Hasta Çocuğun güvenliği. Doç.Dr. Nursan Dede Çınar Sakarya Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği ABD EKİM 2010

Transkript

1 Hasta Çocuğun güvenliği Doç.Dr. Nursan Dede Çınar Sakarya Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği ABD EKİM

2 Öncelikle zarar verme Hipokrat (MÖ ) Hastanedeki ilk kural, hastaya zarar vermemektir. Florance Nightingale,

3 Hasta güvenliği; Sağlık bakım hizmetlerinin sunumu aşamasında, hastaya zarar verilmesini önlemek amacıyla kuruluş ve çalışanların aldığı önlemlerdir 3

4 Neden pediatrik hasta güvenliği üzerine odaklanmalıyız? 4

5 Institute of Medicine ın raporuna göre Amerika Birleşik Devletleri hastanelerinde her gün en az 100 hasta, tıbbi hatalar nedeni ile hayatını kaybetmekte Donald M Berwick, Errors Today and Errors Tomorrow, New Engl J Med, 348;2570,

6 21. yüzyılın sağlık bakım sisteminde kalite için gereklilikler Güvenli Etkili Hasta merkezli Verimli Zamanında Eşitlikçi 6

7 Hastanede yatan çocuklarda istenmeyen durumlara maruz kalmanın yetişkinlerden üç kat fazla olduğu bildirilmiştir. Kaushal, JAMA,

8 Çocuklar küçük yetişkinler değildir Çocuklar zarar verici olaylara karşı daha hassastırlar Kendi güvenliklerini kontrol etme yetenekleri sınırlıdır. Yetişkine bağımlıdırlar. 8

9 Çocuklarda ilaç hataları yetişkinlerden daha fazladır. Çünkü: Dozlar standart değildir. Kiloya uygun ilaç yazılması gerekir. Doz hesaplarken matematik hatalar oluşabilir. Süspansiyonlar sıklıkla bileşik olmak zorundadır. Uygun dozu ayarlayabilmek için tabletleri kesmek gerekebilir. İlaç çözeltilerini hazırlarken seyreltme yanlış yapılabilir. Çocuklar hataları yetişkinler kadar tolere edemezler. 9

10 Hasta Güvenliği İhlalleri / Hataların Sonuçları Mortalite ve morbidite Yatış süresinde uzama Hasta ve hasta yakınlarına verdiği rahatsızlık Hukuksal sorunlar Pronovost et al. Defining and measuring patient safety. Crit Care Clin 2005; 21:

11 Temel Nedenler İnsan faktörü Yorgunluk Yetersiz eğitim İletişim yetersizliği Güç/Kontrol Zamansızlık Yanlış karar Mantık hatası Tartışmacı kişilik Kurumsal faktörler İş yeri yapısı Politikalar İdari/finansal yapı McNutt et al., JAMA 2002 Liderlik Geri dönüm Konularda yetersizlik Personelin yanlış dağıtımı Teknik faktörler Yetersiz otomasyon Yetersiz cihazlar Eksik cihazlar Karar verme destek eksikliği İntegrasyon eksikliği 11

12 Hasta güvenliği ile ilgili çalışmalar yoğun bakım ünitesinde çalışan doktorlar ve hemşireler arasındaki zayıf iletişimin bu ünitelerdeki kritik olaylar altında yatan en yaygın neden olduğunu göstermiştir. Reader et al

13 Hasta Güvenliği Önemli mi? Hekimler Çok önemli %81.7 Önemli %16.7 Önemsiz %1.6 Hemşireler %95.2 %3.7 %1.1 VanGeest and Cummins, An educational needs assessment for improving patient safety, National Patient Safety Foundation, White Paper Report 3,

14 Yenidoğan Yoğun bakım Üniteleri Medikal hatalar YDYB ünitelerinde sıktır ve çoğunlukla bu durum bebeğin zarar görmesi ile sonuçlanır. İnternet tabanlı gönüllü hata raporlama sisteminde yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde meydana gelen hatalar şöyle sıralanmakta: En sık görülen hatalar yanlış ilaç, doz, zamanlama ve infüzyon hızı % 47 Hasta kimliğini yanlış belirleme %11 özellikle yanlış bebeği anneye emzirmesi için verme Hatalı yada geç tanılama % 7 Hatalı işlem yada tekik % 4 Suresh G, Horbar JD, Plsek P, et al. Voluntary anonymous reporting of medical errors for neonatal intensive care. Pediatrics. 2004;113:

15 Özellikle hasta kimliğinin belirlenmesinde kol bandının kontrolü önemli 15

16 SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ 29 Nisan 2009 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : Hasta kimlik bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması MADDE 7- (1) Hasta kimlik bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması kapsamında yapılacak işlemler şunlardır: a) Sağlık kurum ve kuruluşlarınca, hasta kimlik tanımlama ve kimlik doğrulama ile ilgili bir süreç oluşturulur. b) Tetkik, tedavi, cerrahi girişimler ile girişimsel işlemler öncesinde ve ilaç, kan ve kan ürünü uygulamadan önce, klinik testler için numune alımında ve hasta transferinde kimlik doğrulama işlemi gerçekleştirilir. c) Hasta kimlik tanımlama ve doğrulama işleminde hasta kol bandı kullanılır, oda ve yatak numarası kullanılmaz. 16

17 ç) Hasta kimlik tanımlama işleminde kullanılan barkodlu kol bandında; 1) Protokol numarası (kalın ve büyük punto), 3) Hasta adı- soyadı, 4) Doğum tarihi (gün-ay-yıl), 5) Doğum yeri, 6) Tabibin adı soyadı, bulunmalıdır. d) Hasta kimlik doğrulamada ise hasta adı ve soyadına ek olarak T.C. kimlik numarası, doğum tarihi ya da protokol numarasından biri kullanılır. 17

18 e) Hasta yatışlarında dört ayrı renkte kol bandı kullanılır. Renkli kol bandı uygulamasında; 1) Normal hastalar için beyaz barkodlu kimlik doğrulama kol bandı, 2) Alerjik hastalar için kırmızı, 3) Aynı serviste aynı isimli hasta için lacivert, 4) Diğer hastalara ve çalışanlara bulaş riski olan hastalıklar için sarı renk kullanılması, 5) Alerjisi ve bulaş riski olan hastalar için, beyaz bilezik üzerine, kırmızı ve sarı renkli etiketler yapıştırılması, zorunludur. 18

19 f) Doğumhanede numaratörlü kol bandı uygulaması işleminde; 1) Doğum öncesi yatış işlemlerinde, iki kol bandı hazırlanır ve kol bandından birisi doğumdan sonra bebeğin koluna dolaşımı engellemeyecek, bebeği rahatsız etmeyecek ve çıkmayacak şekilde takılır. 2) Bebeğin kol bandında anne adı ve soyadı, bebeğin doğum tarihi ve annenin protokol numarası bulunur. 3) Cinsiyetin karışmaması için erkek çocuklara mavi, kız çocuklara pembe kol bandı uygulanır. 19

20 Yenidoğan ve çocuk güvenliğinin sağlanması MADDE 17 - (1) Yenidoğan ve çocuk güvenliğinin sağlanması (Pembe Kod uygulaması) için yapılacak işlemler şunlardır: a) Yeni doğan / bebek / çocuk kaçırılması veya kaybolması durumlarına karşı önlem almak ve bebek güvenliğini sağlamak amacıyla "pembe kod" uygulaması gerçekleştirilir. b) Pembe kod uygulamasını gerçekleştirmek için hastane müdürünün sorumluluğunda başhemşire veya başhemşire yardımcısı, servis hemşiresi, teknik servis elemanı, güvenlik amiri ve güvenlik elemanlarından oluşan bir ekip kurulur. 20

21 c) Ekip üyelerinin görev tanımları sağlık kurum veya kuruluşu yönetimince yapılır ve ekibe tatbikat yoluyla gerekli eğitim verilir. ç) Anne ve babası ayrı ya da ailevi sorunları olduğuna dair bilgi verilmiş bebeklerin farkındalığının ortaya konulması ve takibi için anne, hemşire bankosuna yakın bir odada yatırılır ve bebeğin farkındalığını ortaya koyacak ve sadece hemşireler tarafından fark edilecek bir belirteç oluşturulur. 21

22 Yenidoğanda yapılan hatalar: Yanlış dozda ilaç uygulama Aspirasyona bağlı komplikasyonlar Kateter bağlantısının iyi yapılmamasına bağlı ciddi kan kaybı Süt ya da oral ilaçların IV yolla verilmesi İnfüzyon pompaları ile ilgili hatalar Anne sütlerinin yanlış hastalara verilmesi Kateter tespit bantlarının kesilerek çıkarılması sırasında yaralanmalar ( kulak, parmak gibi) Suresh et al Pediatrics 2004; 113:

23 Uygun olmayan kan transfüzyonu Bebek kaçırma Yenidoğan sarılıklarının yetersiz tedavisi sonucu kernikterus Taburculuk sırasında yanlış bebeği verme Simpson

24 24

25 25

26 ÇOCUK ACİL Çocuk acil hasta güvenliği açısından en riskli bölümdür. Güvenli hasta bakımı için takım çalışmasını güçlendirmek gerekir. 26

27 Neden daha riskli? Çok sayıda hastanın aynı anda bakımı gerekiyor. Zaman sınırlı ve yoğunluk fazla Sınırlı bir bilgiden tanı koyup tedaviyi başlatmak gerekiyor. Çalışanlarda yorgunluk fazla Hastalıklar çok çeşitli 27

28 Acil servis hataları Medikal hata oranı % hatadan biri olumsuz bir olay yaşamıştır. Fordyce et al

29 İlaç hataları ile çalışan personelin deneyimsiz olması (Kozer, Pediatrics, 2002), stresli ve yorgun olması arsında pozitif korelasyon var.(selbst, Pediatric Emergency Care, 1999) 29

30 Sedasyon ve resüsitasyon uygulamaları özellikle hataya daha yatkın. Coté, Pediatrics,

31 Hataları önlemek için iletişimin geliştirilmesi Hemşirelerin vardiya teslimi sırasında içeriği standardize edilmek Vardiya teslimi sürecini standardize etmek Hasta ve aileyi vardiya tesliminin bir parçası olarak yerleştirmek. Veronica D. Feeg,

32 Çocuk acil servislerinde hataları azaltmak ve güvenliği artırmak İlaç Güvenliği 32

33 Pediatrik doz ayar hataları standartlaştırılmamış 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 İlaç Güvenliği 38

39 Sıra beklemekten kaynaklanan sorunlar 39

40 SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ 29 Nisan 2009 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : Sıra beklemeden kaynaklanan olumsuzlukların önlenmesi MADDE 14 - (1) Sıra beklemeden kaynaklanan olumsuzlukların önlenmesi için yapılacak işlemler şunlardır: a) Sağlık kuruluşuna müracaat eden hastalar risk gruplarına göre değerlendirilir. b) Yüksek riskli hastalara tedavi sürecinde öncelik tanınır. c) Yüksek riskli ve kronik hastalığı nedeniyle, sık hastaneye başvuran hastaların daha hızlı hizmet alması için düzenlemeler yapılır. ç) Hastalar, sıra beklemesi gerektiği durumlarda bekleme nedenleri ve tahmini bekleme süreleri hakkında bilgilendirilerek, istek halinde ilgili hizmete ulaşabilecekleri bir diğer sağlık kuruluşuna yönlendirilir. 40

41 ÇOCUK/BEBEK GÜVENLİĞİ Çocuk hastaneleri onların güvenli bakım, eğitim ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte ve çocuk merkezli ortamlar olmalıdır. Çocuk ve bebekler kesinlikle yalnız bırakılmamamalıdır. Bebek ve çocuğun annesi veya yakını bebek / çocuğun yanından ayrılacaksa hemşireye haber verilmelidir. Çocuk ve bebek güvenliği için servisler kamera ile izlenir. 41

42 Oyuncakların güvenli olmasına dikkat edilmelidir. İzolasyondaki çocukların eşyaları oda dışına çıkarılmamalıdır. 42

43 Oyuncaklar, bu konuda hazırlanmış Temizlik Talimatı doğrultusunda temizlenmelidir. Oyuncaklar, başka çocuk oynamadan önce Temizlik Talimatı doğrultusunda temizlenmelidir. Tüm ilaçlar, temizlik malzemeleri, ufak objeler, çocukların ulaşamayacağı yerlerde tutulmalıdır. 43

44 Düşmeler Pediatrik Risk Faktörleri: - Düşme öyküsü - Yaş / Cinsiyet - Tanı - Bilişsel / fiziksel yetersizliği - Fonksiyonel durum - Hasta bakım ekipmanları - İlaçlar (denge değiştirebilir) - Çevresel faktörler 44

45 Çocuk Servislerinde düşmelerin önlenmesi Yerler kaygan ve ıslak bırakılmamalı, Özürlü ve nörolojik hastalar gibi yataktan düşme riski olan hastalar için geliştirilmiş ölçekler vardır. Hemşireler bu ölçekler yardımı ile çocuğun düşme riskini belirleyip, çocuğun bu riski konusunda hem aileye hem de çalışanlara dikkatli olmaları için bilgi vermelidir. Çocuklar banyoda yalnız bırakılmamalıdır. 45

46 Düşmeleri önlemek için koridorlara, tuvaletlere ve banyolara özel tutunma yerleri hazırlanmalıdır. Yataktan düşmeleri önlemek için gerekli önlemler alınmalı aileler bilgilendirilmelidir. Aydınlatma uygun olmalıdır. 46

47 Yurt dışında yapılan bir çalışmada hastanede meydana gelen düşmelerin %82 si çocuk ailesinin yanındayken gerçekleşmiştir. Razmus I, Wilson D, Smith R, Newman E. Falls in Hospitalized Children. Pediatric Nursing 2006 December; 32(6):

48 Tüm çocuk servislerinde hastane enfeksiyonlarının kontrolü ve önlenmesi son derece önemlidir. 48

49 Çocuk hastanın transportu sırasında güvenlik 49

50 Transport türleri Hastane öncesi Hastaneler arası Hastane içi 50

51 Türkiye de hastaneler arası pediatrik transport çalışması Transport şekli Gönderen hastane ambulansı % 44 Özel araç % acil ambulansı % 15 Özel ambulans ve diğer % 5 51 Soysal DD, et al. Ulus Travma Derg 2004;10:168-72

52 Türkiye de hastaneler arası pediatrik transport çalışması Transport öncesi bildirim (%) Hayır 80 Evet 20 Telefon 83 Yazılı 8 Aile 7 52 Soysal DD, et al. Ulus Travma Derg 2004;10:168-72

53 Türkiye de hastaneler arası pediatrik transport çalışması Transport öncesi bilgi verilmesi (%) Yeterli 26 Yetersiz 32 Yok 42 Soysal DD, et al. Ulus Travma Derg 2004;10:

54 Pediatrik hastaların transportu sırasında mecbur olmadıkça, hasta düz yatar pozisyonda olmamalıdır. Sedyenin baş tarafı kaldırılmalıdır 54

55 Acil bakım ekipmanlarının çoğu yetişkin hastalar için düzenlenmiştir. Acil bakım personeli kendi seçeneklerini yaratabilmelidir. Örneğin; travmalı bir çocuğun sabitlenmesi için travma yeleği tüm vücudu sabitlemek için kullanılabilir 55

56 56

57 57

58 58

59 Yatak yada sandalyeden kaldırma 59

60 Çocuk Koltuğu Kullanımında; Koltuk iyi tespit edilmeli, Çocuğun pozisyonu yarı eğik (45 C) olmalı, Çocuğun koltuğu büyük ise rulo haline getirilmiş havlu veya battaniyelerle çocuk desteklenmelidir. 60

61 Yüksek hızda yapılan transportların çoğunda hızın gereksiz olduğu kanıtlanmıştır. 61

62 Uyarı ışıklarının ve sirenin kullanılması sürücülerde adrenalin deşarjı yaparak, sürücünün hıza olan eğilimini artırmakta, kan basıncı, solunum sayısı ve nabız değerleri yükselmektedir. 62

63 Sesli uyaranlar epileptik hastalarda nöbeti tetiklediği gibi, kardiyak sorunları olan hastalarda kalp ritimlerini bozmaktadır. Hastaların tranportu sırasında ekipman kaynaklı sorunlarda ortaya çıkmaktadır ( kateter,sonda çıkması vb) 63

64 Çok önemli prensipler Güvenlik kültürü Sürücülerin dikkatli olması Araç içindeki herkesin emniyet kemerlerini takması Tüm ekipmanın güvenli olması Tüm yolcular ve sürücüler için potansiyel bir yaralanma yada kaza riski olduğu unutulmamalıdır. 64

65 Yenidoğan transportu GEÇMİŞTE 65

66 GÜNÜMÜZDE 66

67 67

68 68

69 ANNE KARNINDA TAŞIMA DAİMA EN GÜVENLİ VE EN İYİSİDİR 69

70 Hasta teslimi sırasında bakım verenler arasında etkili iletişim geliştirilmelidir. Joint Commission ( JCAHO),rapor edilen tıbbi hataların %80 ine iletişimdeki yetersizliklerin yol açtığını belirlemiştir.bunların en az yarısı hasta teslimi sırasında olmaktadır. 70

71 Taburculuk ve evde hasta çocuğun güvenliği Çocuklara ve ailelerine, hastalığın nedenleri, belirtileri, ailenin vereceği ilaçlar, evde bakımı, beslenmesi konusunda sağlık eğitimi verilmeli ve taburculuk öncesi uygulamaları yakından takip edilmelidir. 71

72 Ailelere danışmak istediklerinde ulaşabilecekleri telefon numaraları verilmelidir. 72

73 Onkoloji polikliniğine gelen çocuk hastaların aileleriyle yapılan çalışmada ailelerin %30 unun çocuğu kemoterapi için bazen götürmediği ve 69 hastadan 17 sinin ilaçları hatalı uyguladığı saptanmıştır. Taylor JA., Winter L, Geyer LJ, et al., Oral outpatient chemotherapy medication errors in children with acute lymphoblastic leukemia. Cancer, (6): p

74 Hasta Güvenliğini İyileştirmenin Önündeki Engeller Sağlık hizmetinin çok karmaşık hale gelmesi İnkar Hata yapmaya karşı gösterilen tepki Korku Konu ile ilgili eğitim yetersizliği Hataların rapor edilmesinin hiçbir şeyi değiştirmeyeceği algılaması VanGeest and Cummins, An educational needs assessment for improving patient safety, National Patient Safety Foundation, White Paper Report 3,

75 Sistemik Yaklaşım Hatalar neden gelişiyor? Kanıt toplama/araştırma fazı. Sistemdeki sorunlara cevap verecek stratejilerin geliştirilmesi. Hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesi. Korkmadan-çekinmeden hataların bildirilmesi. JM Eisenberg, Director, AHRQ,

76 Hasta güvenliği kültürü, hasta güvenliğinin kurumun en öncelikli konusu ve ortak değeri olarak kabullenilmesidir. Cooper MD. Towards a model of safety culture. Safety Science, Pizzi LT, Goldfarb NI, Nash DB. Promoting a culture of safety. Making Health Care safer. AHRQ Publication O1-E058,

77 Hasta Güvenliği Kültürü Lider Davranışları Hasta güvenliği konusunun herkesin sahiplenmesi gereken bir konu olduğunun ilan edilmesi, Hasta güvenliği konusunda liderler, çalışanlar ve hastalar arasında açık iletişimin teşvik edilmesi, Çalışanlara hasta güvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve azaltma konusunda sorumluluk devri, Hasta güvenliği için kaynak ayrılması, Tüm çalışanların hasta güvenliği konusunda sürekli eğitiminin sağlanması. Pronovost et al, Senior executive adopt-a-work unit: A model for safety improvement. Jt Comm J Qual Saf 2004; 30:

78 Raporlama sistemi ile ilgili çalışanların desteklenmesi. Tüm diğer bölümlerle ve disiplinlerle iletişim, işbirliği. Bölüm içi hemşirelik bakım süreçlerinin rutin izlenmesi 78

79 SONUÇ Çocuk hastaya bakım verirken hemşireler kanıta dayalı ve aile merkezli bakım vermelidirler. Aileler ve sağlık ekibi arasındaki bu işbirliği hasta çocuğun güvenliğinin sağlanması içinde son derece önemlidir. Bu bakış açısıyla ailelerin hastanelerdeki hasta güvenliği komitelerinin üyeleri arasında yer alması ve komitenin verimli çalışabilmesi için aile ve sağlık personeli arasında işbirliğinin sağlanması gerekliliği çalışmalarda vurgulanmaktadır. 79

80 Çocuk hastanın güvenliğini artırmak için aile merkezli yaklaşım sürdürülmelidir. Bu yaklaşım sağlıklı ya da hasta çocuğun ev ortamındaki güvenliğinin sağlanmasına da katkıda bulunacaktır. 80

81 Sağlık personelinin ceza veya suçlama korkusu olmadan problemleri nasıl çözecekleri hakkında özgürce konuşabildikleri karşılıklı bir güven atmosferi olarak tanımlanan hasta güvenliği kültürünün oluşturulması, geliştirilmesi ve hemşirelik hizmetlerinin sunumuna yansıtılması için stratejiler geliştirilmelidir. 81

82 Hemşireler çocuk hastanın güvenliği ile ilgili yaşadıkları sorunları paylaşmaları ve raporlamaları için cesaretlendirilmeli sorunların çözümünde kişilere değil sisteme odaklanılmalıdır. Ancak bu şekilde sorunların tespit edilmesi ve çözülmesi mümkün olabilir. Aksi takdirde sorunların çoğu gizli kalacak, artarak devam edecek ve daha ciddi sonuçlara yol açacaktır. 82

83 83

84 Knowing is not enough; we must apply. Willing is not enough; we must do. Johann von Goethe Bilmek yetmez; uygulamalıyız. İstemek yetmez; yapmalıyız. 84

85 Teşekkürler 85