ÜNİTE. AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİNE GİRİŞ Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU İÇİNDEKİLER HEDEFLER GİRİŞ

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER GİRİŞ Yüzleştiğimiz afetler Sebep ve sonuç ilişkisi Dört evreli afet yönetimi yaklaşımı Afet ve acil durum yönetiminde uzmanlık AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİNE GİRİŞ Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Karşılaştığımız afetler, afetlerin türleri, maliyetleri, insan hayatı üzerindeki ekonomik etkileri hakkında bilgi edinecek, Toplum tabanlı bütünleşik afet yönetiminin ana evrelerinin neler olduğunu bilecek, Afet ve acil durum yönetimi hakkında fikir edinecek, Afet ve acil durum yönetiminde uzmanlığın tarihsel gelişimi hakkında ön bilgi sahibi olacaksınız. ÜNİTE 1

2 Özet Giriş Kitabın giriş bölümünde ülkemizde ve dünyada karşılaşılan afetler kısaca anlatılmıştır. Bu afetlerin neden oldukları sorunlar özetlenmiş, özellikle ekonomik kayıpları üzerinde bilgiler verilmiştir. Karşılaşılan bu afetlerle baş edebilmek için günümüz dünyasında geçerli olan toplum tabanlı bütünleşik afet yönetiminin evrelerinden bahsedilmiştir. Afet ve acil durumların uzmanlık gerektirdiği konusuna değinilmiş, bu konuda geliştirilen eğitim programları belirtilmiştir. Daha sonraki bölümlerde bu konular daha detaylı olarak incelenmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

3 Giriş DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi kriz yönetimi çalışmalarından biri değildir? a) Müdahale b) İyileştirme c) Etki analizi d) Yeniden yapılanma e) Tahmin ve erken uyarı Van depremleri aşağıdakilerden hangisi için bir örnek oluşturur? a) Benzer büyüklükteki afetlerin yol açtığı ölüm ve yaralanma gelişmekte olan ülkelerden daha fazladır. b) Risk/zarar azaltmada halk katılımının sonucu hasar görebilirliğin azaltılmasıdır. c) Yeniden yapılanmanın mali yükünü azaltmak üzere sigortalama risk transferi yöntemi olarak düşünülmelidir. d) Afet kayıplarının esas nedeni yoksulluk ve bilgisizlik yani sosyo-ekonomik zarar görebilirliktir. e) Benzer büyüklükteki afetlerin yol açtığı ölüm ve yaralanma gelişmekte olan ülkelerden daha azdır. 3. Afetler bir kalkınma sorunudur, gelişmekte olan ülkeleri daha fazla etkiler ve yoksulluğun artmasına sebep olur. Son on yılda meydana gelen... Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? a) afetlerin sayısı artarken, ekonomik kayıplar azalmıştır b) afetlerin sayısı azalırken, ekonomik kayıplar artmıştır. c) hem afetlerin sayısı, hem de ekonomik kayıplar artmış ve daha fazla hasara neden olmuştur. d) afet yönetim uygulamaları ve zarar azaltma faaliyetleri ile hasarlar azalmıştır. e) afetlerin sayısı artarken, can kayıpları artmıştır. 4. Aşağıdakilerden hangisi afet yönetimi evrelerinden biri değildir? a) Zarar azaltma b) Hazırlık c) Bina yıkımı d) İyileştirme e) Müdahale 5. Modern Afet Yönetim Sistemi nin en önemli evresi aşağıdakilerden hangisidir? a) Zarar Azaltma b) Hazırlık c) Müdahale d) İyileştirme e) Hiçbiri Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

4 Giriş 6. Modern Afet Yönetim Sistemi nde korumaya yönelik yapılan ve Risk Yönetimi olarak nitelenen çalışmalara aşağıdakilerin hangisi dâhil değildir? a) Yapısal olmayan zararları azaltmak b) Duman detektörü ve acil aydınlatma cihazları kurmak c) Arama ve kurtarma yapmak d) Yapısal olmayan zararları azaltmak e) Afet Acil Yardım Planları hazırlamak 7. Aşağıdakilerden hangisi İklim değişikliklerinin bir sonucudur? a) hidrometeorolojik olayların sıklık ve şiddetinde bir artış olur. b) hidrometeorolojik olayların sıklık ve şiddetinde bir azalma olur. c) hidrometeorolojik olayların sıklık ve şiddetinde bölgesel bir kayma olur. d) hidrometeorolojik olayların sıklığı artar fakat şiddetinde bir azalma olur. e) hidrometeorolojik olayların sıklığı azalır fakat şiddetinde bir artış olur. 8. Aşağıdakilerden hangisi Modern ve Kapsamlı Afet Yönetimi yaklaşımlarından biri sayılamaz? a) Evrelerin tümünü içermek. b) Tüm kaynakları kullanmak. c) Toplum tabanlı olmak. d) Halkın ve sivil toplum kuruluşlarının katılımını sağlamak. e) Deprem odaklı olmak. 9. Aşağıdakilerden hangisi afet sonrası ekonomide oluşabilen negatif sarmalın bir unsuru değildir? a) Halk göç eder. b) Ticaret azalır. c) Ekonomi daralır. d) Emlak fiyatları düşer. e) İş bulma zorlaşır. 10. Aşağıdakilerden hangisi afet yönetiminin hedeflerinden biri değildir? a) Çevreyi korumak. b) Yoksulları ev sahibi yapmak. c) Kültürel varlıkları korumak. d) Kalkınmaya destek olmak. e) Halkın refahını yükseltmek. CEVAP ANAHTARI 1.E, 2.A, 3.C, 4.C, 5.A, 6.C, 7.A, 8.E, 9.D, 10.B. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

5 Özet Tarihsel Gelişim İkinci üntitede ağırlıklı olarak afet yönetiminin dünyada ve Türkiye'deki gelişimi ve evrimi ele alınmıştır. Tarihte geçmiş afetler ve bunların karşısında yapılmış iyi uygulamalardan bahsedilmiştir. Afetler olduktan sonra yapılan temel müdahale anlayışından modern afet yönetimi kavramına geçiş incelenmiştir. Afetler tüm dünyayı etkilediğinden, uluslararası bazı politikaların geliştirilmesi çok doğaldır. Bu bölümde bu politikalardan da bahsedilmiş, Hyogo Çerçeve Eylem Planına değinilmiştir. Diğer taraftan ülkemizdeki tarihsel gelişim de ele alınmış, mevcut afet yönetimi mevzuatına nasıl ulaşıldığı da tarihsel açıdan araştırılmıştır. Türkiye'de kurulmuş bulunan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığından, yurdumuzdaki afet yönetimi organizasyonundan bahsedilmiş, ilgili kurumların nasıl bir işleyiş içinde olduğunu anlatan bir şema verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

6 Tarihsel Gelişim DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığının görevlerindendir? a) Uluslararası acil yardımları yapmak veya kabul etmek. b) Afet ve acil duruma ilişkin kaynakları yönetmek. c) Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezinin iş ve işlemlerini yürütmek. d) Yurt içinde ve yurt dışında meydana gelen afet ve acil durumlara ilişkin yardım ve kampanyaları düzenlemek. e) Ulusal acil yardımları yapmak veya kabul etmek belirli bir kesim veya alanda geliştirilen afet senaryolarına göre, olası risklerin önlenmesi, kabul edilebilir ölçülere indirilmesi ya da paylaşımı amacıyla alınacak her türlü planlı stratejik çalışmalardır. Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? a) Zarar Tespit b) Risk Yönetimi c) Risk ve Zarar Azaltma d) İyileştirme e) Kriz Yönetimi 3. Ulusal seviyede lojistik hizmetlerini yapmak veya yaptırmak, yerel yönetimler, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarına destek sağlamak aşağıdaki daire başkanlıklarından hangisinin görevidir? a) Yönetim Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) Müdahale Dairesi Başkanlığı c) İyileştirme Dairesi Başkanlığı d) Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı e) Gönüllüler Dairesi Başkanlığı 4. Aşağıdaki illerden hangisinde Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğü bulunur? a) Antalya b) Şanlıurfa c) Erzurum d) Yalova e) Karaman 5. Aşağıdakilerden hangisi bütünleşik afet yönetimi sisteminin risk yönetimi süreçlerinden değildir? a) İyileştirme b) Zarar azaltma c) Hazırlık d) Tahmin ve erken uyarı e) Sigortalama Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

7 Tarihsel Gelişim 6. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri kime bağlıdır? a) AFAD Başkanı b) Bulunduğu ilin valisi c) Başbakanlık d) Afet Koordinasyon Merkezi e) Büyükşehir Belediyesi 7. Aşağıdakilerden hangisi Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı AFAD tarafından yapılan faaliyetlerden değildir? a) Kurumlararası koordinasyonu sağlamak b) İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporlarının Onaylanması c) Mikrobölgeleme d) Kurtarma ve Acil Yardım planları hazırlama e) İhtiyaç tespit 8. Aşağıdaki kurumlardan hangisi afetlere duyarlı toplumların oluşturulmasını amaçlamaktadır? a) UNESCO b) ISDR c) UNICEF d) ISO e) UNIDO 9. Aşağıdakilerden hangisi Afetlerin Azaltılması Uluslararası 10 Yılının devamında çalışmaları değerlendirmek amacıyla kurulmuştur? a) International Strategy for Disaster Reduction, ISDR) b) Hyogo Çerçeve Eylem Planı (HÇEP) c) International Disaster Response Laws Programme d) Yokohama Stratejisi (1994) e) Sendai Çerçeve Anlaşması sayılı kanunla kurulan Afetle ilgili kurullar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? a) Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu- Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu- Deprem Danışma Kurulu b) Başbakanlık Afet ve Acil Durum Kurulu-Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu- Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu c) Başbakanlık Afet ve Acil Durum Kurulu- Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu-Deprem Danışma Kurulu d) Başbakanlık Afet ve Acil Durum Kurulu- Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu-İl Afet ve Acil Durum Kurulu e) Türkiye Afet Yönetimi Başkanlığı Deprem Yüksek Kurulu Cevap Anahtarı 1.C, 2.C, 3.A, 4.C, 5.A, 6.B, 7.B, 8.B, 9.D, 10.A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

8 Özet Temel Kavramlar Üçüncü ünitede afet yönetiminin temel kavramları ve aralarındaki bağıntılar çok daha detaylı olarak ele alınmaktadır. Özellikle tehlike, risk, maruziyet, savunmasızlık, yönetilebilirlik gibi kavramlar, bu bağlamda çeşitli açılardan anlatılmaktadır. Risk, tehlike, maruziyet ve savunmasızlığın ortak kümesidir. Bu ortak kümenin kapladığı alanın minimum olması riski azaltacaktır. Temel kavramlar ünitesinde ayrıca, afet tanımı yapılmıştır. Afetlerin çeşitleri ve etkileri farklı sınıflandırılmalarla incelenmiştir. Olay, acil durum ve afet nedir sorusunun yanıtı verilmiş, afet tanımı Birleşmiş Milletlerce kabul edilen şekliyle detaylı olarak anlatılmıştır. Doğal kaynaklı ve insan kaynaklı afetlerin hangileri oldukları sıralanmış, bunların da kendi içlerindeki ayrımlar yapılmıştır. Bu temel kavramlar ışığında, yönetim terimlerine bir giriş yapılmış olup, afet yönetimi unsurlarına bir giriş yapılmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

9 Temel Kavramlar DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Birleşmiş Milletlerin afet tanımı aşağıdakilerden hangilerini kapsar? I. Fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğurur. II. Günlük yaşamı ve insan faaliyetlerini etkiler, kesintiye uğratır. III. Doğal, teknolojik veya insan kökenlidir. IV. Etkilenen topluluk kendi imkânlarıyla üstesinden gelinebilir. a) I ve IV b) I, II ve III c) I, II ve IV d) Yalnız I e) II ve IV 2. Afetin acil durumdan farkı nedir? a) İnsan faaliyetlerini kesintiye uğratması b) Yapıları etkilemesi c) Yerel kaynaklarla baş edilememesi d) Kriz yönetimi farklıdır e) Üretim faaliyetlerini kesintiye uğratması 3. Ülkemizde hasara neden olan depremler hangi bölgelerde meydana gelmez? a) Kuzey- kuzeydoğu b) Batı Anadolu c) Doğu- güneydoğu d) Marmara e) Hiçbiri 4. Yapısal, fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, toplumun normal yaşam faaliyetlerini etkileyen, kesintiye uğratan ve yerel kaynakla baş edilemeyen doğal, teknolojik veya insan kökenli olayları ifade eden terim aşağıdakilerden hangisidir? a) Tehlike b) Risk c) Afet d) Acil durum e) Olay 5. Aşağıdaki doğal ve teknolojik afetlerden hangisinin günlük tahmin ve erken uyarısı şuan için mümkün değildir? a) Yangın b) Sel c) Kar d) Deprem e) Buzlanma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

10 Temel Kavramlar 6. Yerel itfaiye tarafından söndürülebilen bir ev yangını ne olarak nitelendirilir? a) Afet b) Risk c) Acil Durum d) Tehlike e) Olay 7. Aşağıdakilerden hangisi 7269 sayılı kanunda belirtilen afetlerden değildir? a) Deprem b) Kuraklık c) Kaya düşmesi d) Yer kayması e) Sıvılaşma 8. Aşağıdakilerden hangisi doğal tehlike kaynaklı afet grubunda sayılamaz? a) Asit yağışları b) Kum fırtınaları c) Salgın ve bulaşıcı hastalıkları d) Zemin çökmesi e) Tsunami 9. Büyüklüğü bakımından aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Afet>Acil>Olay b) Afet<Acil<Olay c) Olay>Afet>Acil d) Acil>Olay>Afet e) Acil< Afet >Olay 10. Aşağıdakilerden hangisi afet risk yönetiminin temel hedef ve amaçlarından biri değildir? a) Can ve mal kaybına yol açabilecek riskleri minimum seviyeye indirerek, olası kayıp ve zararları önlenmek, azaltmak b) Afetlerden birinci derecede zarar göreceklere öncelik vermek c) Afet sonrasında hayatı normalinden daha iyi bir şekle dönüştürmek d) Çevre, tarihi ve kültürel mirası korumak e) Afetlerden zarar görmeyenlere öncelik vermek Cevap Anahtarı 1.B, 2.C, 3.E, 4.C, 5.D, 6.C, 7.B, 8.A, 9.A, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23

11 Özet Tehlike Değerlendirmesi Dördüncü ünitede risk analizinden önce yapılması gereken tehlike analizinin nasıl yapılacağı detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Tehlike analizinde zarar görebilir bir toplum için sıra dışı olayların etkili olduğu süre ve oluşum sıklığını değerlendirir ve tanımlar. Öncelikle bu analizi yaparken, doğru soruları sorulması ve bunlara yanıt aranması gerekir. Tehlikenin yersel, boyutsal ve zamansal özelliklerinin bilinmesi gerekir. Gerekli olan veri doğru bir şekilde hangi kaynaklardan elde edilebilir sorusu cevaplanmalıdır. Bunun için gerektikçe, veri tabanları, arşivler, bilimsel kaynakların yanı sıra haberler, yaşlılarla yapılan yüz yüze görüşmelere de başvurulur. Elde edilen bilgilerle tehlike profilleri çıkartılır ve matrisler oluşturulur. Ünitenin sonunda, örnek bir tehlike avı formu verilmiştir. Bu formun örnek bir ofis, sınıf veya konut için yapılması çok faydalı olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

12 Tehlike Değerlendirmesi DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Risk analizi ve azaltması aşağıdakilerden hangisi ile başlar? a) Risk b) Tehlike c) Maruziyet d) Zarargörebilirlik e) Şiddet 2. Aşağıdakilerden hangisi tehlike profilinde yer alan bir bilgi değildir? a) Tehlikenin oluşum hızı b) Tehlikenin oluşum sıklığı c) Tehlikenin oluşum olasılığı d) Tehlikenin oluşumuna dair işaretler e) Tehlikenin yukarıdakilerden hiçbiri 3. Herhangi bir tehlikedeki trendleri belirlemek için neye bakılması gerekir? a) Tarihsel kayıtlara b) Gazete haberlerine c) Rasathanenin web sayfasına d) Web tabanlı gazetelere e) Halk arasındaki söylentilere 4. Aşağıdakilerin hangisi bir tehlike veri kaynağıdır? a) Gazeteler b) Yaşlılar c) Türküler d) Masallar e) Arşiv Bilgileri 5. Tehlike haritaları ne işe yarar? a) Karar vericilere olayı algılamasına b) Doğru arazi kullanımına c) Gelecekteki olayların anlaşılmasına d) Afet potansiyeli olan alanları doğru belirlemeye e) Yukarıdakilerin hepsi 6. Aşağıdakilerden hangisi afetlere karşı yapılacak hazırlıklardan biri değildir? a) ilk yardım çantası b) Afet çantası c) Pazar çantası d) Acil durum telefonları e) Arama ve kurtarma ekibi 7. Tehlike analizi için aşağıdakilerden hangisine ihtiyaç yoktur? a) Sağlığın etkilenme şiddeti b) Çevrenin etkilenme şiddeti c) Kültürel mirasın etkilenme şiddeti d) Ekonominin etkilenme şiddeti e) Siyasetin etkilenme şiddeti 8. Bir yerleşim yerindeki örneğin çığ düşme riskini yönetebilmek için öncelikle aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesi gerekir? a) Zarargörebilirlik b) Maruziyet c) Risk d) Tehlike e) Büyüklük Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23

13 Tehlike Değerlendirmesi 9. Ne kadar sık? gibi bir soru hangi analizde geçerlidir? a) Risk b) Tehlike c) Zarargörebilirlik d) Maruziyet e) Şiddet 10.Aşağıdakilerden hangisi tehlike analizi için atılması gereken adımlardan biri değildir? a) Bilgi toplama b) Veri toplama c) Bilgi ve verileri kodlama d) Tarihsel olayları inceleme e) Tehlikelere yönelik zarar görebilirliği analiz etme CEVAP ANAHTARI 1.B, 2.E, 3.A, 4.E, 5.E, 6.C, 7.E, 8.D, 9.B, 10C. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 24

14 Özet Risk Değerlendirme Beşinci ünitede Afet Yönetimi alanında özel bir konuma sahip olan Risk Analizi anlatılmaktadır. Risk analizi kapsamında riskleri belirlemek için çok disiplinli bir yaklaşımla, belirli senaryo ve stratejileler kullanılarak tüm tehlike ve zarargörebilirlik analizleri yapılmalıdır. Risk haritaları hazırlanırken ve değerlendirilmesi yapılırken, bazı sınıflandırma ve kriterler bulunmaktadır: İnsan sağlığı, çevre, kültürel miras, ekonomik etkinlikler temel sınıfları oluşturur. Bunların herbirinin altında ilgili konuya dair haritalandırma parametreleri bulunur. Her bir parametre de kendi içinde değerlendirilir. Anlatılan konuya ait çeşitli örnek tablolar verilmiştir. Zarargörebilirliğin iki bileşeni vardır: Maruziyet ve savunmasızlık. Her birinin ayrı ayrı analizleri açıklanmıştır. Bu iki analize ek olarak afetlerden etkilenecek topluluk, kurum ve bölgelerin afetler ile başedebilme kapasitesinin incelendiği, kapasite analizinin de yapılması gerekmektedir. Bu işlemler yapıldıktan sonra risk matrisi oluşturulabilir. Böylece objektif olarak hangi afetin daha fazla risk oluşturacağı ortaya çıkmış olur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

15 Risk Değerlendirme DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Bireylerin, toplulukların, kurumların ya da ülkelerin bir tehlikenin etkilerini tahmin etme, bununla başa çıkabilme ve etkilerinden zarar görmeden ya da en az kayıpla kurtulabilme konularında sahip olduğu özellik ve kaynaklara ne denir? a) Etki Analizi b) Tahmin ve Erken Uyarı c) Kapasite d) Risk Yönetimi e) Tehlike 2. Toplumun tehlikeler ve olası riskler karşısında meydana gelecek afetler ve acil durumlara maruz kalma, sonuçları ile başa edebilme, direnç gösterme ve iyileşme, normale dönme konularında kapasite eksikliği, kısaca mağdur olmasına... denir. Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? a) hasar b) afet c) zarargörebilirlik d) tehlike e) risk I. yanlış arazi kullanımı II. çevrenin tahribi III. nüfus artışıyla hızlı ve kontrolsüz yapılaşma IV. yetersiz altyapı ve hizmet 3. Yukarıdakilerden hangisi şehirlerimizdeki hasargörebilirlik hangi nedenle artmaktadır? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I, II ve III e) I, II, III ve IV I. Yapı yönetmeliklerinin kötü uygulaması II. Denetim yetersizliği III. Yasa dışı yapılan konutların yüksek oranı IV. Kalifiye eleman eksikliği 4. Türkiye de depremlerin yıkıcı etkileri aşağıdakilerden hangisi ile yakından ilişkilidir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve II d) II, III ve IV e) I, II, III ve IV Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

16 Risk Değerlendirme 5. Aşağıdakilerden hangisi, özellikle gelişmekte olan ülkelerde doğa kaynaklı afetler karşısında kadınların ve çocukların daha fazla risk altında olmasının sebeplerinden biri değildir? a) Fiziksel olarak daha zayıf olmaları b) Kaynaklara daha az erişebilmeleri c) Yoksulluktan dolayı afet hazırlığa kaynak ayırmamaları d) Yeterli afet bilincinden yoksun olmaları e) Yeterli afet bilincine sahip olmaları 6. Aşağıdakilerden hangisi savunmasızlık analizi aşamasında kent bilgileri dâhilinde incelenmez? a) Halk afet eğitim stratejileri b) Arazi kullanım bilgileri c) Bina işlevlerinin mekânsal dağılımı d) Kimin hangi binada oturduğu/çalıştığı bilgisi e) Binaların yaşı 7. Aşağıdakilerden hangisi riskleri belirlemenin önemine işaret etmez? a) Risk altında olan unsurlar belirlemesi b) Müdahale önceliklerinin geliştirilmesi c) Şiddet oranlarının belirlenmesine yardımcı olması d) Risk verilerini toplumun risk profilleriyle derlemesi e) Toplumsal duyarsızlığa dikkat çekilmesi 8. Aşağıdakilerden hangisi afet risk haritalarının hazırlanmasında kullanılan sınıflandırma/gruplandırmadan biri değildir? a) Sağlık b) Çevre c) Kültür d) Kültürel Miras e) Ekonomi 9. Aşağıdakilerden hangisi bir ekonomik risk haritalama parametresi değildir? a) Müze b) Tarım c) Ticaret d) Hayvancılık e) Balıkçılık 10. Aşağıdakilerden hangisi risk matrisinde yüksek risk derecesini gösterir? a) Etki 2, Olasılık 2 b) Etki 2, Olasılık 3 c) Etki 2, Olasılık 4 d) Etki 3, Olasılık 3 e) Etki 4, Olasılık 2 CEVAP ANAHTARI 1.C, 2.C, 3.E, 4.E, 5.E, 6.A, 7.E, 8.C, 9.A, 10.D Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

17 Ödev Özet Risk Azaltma Bu ünitede risk ve zarar azaltılması konusu tartışılmıştır. Daha önceki ünitelerde anlatılmış olan tehlike analizi ve risk analizi adımından sonra gelen riskin azaltılması afetlerden çok önce başlar ve iyileştirme ve yeniden inşa safhasında devam eder. Bu bağlamda kullanılabilecek araçlardan bazıları; tehlike haritaları, yönetmelikler, arazi kullanım planları, mali destekler vb.dir. Risk azaltmada temel yaklaşımlar da bir şema halinde sunulmuştur. Risk azaltma yöntemlerinin başarıya ulaşabilmesi için kamu, özel sektör ve halk arasında uzlaşma olması şarttır. Bunun için de risk iletişimi büyük önem taşır. Afet risk yönetimi yaklaşımları, riski paylaşmak, savunmasızlığı azaltmak, riski dönüştürmek, mazruziyeti azaltmak,vb.dir. Risk ve zarar azaltmada kullanılan yöntemler riski önlemek, riskten sakınmak, zarar azaltmak, riski transfer etmek, ya da riski kabul etmektir. Bu yöntemlerin uygulanması da açıklanmıştır. Hangi araç ve yöntemlerin kullanılacağını da SEÇTİK (Sosyal ve Siyasal, Ekonomik, Çevre, Teknik, İdari, Kanuni) kriteri kullanılmalıdır. Bu kriter kullanıldığında sayısal bir risk seviyesi elde edilir. Afet zararları açısından kentsel dönüşüm zarar azaltıcı bir araç olarak düşünülmeli ve buna uygun olarak yapılmalıdır. Felaket başa gelmeden evvel önleyici ve koruyucu tedbirleri düşünmek lazımdır, geldikten sonra dövünmenin yararı yoktur" M. Kemal ATATÜRK (Erzurum, 1924) Atatürk bu sözü neden 1924'de Erzurum'da söylediğini araştırın. 200 kelimeyi aşmayacak bir metin şeklinde hazırlayacağınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan "ödev" bölümüne yükleyeniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

18 Risk Azaltma DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi taşıyıcı olmayan elemanlardan değildir? a) Dolgu duvarlar b) Çatılar c) Kirişler d) Döşemeler e) Kapılar 2. Zorunlu Deprem Sigortası poliçeniz var ise, depremden sonra, sigorta şirketine ne zaman bildirimde bulunulmalıdır? a) Deprem olduğu için ayrıca bildirimde bulunmaya gerek yoktur. b) Hasarın oluştuğu tarihi öğrenmenizden sonraki 15 gün içinde c) Hasarın oluştuğu tarihi öğrenmenizden sonraki 1 hafta içinde d) Depremden sonraki bir ay içinde e) Zaman kısıtlaması yoktur. 3. Risk =... x Maruziyet (maruz kalma) x... Yukarıda boş bırakılan alana aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? a) Afet Hasar b) Tehlike - Zarargörebilirlik c) Tehlike Afet d) Afet - Tehlike e) Hasar Tehlike I. Devlet II. Sivil Toplum Kuruluşları III. Özel sektör IV. Halk 4. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri afet riskinin azaltılmasında sorumlu kuruluşlardandır? a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve II d) I, II ve III e) I, II, III ve IV 5. Yerel Yönetimler tarafından, yapı yönetmelikleri ve imar planlarının doğru bir şekilde uygulanması, afet yönetiminde Cümlede boş bırakılan alana aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? a) tahmin ve erken uyarı çalışması olarak adlandırılır. b) en önemli zarar azaltma çalışmalarından biri olarak kabul edilir. c) iyileştirme çalışması olarak kabul edilir. d) yeniden yapılanma olarak adlandırılır. e) etki analizi olarak adlandırılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

19 Risk Azaltma 6. Şehirlerde afet riskinin azaltılmasını kısıtlayan faktörler nelerdir? a) risk azaltmayı kurumsal yapıya uyarlamada mekanizmaların yetersizliği b) kurumlar arası karşılıklı işbirliğine karşı katı bürokratik yapılar c) afet risk faktörleri ile ilgili bilgi eksikliği d) afet risk faktörleri ile ilgili bilinç eksikliği e) şehirin nüfusu 7. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) konutlar için zorunlu Afet sigortası sağlayan kamu tüzel kişiliğine sahip bir kuruluştur. Aşağıdakilerden hangisi sistemin özelliklerinden biri değildir? a) DASK sadece belediye sınırları içerisindeki konutları kapsar. b) Deprem sigortası kendi başına bir sigorta ürünü olup standart yangın ve konut sigortasından ayrı yapılır. c) Poliçeler yangın, infilak ve heyelan gibi depremin ikincil etkilerini kapsamaz. d) Konutun içindekiler sigorta kapsamı içinde değildir. e) Muafiyet sigorta değerinin %2 sidir, yani mal sahibi ilk %2 oranındaki zararı üstlenmektedir. 8. Aşağıdakilerden hangisi bir zarar azaltma çalışması değildir? a) Güçlendirme b) Dere ıslahı c) Enkaz kaldırma d) Eşya Sabitleme e) Deprem çantası hazırlama 9. Aşağıdakilerden hangisi risk azaltma çalışmalarından biri değildir? a) Afet zararlarını azaltmak için mevcut teşvik ve kaynakların belirlenmesi b) Yerleşim bölgesinde, kurum ve kuruluşlardaki tehlikelerin belirlenmesi c) Etkinin ve ihtiyaçların belirlenmesi d) Toplumun afet bilincini yükseltmeye yönelik çalışmaların yapılması e) Yeni yönetmeliklerin hazırlanması 10. Aşağıdakilerden hangisi risk ve zarar azaltmaya yönelik yöntemlerden biridir? a) Acil Durum Hizmetlerinin Güçlendirilmesi b) Güçlendirme c) Risk Transferi d) Yenileme e) Enkaz kaldırma Cevap Anahtarı 1c, 2b, 3b, 4e, 5b, 6e, 7c, 8c, 9c, 10e. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

20 Özet Tartışma Olay Komuta Sistemi Afetler bazen afet yönetim merkezinin dışında, bazen afet yönetim merkezin, bazen de hem afet yönetim merkezi hem de çevresinde etkili olabilir. Her durumda da afet bölgesinde acil müdahale ihtiyacı olan bir ya da birden fazla yer olabilir. Bu durumda afet yönetim merkezi ile olay komuta merkezleri arasında koordinasyonun sağlanması gerekir. Olay Komuta Sistemi, konferans, sempozyum, şenlik, vb olaylarda da kurulup kullanılabilir. Örneğin kendi düğününüz için OKS ile bir organizasyon kurmanız işlerin çok daha sistematik yürütülmesine yardımcı olabilir. Kendiniz ya da başka birinin düğünü için nasıl bir OKS kurardınız. Örneğin Olay komutanı kim olurdu? Operasyon, Planlama, Lojistik ve Finans servislerinde hangi hizmet gruplarını kurardınız? Örneğin misafirlerin ulaşımı, davetiyelerin basılması, düğün yeri ve zamanının belirlemesi, takıların toplanması, vb. işler için birer hizmet grupu kurmalı ve sorumlu atamalısınız. Servis amiri olarak damat ve gelin tarafından kimleri görevlendirirdiniz? Örneğin finans işine kim bakmalı? Olay Komuta Sistemi (OKS) afet yönetiminin temel taşlarından biridir. Tüm yönetimler acil durum/afet halinde görev alacakların önceden belirlemesini yapmalı, gerekli personel, donanım ve kaynakları tanımlamalıdır. Burada anlatılan OKS yönetim modeli tüm dünya ülkelerinin merkezde ve sahada kullandığı temel planlama ve yönetim anlayışını içerir. Bir kişinin efektif olarak yönetebileceği kişi sayısında yola çıkar. Bu sistemde 5 tane yönetim fonksiyonu vardır: Komuta, planlama, operasyon, lojistik ve finans. Her bir fonksiyonun görevi ve işlevi farklıdır. Özetle, Komuta söyler, planlama düşünür, operasyon yapar ve finans satın alır ve öder. Elbette her bir kurumun iç yapısı ve organizasyon şeması farklı olacağından, her bir kurum için kendine has bir OKS yapısı ortaya çıkar, ancak aynı olan bu 5 fonksiyondur. Çeşitli örnekler verilmiştir. Türkiye'nin afet organizasyon şeması, içerdiği hizmet grupları da bunlardan biridir. Son olarak afet yönetiminin yapılacağı Afet Yönetim Merkezlerinin ortak özelliklerinden bahsedilmiştir. Nerede olmalıdır, oturma planı nasıl olmalıdır, haberleşme ile ilgili konular kısaca tartışılmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

21 Olay Komuta Sistemi DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Olay Komuta Sistemi, planlama, tahmin ve erken uyarı, tatbikatlar, eğitim afet yönetimi ana bileşenlerinden hangi evrenin kapsamındadır? a) Risk ve zarar azaltma b) Hazırlık c) Müdahale d) İyileştirme e) Yeniden yapılanma 2. Aşağıdakilerden hangisi Olay Komuta Sisteminin 5-öğesinden biri değildir? a) Komuta b) Operasyon c) Planlama d) İlk Yardım e) Lojistik 3. OKS Olay Komuta Sistemi nde 4 adet temel servis yer almaktadır. Bunlar; Operasyon birimi, Planlama birimi, Lojistik birimi ve Planlama birimidir. Buna göre arama kurtarma, ulaşım hizmetleri, yangınlar, enkaz kaldırma ve güvenlik gibi amaç ve görevleri gerçekleştiren birim aşağıdakilerden hangisidir? a) Operasyon Birimi b) Planlama Birimi c) Lojistik Birimi d) Finans Birimi e) Zarar Azaltma Birimi 4. Olayda görev alan personel tarafından ihtiyaç duyulacak tüm donanım, materyal, hizmet ve tesisleri sağlamakla sorumlu olan birim aşağıdakilerden hangisidir? a) Operasyon birimi b) Planlama birimi c) Lojistik birimi d) Finans birimi e) Olay Komutanı 5. Olay Komuta Sistemiyle geliştirilen modelde aşağıdakilerden hangisi sağlanmış olur? a) Kısmi komuta yapısı b) Yönetilebilir yetki alanı c) Görülen ve maruz kalan kısma müdahale d) Ayrık komuta yapısı e) Geçici barınma hizmeti Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

22 Olay Komuta Sistemi 6. Aşağıdakilerden hangisi etkin bir kaynak yönetim planında yer almaz? a) Karşılaşılacak olası acil durumlara göre önceden araç, gereç, personelin belirlenmesi. b) Kaynak yönetiminin prensipleri olan planlama, organizasyon, yönetim ve kontrolün sağlanması. c) Afet bölgeleri için her açıdan en donanımlı araç gönderilerek etkin müdahalenin sağlanması. d) Kaynağın doğru yere zamanında ulaştığı, görevini yaptığının kontrolü e) İşlem yaptıktan sonra ilk çıkış yerine dönecek şekilde tasfiye edildiği etkin bir şekilde kontrol edilmesi. 7. Aşağıda verilen Olay Komuta Sistemi birimlerinden hangisinin görevi yanlıştır? a) Operasyon: Planı uygulamaya koyar. b) Planlama: Gelecek saatlerde/günlerde neye ihtiyaç olduğunu düşünür. c) Lojistik: Afetzedelere destek sağlar. d) Finans: Maliyet ve işgücünü takip eder. e) Planlama: hangi stratejik eylemlerin yapılacağını detaylandırır. 8. Afet Yönetim Merkezinin yer seçiminde aşağıdakilerine hangi şart değildir? a) Afete dayanıklı olması gerekir b) OKS birimlerine yer verilmiş olması gerekir c) İdari ekip bulundurması gerekir d) Plazma ekranlar ile donatılmış olması gerekir e) Teknik ekip bulundurması gerekir 9. Aşağıdakilerden hangisi olay komuta sisteminde yer alan operasyon servisinin temel görevidir? a) Planı uygulamaya koymak b) Evsizlere destek sağlamak c) Maliyeti takip etmek d) İşgücünü takip etmek e) Kaynakları takip etmek I. Bilgi toplama II. Strateji geliştirme III. Durum değerlendirme IV. Analiz etme 10. Aşağıdakilerden hangisi olay komuta sisteminde yer alan planlama servisinin temel görevidir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve III d) I, III ve IV e) I, II, III ve IV Cevap Anahtarı 1b, 2d, 3e, 4c, 5b, 6c, 7c, 8d, 9a, 10e. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

23 Özet Olay Yeri Yönetimi Olay yeri yönetimi müdahale aşamasında önemlidir. Olay yerine ulaşan profesyonel ekipler bilmelidir ki halk olaydan sonraki ilk yarım saatte ve yerel afet gönüllüleri de 3 saat içerisinde olaya müdahale etmeye başlarlar. Olay yerinde bazı beklenen durumlar vardır: Bunlardan bazıları; bilmedik rollerde pek çok yeni oyuncu, büyük bir ilgi ve ilgi ihtiyacı, politik olarak hassas konular, sürekli değişen ihtiyaçlar, hızlı ve anlık karar alma zorunluluğu, zayıflayan ya da kesilen haberleşme, tahmin edilemeyen sonuçlar, hassas halkla ilişkilerdir. Bölgeye ulaşan ekip, komutayı üstelenmek, olayı değerlendirmek, olay yerini kısımlak, güvenlik çemberlerini oluşturmak, Olay Komuta Merkezinin Yerini Seçmek, güvenlik görevlilerini belirlemek, hazırlanma alanını oluşturmak zorundadır. Her bir adım ünitede detaylı olarak ele alınmıştır. Kimyasal biyolojik radyolojik nükleer (KBRN) olayı gerçekleştiğine dair bir ihbarı alındığında olay yerinde tespit, keşif ve güvenli bölgelerin oluşturulmalıdır. Bu görev Sivil Savunma veya itfaiyelerce yapılır. Bu ekipler; keşif ve tespit ekibi, kurtarma ve ilk yardım ekibi veya dekontaminasyon ekibidir. Olay yerine birden fazla ekip gelmişse, müdahalenin daha efektif yapılabilmesi için kısımlama yapılmasında fayda vardır. Böylece, her ekibin çalışacağı bir bölge olacaktır ve işler daha hızlı ilerleyecektir. Olay yeri yönetiminde önemli bir kavramda triajdır. Bu ünitede bu kavram da ele alınmışt, nasıl uygulanacağı örneklerle gösterilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

24 Olay Yeri Yönetimi DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Çatışma yerini polis bariyerlerle ayırdığı halde, bir vatandaş çatışmada yaralanabiliyorsa polis hangi hattı oluşturmada hata yapmıştır? a) Sıcak hat b) Ilık hat c) Soğuk hat d) İletişim hattı e) Kontrol hattı 2. Patlama olabilecek bir olay yerinde Sıcak, Ilık ve Soğuk şeklinde üç farklı güvenlik ve kontrol bölgeleri oluşturulması gerekir. Aşağıdakilerden hangisi bu kontrol bölgelerinden Sıcak Bölge içerisinde olması beklenmelidir? a) Müdahale edecek personel bu bölgede toplanmalıdır. b) İlk yardım bu bölgede yapılmalıdır. c) Komuta merkezi bu bölgede kurulmalıdır. d) Herkes, her şey bu bölgeden dekontamine edilmelidir. e) Medya burada çekim yapmalıdır. 3.aşağıdakilerden hangisi hemen olay yerinde beklenen bir durum değildir? a) Bilmedikleri rollerde pek çok yeni oyuncu. b) Büyük bir bilgi ihtiyacı. c) Sürekli değişen ihtiyaçlar d) Hızlı ve anlık karar alma zorunluluğu e) Profesyonel ekipler 4. Olay yerine ulaşan ekiplerin aşağıdakilerden hangisi sırasıyla yapması gereken öncelikli işlerden biri değildir? a) Tespit b) Keşif c) Güvenli bölge oluşturma d) Acil müdahale çalışmalarını başlatırlar e) Ön iyileştirme çalışmalarını başlatırlar 5. Olay yerinde güvenlik çemberleri oluşturulmuş ise medya mensuplarının nerede olmasını beklersiniz? a) Sıcak zon b) Ilık Zon c) Soğuk Zon d) Sıcak ve Ilık Zon e) Ilık ve Soğuk Zon Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

25 Olay Yeri Yönetimi I. Ekip sayısı II. Olayın büyüklüğü III. Müdahaleyi çabuklaştırmak IV. Müdahaleyi kolaylaştırmak 6.Yukarıdakilerden hangisi olay yerinde kısımlamada en önemli etkendir? a) Yalnız I b) I ve II c) II ve III d) I, II ve III e) I, II, III ve IV 7.Aşağıdakilerden hangisi triaj kartlarında kullanılan renklerinden biri değildir? a) Siyah b) Kırmızı c) Turuncu d) Sarı e) Yeşil 8. Triaj hangi güvenlik çemberinde yapılmalıdır? a) Sıcak zon b) Ilık Zon c) Soğuk Zon d) Sıcak ve Ilık Zon e) Ilık ve Soğuk Zon I. İkincil afetlerin oluşmaması, II. Can kayıpların en azda tutulması III. Mal kayıpların en azda tutulması IV. İnsanların aç ve açıkta kalmaması 9. Yukarıdakilerden hangisi müdahalenin ilk anlarında diğerlerine nazaran önemsizdir? a) Yalnız I b) I ve II c) II ve III d) I, II ve III e) I, II, III ve IV 10. Aşağıdakilerden hangisi KBRN olayına ilk anda müdahale eden ekiplerden biri değildir? a) Keşif b) Kurtarma c) İlk yardım d) Dekontaminasyon e) Psikososyal Cevap Anahtarı 1c, 2a, 3e, 4e, 5c, 6a, 7c, 8b, 9e, 10e. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

26 Özet Hazırlık ve Planlama Dokuzuncu ünite planlamaya ayrılmıştır. Afet planları mutlaka afetten önce yapılmalıdır. Hazırlık aşamasında afet mevzuatı da önem taşır. Bu bağlamda, Türkiye'deki geçmiş ve şimdiki afet mevzuatı karşılaştırılmıştır. Eksikler tablolar ile verilmiştir. Güncelleşmiş olan mevzuattaki zayıflıklar da belirtilmiştir. Afet planları içinde bulunması gereken unsurlar anlatılmış, planlama ilkelerinden bahsedilmiş, hangi bilgilerin eklerle verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bir afet planının 4 temel özelliği barındırması gerekir: pratik olmalıdır, anlaşılır olmalıdır, ulaşılabilir olmalıdır ve güncel olmalıdır. Bu planlar kadar planlama sürecinin kendisi de çok önemlidir.farklı seviyedeki kurum ve kuruluşların afetlere hazırlık için yapması gerekenlerin anlatılmıştır. Stratejik çalışma, hazırlık ve politikaların taktiksel çalışmalardan ve operasyonlardan diğer bir deyişle afetlere müdahaleden daha önemli olduğudur. Müdahale Planının 10 adımı detaylı olarak incelenmiştir. Bunlar sırasıyla, stratejik planlamaya karar vermek, planlama takımı kurmak, genel durum ve mevcut hazırlıkların belirlenmesi, tehlike, risk analizleri ve zarar azaltma çalışmaları, gönüllüler ve karşılıklı anlaşmalar, tahliye ve seyrekleştirme, acil durum servisleri ve merkezinin oluşturulması, SOP'lar ve kontrol listeleri, malzeme ve araç gereçler ve eğitim ve tatbikatlardır. Planın yaşayan bir belge olması şarttır. Devamlı güncellenmesi, ihtiyaçlara göre geliştirilmesi gerekmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

27 Hazırlık ve Planlama DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Afet yönetiminin afet öncesi aşaması aşağıdakilerden hangisini içerir? a) Zarar azaltma, acil durum müdahalesi, risk transferi, hasar tespiti b) Risk transferi, yeniden yapılanma, geçici barınma, risk belirlemesi c) Risk belirlemesi, hasar tespiti, hazırlık, bütçeleme d) Tehlike ve Risk analizi, zarar azaltma, sigortalama, temel afet bilinci eğitimi e) Arama kurtarma çalışmaları 2. Aşağıdakilerden hangisi afet yönetiminde kullanılan planlama biçimlerinden biri değildir? a) Acil Durum Eylem Planı b) Yara Sarma Planı c) Risk/Zarar Azaltma Planı d) Hazırlık ve İş Sürekliliği Planı e) İyileştirme Planı I- Planlama takımını kurmak II- Kapasite ve tehlikeleri analiz etmek III- Planı geliştirmek IV- Planı uygulamak 3. Planlama sürecinde 4 temel adım hangisinde doğru sıralanmıştır? a) II-I-III-IV b) II-I-IV-III c) I-II-III-IV d) I-II-IV-III e) IV-III-I-II 4. Aşağıdakilerden hangisi modern afet yönetim planlamasında geçen bir konu değildir? a) Reaktif b) Sürdürülebilirlik c) Risk yönetimi d) Korumacı e) Kapsamlı 5. Aşağıdakilerden hangisi günümüzde afet ve acil durum planlarının hedeflerinden biri değildir? a) Can Güvenliğini Sağlamak b) Mal Güvenliğini Sağlamak c) Çevreyi, Tarihi, Kültürel ve Doğal Varlıkları Korumak d) Üçüncül Afetleri Önlemek e) Hizmet/İş Sürekliliğinin Aksamaması için gerekli önlemleri almak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

28 Hazırlık ve Planlama 6. Aşağıdakilerden hangisi müdahale planı hazırlanması sırasında yapılması gereken işlerden biri değildir? a) Eğitim almak b) Tatbikatlar yapmak c) Kontrol listeleri hazırlamak d) Kapalı alan müdahale planı hazırlamak e) Açık alan müdahale planı hazırlamak I. Kalıcı koruma sağlar II. Etkiyi azaltır III. Kapasiteyi geliştirir IV. Tahmin ve erken uyarıya önem verir 7. Afet önlemenin, afet hazırlığından en önemli farkı yukarıdakilerden hangisidir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) II ve IV d) III ve IV e) I, II, III ve IV I. Uluslararası standartları dikkate almak II. Temel planlama ilkelerine uymak III. Mevzuatı dikkate almak IV. Afet Yönetim ilkelerine uymak 8.Yukarıdakilerden hangisi yeni afet planlama anlayışında üzerinde durulan konulardan biri değildir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) II ve IV d) II, III ve IV e) I, II, III ve IV 9. Aşağıdakilerden hangisi afet yönetiminde kritik tesislerden biri değildir? a) Okul b) Hastane c) Fabrika d) Su arıtma tesisi e) Köprü 10.Tahliye de en önemli konu nedir? a) Güvenlik b) Hız c) Düzen d) Toplanma yeri e) Geri dönüş Cevap Anahtarı 1d, 2b, 3d, 4a, 5d, 6b, 7a, 8e, 9c, 10a. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

29 Özet Müdahale Müdahale evresi afetlerden noktasal olarak başlar ve uluslararası düzeye yayılır. Tahmin ve erken uyarı sistemleri nedir, tanımları net olarak ortaya konmuştur. Dünyadan çeşitli uygulamaları da bu bölümde paylaşılmıştır. Tahmin ve erken uyarı sistemlerinin amacına ulaşabilmeleri için kullanılabilir, anlaşılır, dakik ve inandırıcı olmaları şarttır. Afetin hemen takiben yapılan Etki ve İhtiyaç Analizi de diğer önemli bir konudur. Afet bilgileri çabuk ve doğru bir şekilde toplanmalı, işlenmeli, analiz edilmeli ve müdahalede kullanılmalıdır. Bu konuya dair dünyadan ve Türkiye'den örnekler de bu ünitede tartışılmıştır. Acil müdahalenin tanımı yapılmış, bu aşamada sorumlu ve yetkili kurum ve kuruluşlar ve aralarındaki ilişkiler tablolarla açıklanmıştır. Bu safhada yapılması gerekenler sıralanmıştır. Müdahalenin hemen arkasından ön iyileştirme evresi gelmektedir. Ön iyileştirmede yapılan faaliyetler yine örnekler eşliğinde anlatılmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

30 Müdahale DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi herhangi bir afette erken uyarı için yerine getirilmesi gereken aşamalardan biri değildir? a) Risk tespiti b) Zarar azaltma c) İzleme ve erken uyarı d) Uyarı yayma e) İletişim 2. Aşağıdakilerden hangisi afet yönetim sürecinde müdahale aşamasında yapılması gereken faaliyetlerden değildir? a) Haber alma ve ulaşım b) Etkinin ve ihtiyaçların belirlenmesi c) Sürdürülebilir bir kalkınma için iş yerlerinin afetlere dirençli hale getirilmesi d) Hasar tespiti, e) Tehlikeli yıkıntıların ve enkazın kaldırılması 3. Aşağıdakilerden hangisi erken uyarı sisteminin başarılı olabilmesi için gerekli kurallardan biri değildir? a) İnandırıcı b) Kullanışlı c) Planlı d) Anlaşılır e) Dakik 4. Aşağıdaki tanımlardan hangisi doğrudur? a) Müdahale faaliyetleri, afet ve acil durum sebebiyle bozulan hayatın normalleştirilmesine yönelik faaliyetleri ve yeniden yapılanma çalışmalarıdır. b) Ülke, bölge, kent ölçeğinde ve yerel ölçekte risk türleri ve düzeylerini tespit etme, azaltma ve paylaşma çalışmaları ile bu alandaki planlama esaslarına risk yönetimi denir. c) Afetlerde ve acil durumlarda meydana gelmesi muhtemel zararların yok edilmesi veya azaltılmasına yönelik hazırlık ve önleme tedbirleri risk azaltma olarak tanımlanır. d) Zarar azaltma; olası risklerin önlenmesi, kabul edilebilir ölçülere indirilmesi ya da paylaşımı amacıyla alınacak her türlü planlı müdahale faaliyetleridir. e) Kaynak, yer, zaman, miktar ve olasılık veren bilgi bütününe izleme denir. 5. Türkiye de ilgili mevzuata göre müdahale çalışmalarının süresi kaç gündür? a) 3 gün b) 5 gün c) 7 gün d) 10 gün e) 15 gün Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

31 Müdahale 6. Aşağıdakilerden hangisi bir afet müdahale aşamasında yapılan faaliyetlerden biri değildir? a) Kalıcı iskan b) Geçici iskan c) Haber alma d) Hasar tespiti e) Tahliye 7. Kaynak, yer, zaman, miktar ve olasılık veren bilgi bütününe ne denir? a) Tahmin b) İzleme c) Uyarı d) Alarm e) Yayma ve iletişim 8. Afetlerden hemen sonra başarılı bir müdahale için yapılması gereken ilk çalışma aşağıdakilerden hangisidir? a) İlk yardım ekibi göndermek b) Arama kurtarma ekibi göndermek c) Haberleşme ekibi göndermek d) Etki ve ihtiyaç analizi yapmak e) Enkaz kaldırma çalışmalarını yapmak 9.Aşağıdakilerden hangisi bir acil durum hizmeti değildir? a) Haberleşme b) Hasar tespiti c) Enerji d) Ulaşım e) Nakliye 10. Aşağıdakilerden hangisi bir ön iyileştirme hizmeti değildir? a) Sağlık b) Defin c) Barınma d) Beslenme e) Psikososyal destek Cevap Anahtarı 1b, 2c, 3c, 4b, 5e, 6a, 7a, 8d, 9b, 10a. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

32 Özet Tartışma İyileştirme Dünyanın bir çok yerinde afetzedeler için yapılan kalıcı konutların afetzedeler tarafında kullanılmadığı görülmüştür. Sizce halk neden merkezi yönetimin kendileri için inşa ettiği afet konutlarını kullanmamakta ya da bazı değişiklikler yapmak zorunda kalmaktadır? İyileştirme 4 evreli afet yönetiminin 4. evresidir. Müdahale evresini takiben iyileştirme çalışmaları başlar. Orta ve uzun vadeli çalışmalar yapılır. İyileştirme çalışmaları; risk azaltma (uzun vadeli), yeniden inşa etme veya taşıma, imar durumunda değişiklik, erkenuyarı sistemleri, bina ve deprem yönetmelikleri, sigorta, vb. ini gözden geçirme konularını içerir. Amaç aslında etkilenen insanlar için afet öncesinden daha güvenli ve gelişmiş bir yaşam çevresi oluşturmaktır. İyileştirmenin en etkili olduğu alanlar: Ön iyileştirme, temel idari ve yerel yönetim fonksiyonlarını yeniden tesis etmek, güvenliği sağlamak sosyal uyum ve uzlaşmayı sağlamak, ulusal ve yerel ekonomik kapasiteyi geliştirmektir. İyileştirme planında ilgili kurum ve kuruluşlar için iyileştirme görevleri, kademeli bir sorumluluklar zinciri ile tanımlanmalıdır. İyileştirme çalışmaları ancak sosyal, çevresel, ekonomik, fiziksel ve bunlara bağlı olarak yapılması gereken çalışmaların tümünü içerdiğinde gerekli unsurların tümünü kapsayabilir. Sadece enkaz kaldırma ve yeni yerleşim birimleri inşasıyla sınırlı değildir. Bahsi geçen 4 temel başlık altında yapılabilecek çalışmalar detaylı olarak anlatılmıştır. İyileştirme çalışmalarının takibi ve izlenmesi de şarttır. Bunun için örnek bir kontrol listesi formatı ünitede yer almaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

33 İyileştirme Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi olağandışı durumlarda en temel ihtiyaçlardan biri sayılmaz? a) Kendini güvende hissetmek b) Nefes almak c) Yeme d) İçme e) Uyuma 2. Aşağıdakilerden hangisi orta dönemde yapılan iyileştirme çalışmalarından biridir? a) Enkaz kaldırma b) Geçici iskan için yerleşim yeri seçimi c) Kamusal hizmetlerin devamlılığını sağlama d) Ulaşım ağının bakımı e) Konut sağlanması I. TSBB II. III. IV. Fobiler Depresyon Aşırı tepki 3. Afetlerden sonra, afetten etkilenenlerde ne tip ruhsal bozukluklar ortaya çıkabilir? a) Yalnız I b) I ve II c) II ve III d) II, III ve IV e) I, II, III ve IV 4. Bir afetten sonra, afeti yaşayanlardan başka kimlerin psikolojik sorunları olmaz? a) Arama kurtarma ekipleri b) Afet çalışanları c) Gönüllüler d) Medya mensupları e) Afetzedelere yardım gönderenler 5. Enkaz yönetimi hangi evrede uygulanır? a) Müdahale b) Ön iyileştirme c) Orta ve uzun vadeli iyileştirme d) Yeniden inşa e) Zarar azaltma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

34 İyileştirme 6. Aşağıdakilerden hangisi afetlerde uzun dönemli iyileştirme çalışmalarından biri değildir? a) Çadır ve konteyner kentler kurmak b) İmar planlarını revize etmek c) STK ları koordine etmek d) Toplumsal katılımı artırmak e) İletişim sistemlerini düzeltmek 7. Aşağıdakilerin hangisi bir iyileştirme dönemi değildir? a) Ön iyileştirme b) Kısa dönemli iyileştirme c) Orta dönemli iyileştirme d) Uzun dönemli iyileştirme e) Arka iyileştirme 8. Aşağıdakilerden hangisi bir iyileştirme çalışma grubu değildir? a) Sağlık b) Ekonomik c) Fiziksel d) Çevresel e) Sosyal 9. Aşağıdakilerin hangisi afet İyileştirme planının amaçlarından biri değildir? a) Kaynakların doğru kullanılmasını sağlamak b) Çalışmaları hızlandırmak c) Afet öncesinden daha iyi ve doğru bir düzene geçmek d) Çalışmaları koordine etmek e) Afetzedelere yemek sağlamak 10. Aşağıdakilerden hangisi bina iyileştirmesinde mevcut kaynakların öncelikli kullanımını sağlamak için arasında eşgüdüm sağlanacak ve bilgi alış verişinde bulunulacak gruplardan biri değildir? a) İnşaat şirketleri b) Sigorta sektörü c) Yerel yönetimler d) Toplum e) Afette hayatını kaybedenler Cevap Anahtarı 1a,,2e, 3e, 4e, 5c, 6a, 7e, 8a, 9e, 10e Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20