HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK ( )

Transkript

1 HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK (2.0.20) Gülay Turgay, Emre Tutal 2, Siren Sezer Başkent Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Diyaliz Programı 2, Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Nefroloji Bilim Dalı

2 Hemodiyaliz Hastalarında Huzursuz Bacak Sendromu, Uyku Kalitesi ve Yorgunluk Diyaliz hastalarında, Huzursuz Bacak Sendromunun (HBS) sıklığı değişkenlik göstermektedir. Uluslararası HBS Çalışma Grubu kriterlerine (UHBSÇG) göre yapılan çalışmalarda, diyaliz hastalarında bu sendromun görülme sıklığı %.-%2 arasında değişmektedir.

3 Amaç Bu çalışma, Hemodiyaliz tedavisi alan bireylerde HBS, uyku kalitesi ve yorgunluk arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır.

4 Evren- örneklem Kesitsel olarak yapılan ( Şubat- Mayıs 20)çalışmanın evrenini Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Ümitköy- Çiğdem Diyaliz Merkezlerinde kayıtlı hemodiyaliz tedavisi alan 0 hasta oluşturdu. Örneklemde ise, UHBSÇG tanı kriterlerine göre HBS tanısı alan ve çalışmaya dahil edilme kriterlerine uyan 5 hasta yer aldı. Çalışmanın kontrol grubunu HBS tanısı almamış olan ve çalışmaya dahil edilme kriterlerine uyan 50 hasta oluşturdu.

5 Çalışmaya Dahil Edilme Kriterleri Grupların oluşturulmasında katılımcıların, En az ay önce Kronik Böbrek Yetmezliği tanısı almış olma Yaşından büyük olma Bilinç düzeyinin anketi yanıtlamaya yeterli olma Gönüllü olma Morbid obez olmama(vki >40 kg/m2 ) Alkol kullanmama Akut enflamatuvar hastalığının bulunmaması

6 Veri Toplama Araçları Verilerin toplanmasında; Literatürden yararlanılarak hazırlanan Hasta Tanıtım Formu UHBSÇG tanı kriteri HBS tanısı alan hastalara HBS şiddetini belirlemek için UHBSÇG-HBS Şiddet Ölçeği (HBS-ŞÖ) Pittsburg Uyku Kalite İndeksi (PUKİ) Ephworth Uykululuk Skalası(EUS) Piper Yorgunluk Ölçeği (PYÖ)

7 Araştırmanın Etik Boyutu Araştırmanın uygunluğu ve yapılabilmesi için Başkent Üniversitesi Etik kurulundan Etik Onay, Araştırmanın yürütülebilmesi için Başkent Üniversite Hastanesinin Başhekimliğinden Yazılı Kurum İzni alındı. Araştırmada insan olgusunun kullanımında bireysel hakların korunması gerektiğinden İsteklilik, Gönüllük ilkesi ışığında Bilgilendirilmiş Onam koşulu yerine getirildi

8 Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayarda SPSS 7 (Statistical Package For Social Sciences) paket programı ile değerlendirildi. Veriler sayı, yüzde ve frekans dağılımları, gruplar arasında fark bulunup bulunmadığı student t testi, değişkenlerin sıklıklarının karşılaştırılmasında ki-kare yöntemi kullanıldı. İstatistik olarak p<0.05 değerler anlamlı olarak kabul edildi.

9 HBS Grubu(n:5) Kontrol(n:50) Sayı (n) Yüzde (%) Sayı (n) Yüzde (%) Yaş( X) (min-max) 0,4 ±2,2 (24-4) 2,52 ±,2 (25-) Cinsiyet Kadın Erkek Medeni Durum Evli Bekar Eğitim Durumu Okur Yazar İlköğretim Lise Yüksekokul ve Üzeri ,7 4, 2, 7,2 25,9 2, 22,4 9, ,0, Çalışma Durumu Çalışıyor Çalışmıyor Hastalık Nedeniyle Çalışamıyor 5 4 2, 70,7 20, ,0 0,0,0 Sosyal Güvence Yeşil Kart Emekli Sandığı Bağkur SSK Aylık Gelir Durumu Gelir Giderden Az Gelir Gidere Denk Gelir Giderden Fazla 2 9 0, 27, 9,7 22,4 2, 5,4, ,0 44,0 22,0 22,0,0 4,0 4,0 Evde Yaşayan Kişi Sayısı Yalnız İki Üç-Beş Altı ve üzeri Bakımı İle İlgilenen Var mı? Evet Hayır ,2 4,5 4,4,9 79, 20, ,0 52,0,0 2,0 7,0 22,0

10 Hemodiyaliz sıklığı Haftada Seans Haftada 2 Seans Haftada Seans Hemodiyaliz Süresi saat 4 saat Vasküler Giriş Yolu Arteriovenöz Fistül Arteriovenöz Greft Vasküler Kateterizasyon Hemodiyaliz Tedavisine Başlama Zamanı ay- yıl 2- yıl 4- yıl 7-9 yıl 0 yıl ve üzeri Primer Hastalığı Diabetes Mellitus Hipertansiyon Glomerüler Hastalıklar Kistik Böbrek Hastalıkları Diğer HD başlamadan önce başka tedaviler Uygulandı mı? Evet Hayır Eşlik Eden Hastalık Varlığı Evet Hayır HBS Grubu(n:5) Kontrol(n:50) Sayı (n) Yüzde (%) Sayı (n) Yüzde (%) ,4,4 5,2 5,2 94, 7,9,4, 0, 20,7 27,,7 9,7 24, 4,4,4, 5,5,,2 74, 25, ,0,0 2,0,0 94,0 7,0 2,0 22,0 4,0 0,0,0 2,0,0 2,0 2,0,0,0,0 2,0,0 4,0,0

11 Araştırmada İncelen Hastaların Hastalık/Tedavi Süresince Eğitim Alma Durumu Eğitim alma durumu Evet Hayır HBS Grubu(n:5) Kontrol(n:50) Sayı (n) Yüzde (%) Sayı (n) Yüzde (%) 22 2, 7, ,0 0,0 Eğitim Alınan Kaynak* Doktor Hemşire Başka bir hastadan Kitap/İnternet Alınan Bilginin İçeriği* Hastalık Tedavi süreci Tedavinin yan etkileri Evde bakım Tetkik ve Kontroller ,0 75,0,7 22,2 75,0, 50,0 4,7 4, , 2,2,7, 97,7 4,4,7 2,2 0,0 Eğitimi Yeterli Bulma Durumu Evet Hayır , 9,4 42 9,,7 *Birden fazla yanıt alınmıştır.

12 Uyumadan önce sizi rahatlatan alışkanlıklarnz var mı? Evet Hayır Araştırmada İncelen Hastaların Uyku Alışkanlıkları HBS Grubu(n:5) Kontrol(n:50) Sayı (n) Yüzde (%) Sayı (n) Yüzde (%) 9 9 2, 7, ,4 79, *Varsa Alışkanlıklarınız neler? Sıcak duş alırım Kalkıp dolaşırım TV seyrederim Kitap okurum Ilık bir şeyler içerim Uyku ilacı alırım , 2,, 5, 2,5, , Hemodiyalizden sonra uyku alışkanlığınız değişti mi? Evet Hayır Kısmen 2 5,5 0,,2 9 2,0 4,0,0 *Uykuya ilişkin yaşadığınız sorunlar nelerdir? Hiç uyuyamıyorum Uykuya dalmakta zorlanıyorum Sık sık uyanıyorum Uyanmakta zorlanıyorum Gündüz uyukluyorum Uyku saatlerim değişti Çok erken uyanıyorum ,5 44,2,5 5,4,9 5, 7, ,9 40,7 7,0 4,9, 7,4,7 Uyku sorunlarıyla baş etmeye ilişkin eğitim aldınız mı? Evet Hayır 4 54,9 9, 2 4 4,0 9,0

13 HBS li Hastaların HBS Şiddet Durumları %7,24 %4,0 %, %,0

14 Katılımcıların PUKİ Global ve PİPER Yorgunluk Ölçeği Skor Ortalamaları PUKİ Global Skor Piper Yorgunluk Ölçeği Skoru HBS Grubu(n:5) Kontrol Grubu (n:50) P Değeri 0,±4,,4±, 0,000 5,±2,4,±2,2 0,000

15 Katılımcıların Epworth Uyku Skalasına Göre Gün İçi Artmış Uykululuk Durumları,5±4,,7±,2

16 Sonuç Sonuç olarak, kronik böbrek yetmezliğine eşlik eden HBS hem hastaların yorgunluklarını arttırmakta hem de uyku kalitesini negatif yönde etkilemektedir.

17 Öneriler Hemodiyaliz hastalarının HBS varlığı yönünden de değerlendirilmesi, buna bağlı olarak gelişen uyku ve yorgunluk sorunlarının giderilmesine yönelik hastaların bireysel özelliklerine göre evde uyku alışkanlıklarının düzenlenmesine ilişkin eğitim ve danışmanlık yapılarak öz yönetimlerinin güçlendirilmesinde hemşirelik bakım yaklaşımının etkilerinin çalışmalarla ortaya konması önemli görünmektedir.

18 TEŞEKKÜR EDERİM..