yıl saklanmalıdır. İşyeri ortam faktörlerinden kaynaklanan hastalıkların yükümlülük süresi 15 yılı aşan işyerlerinde, evrakların saklanması hastalıkların yükümlülük süresine göre uzar. Kanserojen ve mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda ve belli kriterleri içeren biyolojik risk etmenleri ile yapılan çalışmalarda (bkz. Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik madde 13) çalışanların dosyaları 40 yıl saklanmalıdır. 3

4 Çalışanlar aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi tutulur. a) Asbestle ÇalışmalardaSağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkındaki Yönetmelik kapsamındaki işleri ilk defa yapacak kişinin, önce işyeri hekimi tarafından genel sağlık durumu değerlendirilir ve Ek-I'de belirtildiği şekilde, özellikle solunum sistemi muayeneleri başta olmak üzere genel sistemik fizik muayene ile diğer tetkik ve kontrolleri yapılır. İşyeri hekimi, risk değerlendirmesi ve ölçüm sonuçlarını dikkate alarak çalışanların sağlık durumlarını değerlendirir ve değerlendirme sonucuna göre akciğer radyografilerini uygun sürelerle tekrarlar, bu süre 2 yılı aşamaz. b) Sağlık gözetiminden sorumlu işyeri hekimi; muayene ve tetkiklerin sonucuna göre, çalışanın asbeste maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaması da dahil her türlü koruyucu ve önleyici tedbirleri belirleyerek işverene önerilerde bulunur. c) Çalışanlara maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık değerlendirmeleri ile ilgili bilgi verilir. Hekim, maruziyetin bitmesinden sonra sağlık gözetiminin devam etmesi gereken süreyi belirleyebilir. ç) Çalışan ve/veya işveren sağlık muayene ve tetkiklerinin yeniden yapılmasını isteme hakkına sahiptir. Asbestle çalışılan işyerlerinde işverenler aşağıda belirtilen kayıtları tutmak ve bunları saklamakla yükümlüdürler: a) Asbest söküm işini yapan veya yaptıran işveren, asbest sökümünde görev alanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve maruziyet düzeyini belirten kayıtları tutar ve saklar. İşyeri hekimi, diğer sağlık personeli veya sağlıktan sorumlu kurum ve kuruluşlar talep etmeleri halinde bu kayıtları inceleyebilir. Çalışanlar kendilerine ait kayıtların bir örneğini alabilirler. Çalışan ve/veya temsilcileri kayıtlar hakkında isimsiz olarak genel bilgileri alabilirler. b) Asbest tozuna maruziyetin sona ermesinden sonra kayıtlar en az 40 yıl süreyle saklanır. c) İşyerinin çalışanlarıyla devri halinde kayıtlar devredilen işletmeye teslim edilir. ç) İşyerinin kapanması halinde kayıtlar Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim edilir. Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgilerinin gizli tutulması esastır. 2)MESLEK HASTALIKLARI 4

5 Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. Aşağıdaki farklı gösterilmiştir. tanımlarda farklı cümlelerle ifade edilsede suçlu hep işyeri olarak Meslek Hastalığı: Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin veya işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hâlleridir. (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası kanunu) Meslek Hastalığı; Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıktır.(6331 sayılı İş Sağılığı ve güvenliği Kanunu) Meslek Hastalığı: Zararlı bir etkenle, bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır. (Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslar arası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kaynaklar) MESLEK HASTALIKLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ Meslek Hastalıkları tümüyle önlenebilir hastalıklardır. Tek bir etmenin değil birçok etmenin birarada etkilediği olgulardır: Beslenme,bireysel duyarlılık, ilaçlar, sigara... Meslek hastalıkları belirli mesleklere özgü hastalıklardır Çalışılan işle direkt ilgilidir. Etkene maruziyet gerekir. Meslek hastalığına yakalanan çalışan o işte çalışmayıp, hastalık sebebi etkene maruz kalmadığı zaman meslek hastalığına yakalanmaz. Kurşun kullanılan işlerde çalışmayanlarda kurşun zehirlenmesi, tozlu ortamda çalışmayan kişilerde pnömokonyoz oluşmaz. Genellikle Kronik seyirlidirler. Yani çok büyük oranda iyileşmez ve çok büyük oranda tedavileri mümkün değildir. Genellikle uzun süreli ve tekrarlanan sebeple meydana gelir. Pnömokonyoz genellikle 10 yıl tozlu ortama maruz kalanlarda görülür. Meslek hastalıkları tanılarının konulması için Özgün örgütlenme ve düzenlemeler gereklidir. Çünkü meslek hastalıkları, ancak bilinçli olarak arandıkları zaman bulunabilinir Meslek Hastalıklarında Genel hastalıklardan farklı olarak iki tanım öne çıkmaktadır: Yükümlülük süresi: Sigortalının meslek hastalığına neden olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süreyi ifade eder. (Yükümlülük süresi, işçinin işyerinden ayrıldıktan sonra ne kadar süre meslek hastalığı müracaatı yapabileceğini göstermektedir. ) Pnömokonyoz için yükümlülük süresi 10 yıldır. Kömür madenlerinde çalışan şahıs işinden tamamen ayrıldıktan sonra -mesela emekli olduktan sonra- 10 yıl içerisinde Meslek Hastalığı ile ilgili müracaat yapabilir. Maruziyet süresi: Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süreyi, ifade eder. Pnömokonyoz genellikle 3 yıl tozlu ortama maruz kalanlarda görülür.(maruziyet süresi s

6 İşyerindeki gürültüye bağlı işitme kayıplarının olabilmesi içinde gürültü maruziyetinin en az iki yıl Gürültü şiddeti sürekli olarak 85 db'nin üstünde olan işlerde en az 30 gün (1 ay) çalışılmış olması gereklidir. Yükümlülük süresi 6 aydır. MESLEK HASTALIKLARININ TESPİTİ. Bir hastalığın meslek hastalığı sayılabilmesi için, öncelikle hastalığın meslekle olan nedensel bağının kurulması gerekir. Çoğu ülkede meslek hastalıkları tanısında liste uygulaması vardır. Buna göre ancak listede yer alan hastalıklar, meslekle nedensel ilişkisi kurulması kaydı ile meslek hastalığı sayılır. İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder. Bu sağlık Hizmeti sunucuları, Meslek Hastalıkları Hastaneleri (Ülkemizde Ankara İstanbul, Zonguldak da olmak üzere üç tanedir.), Üniversite hastaneleri, Eğitim Araştırma hastaneleridir. yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdür. Yetkilendirilen Sağlık Hizmeti sunucuları aynı zamanda İşvereni de bilgilendirmek durumundadır. İşverende öğrendiği tarihten itibaren kendisine bildirilen Meslek Hastalıklarını üç iş günü içerisinde SGK na bildirmekle yükümlüdür. Kurumca yetkilendirilen Sağlık hizmeti sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi ve Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi sonucu SGK Sağlık Kurulu tarafından tespit edilir. SGK Sağlık Kurulu Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların, işten fiilen ayrıldıktan en geç ne kadar zaman sonra meydana çıkması halinde sigortalının mesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceğini ülkemizin Meslek Hastalıkları Listesine(Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşleri yönetmeliği ek-2) göre tespit ve tayin eder. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hâllerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun kararı ile meslek hastalığı sayılabilir. Ülkemizde, saptanan hastalık listede yoksa, yetkili kurum ve hekimler hastalığın, meslek hastalığı olduğuna kanaat getirirse SGK Yüksek Sağlık Kurulunun konuyu çözme yetkisi bulunmaktadır. MESLEK HASTALIKLARI SINIFLANDIRMASI: Ülkemizdeki Meslek Hastalıkları Listesine göre meslek hastalıkları 5 grupta ele alınır. A Grubu: Kimyasal nedenlerle olan meslek hastalıkları Bu grupta kimyasal etkenlere bağlı olarak meydana gelen meslek hastalıkları 25 ana grup olarak yer almaktadır. Alt grupları ile birlikte elliden fazla kimyasal maddeye bağlı olarak meydana gelen hastalıklara işaret edilmektedir. Örnek olarak kurşun ve kurşun bileşikleri, civa, krom, karbonmonoksit, arsenik ve bileşikleri, kadmiyum, organik fosfor bileşikleri, kükürt dioksit, karbon sülfüralkoller, ketonlar gibi çeşitli maddeler nedeniyle olan meslek hastalıkları sayılabilir. 6

7 B Grubu: Mesleki deri hastalıkları Bu grupta deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları ile kanserleşmeyen cilt hastalıkları yer almaktadır. Dünyada meslek hastalıkları sayılarına baktığımızda rakamsal olarak birinci sırada mesleki deri hastalıklarını görürüz. C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistem hastalıkları Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, aliminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıklardır. Thomas curufu ile olan bronkopulmener hastalıklar, mesleksel bronşiyal astım, bisinozis başta olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları 6 grup halinde verilmektedir. D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar Bu grupta parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar, hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar (zoonozlar) ve sağlık hizmetlerinde çalışanlarda görülebilecek viral hepatit ve tüberküloz gibi hastalıklar yer almaktadır. E Grubu: Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları Burada 6 grup halinde iyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar, enfraruj ışınları ile meydana gelen katarakt olguları, gürültü sonucu işitme kaybı, hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar, titreşim sonucu meydana gelen kemik eklem zararları, sürekli lokal baskı sonucu oluşan hastalıklar, tekrarlayan travma sonucu oluşan fiziki nedenli meslek hastalıkları yer alır. PNÖMOKONYOZLAR: Akciğerde toz birikimi ve buna karşılık gelişen doku reaksiyonu olarak tanımlanmaktadır. Solunabilir Toz: Aerodinamik çapı büyüklüğünde belli kristal yapısı olan veya çapı 3 mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az 3 katı olan ipliksi asbest tozlarını ifade eder. Pnömokonyoz hastalığa neden olan tozun cinsine göre adlandırılmaktadır. Biriken toz silis tozu ise silikozis, demir tozu ise siderozis, kömür tozu ise Kömür işçisi pnömokonyozu... adını alır. Günümüzde, pnömokonyozun tedavisi olanaklı değildir. Hastalıkla mücadele, işyeri çalışma koşullarının iyileştirilmesi, ve Pnömokonyoz şüphelilerinin ortamdan uzaklaştırılması ile yapılmaktadır.*pnömokonyoz değerlendirmeleri, İLO standartları dikkate alınarak yapılır. *Kömür İşçisi Pnömokonyozuna (KİP) Madencinin siyah akciğeri de denilmektedir. ILO'nun 1919'da kurulmasının en önemli nedenlerinden biri olarak gösterilir. Karbon içeren yoğun tozların bulunduğu kalabalık şehir ve endüstriyel ortamlarda da sıkça görülen Antrakozis (KİP in basit hali) ILO nun ilk tariflediği Meslek hastalığıdır. (Antrax=Kömür Tozu) *Silikozis Yerkürede oldukça yaygın bulunan silisyun dioksit moleküllerinin düzenli dizilimlerinden oluşan mineraldir. riskli meslekler arasında Taş ocakları Kum püskürtme isleri (kot taşlama işleri) Tünel kazıyıcıları Cam sanayi Çimento üretimi Kuvars değirmenleri Madenciler Dökümcüler Seramik vitray yapımı Çanak çömlek yapımı sayılabilinir. Silikozis tablosuna ensık yol açan mineral Kuvarsdır. 7

8 MESLEKİ ASTIM: Allerjen maddelerin yoğun olarak bulunduğu iş kollarında sıkça görülür.tüm astım olgularının %10u mesleki astım olgularıdır.başlıca İş kolları: Değirmenciler, Hayvan besicileri, Kozmetikçiler, Boyacılar, Çiftçiler,Fırıncılar, Kaynakçılar,Deterjan endüstrisi..dir. BİSİNOZİS: Tekstil işleri hastalığı veya Pazartesi Hastalığı yada humması ismi ile de anılmaktadır.pamuk keten kenevir tozlarına maruz kalanların hafta sonu veya izin dönüşü göğüste sıkışma hissi öksürük zamanla balgam çıkarma ve nefes darlığı semptomları ile karakterize klinik tablodur. En önemli tedavi bireyin sorumlu iş çevresinden Uzaklaştırılmasıdır. MESLEK HASTALIĞINDA TANI: 1)Klinik Değerlendirmeler: *Bütün işlerin tanımlanması: Çoğunlukla hastalık kişinin son çalıştığı işle ilgili olmayabilir. Yıllarca meslek hastalığına neden olabilecek işte çalışmasına rağmen son çalıştığı işyeri risklere maruz kalamayacağı bir işyeri olabilir. Özellikle kanserler gibi meslek hastalıkları uzun yıllar maruziyet sonrası ortaya çıkabilir. Hatta kişi emekli olduktan sonra da meslek hastalığına maruz kalabilir. Bu nedenle geçmişe dönük yaptığı tüm işler, mesleği, çalışma şekli, maruz kaldığı maddeler, kullandığı koruyucular ayrıntılı bir şekilde incelenmelidir. * İşyeri maruziyetleri: Çalışılan işyerinde hangi maddelerle maruziyetin olduğu öğrenilmelidir. Bazen işçiler kullandıkları maddelerin içeriklerini bilemeyebilirler. Bu nedenle üretici firmadan kullanılan maddelerin MSDS Formları (malzeme güvenlik formları) alınmalıdır. Ayrıca işin yürütümü sırasında koruyucu önlemlerin alınıp alınmadığı da sorgulanmalıdır.: * Belirtilerin zaman ilişkisi: Şikayetler işe gelindiğinde şiddetleniyor, işten sonra azalıyorsa meslek hastalığı yönünde düşünmekte fayda vardır. * Benzeri yakınmaları olan başka işçilerin varlığı: Bir işyerinde aynı şikayetten birden bir çok kişinin yakınmasının olası durumunda mutlaka meslek hastalığı yönünden araştırılmalıdır. Bazen bir çok işçide aynı zamanlı aynı şikayetler görülebilir. Yada iş ile ilişkisi olduğunu düşündüğünüz bir yakınmanın diğer çalışanlarda da olup olmadığının araştırılması gerekebilir. * İş dışı etkilenmeler: Bazen iş dışı etkilenmeler daha da önemli olabilir. Sorgulama genellikle iş ile ilgili olarak odaklanılır, ancak bazen iş dışı etkenler gözden kaçırılabilir. Örneğin büyük bir akü fabrikasında çalışan düşük maaşlı bir işçi gelirini arttırmak için mesayi saatleri dışında daha küçük bir akü imalathanesinde çalışabilir. Asıl işyerinde koruyucu önlemler iyi olmasına rağmen küçük işletmede yetersiz yada hiç korunma olmayabilir. Asıl işi dışındaki bu etkilenme gözden kaçabileceği gibi, kaçak olarak farklı bir işte çalıştığı anlaşılmaması için gizlemiş de olabilir. Ayrıca hobi olarak bahçe işlerinde çalışan bir kişi pestisidlerle yada irritan maddelerle temas edebilir, buda işyerindeki maruziyetle etkileşim gösterebilir 2)Laboratuar: B

9 a. Radyolojik Yöntemler: Radyolojik yöntemler en çok solunum sistem hastalıklarının tanısında kullanılır. Radyoloji, meslek hastalıklarının tanısı dışında sınıflandırılmasında da kullanılır. b. Biyokimyasal Yöntemler: Meslek hastalıklarının en çok nedenleri kimyasal maddelerle etkilenmedir. Bu yüzden biyokimyasal yöntemler tanı için çok önemlidir. Biyokimyasal yöntemlerle etken maddenin kendisi, metaboliti ve etken maddenin yol açtığı bir başka kimyasal değişiklik saptanabilir. İncelenen materyal çoğunlukla kan, idrar gibi vücut sıvılarıdır. Bununla birlikte bazen nefeste yada değişik doku örneklerinde biyokimyasal testler yapılabilir. Bazı kimyasallar vücutta herhangi bir değişikliğe uğramadan idrarla vs. atılır. Kan veya idrarda kurşun, civa, kadmiyum gibi ağır metallerin tayini veya nefeste benzen tayini etken maddenin saptanması örnekleridir. Bazı maddeler vücutta metabolize edilirler. Örneğin benzen metaboliti olan fenol bileşikleri veya trikloretilen metaboliti olan triklor asetik asitin idrarda saptanması sık kullanılan yöntemlerdir. c. Patolojik İncelemeler Çok sık olmamakla birlikte deri, böbrek, karaciğer, akciğer patolojik olarak incelenir. Örneğin akciğer dokusunda asbest lifi görülmesi asbestozis göstergesidir. 3.Meslek ile ilişkisinin kurulması: *Ortam Ölçümleri: Meslek hastalığı tanısında klinik tanı yanı sıra meslekle ilişkisinin de gösterilmesi gerekmektedir. Bunun için hastalık etkeninin işyerinde olduğunun gösterilmesi gerekir. Her işyerinde hangi faktörlerin olduğu az çok bilinmekle birlikte izin verilen sınırlar içinde olup olmadığının gösterilmesi için ortam ölçümleri yapılmalıdır. En yaygın olarak gürültü ölçümü, toz ölçümü, çeşitli metal ve gazların tayini, radyasyon, termal konfor tayini vb. ölçüm ve değerlendirmeleri sayılabilir. Meslek hastalıkları uzun süreli maruziyetler sonucu ve yıllar sonra klinik belirtileri ortaya çıkan hastalıklardır. Bu nedenle düzenli olarak yapılan ortam ölçümleri bize ileride tanısı konulacak meslek hastalıkları bakımından bilgi verebilecektir. *Geçmiş periyodik muayene incelemesi * Mesai çizelgeleri Meslek Hastalıklarında Yasal tanısının Gerekleri: 1-Hastalıkla çalışma arasında zorunlu nedensellik bağının olması 2-Kişinin Sosyal Sigortalar Kanununca sigortalı sayılması 3-Hastalığın meslek hastalıkları listesinde bulunması 4-Hastalığın yükümlülük süresi içinde ortaya çıkması 5-Sigortalının etkenle karşılaşma süresinin uygun olması 6-Meslek hastalığının hekim raporuyla belirtilmesi 9

10 Meslek hastalığı şüphesiyle yetkili hastanelere başvuru işlemleri: 1-Bir sağlık biriminden meslek hastalığı şüphesi ile sigortalının sevki, 2-Sigortalının meslek hastalığı iddiası ile sigorta müdürlükleri aracılığıyla sevki, 3-Hastanede yapılan periyodik muayene sonucu meslek hastalığı şüphesi olan sigortalının başvurusu, 4-İşyeri hekimlerince meslek hastalığı şüphesi olan sigortalının başvurusu MELEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA: 1)TENİK KORUMA: 1-Kaynakta Yok Etme:en etkili yöntemdir. Kaynakta yok etmeden sonra en etkili yöntem tehlikeli olanın tehlikesiz olanla değiştirilmesidir (İkame) 2.Ortama yönelik önlemler.(havalndırma, Ayırma, Yaş yö n te m.) 3.KKD: En son başvurulmalıdır. 2)TIBBİ KORUMA: 1.Etkin sağlık gözetimi ile erken tanı 2. Risklerle karşılaşmanın engellenmesi 3.Sağlık Eğitimi ÖZETLE MESLEK HASTALIKLARI; NEDENİ BELLİ İLERLEYİCİ ÖNLENEBİLİR TEKRARLANABİLİR MALULİYET BIRAKABİLİR TAZMİNAT GEREKTİRİR BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLARDIR. MESLEK HASTALIKLARI İSTATİSTİKLERİ 10

11 *Uluslararası kaynaklara göre; çalışan nüfusun binde 4-12'si gibi bir oranda yeni meslek hastalıkları vakaları beklenmektedir. Bu rakamlar üzerinden değerlendirme yapıldığında (Ülkemizde... ) 2011 yılında 697 ve 2012 yılında 395 olarak açıklanan meslek hastalıkları sayısının bunun çok altında olduğu aşikardır. Meslek hastalıkları tespiti her geçen yıl azalmakla birlikte beklenen rakamların çok ama çok altındadır. Meslek hastalıklarınnın dağılımına bakıldığında Ülkemizde hemen hemen her yıl Mesleki Akciğer hastalıkları birinci sırada yer almaktadır. *Yine 2012 yılı Meslek hastalıkları verileri değerlendirildiğinde, 2012'de MH'nın %51'i 50'den az çalışanı olan işyerlerinde gerçekleşmiş, ve MH'nın %55'i 10 yıldan uzun süredir çalışanlarda tespit edilmiş olduğu görülür. Meslek hastalıkları ile ilgili ölümlerle ilgili olarak 2011 yılında 11 çalışan 2012 yılında hiç ölümün olmadığı görülür. YILLARA GÖRE ÜLKEMİZDE TESPİT EDİLEN MESLEK HASTALIĞI SAYILSI. 2001: : : : : : : :395 Ülkemizde meslek hastalıkları sayılarının yetersiz oluşundaki genel sebepler : *Sağlık hizmetleri sunumunda koruyucu hekimliğin öncelikli olmaması, *Sağlık profesyonellerinin eğitim politikalarında ve programlarında meslek hastalıklarının öncelikli olmaması, *Hekimlerin bilgi ve duyarlığında yetersizlik, *Meslek hastalığı tanı sürecinde yaşanan güçlükler, *Meslek hastalığı tanısının işyeri ortam ölçümleri ve iş anamnezi ile desteklenmesinde yetersizlik, *Meslek hastalığı tanı rehberlerinin olmaması, Meslek hastalığı kayıt sistemindeki yetersizlikler, *Başvurulabilir hastane sayı ve niteliğinin yetersiz olması, ilgili hekim sayısının yetersizliği 11

12 *Başvurulan hastanede çalışan ve konuyla ilgili hekim sayılarının yetersizliği, *Meslek hastalığı tanı kurallarının olmaması. Standart eksikliği. *SGK Meslek Hastalıkları Kurulu ve Yüksek Sağlık Kurulunun hekim sayısının yetersizliği. * Birinci ve ikinci basamakta çalışan hekimlerin meslek hastalığı tanı sürecinin işleyişiyi konusunda bilgisinin yeterli olmaması, *Çalışanın meslek hastalığı hakkında yeterli ve doğru bilgiye sahip olmaması, *Çalışanın, meslek hastalığı tanısı sonrası oluşabilecek hak kaybı korkuları *Çalışanın, sakat ya da malul olarak ilan edilme korkusu, *Çalışanın, işverenle ilişkisinin bozulması ve işini kaybetme korkusu. *Emeklilik sonrası izlemlerin yapılmıyor olması. MESLEK HASALIKLARI KONUSUNDA ULUSAL MEVZUAT: *ILO 155- İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi *ILO 161- İş Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi *4857 sayılı İş Kanunu : İş Kanunu kapsamında yayınlanan Yönetmelikler * 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu *Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete): Bu Yönetmeliğin amacı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılanlar ve bunların bakmakla yükümlü oldukları veya hak sahibi çocuklarının çalışma gücü veya meslekte kazanma gücü kayıp oranlarının tespitine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. *Meslek Hastalıkları Tespiti İşlemleri Genelgesi ( ) *Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete) *6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: 3)İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR: 12

13 Dünya Sağlık Örgütü; Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve şeklinin diğer nedenlere göre önemli bir faktör olduğu hastalıklar OLARAK TARİF ETMEKTEDİR. İşle ilgili hastalıklar, işyerinde var olan birçok nedensel faktör ve başka risk faktörlerinin birlikte rol oynayabildiği hastalıklardır. Yani etyoloji komplekstir. Hastalık etkeninin işyerinde olması zorunlu değildir. Doğrudan işyerinden kaynaklanmasalar bile, işyerindeki faktörlerden etkilenirler ve seyirleri değişir Yapılan iş, hastalığa neden olur, ağırlaştırır, hızlandırır ya da alevlendirir, çalışma kapasitesini azaltabilir. Aynı olguda aynı sonuçlar farklı nedenlere bağlı olabilir. İşle ilgili hastalıklar meslek hastalıklarına göre daha sıktır ve işçiler kadar genel toplumda da görülürler. Çalışanlar arasında meslek hastalıklarından daha sık görülen işle ilgili hastalıklar; Kalp hastalıkları, Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları, Kas iskelet sistemi hastalıkları gibi kronik ve dejeneratif hastalıklar *Meslek hastalıklarında cevre faktörü hastalığın olusumunda esas ve vazgecilmez, direkt sebeptir. Ornegin silis ve silikozis. Bu etken yoksa hastalıkta yoktur. İse bağlı multifaktoriyel hastalıklar, genel toplumda gerekmez. da görülür. Calışma kosulları ve risklerinin her vakada risk faktoru olarak bulunması 13

14 İ4