fakat yakıtının dışarıdan alınması nedeniyle tamamen dışa bağımlı bir enerji üretimidir. Bu nedenle doğal gaz kaynağını ellerinde bulunduran ülkelerin

Transkript

1 TÜRKİYE DE NÜKLEER SANTRAL KURULUMU Dr. Murat KAYA 12 ÖZET Ülkemizde ve dünya ülkelerinde, sosyal ve ekonomik kalkınmanın en sağlıklı temel girdisi olan enerjiye gün geçtikçe daha fazla gereksinim duyulmaktadır. Gelişen teknoloji beraberinde daha fazla enerji kullanmayı gerektirmektedir. Bütün dünya ülkeleri gibi ülkemizin enerji ihtiyacı da günden güne artmaktadır. Bu nedenle ülkeler yeni enerji üretim kaynakları araştırmakta ve var olan kaynakları geliştirmektedir. Bu çalışmada ülkemiz açısından nükleer santralar ile elektrik enerjisi üretimi ekonomik, işletim ve yakıt bakımından diğer enerji üretim santraları ile mukayese edilmiştir. Ayrıca nükleer enerji santrallarının dünya ülkelerinde kullanım durumu, ülkemize kurulabilecek nükleer santral, çevre ve ekonomik açıdan değerlendirilmiştir. Anahtar Kelime: Nükleer Reaktörler, Elektrik Enerjisi Üretimi ABSTRACT There has been a growing need for energy because it is the crucial input for social and economic development in our country and all over the world. More energy is needed due to growing technology. As with all world countries, the need for energy in our country has been steadily increasing. Therefore, several countries are searching for new energy resources and trying to develop their current energy sources. In this study, the electrical energy production by nuclear-powered plant has been compared with traditional energy production plants with regard to economy, fuel and management. Besides, the current status of energy-plants in world countries is evaluated for the possible establishment of nuclear, powered plants in our country. Word Key: Nuclear energy, electric energy plant 1. GİRİŞ Elektrik enerjisi üretimi, 1970 yıllardan sonra petrolde yaşanan krizden sonra petrol yakıtlı termik santraların ve çevre kirliliği açısından da katı yakıtlı termik santrallar pek tercih edilmemeye başlanmıştır yıllardan sonra hızla nükleer santrallarda bir artış olduğu gözlenmiştir. Fakat 1990 yıllarda bu hızlı yükseliş biraz yavaşlamıştır. Bunun bir sebebi de ülkelerin fazla enerji talebiyle karşılaşması ve kısa sürede kurulan, birim tesisi maliyeti düşük olan doğal gaz çevrim santrallarıdır. Son yıllarda bu santraların artışı nükleer santralların kurulumunu yavaşlatmıştır. Şunu unutmamak gerekir ülkemiz açısından birim kurulum maliyeti düşük olabilir 12 Öğretim Görevlisi Dr. Celal Bayar Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Muradiye/ Manisa

2 fakat yakıtının dışarıdan alınması nedeniyle tamamen dışa bağımlı bir enerji üretimidir. Bu nedenle doğal gaz kaynağını ellerinde bulunduran ülkelerin fiyat politikalarında meydana gelebilecek değişiklikler enerji üretim politikamızı zora sokacaktır. Kaynağı dışarıdan olan bir üretim her zaman risk oluşturacaktır yıllarda yaşadığımız petrol krizine benzer bir krizde doğal gaz da yaşamak zorunda kalabiliriz. Bu nedenle de enerji üretim politikamızda kaynaklanabilecek ciddi sorunları güvenilir enerji üretim çerçevesinde ele alınmalıdır ve uzun vadede kalıcı çözümler üretilmelidir. Türkiye gibi hızlı nüfus artışı ve teknolojik olarak gelişen ülkelerin ise daha fazla enerjiye ihtiyacı vardır ve yıllık enerji ihtiyaç artışı diğer ülkelere göre yüksektir (%7 gibi). Bu yüzden ülkemiz enerji üretiminde mevcut bütün üretim santrallarını değerlendirmektedir. Fakat son zamanlarda çevre kirliliği, ekolojik denge, NOx gazı, ozan tabakasının delinmesi gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır, ayrıca ülkemiz ekonomik bakımdan güçlü bir ülke olmadığından daha ucuz yerel kaynaklara yönelmek özellikle de yenilenebilir enerji kaynaklara ağırlık vermek zorundadır. Burada şunun da altını çizelim ki yenilenebilir kaynaklardan özelikle güneş ve rüzgar enerjisi elektrik üretiminde istenen randımanı sağlayamamaktan dolayı çok fazla tercih edilmemektedir. Bu gün artık gelişmiş ülkeler enerji üretim teknolojisini belirlerken çevreye uyumluluk, kaynağı kendinden veya kaynak maliyeti düşük bir enerji üretim teknolojisi kullanma gayreti içersindedir. Bizimde ülke olarak enerji üretim politikamız bu paralelde olmalıdır. 2. NÜKLEER SANTRAL ÇEŞİTLERİ Nükleer santral tipleri 'termal' ve 'hızlı üretken' olmak üzere iki ana başlıkta toplanmaktadır. Termal reaktörler ise kendi içinde üç ana başlıkta ele alınmıştır Termal Reaktörler Hafif sulu reaktörler: Kaynar sulu: Daha çok ABD'de kullanılmaktadır. Basınçlı sulu: İlk ABD'de yapıldı. Fransa ve Almanya lisans alarak kendi teknolojisiyle geliştirerek şu anda bu tip santralları üretip, çalıştırıp, satmaktadır Grafit yavaşlatıcılı reaktörler Magnox: Yakıtı doğal uranyum olarak kullanılmıştır, ama şu anda yapılmamaktadır. İleri gaz soğutmalı: Gaz soğutmalı ama zenginleştirilmiş uranyum kullanıyor. Britanya'da üretilmektedir.

3 RBMK: Rus tipi nükleer santrallar. Çernobil'de de bu tip reaktörler kullanılıyordu, Ermenistan sınırındaki Metzamor ve Bulgaristan'daki Kozluduy da bu tipteydi Ağır su yavaşlatıcılı reaktörler CANDU: Kanada ağır sulu reaktörleri. 1960'lardan beri geliştiriliyor ve doğal uranyumla çalışıyor. Pakistan, Kore, Hindistan, Romanya ve Çin'de bu tip santrallar mevcuttur. Şekil 1 de ağır sulu reaktör kalbi olan çubuklar görülmektedir Hızlı üretken: Yavaşlatıcı kullanmayan hızla nötronlarla çalışan reaktörler. Bunlar daha fazla zenginleştirilmiş uranyum ile plütonyumu birlikte kullanılmaktadır. Deney amaçlı üretilmiştir [1]. 3. DÜNYADA NÜKLEER ENERJİNİN DURUMU Şekil 1. Reaktör çubukları Nükleer enerjinin kullanımı gelişmiş ülkelerde azalmakta, gelişmekte olan ülkelerde ise artmaktadır. Özelliklede bu santraller Asya ülkelerinde hala geçerliliğini devam ettirmektedir. Şu anda 88 santral mevcuttur ve 26 tane de inşaat halindedir. Bunların altı tanesi Kore'de yapılmaktadır. Japonya'nın proje kapsamımda 20 yeni santral projesi daha vardır. Dünya ülkeleri içerisinde hızlı nüfus artışına sahip olan ülkeler daha fazla yatırım yapmak zorundadır. Özelikle Asya da 2004 yılından bu yana, kişi başına düşen enerji tüketim miktarı %7 artmıştır. Sürekli gelişen ve nüfusu artan ülkemizde dünya enerji artış hızı trendini yakalamak zorundadır. Nükleer santrallardan ticari olarak elektrik üretimi 1950'li yıllarda başladı. Halen (Ocak 2005 itibarıyla) dünyada 31 ülkede ticari olarak işletilmektedir. Nükleer enerji olarak dünyada toplam kurulu güç 364 GWe dir ve bu 443 adet nükleer santraldan karşılanmaktadır ve toplam üretilen elektrik enerjisi 2005 yılında yaklaşık 2525 milyar TWh tir. Bu değer toplam üretilen enerji miktarının % 16 tekabül etmektedir [2]. Uluslar arası Atom Enerjisi Ajansı ve Avrupa Birliği dokümanlarından elde edilen bilgilere göre 26 adet MWe gücünde nükleer güç reaktörü inşa edilmektedir, ayrıca 56 ülkede toplam 284 araştırma reaktörü faaliyet göstermektedir [2]. Dünyada üretilen elektrik enerjisinin yaklaşık %63 fosil yakıtlardan, %17 nükleerden, %19 hidrolikten, %1 i diğer yenilenebilir eneri

4 kaynaklarından elde edilmektedir. Dünyadaki kurulu bulunan nükleer santral sayısı ve özellikleri Tablo 1. de verilmiştir. Tablo 2 de ise yıları arasında dünyada işletmeye alınan ve bazı sakıncalı durumlardan dolayı kapatılan santralar gösterilmiştir. Tablo 3 de ise inşa ve işletme halindeki reaktörler gösterilmektedir. Tablo:1. Dünyadaki Nükleer Reaktörler ile ilgili gelişmeler [2]. Nükleer Elektrik Üretimi 2003 Milyar kws İşletmedeki Reaktörler İnşa Halindeki Reaktörler Sipariş Edilen ya da Planlanan Reaktörler Teklif Edilen Reaktörler % e Adet MWe MWe Adet MWe Adet MWe 763,7 19, Adet ABD 157, Almanya 7,0 8, Arjantin 44, Belçika 13,3 3, Brezilya 16, Bulgaristan 25, Çek Cum. 41,6 2, Çin 37, Tayvan Endonezya 1, Ermenistan 21, Finlandiya 420, Fransa 12,7 6, Güney 123, Afrika Güney Kore 16,4 3, Hindistan 3,8 4, Hollanda 85, İngiltere İran 59, İspanya İsrail 65, İsveç 25, İsviçre 230, Japonya 70,3 12, Kanada Kuzey Kore 14, Litvanya 11,

5 Macaristan 10,5 5, Meksika Mısır 1,8 2, Pakistan 4,5 9, Romanya 138, Rusya 17, Slovakya 5, Slovenya Türkiye 76, Ukrayna Vietnam Dünya 2524, Nükleer enerji kullanan ülkelerde elektrik üretiminde nükleer enerjinin payı ise 2003 yılına göre şekil 2 de ki gibi gelişmiştir. Burada özellikle elektrik ihtiyacını nükleer santralardan karşılayan ülkelerin başında AB ülkeleri gelmektedir. Ülkeler Çin Pakistan Brezilya Hollanda Meksika Güney afrika Arjantin Romanya kanada Rusya Amerika İapnaya Fillandiya Japonya Almanya Macaristan Kore Slovekya Ermenistan isviçre Bulgaristan Ukrayna İsveç Belçıka Litvanya Fransa % Şekil: 2. Nükleer Enerji Kullanan Ülkelerde Elektrik Üretiminde Nükleer Enerjinin % lik Payları [2].

6 Tablo: Yılları arasında işletmeye alınan ve kapatılan santrallar İşletmeye Alınanlar Adet İşletmeden Çıkarılanlar Adet Pakistan: PWR 1 Ukrayna: RBMK (yaş:18 yıl) 1 Fransa: PWR 2 İngiltere: GCR (yaş: 35 yıl) 2 Hindistan: PHWR Slovak Cumhuriyeti: PWR/VVER Rusya Federasyonu: PWR/VVER Brezilya: PWR 1 Yok Fransa: PWR 2 İngiltere: GCR (yaş: 40 yıl) 2 Çin Halk Cumhuriyeti: PWR 2 Bulgaristan: PWR/VVER (yaş: yıl) Çin Halk Cumhuriyeti: PHWR Japonya: BWR Çek Cumhuriyeti: PWR/VVER G. Kore: PWR Çin Halk Cumhuriyeti: PWR 1 İngiltere: GCR (yaş: yıl) 4 Çin Halk Cumhuriyeti: PHWR 1 Japonya: HWLWR (yaş: 24 yıl) 1 G. Kore:PWR 1 Almanya: PWR (yaş: 31 yıl) Çin Halk Cumhuriyeti: PWR 1 İngiltere: GCR (yaş: yıl) 4 Rusya Federasyonu:PWR/VVER Ukrayna:PWR/VVER TOPLAM ÜNİTE 27 TOPLAM ÜNİTE 17

7 Tablo:3. Ocak 2005 İtibariyle Tiplerine Göre İşletmedeki ve İnşa Halindeki Reaktörler [2]. Tip İşletmede İnşa Tip İşletmede Halinde Ünite Sayısı Kurulu Güç (MWe) Ünite Sayısı Ünite Sayısı Kurulu Güç (MWe) ABWR AGR BWR FBR GCR LWGR PHWR PWR WWER Toplam AB ülkeleri elektrik enerjisinin büyük bir kısmını nükleer enerjiden karşılamaktadır. Dolayısıyla nükleer enerjiyle elektrik üretim konusunda şu sonuçları çıkartabiliriz. AB ülkelerinde mevcut kurulu nükleer santrallar güvenilir ve verimleri yüksektir. Güvenilirliği sürekli korunmakta ve geliştirilmektedir. Nükleer santralların kullanma ömürleri sürekli artırılmaktadır Personel ve çevre radyasyona karşı koruma altında ve çok iyi önlemler alınmıştır. 4. TÜRKİYE NİN ELEKTRİK ENERJİ ÜRETİM DURUMU Türkiye nin 2005 yılı itibarıyla kişi başına 2500 kwh elektrik enerjisi tüketimi düşmektedir. Bu oran dünya ülkeleriyle mukayese edildiğinde Şekil 3.de ki grafik elde edilmektedir.

8 Ülkeler Bangladeş Pakistan Mısır Ermenistan Suriye Türkiye Irak Kırgızistan Özbek istan Orta Doğu Dünya Ort. Ukrayna Libya Yunanistan Bulgaristan Suudi Arap Rusya İngiltere Almanya Fransa OECD Japonya Fillandiya ABD isveç Kanada kwsaat/ kişi Şekil: 3. Bazı dünya ülkelerinde kişi başına düşen elektrik enerji miktarı [3] Türkiye nin elektrik enerjisi üretme durumu, kurulu güç ve birincil üretim kaynaklarına bakıldığında Tablo 4 de görüldüğü gibi gerçekleşmiştir. Tablo:4. Türkiye nin yılında kaynak bakımından elektrik enerjisi kurulu güç ve üretimi [4,11]. Türkiye, enerji üretim teknolojisinde kaynak açısından çeşitliliği artırırken dışa bağımlılığı azaltma yönüne gitmesi gerekir. Türkiye bugün 2020 yıllarının enerji üretim politikası yapılırken nükleer enerji ile üretimi ilk sıralara çıkarılması şarttır. Türkiye nin toplam enerjisi yaklaşık MW tır, 2004 yılı itibarı ile elektrik üretiminde doğal gazın kaynak payı % 41.2, hidroelektriğin kaynak payı ise %30.5 dur. Linyit %14.9, ithal kömür %6.3, taşkömürünün %1.6, Fuel-oil(%4.4), nafta(%0.6) ile yenilenebilir + atık + diğerleri (%0.1) diğer kaynakları oluşturmaktadır [4]. Elektrik enerjisi talebi artış hızının yıllık yaklaşık %7 olması halinde, elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık 10 yılda ikiye katlanması gerekecektir. Bu da yaklaşık her yıl milyar dolarlık bir yatırımın gerçekleşmesini gerektirmektedir.

9 TÜRKİYE DE ENERJİ KURULU KAPASİTESİ VE ÜRETİMİ KURULU KAPASİTE VE YILLIK ÜRETİM KAPASİTE FİİLİ KAPAS İTE KAPASİTE FİİLİ KAPA SİTE KURU ÜRETİM ÜRETİM ORAN KURUL ÜRETİM ÜRETİM ORAN LU GWh GWh % U MW GWh GWh % MW T E R M İ K KÖMÜR AKAR YAKIT DOĞAL GAZ DİĞER TOPLAM E N E R J İ JEOTERMAL VE RÜZGAR ENERJİ HİDROELEKT RİK ENERJİ GENEL TOPLAM TÜRKİYE DE NÜKLEER SANTRAL DURUMU Türkiye 1960 yıllardan beri nükleer santral ile elektrik enerji üretimi konusunu ele almış fakat bu zamana kadar somut bir adım atamamıştır. Ülkemizde nükleer enerji santralı kurulumuna, enerji bakanlığı nisan 2006 tarihinde 3 adet santralın kurulması çalışmalarına başlamış ve bu santralardan ilkinin Sinop uzunburun da kurulmasına kara vermiştir de devreye girmesi planlanan nükleer santralın toplam kurulu gücü 4500 MWe olacaktır [3]. Santral tamamlandığında elektrik enerjimizin %5 ni karşılayacağı tahmin edilmektedir. 6. NÜKLEER SANTRAL İLE ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNİN ÜLKEMİZE GETİRECEĞİ KATKILAR Nükleer enerji santralları ileri teknoloji ürünü tesislerdir. Nükleer enerji üretimine yönelik tesisler güvenlik ve kalite kültürünün ülkemizde yerleşmesinde ve gelişmesinde önemli rol oynayacaktır. Nükleer enerji üretimi için kurulacak tesisler, ülkemizde, nükleer teknoloji alt yapısının gelişmesine katkı sağlayacaktır. Ayrıca, nükleer santrallardan üretilecek enerji ülke enerji üretim portföyüne çeşitlilik getirebilecek bir seçenektir. Nükleer santrallar günümüzde yüksek yük faktörü ile çalışabilen ve lisanslama kuruluşları tarafından sürekli denetime tabi tutulan tesisler olarak dünya enerji üretiminde önemli bir paya sahiptir.

10 Nükleer enerjiye dayalı sistemler, fosil kaynaklı enerji üretim sistemlerinin neden olduğu sera gazı emisyonuna neden olmamaktadır. Bu nedenle, global ısınma ve iklim değişikliğine neden olan CO 2 emisyonunun azaltılmasında, diğer yenilenebilir kaynakların yanında, önemli bir seçenektir. Ayrıca, azot oksitleri ve sülfür oksitleri salmadığı için asit yağmurlarına neden olmamaktadır. Dünyada nükleer enerji kullanımı yılda 1700 milyon ton CO 2, 1000 MWe gücündeki 300 adet kömür santralarının yıllık CO 2 emisyonuna karşılık gelmektedir [5]. 7. MALİYET AÇISINDAN NÜKLEER SANTRALAR Günümüzde işletilmekte olan nükleer güç santrallarının ilk yatırım maliyeti diğer enerji üretim teknolojilerine göre daha yüksektir. Bunda yüksek güvenlik ve kalite anlayışı önemli bir rol oynamaktadır. Bu tür büyük santralların kurulumunda ülkenin mali durumu, coğrafik durumu, siyasi ve sosyal yapısı kendine özgüdür. Bu nedenle de bu tür büyük güçlü enerji üretim santrallarının kurulum tercihinde önemli bir ölçüde kurulum, işletme-bakım ve yakıt maliyetinin öne çıkmasıdır. Buradan denilebilir ki ilk yatırım maliyeti ülkeden ülkeye ve seçilen teknolojiye göre değişmektedir MW lık, %80 kapasite faktörüyle çalışan ve 25 yıl ömrü olan bir nükleer santralın %5 ıskonto oranına göre yapılan hesaplarda kapital maliyeti 2250 $/kw bulunmaktadır. İlk yatırım maliyetini etkileyen en önemli unsurlardan birisi de inşaat süresidir. Bu süre uzadıkça maliyet önemli ölçüde artmaktadır. Nükleer santralların fosil yakıtlı santrallara göre en önemli avantajı yakıt maliyetinin düşüklüğü (0,3-0,5 cent/kwsaat) ve üretim maliyetine olan etkisinin görece azlığıdır. Şöyle ki; yakıt maliyetinin iki misline çıkması nükleerde üretim maliyetini %10 etkilerken, aynı durum doğal gaz santrallarında yaklaşık %60-80 artış getirebilmektedir. Nükleer santralların, kilowatt/saat başına dolarlık bir ilk yatırım maliyeti var MW lık kurulu güce sahip bir nükleer santralın yaklaşık milyar dolara mal olacağı belirlenmiştir [3]. Nükleer enerji santralının üretim maliyetini oluşturan unsurlar ve ortalama maliyetleri yaklaşık olarak aşağıda verilmektedir [5,6]. Kapital 2,28 cent/kwsaat % 63 İşletme-bakım 0,90 cent/kwsaat % 25 Yakıt 0,45 cent/kwsaat % 12 Toplam 3,63 cent/kwsaat % 100 Burada atık depolama ve sökme maliyeti (yaklaşık değer 0,2 cent/kwsaat) dahil edilmemiştir. Nükleer, kömür ve kombine çevrim santrallarının üretim maliyetindeki payları şekil 4 e bakıldığında, nükleerin kurulum maliyetinin yüksek olduğu yakıt maliyetinin oldukça düşük olduğu görülmektedir [6].

11 100% 80% 60% 40% 20% 0% Nükleer Kömür Doğal Gaz Kapital İşletme- Bakım Yakıt Şekil: 4. Nükleer, kömür ve kombine Çevrim santrallarının üretim maliyetindeki payları [10]. Üretime geçmiş bir nükleer santralın üretim maliyeti düzenli ve sabittir. Günümüzde mevcut nükleer santraların tamamı kısa bir süre sonra amortisman sürelerini tamamlamışlardır. Bundan sonra tesisin kar edebilmesi için sadece işletme bakım giderlerini yeterli olmaktadır. Son zamanlarda santrallar işletme giderlerini de düşürmeye çalışmaktadır. Örneğin Amerika da % 40 varan bir düşüş gerçekleştirilerek ilk yatırım maliyeti hariç kwh 2 cent daha ucuza getirmiştir [2]. Bugün Fransa elektrik enerjisinin yüzde 78'ini nükleer satrallar aracılığıyla elde ediyor ve aynı zamanda en ucuz fiyata komşu ülkelere satıyor. Doğal gaz fiyatlarındaki artışla en ucuz üretim artık nükleer santrallarda yapılıyor. Nükleer enerji santrallerinin kuruluş maliyetinin, termik, hidro, rüzgar, güneş ve jeotermal gibi alternatiflerle karşılaştırıldığında daha yüksek olduğu görülmektedir [7]. Fakat büyük enerji santrallerinin (nükleer santraller, büyük termik santraller ve büyük barajlar gibi) ölçek ekonomisinden yararlandıkları için işletme maliyetlerinin daha düşük olduğu görülmektedir. Bu nedenle de daha verimli oldukları söylenebilir. Fakat bu santralların kuruluş maliyetlerinin giderek artması (faizlerin yüksek olması, artan güvenlik standartları) ve çok uzun inşaat süreleri (artan maliyetler nedeniyle her bir santralin kurulum süresi ortalama beş seneden on onbeş seneye kadar uzamaktadır) nedeniyle bu santraller ekonomik rekabet gücünü kaybetmiştir [6]. 8. ÇEVRESEL DURUM Ülkemizde termik santralarla elektrik enerji üretiminin başında kömür santraları gelmektedir. Kömür yapı itibarıyla pek çok madde içerir ve yanma sonucu bunları çevreye verir. Bunların başında tabii radyonüklitler bulunması ve yakıldığında

12 atmosfere verilmesidir. Kömürde ortalama 2,08 ppm (milyonda) uranyum. 4,58 milyonda toryum ve 0,054 ppm potasyum-40 bulunmaktadır. Ayrıca atık olarak çıkan kül içerisinde de arsenik, kadmiyum, kobalt, cıva nikel ve vanadyum gibi ton ağır metaller tabiata atılmaktadır. Bir nükleer santralın işletimi esnasında oldukça düşük miktarda çevreye kontrollü radyoaktif malzeme atımı olmaktadır. Neden olunan bu atık yıllık çevresel radyasyon dozu Uluslar Arası Radyasyondan korunma komitesi nin belirlediği sınırın 1/100 ila 1/300 arasında olmaktadır MWe lik bir kömür santralı yıllık ortalama ton CO 2 açığa çıkarır. Çevreye atılan bu atık elektromanyetik tutucularla her ne kadar tutulsa da yinede büyük miktardaki çevreyi kirletmekte ve ayrıca bu tutucuların ömürleri kısa olması itibarıyla ekonomik olmamaktadır MWe güçündeki bir kömür santralının yıllık atık miktarının aynı güçteki bir nükleer santralın atık miktarıyla karşılaştırılması Tablo 5. de ele alınmıştır. Tablo: MWe güçündeki kömür ve nükleer santralın yıllık atık miktarıyla karşılaştırılması [12]. Nükleer Kömür Tüketilen yakıt miktarı 27 ton 2.6 milyon ton Kullanılmış yakıt (Yüksek 27 ton radyoaktiviteli atık) - Yüksek radyoaktiviteli atık 3-5 m3 - Orta ve düşük radyoaktiviteli atık 800 ton - CO milyon ton Kül ton SO ton NO x ton Ağır Metal ton Yine çeşitli enerji üretiminde kullanılan santrallardan çıkan CO 2 emisyon değeri şekil 5. de verilmiştir

13 Hidro Rüzgar Nükleer Güneş pilleri Doğal gaz Petrol Taşkömürü Linyit CO2 emisyonu (g/kw.saat) Şekil: 5. Farklı enerji üretiminde kullanılan santrallarından ortaya çıkan CO 2 emisyon değeri [8]. Bugün AB ülkelerinde nükleer enerji kullanımıyla yılda Mt CO 2 gazından korunulmaktadır [9]. 9. NÜKLEER SANTRAL ATIKLARI Nükleer enerji üretiminde kullanılan yakıtların yüksek radyoaktiviteye sahip uzun ömürlü izotopları içermesi, bu yakıtların atık olarak uzun seneler boyunca kontrollü olarak insana ve çevreye zarar vermeyecek şekilde depolanmasını gerektirmektedir. Kullanılmış yakıtlar veya yakıt çevriminde oluşan radyoaktif atıklar sızdırmaz özel çelik kaplar içine konulduktan sonra geçici yer üstü ve yer altı depolarında muhafaza edilmektedir. Ancak son depolama için gelecekte jeolojik (yer altı) depolama teknolojisi kullanılacaktır. Bu konuda ABD'de ve Finlandiya'da önemli gelişmeler vardır. 10. SONUÇ ve TARTIŞMA Bugün ülkemizde üretilen elektrik enerjisi talebi karşılamaktadır. Fakat gelecekte bu nasıl olur şimdiden belirleyebilmek oldukça zordur. Ülkemiz genç ve hızlı nüfus artışına sahip bir ülkedir. Bu nedenle de 2020 lerin enerji ihtiyacını şimdiden düşünerek girişimlerde bulunmak gerekir. Çünkü enerji üretim santralları kurumu kısa vadede gerçekleşmemektedir. Enerji üretimimiz kaynak bakımından incelendiğinde özellikle doğal gaz da dışa bağımlılık görülmekte, diğer fosil kaynakların ise gelecekte potansiyeli ve fiyatının ne olacağı tam belirlenememektedir. Çünkü bu kaynaklar gün geçtikçe azalmaktadır. Diğer taraftan HES kurulumu da oldukça pahalıya mal olmaktadır. Bütün gelişmiş ülkeler elektrik enerji ihtiyacının büyük bir kısmını nükleer santralardan elde etmektedir. Her ülke enerji üretimini kendi ekonomik durumuna göre belirlemektedir. Nükleer santralların kurulum maliyetine bakıldığında, başlangıçta kurulum maliyetinin

14 yüksek olduğu görülmektedir. İşletme-bakım ve yakıt maliyeti oldukça düşüktür. Bir nükleer santral ömrü ortalama 25 yıldır. kwh başına ortalama maliyeti 3,63 cent tir. Buda diğer enerji üretim sistemlerinden oldukça ucuzdur. Emisyon açısından diğer santrallara göre CO 2. NO x, SO 2 gibi çevreye zarar verici gazlar oldukça düşüktür. Bu santraların kurulmasına en çok karşıtlılığı nükleer yakıt artıkları oluşturmaktadır. Dünyada oluşan radyoaktif atıkların hacimsel olarak yaklaşık %99 lık kısmı düşük seviyedeki atıklardan oluşmaktadır. Düşük seviyedeki atıklardan toplanan radyo aktif miktarının sadece %1 lik kısmını taşımaktadır. Radyo aktif kısmın %99 lık kısmını yüksek seviyeli atıklar taşımaktadır [12]. Bu atıklar ise teknolojik olarak geliştirilmiş daha emniyetli izole edilerek, atık radyoaktif tehlikesi de önlenmiş olur.

15 KAYNAKLAR [1] [2] [3] Enerji Bakanlığı yayınları [4] TEİAŞ APK Dairesi Başkanlığı-Ocak 2005 bilançoları [5] [6] Andrew Ford, System Dynamics and the Electric Power Industry, System Dynamics Review, 13 (1), [7] EMO Enerji Raporu, [8] [9] [10] Proceedings of European Seminar on Nuclear in a Changing World, Avrupa Komisyonu, XII/0318/98.EN, Cilt I ve II, Brüksel, Ekim 1998) [11] [12] Işınetkin (Radyoaktif) atık yöntemi Dr. Benan Başoğlu