Turkse taal elementair lees- en schrijfvaardigheid

Transkript

1 Staatsexamen HAVO 2015 Turkse taal elementair lees- en schrijfvaardigheid Tijdvak 1 Dinsdag 26 mei uur College-examen schriftelijk Opgavenboekje HF-1008-w-15-1-o 1

2 Havo Turkse taal elementair College-examen lees- en schrijfvaardigheid 2015 Bijgaande examenopgave bestaat uit: een schrijfopdracht een opdracht leesvaardigheid Bij de beoordeling wordt er op gelet of de opdracht taalkundig en formeel correct is uitgewerkt, of de uitwerking een goed lopend geheel is en of u zich aan de opdracht gehouden hebt. Veel succes! Aanwijzingen schrijfvaardigheid 1. Maak uw brief eventueel eerst in klad. 2. Let goed op de briefconventies zoals datering, aanhef, verdeling van de inhoud in alinea s, slotzin en een correcte afsluiting. 3. Verwerk alle gegevens in de volgorde zoals in de opdracht staat vermeld. 4. Probeer een goede pagina-indeling te realiseren. 5. Sla na elke alinea een regel over. 6. Gebruik minimaal 120 woorden. Adressering, datering, aanhef en naam tellen niet mee voor het aantal woorden. Bij te weinig woorden volgt aftrek! 7. Vermeld het aantal gebruikte woorden in de rechterbovenhoek. 8. Het gebruik van een woordenboek is toegestaan. 2

3 Schrijfvaardigheid Situatie Kort geleden hebt u een ontvangen van een goede vriend(in) van u die in Turkije woont. Hij/zij is benieuwd naar uw vakantieplannen in de komende zomervakantie. U gaat inderdaad in de komende zomervakantie naar Turkije. Maak een samenvatting van uw vakantieplannen aan de hand van de volgende richtlijnen en stuur een terug naar uw vriend(in). Opdracht 1. U begint met het vermelden wanneer u komt, waar u heen wilt en hoe u naar Turkije komt. 2. U bent van plan eerst een aantal familieleden (grootvader/grootmoeder/oom/ tante/neef/nicht/een vriend(in)/enz.) die ergens in Turkije wonen, te bezoeken. 3. Na het verblijf bij uw familieleden gaat u naar een badplaats in Turkije om een tijdje in een hotel uw vakantie door te brengen. 4. Daarna gaat u voor het eerst naar een grote stad of naar een bekende historische plaats, waarnaar u erg benieuwd bent. U vertelt hoe lang u daar blijft en wat u daar wilt bezoeken. 5. U vertelt verder over uw terugreis (wanneer en hoe uw terugreis plaatsvindt). 6. U sluit uw verhaal af met goede wensen op een leuke, gepaste manier. 3

4 Leesvaardigheid Dit examen bestaat uit: 4 teksten met 19 vragen. Beoordeling. Voor deze toets zijn maximaal 20 punten te behalen. Let op! Open vragen mag u in het Turks of in het Nederlands beantwoorden, tenzij anders staat aangegeven. 4

5 Tekst 1 Vahşi Tutku Yazı: Lauren Slater Egzotik "evcil" hayvanlara sahip olmanın tehlikeli cazibesi Yaban hayvanları, evcil hayvan olarak, ABD'nin dört bir yanında bahçede, garajda, oturma odasında, yatakta, bodrumda, banyoda insan sahipleriyle bir arada yaşıyor. Egzotik "evcil" hayvan ticareti sadece çok kâr getirmesiyle değil, aynı zamanda, hayvan hakları savunucuları ve yaban hayatı korumacıları tarafından yöneltilen eleştirilerle de öne çıkan bir sektör. Florida, Orlando yakınlarındaki üç hektarlık bir çiftlikte yaşayan at eğiticisi LeslieAnn Rush da egzotik evcil hayvan sahiplerinden biri. Mini hayvanat bahçesinin arkasındaki ahırda çingene atları var; atları yavrulatıyor, onları eğitiyor. Telle çevrili bir alandan oluşan hayvanat bahçesinde üç erkek kanguru, dört lemur, Asya kökenli bir munçak geyiği, bir evcil göbekli domuz, rakunları andıran bir kinkaju -adı Kiwi- ve bir köpek -onun adı da Dozer- yaşıyor. Lemurlar özgürce şuraya buraya sıçrıyor. Kangurular yan gelmiş yatıyor. Küçük domuz toprakta eşeleniyor. Asyalı geyik, boynuzlarını zarif kafası üzerinde dengeliyor. Rush, egzotik evcil hayvanlarının arasında rahat. Elindeki yulaf gevreğini dağıtıyor. Lemurlar insan elini andıran ellerini açık kutulara daldırıp, avuç avuç aldıkları gevrekleri neredeyse kibar olarak nitelenebilecek bir tarzda, birer birer yiyor. Rush'ın bir halkakuyruklu lemuru (Liam), iki yakalı lemuru (Lolli ve Poppi), bir de esmer lemuru (Charlie) var. Lemurların çoğu zaten soyu tehdit altındaki türler listesinde. Doğal ortamlarında yaşayan tek yakalı lemurlar ise kritik derecede tehlikede kabul ediliyor. Esaret altında üretilen bu canlıları beslemekle, dünyada lemurların varlığını sürdürebilmesi için kendi payına düşeni yaptığına inanan Rush, hayvanlarına günlerini, hatta gecelerini kapsayan derin bir tutkuyla bakıyor. Karanlık çökerken telle çevrili alandan evine geçiyor ve en sevdiği lemuru da yanında götürüyor; bu lemurla yatağını paylaşıyor. Hayvan, kafasının hemen yanı başındaki yastıkta kıvrılıp uyuyor. Kangurular gündoğumu ve günbatımında aktif hayvanlar; bu nedenle, güneş vuran yerlerde kalın kuyrukları kuru toprağa uzanmış halde yatan boz renkli bu hayvanlar gündüzleri biraz tembel görünüyor. Akşam olduğundaysa arka bacaklarının üzerinde zıplayıp yüzlerini büyük pencerenin camına yapıştırıyor ve "bırak içeri gireyim" dercesine, evine girmiş Rush'ı izliyorlar. Rush onları içeri almıyor ama bebekliklerinde alırmış. Eliyle, güneşlenen, uyuyan, bir şeyler yiyen çeşitli 5

6 renklerdeki hayvanlarını işaret ederek, "Farklı türlerde, farklı kıtalardan inanılmaz hayvanlarım var ve şaşıracaksınız belki ama birlikte oyun oynuyorlar," diyor. Avustralya'dan gelen, yabani kanguruların ara sıra insanlara saldırdığı yolundaki bilgilere rağmen, Rush'ın hayvanlarında saldırganlıktan eser yok. Bu, kısmen, kanguruların gündüz saatlerini doğaları gereği uyuklayarak geçirmeleriyle, kısmen de Rush'ın kangurularının artık gerçek anlamda yabanıl olmamasıyla ilintili olabilir. Kanguruların üçü de esaret altında üretilmiş; ikisi kısırlaştırılmış ve hepsi insanla temasa alışık. Rush her birini altlarında bezlerle büyütmüş, biberonlarla beslemiş ve insanla temasa alışmaları için sürekli o pürüzsüz, süet gibi kürklerine dokunmuş. Rush, hayvanat bahçesini Egzotik Hayvan Deneyimi olarak adlandırıyor ve ziyaretçilerden aldığı 35 dolar, hayvanların bakım giderlerini karşılamasına yardımcı oluyor. Egzotik hayvan sahiplerinin bir bölümünün, her gün çiğ biftekle beslenen etçiller, primatlar -karmaşık beslenme gereksinimleri olan hepçiller- ve sıçan üstüne sıçan yiyen yılanlar için, bir yılda taze ete harcadığı para binlerce doları buluyor. Rush'ın örneğindeyse, kanguruları büyük miktarlarda tahıl, lemurları da yığınla meyve ve sebze tüketiyor. Rush, egzotik hayvanlarının bakımına saatlerini veriyor. "Bakımları 7 gün 24 saat," diyor. "Ailem," diye tekrarlıyor ve hemen ardından yüzünden karanlık bir gölge geçiyor. "Ömrüm boyunca," diyor, "insanlar beni hayal kırıklığına uğrattı. Hayvanlarım ise asla." 1 p 1 Waarom komt de sector van exotische tamme dieren naar voren? Çünkü A birçok insan evinde egzotik evcil hayvan beslemek istiyor. B birçok insan evinde egzotik evcil hayvan beslemek istemiyor. C çok kâr getiriyor, hayvan hakları savunucuları ve yaban hayat korumacıları tarafından eleştiriliyor. D ekonomiyi kötü etkiliyor, politikacılar ve hayvanat bahçeleri yönetimi tarafından eleştiriliyor. 1p 2 1p 3 Welke soorten lemuren worden bedreigd met uitsterven in hun natuurlijke omgeving, volgens de tekst? A esmer lemur B halkakuyruklu lemur C iki yakalı lemur D tek yakalı lemur Welke eigenschappen horen bij welk dier, volgens de tekst? Maak de juiste koppeling. 1 İnsan elini andıran elleri var. a küçük domuz 2 Gündüzleri tembel görünüyorlar. b Asyalı geyik 3 Toprakta eşeleniyor. c kangurular 4 Boynuzlarını kafası üzerinde dengeliyor. d lemurlar 6

7 1p 4 Wat heeft Rush gedaan zodat de kangoeroes kunnen wennen aan de interactie met mensen? A evin içine girmelerine izin vermiş B kendi yediği yemeklerden yedirmiş C sürekli kürklerine dokunmuş D sürekli onlarla konuşmuş 1p 5 Hoe komt Rush aan het geld om de dieren te onderhouden? A başka bir çiftlikte de çalışarak B çiftliğe gelen ziyaretçilerden para alarak C çiftliğinde yetişen bitkileri satarak D hayvanları koruma derneğinden yardım alarak Tekst 2 Sakız Yazı: Emel Armutçu Çeşme, bir zamanlar topraktan gelen sakız kokularını özlüyor, çünkü sakız, topraklarımızı terk edip gitti Anmadı geçenleri bir defa bile; Ne uğraşır mesut olan gelecekle? Bir avare misali, günü gününe, O bir sakızağacıydı, yaşadı sade... Şair Can Yücel, "O bir sakızağacıydı, alelade" diye başladığı şiirinin son dörtlüğünde böyle yazmıştı. Güzelim sakız, gerçekten bu sade hayatını memnun mesut yaşadı ve ne o, ne de ona bakacak insanlar geleceğiyle ilgilendiği için, dünyada ona kucak açan bir, iki yerden biri olan topraklarımızı terk etti, gitti. Bu yüzden yıllarca Çeşme ve civarıyla ilgili yazılarda, yaşlıların gençlere aktardığı anılarda hep bir nostalji malzemesi olarak rastladık ona. "Mübadeleden önce, Rumlar'ın yoğun olarak yaşadığı zamanlarda, Çeşme'de bağlar, zeytinlikler arasında sakızın da önemli bir yeri vardı, toprağı nerede kazsan, sakız kokardı..." diye masallar dinledik, hâlâ da dinliyoruz. Çünkü en kalitelisi dünyada bir Yunanistan'ın Sakız Adası'nda, bir de Çeşme civarında yetişen sakızağacı, modern zamanlarda artık geçmişten hoş kokulu bir esinti ya da bazı yerlerde seyir ürünüydü. Adında sakız olan evler, restoranlar, hanlar boldu Ege'de ama kendisinden pek eser yoktu. Çeşme'ye sadece sekiz kilometre uzaklıktaki Sakız Adası ise sahip olduğu 2 milyon civarında ağaç ve yılda yüz milyon dolarlara ulaşan geliriyle sakız ve ürünleri konusunda dünyada tekel oluşturmuştu. 7

8 Peki, Osmanlı Sarayı'ndan günümüze ulaşan ünlü tatlıların vazgeçilmez malzemesi, bir sürü hastalığın ilacı, çikletten ilaç yapımına, diş macunundan şampuana ve sabuna pek çok ürünün özüyken, Çeşme'nin bu güzel, hoş kokulu, şifalı bitkisine ne oldu? Genellikle 1-3, nadir olarak 5 metreye kadar boylanabilen, yeşil yaprakları kışın da dökülmeyen sakız ağacı bir Akdeniz kuşağı bitkisi. Yaşam alanı, Kanarya Adaları'ndan Ege'ye uzanıyor. Türkiye'de Ege ve Akdeniz'in kıyı bölgelerinde bolca boy gösteriyor. Ama aldanmayın, bunlar yabani sakızlar. Gerçek, kimi uzmanlara göre "akıllı" sakızın, "mastik" denilen ürününün alındığı botanik varyetesi (Pistacia lentiscus var. Chia Duham.), dünyada sadece Sakız Adası'nın güneyinde ve İzmir Çeşme civarında yetişebiliyor. Sakız Adası 1300'lü yıllarda, Cenevizliler'in hâkimiyeti sırasında dünya sakız üretiminin ve ticaretinin merkezi... Yunanlar'ın Fenike dilinde sakız anlamına gelen "Chios" dedikleri ada, onu yılları arasında hâkimiyeti altına alan Osmanlı tarafından Sakız Adası olarak adlandırılıyor. 300 yıl boyunca Saray'ın sakızları Ada'dan geliyor. Ağaçlar hakkında araştırmalarıyla tanınan Tuğrul Mataracı'nın anlattığına göre Osmanlı, Ada'yı bir sakız üretim merkezi olarak işletirken, Adalıları nedense hafife alır. İngiliz tüccar Bernard Randolph, 1687'de "Türklerin Sakızlılar'a saf, zekâdan mahrum insanlar gözüyle baktıklarını" yazar. Ama o "zekâdan yoksun" Adalılar, antik çağdan bu yana sakızı üretir, geliştirir, satar, neredeyse dünyanın "sakız zengini" olur. O sakızı yetiştirebilecek iklime sahip dünyadaki ikinci ve son ülke olan Türkiye ise bütün bu zaman boyunca o sakızı sadece tüketir, çiğnemeye bayılır! Bu arada Fransız doğa bilimci Tournefort, Sakız Adası'nın tahıl ihtiyacının Çeşme'den karşılandığını belirtir ve Asya topraklarının ne kadar verimli olduğunu anlatır. Topraklar verimlidir ama işleyebilene... "Küçük Asya tahıl üretir, Ada ise artı değeri yüksek sakız. Sakızın dünya ticareti yapılır, tahıl adaya satılır" diyor Mataracı. Tarihte Sakız Adası'nın tekelini kırmak isteyenler de olur. Onlardan biri de Kristof Kolomb'dur: Ünlü kaşif bu kez yeni sakız kaynakları bulmak için yola çıkar yılında Batı Hint Adaları'nda reçinesi gerçek sakızağacınınkine benzetilen Burseraceae familyasına ait Bursera simaruba'yı bulur ama nafile; bu keşif sakız karşısında hayal kırıklığı yaratır. Osmanlı mutfak kültüründe sakızın önemli bir yeri var. Bu miras hem ortaçağ Arap mutfağı hem de Bizans'tan geliyor. Yeditepe Üniversitesi Gastronomi Bölümü öğretim üyesi, yemek tarihçisi Özge Samancı'ya göre Ortaçağ Arap mutfağı ve Bizans geleneğinde sakız hem tıbbi yararları, hem de lezzeti nedeniyle mutfaklarda önemli bir yere sahip. Bu gelenek Osmanlı Sarayı'nda da devam ediyor. 1p 6 1p 7 Wat probeert de dichter Can Yücel te benadrukken in zijn gedicht volgens de tekst? A sakızın durmadan övüldüğünü B sakızın geçmişini C sakızın geleceğini D sakızın ihmal edildiğini Wat duidt het onderstreepte woord nostalji aan in de tekst? A geçmişe özlem B gelecek bekleyişi C nasihat D pişmanlık 8

9 1p 8 1p 9 In de tekst staat dat er 5 producten gemaakt worden van gom. Schrijf 4 van deze producten op uw antwoordblad. Wie heeft geprobeerd om de gombronnen te zoeken, maar faalde daarin? A Bernard Randolph B Kristof Kolomb C Tournefort D Tuğrul Mataracı Tekst 3 Vücut Saatimiz Nasıl Çalışır? Uyku, yemek, spor Hepsinin doğru zamanı; vücudumuzun bir saati olduğunu biliyor muydunuz? Hepimizin merak ettiği sorulardandır; ne zaman uyumak sağlıklı, yemek için uygun zamanlar neler veya spor hangi saatlerde etkili olur? Sürekli bu saat düzenine uyum sağlamak oldukça zor tabii, ama en azından bazı temel prensipleri bilip, bunlara uyum sağlayarak sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olabiliriz. Gerçekten de vücudumuzun içinde bir saat var. Tüm hormonal sistem ve yaşam aktivitelerimiz bir düzene göre çalışıyor. Yani tüm sistemler günün belli zamanlarında belli bir düzende çalışma, her gün de bunu tekrarlama eğiliminde... Dolayısıyla bu düzene uygun bir yaşam tarzı uygulamak vücudu daha az yıpratıp, daha uzun ve sağlıklı yaşamamızı sağlıyor. Vücudumuzun saatinin en önemli ayarı gün ışığıdır diyor Amerikan Hastanesi nden Dr. Bülent Yardımcı. İnsanoğlu hava karardığında uyuma ve dinlenme, gün ışıdığında da tekrar aktif olmaya uygun bir yapıdadır. Uykumuzu düzenleyip, dinlenmemizi sağlayan hormon melatonindir ve gece salınımı artarak sağlıklı uyumamızı sağlar. Sağlıklı bir insanın ortalama uyku ihtiyacı 7-8 saat arasındadır. Fakat bu sabit değildir. Genetik özellikler, yaşam alışkanlıkları, çalışma hayatı ve mevsimsel değişimlere bağlı olarak 4-5 saatten 10 saate kadar değişebilir. Örneğin ergenlik döneminde çoğunlukla uyku ihtiyacı artar, yaşlılıkta ise azalır. Vücudun sabah saatleri Sağlıklı bir insanda sabahın erken saatleri vücudun toparlanmaya başladığı saatlerdir. Gece boyunca dinlenen vücut, günlük aktiviteleri karşılamaya hazırlanır. Direncimizi artıran Kortizol, Tiroit hormonları, Adrenalin ve benzeri hormonlar sabah saatlerinde yükselir. Düşük olan tansiyon ve nabız değerleri normale dönmeye 9

10 başlar. Bu toparlanma kişiden kişiye değişmekle birlikte, saat saatleri arasında tamamlanır. Kırsal alanda erken çalışmaya başlayan insanlarda daha erken saatlerde vücut toparlanabilir. Çünkü kişinin saat kaçta yattığının ve kaç saat uyuduğunun önemi büyüktür. Bir çok kişi sabah spor yapmanın zorluklarında bahseder. Nedeni kendini toplayamadan vücuda yüklenmektir. Genellikle insanlar, akşam geç saatlerde spor yaparlar. Bilinenin aksine birçok insan için uygun spor saati öğleden sonra, akşama doğrudur. Sabah kahvaltısı ve sıvı alımı güne daha zinde başlamamızı sağlar. Sabah kahvaltısından yarım saat sonra rahatlıkla çalışmaya başlayabiliriz. Vüducun öğle saatleri Yaptığımız iş ve çalışma tempomuza göre çoğunlukla öğle üzeri biraz enerji düşüşü ve dinlenme ihtiyacı doğar. Öğle yemeğinden sonra ortalama 1 saat kadar vücudun yeniden toparlanma süreci olur. Sonra güç ve aktivitemiz yeniden artar. Öğleden sonrası çalışma yönünden verimli bir dönemdir. Vücudun akşam saatleri Akşama doğru tansiyon değerlerimiz yükselir ve kas gücümüz artar. Yemekten 2 saat sonra, çoğunlukla saat civarında kendimizi dinlenme ve uykuya hazırlarız. Bugünkü modern yaşamda bu saatler yemek, dinlenme ve eğlence saatleridir. Uyku çok önemli! Geç yatılması, uyku vaktine yakın ağır yemeklerin yenilmesi gibi alışkanlıklar vücut dengemizi bozar. Çünkü uyku saatlerine yakın midemizin çalışması yavaşlar, idrar atılımı azalır, tansiyon ve nabız değerleri düşmeye başlar. Gece ise büyüme hormonu ile beraber vücut su ve tuz dengesini sağlayan hormonlar artar. Uykuda nabzımız, tansiyonumuz ve vücut ısımız düşer; yani vücut her yönüyle tam bir enerji tasarrufu ve dinlenme dönemine girer. Bu sayede günün yarattığı tüm stres ve travmaların etkisi azaltılır. Bu durum uykunun ne kadar yaşamsal bir düzenleyici olduğunu göstermektedir. 1p 10 Wat wordt er bedoeld met er zit een klok in ons lichaam in de tekst? Schrijf uw antwoord op uw antwoordblad. U moet in het Turks antwoorden. 1p 11 Welke stof zorgt ervoor dat we uitrusten en onze slaap regelen volgens de tekst? A adrenalin B kortizol C melatonin D tiroit 1p 12 In welke periode van ons leven stijgt en zakt de behoefte aan slaap volgens de tekst? A bebekken azalır, yaşlılıkta çoğalır B bebekken çoğalır, ergenken azalır C ergenken çoğalır, yaşlılıkta azalır D yaşlılıkta çoğalır, ergenken azalır 10

11 1p 13 Waarom kan het lichaam van mensen die vroeg beginnen met werken op het platteland zich herstellen voor 8 uur s ochtends volgens de tekst? A çalışma saatinin uzun olması etkilidir B temiz hava ve sağlıklı beslenme etkilidir C yapılan işin ağırlığı önemlidir D yatış saati ve uyku süresi önemlidir 1p 14 Wanneer is het de beste tijd voor sport volgens de tekst? A sabah B öğlen C öğleden sonra D akşam 1p 15 Hoe lang duurt het tot het lichaam zich weer herstelt na het middageten volgens de tekst? A yarım saat B bir saat C iki saat D üç saat Tekst 4 Diş Ağrınız Varsa Diş ağrısı neden olur? Diş ağrısını önlemek için ne yapmak gerekir? Hangi durumda diş hekimine başvurulmalı? Diş Hekimi ve Protez Uzmanı Çağdaş Kışlaoğlu yanıtlıyor. Neredeyse her insanın, hayatının bir döneminde yaşadığı diş ağrısı sorununun farklı birçok nedeni var. Diş minesinin aşınması, diş çürüğü, iltihaplanan diş etleri ya da buna benzer nedenler diş ağrısına neden olur. Genellikle hafif diş ağrıları önemsenmez ve dayanılmayacak boyuta gelene kadar diş hekimine başvurulmaz. Bu da diş ve diş eti hastalıklarının ileri boyuta gelmesine yol açar. Oldukça rahatsız edici bir ağrı olan diş ağrısı genellikle zonklama şeklinde duyulur. Gittikçe şiddetlenen ağrı bazen dayanılmaz bir hal alır. Diş ağrısı yaşayan bir kişide sıcak-soğuk hassasiyeti artarken, dişe bastırınca hassasiyette artar. Dişlerde kırılmalar görülebilir. Bazı insanlar, yüksek ateşin, diş ağrısı belirtisi olduğunu 11

12 düşünür ama bu, her zaman doğru değildir. Bazı kişilerde boğazda yanma da olur ama bu sorun herkeste yaşanmaz. Diş Hekimi ve Protez Uzmanı Çağdaş Kışlaoğlu diş ağrısının önemini ve nedenlerini şöyle anlatıyor: "Diş ağrısı nedenlerinin başında diş çürüğü gelir. Bu durum, yetersiz ve kötü şekilde yapılan ağız bakımından kaynaklanır. Özellikle şekerli yiyecekler ağız içinde asit oluşturur ve dişin koruyucu tabakasını zedeleyerek çürük oluşumuna neden olur. Diş ağrılarının diğer bir nedeni de diş minesinin aşınmasıdır. Diş minesi bazı besinlerin fiziksel ve kimyasal etkilerine karşı koruyan, dişi çepeçevre saran ve içteki tabakaların zarar görmesini engelleyen yapıdadır. Diş minesinin yumuşak değil, aksine çok sert bir yapısı vardır ancak fiziksel ve kimyasal etkenlerden zarar görebilir. Sert kabuklu yiyecekler, diş sıkma, gıcırdatma, asitli içecekler, diş minesinin zarar görmesine neden olur. Diş minesindeki aşınmalar, dişin sıcak-soğuk uyaranlara karşı hassas olmasına neden olur. Diş ağrıları da aşınmadan kaynaklanan nedenler arasında yer alır. Diş eti iltihabı da ağrı oluşumuna neden olan bir diğer problemdir. Bunun nedeni ise diş ve diş eti çevresinde oluşan, yumuşak, yapışkan ve renksiz bakteri filmi olarak tanımlanan plaktır. İyi bir ağız bakımıyla plak ve tartar oluşumu önlenmezse ciddi diş eti problemleri oluşabilir. Ağızda en son çıkan ve en fazla soruna neden olan 20 yaş dişleri genellikle yaşları arasında çıkmaya başlar. Çenede yeterli alan olmadığı durumlarda gömük kalan 20 yaş dişleri şiddetli ağrılara neden olur. 20 yaş dişlerinin, doğru pozisyonda çıkması halinde yerinde kalmasında bir sakınca yoktur. Bazı durumlarda; örneğin çene kemiği ile kaynaşmış dişin, ileride yol açacağı sıkıntılar göz önüne alınarak, çekilmesine karar verilebilir." Diş ağrınız varsa ne yapmalısınız? Dişlerinizde bulunan gıda birikintilerini diş fırçası ve diş ipi ile temizleyin. Ağrıyan diş üzerine ağrı kesici ya da aspirin uygulamak yanlış. İltihaptan dolayı yüzde oluşan şiş bölgeye soğuk kompres uygulamalısınız. Diş ağrısı tedavi gerektirdiği için acilen diş hekimine başvurmalısınız. 1p 16 In de tekst worden drie dingen genoemd die kiespijn veroorzaken. Schrijf er twee op uw antwoordblad. U moet in het Turks antwoorden. 1p 17 1p 18 Wat voor klachten ervaart men bij kiespijn volgens de tekst? A baş ağrısı ve yüksek ateş B kulak ağrısı ve boğazda yanma C sıcak ya da soğuk besinler yerken dişte hassasiyet D şekerli ve asitli besinler yerken dişte hassasiyet Wat is de structuur van het glazuur volgens de tekst? A düz B eğri C sert D yumuşak 12

13 2p 19 Welke van de onderstaande beweringen zijn juist en welke zijn onjuist volgens de tekst? 1 Diş ağrısını gidermek için ağrıyan dişini üzerine aspirin uygulamayınız. 2 Diş sıkma ve gıcırdatma diş çürümesine sebep olur. 3 İltihaptan dolayı yüzde oluşan şiş bölgeye sıcak kompres yapınız. 4 Plak ve tartar oluşumu önlenmezse diş eti sorunu başlayabilir. 5 Yirmi yaş dişi kesinlikle çekilmelidir. 13

14 Correctievoorschrift staatsexamen HAVO 2015 Turkse taal elementair leesvaardigheid Tijdvak 1 Dinsdag 26 mei uur College-examen schriftelijk 14

15 1 C 2 D d 2 - c 3 - a 4 - b Indien 4 juist Indien 3 of minder juist 1 punt 0 punten 4 C 5 B 6 D 7 A 8 4 van de onderstaande antwoorden: desserts medicijnen tandpasta shampoo zeep Indien 4 juist Indien 3 of minder juist 1 punt 0 punten 9 B 10 Tüm hormonal sistem ve yaşam aktivitelerimiz bir düzene göre çalışıyor. of Tüm sistemler günün belli zamanlarında belli bir düzende çalışma, her gün de bunu tekrarlama eğiliminde C 12 C 13 D 14 C 15 B 15

16 16 Twee van de onderstaande: - diş minesinin aşınması - diş çürüğü - iltihaplanan diş etleri Indien 2 juist Indien 1 of minder juist 1 punt 0 punten 17 C 18 C Doğru 2. Yanlış 3. Yanlış 4. Doğru 5. Yanlış Indien 5 juist Indien 4 juist Indien 3 of minder juist 2 punten 1 punt 0 punten Totaalscore 20 punten Score Cijfer ,4 18 8,8 17 8,1 16 7,5 15 6,9 14 6, ,8 11 4,2 10 3,6 9 3,0 8 2,3 7 1, ,0 16