Türkiye nin linyit potansiyelinin ele alındığı ve yine

Transkript

1 Makale Mustafa Kerem Topuz Kıdemli Müdür Alper Günaydın Müdür Berker Adıgüzel Danışman Deloitte Danışmanlık Türkiye Türkiye de Linyitin Elektrik Üretiminde Değerlendirilmesi Türkiye nin linyit potansiyelinin ele alındığı ve yine Madencilik Türkiye dergisinde yayınlanan bir önceki yazımızın ardından, linyitin elektrik üretiminde değerlendirilme sürecini de bu yazımızda ele alacağız. Türkiye nin Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde şirketin teklif vermesi özel sektörün konuya olan ilgisini göstermektedir gelecek dönemdeki linyit yakıtlı santral projelerine ve geliştirilecek linyit sahalarına odaklanarak, linyit potansiyelinin değerlendirilmesi üzerine analizler yapacağız. Linyitin elektrik üretiminde kullanımının yaygın olarak dört yöntemle gerçekleştiği gözlenmektedir: Özel sektörün ruhsat sahibi olduğu rezervler ile ilişkilenen projeler, Özelleştirme veya İşletme Hakkı Devri modelleri ile özel sektöre geçen projeler, Rödovans ihaleleri ile alınan işletme hakları, Hükümetler arası anlaşmalar ile alınmış haklar. Hali hazırda uygulanmakta olan bu modellerin hepsi, yerli linyitin elektrik üretiminde kullanılarak ekonomiye kazandırılması amacını gütmektedir. Türkiye nin bugüne kadarki linyit kurulu gücünün gelişimi incelendiğinde fark edileceği üzere, son yıllarda artış göstermeyen linyit yakıtlı kurulu gücün arttırılabilmesi için bahsi geçen işletme modellerinin tümünün etkin bir biçimde kullanılması gerekmektedir. MW Grafik : Türkiye Linyit Kurulu Gücü Gelişimi 9-23 Kaynak: TEİAŞ Kurulu Güç İstatistikleri Grafik : Türkiye Linyit Kurulu Gücü Gelişimi 9-23 Kaynak: TEİAŞ Kurulu Güç İstatistikleri Çanakkale - Çan Manisa - Soma Tekirdağ - Saray Bolu - Göynük Orhaneli Bursa - Keles Kütahya - Tunçbilek Ankara - Çayırhan Kütahya - Domaniç Eskişehir -Mihallıçık Eskişehir - Alpu Çankırı - Orta Kurulu olan ve kurulması planlanan linyit yakıtlı santrallerin, linyit sahalarının Türkiye genelindek yerleşimini inceleyebilmek için Resim deki haritadan faydalanılabilir. Özellikle İç Batı Ege olarak adlandırılan bölümde yoğunlaşan linyit sahaları ve projeleri göze çarpmakla beraber, Konya Havzası ve Kahramanmaraş civarındaki Afşin-Elbistan Havzası nın büyük rezervleriyle önemli bir potansiyele ev sahipliği yaptığı söylenebilir. Sivas - Kangal Bingöl - Karlıova Yatağan Yeniköy Kütahya - Seyitömer Afyon - Dinar Konya - Ilgın Konya - Karapınar Adana-Tufanbeyli Kahraman Maraş - Afşin/Elbistan Adıyaman - Gölbaşı Resim : Türkiye de Elektrik Üretimi için Uygun Sahalar ve İlgili Projeler Derleme: EPDK Proje İlerleme Durumu Raporu - Temmuz 23 / EPDK Lisans/TKİ 22 Kömür Sektör Raporu Not: 2 MW tan büyük santraller dikkate alınmıştır. Resim : Türkiye de Elektrik Üretimi için Uygun Sahalar ve İlgili Projeler Derleme: EPDK Proje İlerleme Durumu Raporu- Temmuz 23 / EPDK Lisans/TKİ 22 Kömür Sektör Raporu Not: 2 MW tan büyük santraller dikkate alınmıştır. 7 Kemerköy Mart 2 İhale Edilmiş Rödovans Sahası Elektrik Üretimine Uygun Sahalar (rödovans hariç) İşletmede Proje stokundaki linyit yakıtlı santralleri incelemek için öncelikle inşa halindeki, ardından da rödövan ihaleli sahalara değinilecektir.

2 Kurulu olan ve kurulması planlanan linyit yakıtlı santrallerin, linyit sahalarının Türkiye genelindeki yerleşimini inceleyebilmek için Resim deki haritadan faydalanılabilir. Özellikle İç Batı Ege olarak adlandırılan bölümde yoğunlaşan linyit sahaları ve projeleri göze çarpmakla beraber, Konya Havzası ve Kahramanmaraş civarındaki Afşin - Elbistan Havzası nın büyük rezervleriyle önemli bir potansiyele ev sahipliği yaptığı söylenebilir. onayı, hukuki sorunlar, maden ruhsatı ile ilgili sorunlar vb.) sorunsuz hallolması halinde bile inşaatlar ortalama - ay sürmektedir. Tablo de görülebileceği üzere, 2 ve 2 yıllarında lisans alan santraller olmasına rağmen Temmuz 23 itibariyle inşaatı tamamlanmamış santraller mevcuttur. Gecikmelerin sebebi olarak; idari sorunlar, kömür tedarikinde karşılaşılan sorunlar, finansal koşullar örnek gösterilebilir. Bu santrallerin tamamlanarak devreye girmesi, elektrikte arz güvenliği ve düşük Proje stokundaki linyit yakıtlı santralleri incelemek için öncelikle maliyet açısından hayati önem taşımaktadır. inşa halindeki, ardından da rödovans ihaleli sahalara Konum Şirket Kapasite (MW) Lisans Verilme Tarihi İlerleme Yüzdesi değinilecektir. Adana - Tufanbeyli EnerjiSA 2 %, İnşa Halindeki Linyit Santralleri Özel sektör yatırımcıları tarafından kurulmakta olan ve kurulması planlanan proje stokundaki santrallerin incelenmesi, Türkiye linyitlerinin elektrik üretiminde değerlendirilmesi konusunda resmi tamamlayacaktır: Linyit yakıtlı termik santrallerin en büyük zorluklarından biri uzun süren inşaat süreleridir. Dış faktörlerin (lisans Çumra - Konya Konya Şeker Sanayi ve Tic. AŞ 22 2 % 92, Mihalıççık - Eskişehir Adularya Enerji 29 2 % 2,2 Kütahya Polat Elektrik Ürt. İnş. İth. İhr. AŞ 2 % 7,3 Sivas - Etyemez Tam Enerji Üretim AŞ 2 %, Göynük - Bolu Aksa %,9 Konya - Ilgın Konya Ilgın Elek. Ürt. ve Tic. Ltd. Şti. 23 %, Soma - Manisa Hidro-Gen Enerji (Kolin) Ön lisans alındı Proje K.Maraş - Elbistan Diler Elektrik İnceleme Değ. Proje Adıyaman - Gölbaşı Sanko İnceleme Değ. Proje Dinar - Afyonkarahisar KLK Madencilik İnceleme Değ. Proje Tufanbeyli - Adana Teyo Yatırım 7 İnceleme Değ. Proje Tablo : İnşa Halindeki ve İncelemedeki Santraller Kaynak: EPDK Proje İlerleme Durumu Raporu - Temmuz 23 - EPDK Lisans Not : 2 MW tan büyük santraller dikkate alınmıştır. Not 2: Aksa - Göynük, Hidro-Gen Soma ve Teyo Yatırım - Tufanbeyli TKİ rödovans ihalesi ile edinilmiş projelerdir. Mart 2 7

3 Rödovans İhaleleri Linyit sahalarının değerlendirilmesi için model arayışları sırasında ortaya çıkan rödovans modelinde, gecikmeleri önlemek ve yatırımcıyı santralin hızlıca kurulmasına teşvik etmek için mekanizmalar uygulanmıştır. DSİ nin hidroelektrik kaynak kullanımı katkı payı ve TEİAŞ ın rüzgar kapasite yarışmalarına benzer bir model olan rödovans ihalelerinde, proje için belirlenen yıllık üretim miktarı üzerinden kwh başına ödeme yapılmaktadır (rödovans bedeli). Bu modelin en önemli özelliği genellikle ilk yılın yatırım süresi olarak görülmesi ve bu sırada rödovans bedeli alınmamasıdır. Yatırımcıları teşvik edebilmek amacıyla yıldan önce elektrik üretimine geçen santrallerden yıl doluncaya kadar belirlenen rödovans bedelinin yarısı alınmakta, yıllık süre zarfında üretime geçememiş santrallerden ise üretim Konum Minimum Santral Kapasitesi yapmıyor olsa dahi rödovans bedelleri tahsil edilmektedir. Üretime geçen santrallerin yıllık belirlenen üretim miktarının altında kalması durumunda dahi rödovans bedeli belirlenen alt sınır üzerinden tahsil edilmektedir. Ödemesi aylık yapılan bu rödovans bedelleri, ÜFE ye göre yıllık olarak düzenlenmektedir. Yine bu model kapsamında, operasyon süresi 3 yıl olup rezervin tükenmemiş olması durumunda sözleşme uzatılması gerçekleştirilebilmektedir. Yaklaşık Rezerv (milyon ton) Yaklaşık Kalorifik Değer (kcal/kg) İhale Tarihi İhaleyi Kazanan Şirket İhaleyi Kazanan Bedel () 27 MW 3 2. Mart 22 Aksa,2 MW Mayıs 22 Teyo Yatırım 2,7 MW Ağustos 22 Kolin İnşaat,9 27 MW 2.2 Kasım 22 Çelikler Taahhüt, 3 MW 2. Mart 23 Çelikler Taahhüt,3 MW. Mayıs 23 Aksa* 3,2 Tablo 2: Rödovanslı Sahalar Kaynak: Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması *Not: Karlıova Bingöl sahasını Aksa kazanmış olmasına rağmen, sözleşmeyi imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo Deloitte Türkiye tarafından hazırlanan Türkiye de Linyitin Elektrik Üretiminde Değerlendirilmesi başlıklı bu makale ile ilgili olarak Madencilik Türkiye dergisi olarak kamu ve özel sektörden bazı görüşler alarak sizlerle paylaşmak istedik. Aşağıdaki görüşler şu üç soru için bildirildi: Linyit rezervlerimiz enerji üretimimizde yeterince değerlendiriliyor mu? Linyit rezervlerimiz enerji üretimine yeterince dahil edilirse, enerjide dışa bağımlılığımız ortadan kalkar mı? Termik santral kurma şartlı kömür sahası ihaleleri sayesinde linyit rezervlerinin daha verimli kullanılabileceğine inanıyor musunuz? Mustafa Aktaş TKİ Genel Müdürü Linyit rezervlerimiz enerji üretiminde yeterince kullanılırsa dışa bağımlılığın azalacağı kesin ama artan nüfus ve sanayileşme ile birlikte enerjiye olan ihtiyaç da günden güne artıyor. Önemli olan kaynak çeşitliliğini sağlayıp dengeli bir dağılım yapmak. Öncelikli olarak yerli enerji kaynakları yani kömürü, hidroliği, jeotermali ve yenilenebilir enerji kaynaklarını, sonrasında doğalgaz yerine ithal kömürü, akabinde mecburen doğal gazı ama payını mümkün olduğunca azaltarak ve ithal edildiği ülkeleri çeşitlendirerek enerji arz güvenliğini sağlamak zorundayız. Daha önce de belirttiğim gibi; yerli kömür rezervlerimizin ekonomiye kazandırılması ve istihdama katkı sağlanması yönünde değerlendirilmesi için elimizde bulundurduğumuz kömür sahaları ile ilgili yeniden bir değerlendirme yaptık ve kalite açısından elektrik üretiminde kullanılabilecek kömür özelliklerine sahip sahalarımızı termik santral kurma şartıyla özel sektör kullanımına açmış bulunmaktayız. Bu yeni yöntemde; yatırımcının kullanımına verilen kömür sahaları için herhangi bir ücret alınmadan, yatırımcıya santral kurmak şartıyla yıllık bir süre verilecek, bu sürenin sonunda işletmeye alınacak termik santralde üretilecek birim elektrik enerjisi karşılığında (kwh) pay alınacaktır. Bir termik santral yatırımının süresi yaklaşık - yıldır. Hedeflerimizi yakalayabilmek için kömür kaynaklı santrallerin 2 yılına kadar temellerinin atılması gerekmektedir. Yerli linyit ve asfaltit kömürüne dayalı kurulacak tüm santraller, günümüzün son teknolojisine uygun yani diğer bir ifadeyle emisyon değerleri itibariyle de çevreye duyarlı olarak inşa edilecekleri için, yerli rezervlerimizin en verimli şekilde değerlendirilmesi ancak bu sayede mümkün olmuş olacaktır. Türkiye de sürekli yeni rezervler keşfediliyor. 2 yılından bu yana yapılan çalışmalarla rezervlerimiz % lik bir artışla, milyar tona çıkmış durumda. Ülkemizde keşfedilen rezervler arttıkça, kömürün enerjiye katkısı da artacaktır. 223 sonrası hedeflerde de dünya ortalamaları yakalanacaktır. Çünkü kömürün enerji üretimindeki payı dünyada artış eğilimi içinde. İnşallah biz de benzeri süreçlerle istenilen noktalara geleceğiz. Alp Gürkan Soma Holding CEO su Linyitlerimizin enerji üretimindeki önemi özellikle son yıllarda anlaşıldı. Hızlı bir şekilde rezervlerin elektrik enerjisi üretiminde kullanılacağını ve aramalarla yeni rezervlerin de bulunmaya devam edileceğini tahmin ediyorum. Ancak elimizdeki tüm linyit rezervleri elektrik enerjisi üretiminde kullanılsa dahi, enerjide dışa bağımlılığımızın ortadan kalkmayacağına inanıyorum. Çünkü nüfusu ve enerji ihtiyacının hızla arttığı bir ülkeyiz. Bu yüzden başta kömürün enerji üretiminde kullanımı dahil diğer enerji üretim yöntemlerinin de değerlendirilmesi elzemdir. Bunun yanı sıra elektrik üretimine dayalı ihaleler oldukça yüksek rödovans bedelleri ile sonuçlandı. Bu fiyatlarda bazı tereddütlerim var. Eski santrallerde yapılacak yenileştirmeler ve yeni yapılacak santrallerdeki yeni teknolojinin getireceği verimlilikler, projelerin ekonomik olabilirliğini arttırabilir. 7 Mart 2

4 ZITRON havalı vinç serisi Stoktan teslim, uzatılmış garanti, iade garantisi... Zitron Maden Makineleri ve Havalandırma Sistemleri Kandilli Göksu Caddesi Ege Sokak No. Anadolu Hisarı İstanbul T: 2 F: 2 23 aktan@zitron.com

5 2 İhaleye teklif veren Şirket Sayısı (Sol Eksen) İhaleye teklif veren İhaleyi Şirket Kazanan Sayısı (Sol Eksen) 3 Rödövans Bedeli (Sağ 2 2 Eksen) İhaleye teklif veren 3 Rödövans Bedeli (Sağ 2 2 Eksen) İhaleye teklif veren 3 Rödövans Bedeli (Sağ 2 2 Eksen) İhaleye teklif veren 3 2 Rödövans Bedeli (Sağ 2 Eksen) İhaleye teklif veren 3 Rödövans Bedeli (Sağ 2 Eksen) İhaleyi Kazanan Rödövans Bedeli (Sağ Eksen) Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Özellikle Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Domaniç, Göynük, KÜTAHYA BOLU öynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Rödovans ihalelerinde teklif edilen katkı payları düşünüldüğünde göstermektedir. sektör oyuncusu ise firmaların teklif vermiştir. stratejik beklentileri doğrultusunda yakla- ktörün lerinde linyit un sahalarına üzerinde olan özel ilgisini sektör göstermektedir. oyuncusu teklif vermiştir. zerinde olan ilgisini özel ermektedir. alelerinde un şımlar üzerinde geliştirdiği özel sektör söylenebilir. oyuncusu Sahaların teklif vermiştir. birbirine yakın olması ve zerinde ına olan özel ilgisini sektör kurulacak göstermektedir. oyuncusu teklif vermiştir. tek bir santralin bu iki sahadan beslenebilmesi, sahalardaki nispeten yüksek kalorifik değerli linyit, sahanın yapısına ermektedir. uygun olan madencilik teknikleri, eldeki verilerin güvenilirliği gibi birçok etmen bu fiyatlandırmalarda temel etken olarak öne çıkmaktadır. Rödovans ihalelerinde taahhüt edilen bedel belirlenirken, piyasasının gelecekte alacağı yapıyı öngörebilmek, uzun vadeli fiyat oluşumunu tahmin edebilmek ve maliyetleri belirleyebilmek, yatırımın kârlılığının belirlenmesinde çok büyük önem arz etmektedir. Kimileri tarafından kolay gibi görülse de, bu süreçte yapılacak detaylı çalışmalar projenin kârlılığını birebir etkilemektedir. Bunun yanı sıra, yatırımın gerçekleştirilmesinde kullanılacak finansman modeli, borçlanma şekli; kurulacak santral ve türbin - kazan teknolojilerinin seçilmesinde gösterilecek özen, yatırımın kârlılığını maksimize edecek etmenlerdendir. Hükümetler Arası Anlaşmalar Büyük linyit sahalarının değerlendirilmesi için seçilen yöntem, hükümetler arası anlaşmalar vasıtasıyla kurulması planlanan kapasite yatırımları olmuştur. Rödovans ihalesi yapılan sahaların 7 Göynük, Domaniç, BOLU KÜTAHYA inimum Yaklaşık Alper Günaydın elektrik üretimindeki payı 23 yılında % düzeyinde olup linyit toplam Yaklaşık İhaleyi Kalorifik İhaleyi Kazanan Santral Rezerv Konum Santral İhale Tarihi Rezerv Deloitte Türkiye İhale Tarihi - Müdür üretime yalnızca % 3 oranında katkı sağlayabilmiştir. Linyit kaynaklı elektrik İhaleyi İhaleyi Kazanan Değer Şirket (kcal/kg) Bedel () Kazanan Şirket Bedel () apasitesi (milyon İhale İhaleyi ton) Tarihi Türkiye nin sahip olduğu linyit üretiminde gerçekleşecek artış, doğalgazın ve ithal kömürün toplam üretimdeki İhaleyi Kazanan Kazanan Şirket Bedel () İhale Tarihi Kazanan Şirket Bedel () 27 MW 3 kaynakları 2. göz Mart önüne 22 alındığında Aksa,2 payına aşağı yönlü etkide bulunacaktır. Bu nedenle, linyit rezervlerinin elektrik 27 MW 3 2. İhaleyi Mart 22 İhaleyi Kazanan Aksa,2. MW seviyesindeki kurulu üretiminde kullanılması enerjide dışa bağımlılığı tamamen ortadan kaldırmaya 2. İhaleyi Mart İhale 22 Tarihi Aksa,2 İhale Değer MW Mayıs 22 Teyo Yatırım 2,7 Mart Tarihi (kcal/kg) İhaleyi Kazanan Kazanan Şirket Bedel () ) 22 Aksa ADANA,2 güç potansiyeli karşılamamaktadır. yetmese de artmasını engelleyecek ve yerli kaynakların payını artıracaktır. MW Kazanan 323 Şirket.3-. Bedel () Mayıs 22 Teyo Yatırım 2,7 Tamamlanan rödovans ihalelerinin Mayıs Mart Teyo Yatırım Aksa 2,7,2 MW 2 ve.2-2. proje stoğundaki Ağustos 22 beklenen Kolin İnşaat bütün,9 Mayıs Mart 22 Teyo Aksa Yatırım Santral özelleştirmeleri, yapılması beklenen rehabilitasyonlar ve bu sayede 2,7,2 MW Ağustos 22 Kolin projelerin İnşaat gerçekleşmesi,9 durumunda artması beklenen verimlilik, arz güvenliği için çok büyük önem teşkil etmektedir. Linyit sahalarının özelleştirilmesi ve rödovans ihalelerinin tamamlanmış.3-. Mayıs 22 Teyo Yatırım 2, Ağustos 22 Kolin 27 İnşaat MW,9 yaklaşık 2.2. MW Kasım 22 düzeyinde Çelikler İnşaat kurulu, Mayıs 22 Teyo Yatırım 2,7 Ağustos 22 Kolin İnşaat,9 güç devreye girecektir. Bu sayede olması linyit rezervlerinin değerlendirilmesine verilen önemi vurgulamaktadır. Yatırımcılar açısından bakıldığında ise piyasa yapısını iyi anlamak, piya- 27 MW Domaniç, 2.2 Kasım 22 Çelikler İnşaat,.2-2. linyit kaynakları, Ağustos 22 orta vadede Kolin 3 MW İnşaat daha yoğun,9 olarak 2. değerlendirilecektir. Mart 23 Çelikler İnşaat,3 2.2 Kasım KÜTAHYA 22 Çelikler İnşaat, Ağustos 22 Kolin İnşaat,9 Kasım 22 Çelikler İnşaat, sanın gelecekteki şekillenmesini öngörebilmek; rödovans ihalelerinde verilen Karabalçık- 3 MW Yabancı kaynaklı 2. yakıt kullanan MW Mart ithal 23 kömür Çelikler ve. İnşaat doğalgaz Mayıs santrallerinin,3 23 Aksa toplam 3,2 teklifler doğrultusunda yatırımları karlı kılabilmenin olmazsa olmazıdır. 2.2 Kasım Karlıova, 22 Çelikler İnşaat, 2. Mart 23 Çelikler İnşaat,3 Kasım 22 Çelikler İnşaat, Mart 23 Çelikler İnşaat,3 MW Kaynak: Sayıştay. TKİ Raporu 22 Mayıs / MTA 23 / Deloitte - Linyit Aksa Kömürü Sahalarının 3,2 Ekonomiye Kazandırılması 2. Tabloda Mart Not: Karlıova özetlendiği 23 Çelikler Bingöl sahasını üzere, İnşaat Aksa kazanmış 22,3 olmasına yılı ve rağmen, 23 sözleşmeyi yıllarında imzalamamış yapılan ve sıra ihalede 2. toplam olan Flamingo yaklaşık rezervi olan milyon ton, Afşin - Elbistan. Mayıs 23 Aksa 3,2 Mart 23 Çelikler Biyoyakıt a İnşaat geçmiştir.,3 Mayıs 23 ihalelerde Aksa görülmektedir 3,2 ki özel sektör bu sahaların işletilmesi sahalarının sahip olduğu,3 milyar ton ile karşılaştırıldığında, için ilgi Tabloda 2: göstermektedir. özetlendiği Rödövanslı üzere, Sahalar 22 İhalelere yılı ve 23 özel yıllarında sektörün yapılan ihalelerde ilgisi ise görülmektedir aşağıdaki Sahalarının grafikte olmasına Ekonomiye ki özel Afşin sektör - Elbistan ın bu Türkiye için önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Afşin - Elbistan sahası için Kore den, Çin den ve Birleşik aporu lo 2: Rödövanslı 22. / MTA / Sahalar Deloitte Mayıs sahaların - Linyit 23 işletilmesi Kömürü Aksa Sahalarının için ilgi göstermektedir. Ekonomiye 3,2 Kazandırılması İhalelere özel sektörün ilgisi ise aşağıdaki grafikte sahasını Mayıs 23 ahalar - Linyit Kömürü Aksa kazanmış Aksa rağmen, 3,2 Kazandırılması sözleşmeyi imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo alarının asına rağmen, Ekonomiye sözleşmeyi Kazandırılması imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo eşmeyi Tablo 2: imzalamamış Rödövanslı ve Sahalar sıra ihalede 2. olan Flamingo Arap Emirlikleri nden yatırımcılarla görüşülmüş, 23 yılında ahalar üzere, itte - Linyit 22 Kömürü yılı ve Sahalarının 23 yıllarında Ekonomiye yapılan Kazandırılması ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Birleşik Arap Emirlikleri nin TAQA firmasıyla hükümetler arası alarının 3 olmasına yıllarında Ekonomiye rağmen, yapılan Kazandırılması sözleşmeyi ihalelerde imzalamamış 2 görülmektedir ve sıra ihalede ki özel 2. sektör olan Flamingo bu eşmeyi i için an ihalelerde imzalamamış ilgi göstermektedir. görülmektedir ve sıra ihalede İhalelere ki özel 2. olan sektör Flamingo özel sektörün ilgisi ise aşağıdaki grafikte bu İhaleye teklif anlaşma veren imzalanmıştır. Daha sonra, TAQA firmasının yatırımı tedir. İhalelere özel sektörün ilgisi ise aşağıdaki grafikte Şirket Sayısı (Sol Eksen) özel sektörün ilgisi ise aşağıdaki grafikte 3 2 ün sonuna kadar askıya alacağını duyurması nedeniyle 3 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu 2 an ektedir. ihalelerde İhalelere görülmektedir özel sektörün ki özel sektör ilgisi ise bu aşağıdaki grafikte İhaleyi Kazanan tekrar uluslararası yatırımcılarla görüşmeler başlamış Çinli, özel sektörün ilgisi ise aşağıdaki Rödövans Bedeli (Sağ grafikte Eksen) Koreli ve Katarlı yatırımcılar ile çeşitli anlaşmalar imzalanmıştır. Öte yandan, Konya Karapınar da keşfedilen büyük linyit İhaleye teklif veren İhaleye teklif veren Şirket Sayısı (Sol Eksen) sahasının değerlendirilmesi için ise Slovakya, Tayland ve Suudi İhaleye teklif veren Şirket Sayısı (Sol 3 Eksen) Şirket Sayısı 3 (Sol Eksen) 2 Arabistan dan yatırımcılarla görüşmeler sürmektedir. 3 2 İhaleye teklif veren İhaleyi Kazanan 2 İhaleye teklif veren Rödövans Bedeli (Sağ İhaleyi Şirket Sayısı 3 Kazanan (Sol Rödövans Eksen) Bedeli (Sağ Eksen) 3 Şimdiye kadar yapılan açıklamalar doğrultusunda, anlaşmalarda Rödövans Bedeli 2 Eksen) (Sağ 2 Özellikle Eksen) Soma ve Göynük Grafik 2: sahalarının İhaleyi Rödovans Kazanan ihalelerinde İhalesi Teklifleri un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif doğrudan vermiştir. bir alım garantisi yerine, bir fiyat seviyesi garantisinin Bu durum İhaleyi da Kazanan özel sektörün linyit Rödövans sahalarına Bedeli olan ilgisini (Sağ göstermektedir. önerilmekte olduğu, bu sayede piyasa işleyiş mekanizmasına Rödövans Bedeli (Sağ Eksen) Özellikle Eksen) Soma ve Göynük sahalarının ihalelerinde un üzerinde özel sektör oyuncusu teklif vermiştir. Bu durum da özel doğrudan bir etkinin olmamasının amaçlandığı anlaşılmaktadır. sektörün linyit sahalarına olan ilgisini göstermektedir. Konum Santral Rezerv İhale Tarihi Kazanan Şirket Bedel () Göynük, Konum BOLU 27 MW Santral 3 Rezerv 2. Mart İhale 22 Tarihi Aksa,2 Kazanan Şirket Bedel () Kapasitesi Minimum (milyon Yaklaşık ton) Konum MW Santral 323 Rezerv.3-. Mayıs 22 İhale Tarihi Teyo Yatırım İhaleyi 2,7 İhaleyi Kazanan ADANA 27 MW 3 Değer 2. (kcal/kg) Mart 22 Kazanan Aksa Şirket Bedel,2 () Göynük, Konum BOLU MW 27 MW MW Santral Rezerv Ağustos Mayıs 22 Mart 22 İhale 22 Kolin Tarihi Teyo İnşaat Yatırım Aksa,9 2,7,2 ADANA Kazanan Şirket Bedel () MW Mayıs 22 Teyo Yatırım İhaleyi 2,7 İhaleyi Kazanan ADANA Göynük, Konum 27 BOLU MW MW 27 MW Santral 2 3 Rezerv Kasım Ağustos Mart Çelikler İhale 22 Kolin İnşaat Tarihi İnşaat Aksa,,9,2 Kazanan Şirket Bedel () Domaniç, ADANA Göynük, Konum BOLU MW 27 MW MW Santral Rezerv Ağustos Mayıs 22 Mart 22 İhale 22 Kolin Tarihi Teyo İnşaat Yatırım Aksa,9 2,7,2 3 MW 27 MW Mart Değer Kasım 23 (kcal/kg) 22 Çelikler Çelikler İnşaat İnşaat Kazanan,3, Şirket Bedel () KÜTAHYA MW Mayıs 22 Teyo Yatırım 2,7 Karabalçık- Domaniç, Göynük, ADANA 27 BOLU MW MW 27 MW Kasım Ağustos Mart Çelikler 22 Kolin İnşaat İnşaat Aksa,,9,2 MW 3 MW. 2. Mayıs Mart Aksa Çelikler İnşaat 3,2,3 Karlıova, KÜTAHYA Domaniç, MW Mayıs 22 Teyo Yatırım 2,7 Karabalçık- ADANA MW Ağustos 22 Kolin İnşaat,9 3 MW 27 MW Mart Kasım Çelikler Çelikler İnşaat İnşaat,3, KÜTAHYA MW. Mayıs 23 Aksa 3,2 Kaynak: Karlıova, Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması Not: Karlıova Domaniç, Karabalçık- Bingöl sahasını Aksa kazanmış 27 MW olmasına MW rağmen, 2 sözleşmeyi imzalamamış Ağustos Kasım ve 22 sıra ihalede 22 Çelikler 2. Kolin İnşaat olan İnşaat Flamingo,9, KÜTAHYA MW 3 MW. 2. Mayıs Mart Aksa Çelikler İnşaat 3,2,3 Karlıova, Kaynak: Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması Not: Karlıova Domaniç, Karabalçık- Bingöl sahasını Aksa kazanmış 27 MW olmasına rağmen, sözleşmeyi 2.2 imzalamamış Kasım ve 22 sıra ihalede Çelikler 2. İnşaat olan Flamingo, 3 MW 2. Mart 23 Çelikler İnşaat,3 KÜTAHYA MW. Mayıs 23 Aksa 3,2 Kaynak: Karlıova, Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması Not: Karlıova Karabalçık- Domaniç, Bingöl sahasını Aksa kazanmış olmasına rağmen, sözleşmeyi imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo 3 MW 2. Mart 23 Çelikler İnşaat,3 KÜTAHYA MW. Mayıs 23 Aksa 3,2 Karlıova, Kaynak: Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması Not: Karlıova Karabalçık- Bingöl sahasını Aksa kazanmış olmasına rağmen, sözleşmeyi imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo MW. Mayıs 23 Aksa 3,2 Karlıova, Kaynak: Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması Not: Karlıova Bingöl sahasını Aksa kazanmış olmasına rağmen, sözleşmeyi imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo Kaynak: Sayıştay TKİ Raporu 22 / MTA / Deloitte - Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması Not: Karlıova Bingöl sahasını Aksa kazanmış olmasına rağmen, sözleşmeyi imzalamamış ve sıra ihalede 2. olan Flamingo Tabloda özetlendiği üzere, 22 yılı ve 23 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Tabloda özetlendiği üzere, 22 yılı ve 23 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Tabloda özetlendiği üzere, 22 yılı ve 23 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Tabloda özetlendiği üzere, 22 yılı ve 23 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Tabloda özetlendiği üzere, 22 yılı ve 23 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Tabloda özetlendiği üzere, 22 yılı ve 23 yıllarında yapılan ihalelerde görülmektedir ki özel sektör bu Domaniç, KÜTAHYA Mart 2 Sonuç Linyit sahalarının ekonomiye kazandırılmasının hem kaynak çeşitliliği sağlanması ve ithalat bağımlılığının azaltılması ile arz güvenliğine, hem de elektrik fiyatlarına yapacağı olumlu etki tartışılmazdır. İnşaat halindeki yaklaşık.7 MW lık kapasitenin, henüz inşaatı başlamamış rödovanslı sahalarla birlikte proje halinde olan yaklaşık 3. MW lık kapasitenin ve bunların yanı sıra elektrik üretiminde değerlendirilebilecek diğer kömür sahalarında ilgili kapasitelerin hayata geçmesi ile 2 dan beri artış göstermeyen Türkiye nin kurulu linyit yakıtlı gücüne ciddi bir katkı sağlanmış olacaktır. Öte yandan, Türkiye de bulunan düşük kalorifik değerli, yüksek sülfür, kül ve nem içeren linyitin potansiyel çevresel etkileri unutulmamalıdır. Olumsuz çevresel etkilerin azaltılması ve hatta önüne geçilmesi için gerekli yatırımların yapılması gereklidir. Karar vericilerin elektrik üretiminde değerlendirilecek sahaların yaratacağı çevresel etkilerin bütününü, sağlanacak faydalar ile birlikte göze alarak planlama yapması gerekliliğinin de altı çizilmelidir. Kaynaklar. Deloitte Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması, Mart Deloitte Global Coal Study, EPDK Proje İlerleme Durum Raporu, Temmuz 23. EPDK Elektrik Üretim Lisans. TEİAŞ Yük Tevzi Raporları Kurulu Güç, Aralık 23. TEİAŞ Türkiye Elektrik Üretim İletim İstatistikleri, TKİ Kömür Sektör Raporu (Linyit) 22, Mayıs 23. TKİ Linyitlerin Türkiye Enerji Sektöründeki Yeri (97-23), Ağustos 23

6