Erektil Disfonksiyonlu Hastalarda Nöropsikiyatrik Bozukluklar

Transkript

1 ORIGINAL ARTICLE Erektil Disfonksiyonlu larda Nörosikiyatrik Bozukluklar Neurosychiatric Disorders in Erectile Dysfunction Patients E. Yuvanc 1, D. Tuglu 1, Y. Turkel 2, E. Dag 2 Received: 02 July 2015 / Acceted: 14 November 2015 / Published online: 15 December 2015 Coyright 2015 by AKONDER Özet Amaç: Bu çalışmada Erektil disfonksiyonlu (ED) hastalarda nörosikiyatrik bozukluklar araştırıldı. Materyal ve Metod: Bu çalışmaya 20 ED hastası ve 20 sağlıklı gönüllü alındı. Gönüllülerin erektil fonksiyonları Uluslararası Cinsel İşlev İndeksi (IIEF) ile değerlendirildi. Tüm gönüllülere mini Mental durum Muayene (MMDM) testi, ne Anksiyete Deresyon Skalası (HADS), kısa form (36) (SF-36) ölçeği ve Mini Uyku anketi (MUA) uygulandı. Bulgular: IIEF ortalama skoru hasta grubunda 5.85 ± 2.81, kontrol grubunda ± 2.48 idi. Her iki gru arasında IIEF skorları açısından istatistiksel olarak belirgin fark vardı (P=0.001). MMDM ortalama test skoru hasta grubunda 25.60±1.98, kontrol grubunda 29.15±1.26 idi. Her iki gru arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardı (=0.001). SF-36 fiziksel komonent skoru ve mental komonent skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı düşüktü ( sırasıyla; =0.001, =0.001). HADS-A ve HADS-D skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti (sırasıyla; =0.001, =0.001). MUA tüm alt skorlarının uanları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti. Sonuç: ED li hastaların takibinde nörosikiyatrik semtomların sorgulanması rognoz ve yaşam kalitesi açısından önemli katkılar sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Erektil disfonksiyon, Mini Mental Durum Muayene Testi, ne Anksiyete Deresyon Skalası, Kısa form (36) ölçeği, Mini Uyku Anketi Abstract Objective: Neurosychiatric disorders in Erectile Dysfunction (ED) atients were investigateded in this study. Materials and Methods: Twenty ED atients and 20 healthy volunteers were enrolled in this study. Erectil function of subjects were evaluated with International Index of Erectile Function erectile function (IIEF). Mini- Mental Status Examination (MMSE) test, Hosital Anxiety and Deression Scale (HADS), short form (36) (SF- 36) scale and Mini Slee Questionnaire (MSQ) were alied to all subjects Results: The average IIEF test score was 5.85 ± 2.81 in atients, was ± 2.48 in the control grou. There was a statistically significant difference between the two grous in terms of the IIEF score (P = 0.001). The average MMSE test score was ± 1.98 in atients, was ± 1.26 in the control grou. There was a statistically significant difference between two grous ( = 0.001). The SF-36 hysical comonent and mental comonent scores were lower in the atients. (resectively, =0.001, =0.001). The HADS anxiety and deression scores were higher in the atients (resectively, =0.001, =0.001). All subscores of MSQ were significantly higher comared in the atients. Conclusion: The questioning of neurosychiatric symtoms in the management of atients with ED will make a significant contribution in terms of rognosis and quality of life. Keywords: Erectil dysfunction, Mini-Mental Status Examination test, Hosital Anxiety and Deression Scale, Short form (36) (SF-36) scale, Mini Slee Questionnaire 1 Kırıkkale University, Medical Faculty, Deartment of Urology, Kırıkkale 2 Kırıkkale University, Medical Faculty, Deartment of Neurology, Kırıkkale yturkel2002@mynet.com 177

2 Giriş Erektil disfonksiyon (ED) 40 yaş üzerindeki erkeklerde sık görülen bir hastalıktır. ED seksüel aktivite için yeterli ereksiyonu sağlayamamak ya da sürdürememek olarak tanımlanır (1). ED sikojenik, organik (nörojenik, hormonal, arteriel, kavernozal veya ilaçların indüklediği) ya da bu iki durumun katkısı ile ortaya çıkabilir. Genellikle de organik ve sikojenik etkenlerin birlikte etkilediği karma tite karşımıza çıkar (2). ED li hastalarda yaşam kalitesi olumsuz etkilenebilir. Bu durum ED nin rognozunu kötüleştirir (3,4). ED li erkeklerde deresyon ve anksiyete bozuklukları yaygın olarak birlikte bulunmaktadır. Buna rağmen bu tanılar sıklıkla göz ardı edildiğinden tedavi de edilmezler (5). Alzheimer ve Alzheimer dışı demans sıklığı, ED li hastaların sonraki yaşamlarında yüksek bulunmuştur. Bu açıdan araştırmacılar ED nin demans açısından rediktif olabileceğini öne sürmüşlerdir (6). Yaşlı erkeklerde daha sık olmakla birlikte; gençlerde de ED ve uyku bozuklukları sık ve ilişkili görülmektedir. Araştırmacılar uyku ane sendromu başta olmak üzere diğer uyku bozukluklarının da ED ile birlikte yaygın olarak görüldüğü ve sorgulanması gerektiği sonucuna varmışlardır (7). Biz bu çalışmada, ED li hastalarda nörosikiyatrik bozuklukların sıklığını araştırmayı amaçladık. Materyal ve Metod Bu çalışmaya 20 ED hastası ve 20 sağlıklı gönüllü alındı. Gönüllülerin eğitim düzeyi ve vücut kitle indeksi (VKİ), hastalık süresi ve evlilik süresi kaydedildi. Çalışma lokal etik komite tarafından onaylandı. Gönüllülerin erektil fonksiyonları Y. Turkel et al. Uluslararası Cinsel İşlev İndeksi (IIEF) ile değerlendirildi. IIEF, Rosen tarafından geliştirilen ve günümüzde cinsel yakınmalarla başvuran erkeklerde en yaygın kullanılan formlardan birisidir. Bu anket formu, erkek hastalarda cinsel işlev bozuklukları ile ilgili 5 konuyu sorgulamaktadır. nın cinsel fonksiyon için yeterli bir ereksiyona erişme ve sürdürme yeteneğini, tatmin derecesini ve belirli bir tedavinin güvenilirliğini yeterli şekilde yansıtmaktadır. Buradaki 6 sorudan oluşan erektil fonksiyon alanının (1,2,3,4,5 ve 15. sorular) ED nin ağırlığını hafif, orta ya da ağır olarak sınıflandırmada güvenilir bir ölçüt olduğu gösterilmiştir. Bu sorulara verilen yanıtlar uanlanarak ( hiç ya da hemen hemen hiç : 1 uan, nadiren : 2 uan, bazen : 3 uan, çoğunlukla : 4 uan ve her zaman : 5 uan olacak şekilde), tolamları alınır ve 6-10 uan ağır, uan orta, uan hafif ED ve uan ED yok olarak değerlendirilir (8). Tüm gönüllülere nörosikiyatrik değerlendirme için, Mini Mental Durum Muayene (MMDM) testi, ne Anksiyete Deresyon Skalası (HADS), Kısa form (36) (SF-36) ölçeği ve Mini Uyku Anketi (MUA) uygulandı. MMDM; 1975 yılında Folstein ve arkadaşları tarafından geliştirilen bu kısa tarama testi demans taraması için en sık kullanılan testtir. On bir sorudan oluşur ve 30 uan üzerinden değerlendirilir. Tamamlanması yaklaşık 10 dakika sürer. Yirmi dört-otuz uan arası normal, uan arası hafif demans, 17 uan ve altı ciddi demansla uyumludur. Oryantasyon, hafıza, dikkat, hesalama, hatırlama, lisan, motor fonksiyon ve algılama, visiosasiyel yetenekleri test eder. Kolay ve hızlı uygulanabilir oluşu en büyük avantajıdır. Yalancı negatif ve yalancı ozitif olduğu durumları bilmek gereklidir. Hafif kognitif bozukluk, ilerlemiş kognitif bozukluk, frontal lob 178

3 Erectile Dysfunction and Neurosychiatry Ajans 2015; 3(4): demansı, eğitim düzeyi düşük olanlar ve iyi dil bilmeyenlerde yalancı ozitif sonuç; eğitim düzeyi yüksek olanlarda yalancı negatif sonuç alınabilir (9). HADS; hastada anksiyete ve deresyon yönünden riski belirlemek, düzeyini ve şiddet değişimini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. Anksiyete (HADS-A) ve deresyonu (HADS-D) ayrı değerlendiren iki alt ölçeği vardır. Ölçeğin Türkçe formunun kesme uanları anksiyete alt ölçeği için 10, deresyon alt ölçeği için yedi olarak satanmıştır (10). SF-36 tıbbi alanda yaygın kullanılan yaşam kalitesi ölçeği olu fiziksel ve mental yönden sağlığı değerlendiren tolam 36 maddelik sekiz alt skaladan oluşmaktadır. Bu alt skalalar, fiziksel fonksiyon, fiziksel sağlık, ağrı, genel sağlık, enerji/yorgunluk, sosyal fonksiyon, emosyonel yönden rol kısıtlılığı ve mental sağlıktır. Türk tolumu için uyarlanması yaılmış, osteoartrit ve kronik bel ağrılı hastalarda geçerli ve güvenilir bulunmuştur. Puanlar arasında değişmekte olu 100 uan en iyi sağlık durumunu, 0 uan en kötü sağlık durumunu göstermektedir. Ölçeğin çok sayıdaki bulguyla ilişkilendirilmesini kolaylaştırmak amacıyla, genel nüfusun normal verileri ile özel bir hesalama yöntemi kullanılarak, ilk dört alt ölçeğin uanlarıyla Fiziksel Komonent Skoru (FBÖ), son dört alt ölçeğin uanlarıyla da Mental Komonent Skoru hesalandı. Bu şekilde fiziksel ve mental yaşam kalitesi uanlarına ulaşıldı (11,12). MUA uyku ile ilgili atolojiyi 10 skalada değerlendirmektedir. Bu 10 skala; uykuya dalmada güçlük (SD), uyku bölünmesi (SA), uyku ilacı kullanma (SM), gün içi uykululuk (DS), sabah yorgunluğu (MF), horlama alışkanlığı (HS), erken uyuma (MA), sabah başağrısı (MH), kronik yorgunluk (CF), huzursuz uyku (RS). Her bir skala şu şekilde uanlanır; asla:1, bazen:4, daima:7 uan (13). İstatistiksel Analiz Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (ortalama, standart sama) yanı sıra niceliksel verilerin karşılaştırılmasında iki gru arası karşılaştırmalarında student-t testi kullanıldı. Değişkenlerin birbirleriyle korelasyonu için Serman korelasyon analizi kullanıldı. P <0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bu araştırmanın tüm istatistiksel analizleri Statistical Package for Social Sciences (SPSS) 16.0 versiyonu aket rogramı kullanılarak değerlendirildi. Sonuçlar Gönüllülerin demografik verileri Tablo 1 de belirtildi. Buna göre her iki gru arasında yaş, eğitim düzeyi, VKİ ve evlilik süresi açısından fark yoktu. Ancak her iki gru arasında İİEF skorları açısından istatistiksel olarak belirgin fark vardı (P=0.001). MMDM ortalama test skoru hasta grubunda 25.60±1.98, kontrol grubunda 29.15±1.26 idi. Her iki gru arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardı (=0.001). SF-36 fiziksel komonent skoru ve mental komonent skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı düşüktü ( sırasıyla; =0.001, =0.001) (Tablo2). HADS-A ve HADS-D skorları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti (sırasıyla; =0.001, =0.001) (Tablo 3). MUA tüm alt skorlarının uanları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti (Tablo 4). IIEF skorları ile HADS-A ve HADS-D skorları arasında negatif korelasyon, SF-36 fiziksel komonent skoru ve mental komonent skorları arasında ozitif korelasyon vardı (Tablo 5). IIEF skorları ile DS, MF, HS, MA, MH, CF, RS skorları arasında negatif korelasyon vardı (Tablo 6). 179

4 Tablo 1. ve kontrollerin demografik özellikleri Değişken Yaş (yıl) 52.15± ±5.85 * Eğitim İlköğretim Lise Üniversite VKİ (kg/m2) 30.01± ±3.37 *** lık süresi 2.60 ± 2.58 IIEF 5.85 ± ± 2.48 **** Evlilik süresi 30.45± ±7.76 ***** *=0.06, **=0.11, ***=0.001, ****=0.29, *****=0.10 VKİ: Vücut kitle indeksi, IIEF: Uluslararası Cinsel İşlev İndeksi 5 ** 9 6 Y. Turkel et al. Tablo 5. IIEF ile HADS-A, HADS-D, SF-36 F, SF-36 M, MMDM arasındaki korelasyon HADS-A HADS-D SF-36 F SF-36 M MMDM r IIEF , , , IIEF: Uluslararası cinsel işlev indeksi HADS-A: ne Anksiyete Deresyon Skalası-Anksiyete, HADS-D: ne Anksiyete Deresyon Skalası-Deresyon, SF-36 F: kısa form 36 fiziksel komonent skoru SF-36 M: Kısa form 36 mental komonent skoru, MMDM: Minimental durum muayenesi Tablo 6. IIEF ile MUA skorları arasındaki korelasyon SD SA SM DS MF r IIEF , Tablo 2. SF-36 skorlarının karşılaştırılması SF-36 SF-36 Fiziksel komonent 63.67± ± SF-36 Mental komonent 53.93± ± SF-36: Kısa form 36 Tablo 3. HADS skorlarının karşılaştırılması HADS HADS-Anksiyete 10.2 ± ± HADS-Deresyon 8.7 ± ± HADS: ne anksiyete deresyon skalası Tablo 6 (devamı). IIEF ile MUA skorları arasındaki korelasyon HS MA MH CF RS r IIEF , IIEF: Uluslararası cinsel işlev indeksi, MUA: Mini uyku anketi, SD: Uykuya dalmada güçlük, SA: Uyku bölünmesi, SM: Uyku ilacı kullanma, DS: Gün içi uykululuk, MF: Sabah yorgunluğu, HS: Horlama alışkanlığı, MA: Erken uyuma, MH: Sabah başağrısı, CF: Kronik yorgunluk, RS: Huzursuz uyku. Tartışma Tablo 4. MUA skorlarının karşılaştırılması MUA Uykuya dalmada güçlük (SD) 4.15± ± Uyku bölünmesi (SA) 4.15± ± Uyku ilacı kullanma (SM) 1.60± ± Gün içi uykululuk (DS) 4.15± ± Sabah yorgunluğu (MF) 4.45± ± Horlama alışkanlığı (HS) 5.20± ± Erken Uyanma (MA) 4.00± ± Sabah başağrısı (MH) 4.15± ± Kronik yorgunluk (CF) 4.45± ± Huzursuz uyku (RS) 3.85± ± MUA: Mini uyku anketi ED erişkin erkeklerde yaygın görülen bir sorundur. ED yaşamı tehdit eden bir sorun olmasa da; yaşam kalitesine olan etkisi nedeniyle önemli bir hastalıktır. Tolumda yaygın olarak görülen nörosikiyatrik bozukluklar ve ED sık olarak birliktelik gösterirler. Nörosikiyatrik bozukluklar ED li hastalarda gerektiği şekilde araştırılmaz ve tedavi edilmezlerse rognozu olumsuz etkilerler. Biz bu çalışmada önemli gördüğümüz için ve az sayıda araştırma yaılan ED li hastalarda nörosikiyatrik bozuklukları araştırmayı amaçladık. ED ve demans kardiyovasküler risk faktörleri ile yakından 180

5 Erectile Dysfunction and Neurosychiatry Ajans 2015; 3(4): ilişkili hastalıklardır. Bu sebele yaılan az sayıda çalışmada ED li hastalarda bilişsel fonksiyonların olumsuz etkilendiği sonuçlarına varılmıştır. Bunlar arasında özellikle dikkat ve yürütücü işlev fonksiyonları daha sık etkilenmiştir. ED li hastaların sonraki yaşamlarında demans görülme sıklığı da arttığı için ED nin demans açısından rediktif olabileceği araştırmacılar tarafından öne sürülmüştür. (6,14,15). Bizim çalışmamızda literatür ile uyumlu olarak ED li hastalarda MMDM test skorları kontrol grubuna oranla düşük bulundu. ED yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Çalışmaların büyük çoğunluğunda emosyonel komonentlerin daha fazla etkilendiği sonuçlarına varılmıştır (3). Daha az sayıda çalışmada ED nin fiziksel sağlık üzerine de olumsuz etkileri olduğu ortaya konulmuştur. Bizim çalışmamızda hem fiziksel hem de mental komonent kontrol grubuna göre anlamlı düşük bulunmuştur. Bu nedenle ED li hastalar başta emosyonel komonentler olmakla birlikte yaşam kalitesi açısından taki edilmelidirler. Deresyon ve anksiyete gibi sikiyatrik hastalıklar ED riskini artırabilirler. Buna ilaveten ED nin deresyon semtomlarını şiddetlendirebileceği bilinmektedir. Az sayıda yaılan çalışmalar arasında özellikle tanı konulduktan sonraki ilk yıl içinde deresyon riskindeki artış dikkat çekici bulunmuştur (16). Bununla birlikte bu iki hastalık arasındaki nedensel ilişki tartışmalı olu yeterince aydınlatılamamıştır. Yaş ve hastalık süresi önemli unsurlar olarak görülmektedir. ED li hastalarda deresyon sıklığındaki artışın nedeni olarak hormonal faktörlerin önemli etkileri olduğu gözlenmektedir. Bunlar arasında, testesteron seviyesindeki düşüklük ve hiorolaktinemi en önemli nedenlerdir. Dahası; ED ve deresyon komormidite ve hiertansiyon, hierliidemi, diabet gibi hastalıklar açısından ortak özellikler bulundurmaktadırlar. Yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal fobi, anik bozukluk gibi anksiyete bozuklukları ED ile ilişkili bulunmuştur (17,18) Bizim çalışmamızda da ED li bireylerde kontrol grubuna göre HADS-A ve HADS-D skorları anlamlı düzeyde yüksek bulundu. Bizim tolumumuzda yaılan bir çalışma olması sebebiyle literatürle uyumlu olması açısından önemli bir gözlemdir. Anksiyete bozuklukları, seksüel erformansı sesifik olarak kötüleştirmektedirler. Bununla birlikte hem deresyon hem de anksiyete bozukluları sıklıkla tanı almaz ve bu nedenle de tedavi edilmezler. Çalışmamızda MUA tüm alt skorlarının uanları hasta grubunda kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti. ED nin yanı sıra; insomnia, erken uyanma, huzursuz bacaklar sendromu ve uyku ane sendromu gibi uyku bozuklukları da yaşlı erkeklerde yaygın olarak görülmektedir. Özellikle ED ve uyku ane sendromu, orta yaş ve yaşlı erkeklerde yüksek oranda bulunur (7). Bu farkındalık olursa emosyonel olumsuzluklar ve aterosklerozun olası geç dönemde komlikasyonları önlenmiş olacaktır. Sonuçta bizim çalışmamız başta örneklem grubunun az sayıda olması gibi nedenlerle kısıtlılıklar içerse de literatürde az sayıda yaılmış olan nörosikiyatrik bozuklukları birlikte değerlendirildiği; bizim tolumumuzda olan önemli bir çalışmadır. ED li hastaların takibinde nörosikiyatrik semtomların sorgulanması ve bir bozukluk satanması durumunda tedavi edilmesi rognoz ve yaşam kalitesi açısından önemli katkılar sağlayacaktır. Çıkar Çatışması Yazarlar çıkar çatışması bildirmemiştir 181

6 Kaynaklar 1. Kushiro T, Takahashi A, Saito F, et al. Definitions/ eidemiology/risk factors for sexual dysfunction. J Sex Med 2010;7: Shamloul R, Ghanem H. Erectile dysfunction. Lancet. 2013;381: Litwin MS, Nied RJ, Dhanani N. Health-related quality of life in men with erectile dysfunction. J Gen Intern Med. 1998;13(3): Mark S. Litwin, MD, MPH, Robert J. Nied, MD, Nasreen Dhanani. Health-Related Quality of Life in Men with Erectile Dysfunction. J Gen Intern Med 1998;13: Ravi Phili Rajkumar, Arun Kumar Kumaran. Deression and anxiety in men with sexual dysfunction: a retrosective study. Comrehensive Psychiatry 2015;60: Chun-Ming Yang, Yuan-Chi Shen, Shih-Feng Weng, Jhi-Joung Wang, Kai-Jen Tien. Increased Risk of Dementia in Patients with Erectile Dysfunction. Medicine 2015;94(24):e Rafi Heruti, Tzii Shochat, Dorit Tekes-Manova, Itschak Ashkenazi, Dan Justo. Association between erectile dysfunction and slee disorders measured by self-assessment questionnaires in adult men. J Sex Med 2005;2: Rosen RC, Caelleri JC, Smith MD, Lisky J, Pena BM. Develoment and evaluation of an abridged, 5-item version of the International Index of Erectile Function (IIEF-5) as a diagnostic tool for erectile dysfunction. Int J Imot Res 1999;11: Folstein MF, Folstein JE, McHugh PR. Mini Mental State a ractical method for grading the cognitive state of atients for the clinician. J Psychiatr Res 1975;12: Aydemir Ö, Güvenir T, Küey L ve Kültür S. ne anksiyete ve deresyon ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 1977;8: Kocyigit H, Aydemir O, Fisek G, Olmez N, Memis Y. Turkel et al. A. Validity and reliability of Turkish version of Short form 36: A study of a atients with romatoid disorder. İlaç ve Tedavi Dergisi 1999;12: Ware JE Jr, Gandek B. Overview of the SF-36 Health Survey and the International Quality of Life Assessment (IQOLA) Project. J Clin Eidemiol 1998;51: Alster J, Shemesh Z, Ornan M, Attias J. Slee disturbance associated with chronic tinnitus. Biol Psychiatry 1993;34: Dourado M, Finamore C, Barroso MF, et al. Sexual satisfaction in dementia: ersectives of atients and souses. Sexuality Disability. 2010;28: Moore CS, Grant MD, Zink TA, et al. Erectile dysfunction, vascular risk, and cognitive erformance in late middle age. Psychol Aging. 2014;29: Ping-Song Chou, Wei-Po Chou, Ming-Chao Chen, et al. Newly Diagnosed Erectile Dysfunction and Risk of Deression: A Poulation-Based 5-year Follow-U Study in Taiwan. J Sex Med 2015;12: Figueira I, Possidente E, Marques C, Hayes K. Sexual dysfunction: a neglected comlication of anic disorder and social hobia. Arch Sex Behav 2001;30: Kendurkar A, Kaur B.Major deressive disorder, obsessive comulsive disorder, and generalized anxiety disorder: do the sexual dysfunctions differ? Prim Care Comanion J Clin Psychiatry 2008;10: