AKADEMİDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ

Transkript

1 AKADEMİDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ ULUSLARARASI İYİ ÖRNEKLER SEMPOZYUMU INTERNATIONAL SYMPOSIUM on GENDER EQUALITY IN THE ACADEMIA: BEST PRACTICES 6-8 KASIM / NOVEMBER 2014 Karaköy Minerva Palas, İstanbul

2

3 DÜZENLEYENLEYENLER ORGANIZING PARTNERS Sabancı Üniversitesi Sabancı University Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Sabancı University Gender and Women s Studies Forum (Gender Forum) İstanbul Kadın Müzesi Women s Museum Istanbul İstanbul Politikalar Merkezi Istanbul Policy Center SEMPOZYUM MEKANI SYMPOSIUM VENUE Karaköy Minerva Palas Bankalar Caddesi 2, Karaköy, İstanbul 3

4 PROGRAM 6 Kasım 2014 Perşembe Saat Oturumlar Katılımcılar Kayıt Hoşgeldiniz Konuşmaları Ayşe Yüksel (Sabancı Üniversitesi, Düzenleme Komitesi adına) Sondan Durukanoğlu Feyiz (Sabancı Üniversitesi) Meral Akkent (İstanbul Kadın Müzesi) Hüseyin Kelezoğlu (Merrill Lynch) Açılış Konuşması Şirin Tekeli Türkiye de Kadınların Yüksek Öğrenimde 100. Yılı ARA Panel 1: Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik te Kadınlar Moderatör: Alev Topuzoğlu (Sabancı Üniversitesi) ÖĞLE ARASI Ilse Bartosch (Viyana Üniversitesi, Avusturya) Eril Fizik Mitosunun Peçesini Kaldırarak Toplumsal Cinsiyet Uçurumunu Kapamak Katerina Cidlinska (Bilimler Akademisi, Çek Cumhuriyeti) Orta Öğrenimdeki Kadın Öğrenciler İçin Teknik Bilimler Rehberlik Programı Felizitas Sagebiel (Wuppertal Üniversitesi, Almanya) Bilim ve Teknolojide Liderlik Pozisyonundaki Kadınlar Üniversitelerin Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Şekillenen Örgütsel Kültürünü Değiştirmek İçin Nasıl Katkılarda Bulunabilirler Angelika Trübswetter (Fraunhofer Uygulamalı Araştırma Destekleme Topluluğu, Almanya) Bilim Sahasındaki Kariyer Patikalarını Senaryolardan ve Rol Modellerden Öğrenmek 4

5 Saat Oturumlar Katılımcılar Panel 2: Akademik Kariyer ve Kurumlarda Toplumsal Cinsiyet I Moderatör: Liisa Husu (Hanken Ekonomi Okulu/Örebro Üniversitesi) ARA Sarah Barnard (Loughborough Üniversitesi, Birleşik Krallık) Birleşik Krallık ta Akademik Kültür: Çalışma Pratikleri ve Bu Pratiklerin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bakımından Sonuçları Sigrid Metz-Göckel (Dortmund Teknik Üniversitesi, Almanya) Almanya Bilim Sistemindeki Toplumsal Cinsiyet İlişkileri: Katılım ve Dışlama Ayla Satilmis & Henriette Ullmann (Bremen Üniversitesi, Almanya) Akademide Eşitlik ve Güvencesizlik: Toplumsal Cinsiyet ve Çeşitlilik Uçurumunun Üstesinden Gelmeye Çalışırken Karşılaşılan Fırsatlar ve Engeller Stefanie Leinfellner (Paderborn Üniversitesi, Almanya) Almanya Üniversitelerindeki Toplumsal Cinsiyet İlişkilerini Dönüştürmek: Akademideki Çift Kariyerli Aileler Hakkında Bir Vaka Çalışması Panel 3: Akademik Kariyer ve Kurumlarda Toplumsal Cinsiyet II Moderatör: İlker Birbil (Sabancı Üniversitesi) Margrit Kaufmann (Bremen Üniversitesi, Almanya) Çeşitlilik Belası? Eleştirel Kesişimsellik Çalışmalarında ve Bilim Sisteminde Toplumsal Cinsiyet ve Çeşitlilik Meselesi Mathias Wullum Nielsen (Aarhus Üniversitesi, Danimarka) Meritokrasinin Sınırları mı? Akademide İşe Alma ve Seçme Süreçlerinde Toplumsal Cinsiyet Chiara Oppi & Emidia Vagnoni (Ferrara Üniversitesi, İtalya) İtalyan Üniversitelerinin İdaresinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Bir Keşif Çalışması Sosyal Program Beyoğlu Toplumsal Cinsiyet ve Hafıza Turu (Sadece İngilizce, kayıt gereklidir.) 5

6 7 Kasım 2014 Cuma Saat Oturumlar Katılımcılar Panel 1: Politika Oluşturma ve Uygulama I Moderatör: Mine Tan (İstanbul Teknik Üniversitesi) Nike Alkema (Almanya Araştırma Vakfı DFG, Almanya) DFG Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Dair Araştırma Odaklı Standartlar Belirleme İnisiyatifi: Uygulama Süreci ve İlerleme Raporu Liisa Husu (Hanken Ekonomi Okulu, Finlandiya / Örebro Üniversitesi, İsveç) Akademi ve Araştırma Dünyasında Toplumsal Cinsiyeti ve Toplumsal Cinsiyet Eşit(siz)liğini Sorgulamak: Nordik Yaklaşımlar Rachel Palmen (Giacomo Brodolini Vakfı, İtalya) GenPort ARA Panel 2: Politika Oluşturma ve Uygulama II Moderatör: Çiler Dursun (Ankara Üniversitesi) ÖĞLE ARASI Ebru Tepecik (Erlangen Üniversitesi, Almanya) Çeşitlilik Yönetimi- Akademik Alanda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Stratejileri Irene Rehmann (Eğitim, Araştırma ve Yenilikçilik Bakanlığı, İsviçre) İsviçre nin Yüksek Öğrenimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Desteklemeye Yönelik Politikaları Birgit Sauer (Viyana Üniversitesi, Avusturya) Avusturya Üniversitelerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Yönetiminin Zorlukları: Kurumsal Mantıkların Rekabeti Sorunu mu? 6

7 Saat Oturumlar Katılımcılar Atölye: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Göstergelerine Göre Üniversite Sıralamaları Andrea Löther (Leibniz Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadınlar ve Bilim Mükemmeliyet Merkezi, Almanya) ARA Panel 3: Türkiye den Deneyimler Moderatör: Deniz Tarba Ceylan (Sabancı Üniversitesi) Mine Tan (İstanbul Teknik Üniversitesi, Türkiye) Türkiye de Üniversite Kariyeri ve Toplumsal Cinsiyet: NETFA Vakası Çiler Dursun (Ankara Üniversitesi, Türkiye) Genovate Projesi Vasıtasıyla Ankara Üniversitesi nde Uygulanan Yenilikçi Bir Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı Örneği Ayşe Yüksel (Sabancı Üniversitesi, Türkiye) Mor Sertifika Programı ARA Günsonu Oturumu Moderatör Sibel Irzık (Sabancı Üniversitesi, Türkiye) Sergi Açılışı Sismanoglio Megaro Binası Kadınların Üniversitede 100 Yılı İnas Darülfünunu / Kadın Üniversitesi

8 8 Kasım 2014 Cumartesi Saat Oturumlar Katılımcılar Yuvarlak Masa: Politika Oluşturma Atölyesi Moderatör: Onur Sazak (İstanbul Politikalar Merkezi, Sabancı Üniversitesi) Açık Forum ÖĞLE ARASI Kapanış Konuşması: Biyoloji Bilimlerinde Cinsiyetçi Dil: Geçmişe ve Geleceğe Bakış Emily Martin (New York Üniversitesi, Amerika Birleşik Devletleri) Moderatör: Gürol Irzık (Sabancı Üniversitesi) 8

9 SEMPOZYUM HAKKINDA Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu ve İstanbul Kadın Müzesi işbirliğiyle, Türkiye de kadınların üniversiteye girme hakkını elde etmelerinin 100. yılında, üniversitelerde toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için geliştirilen politikaları, programları ve iyi uygulama örneklerini uluslararası bir platformda tartışmak üzere Kasım 2014 tarihlerinde, Karaköy Minerva Palas ta, Akademide Toplumsal Cinsiyet Eşitliği - Uluslararası İyi Örnekler Sempozyumu düzenlenecek. Sempozyum çerçevesinde 7 Kasım-21 Aralık 2014 tarihleri arasında, Yunanistan Başkonsolosluğu Sismanoglio Megaro da Kadınların Üniversitede 100 Yılı - İnas Darülfünunu / Kadın Üniversitesi adlı sergi görülebilecek. Türkiye de kadınların üniversiteye girme hakkını elde etmelerinin üzerinden 100 yıl geçti. Kadınlar şimdi, üniversitede toplumsal cinsiyet eşitliğine ne kadar yaklaşıldığını, akademinin hangi alanlarında var ya da yok olduklarını sorguluyorlar. Günümüzde yükseköğrenim kurumlarında verilen eğitimin kalitesiyle birlikte, akademide toplumsal cinsiyet eşitliğinin gerçekleşmesi ve özellikle de bunun ne kadar kurumsallaştırıldığı, üniversitelerin kalitesini belirleyen faktörler arasında yer alıyor. Üniversite kalitesini, kadın faktörü bağlamında yeniden tanımlamaya yönelik düzenlenecek sempozyumun, Türkiye deki üniversitelerde de toplumsal cinsiyet eşitliğini ve çeşitliliği sağlayacak, kurumsallaştıracak ve koruyacak mekanizmalar geliştirilmesiyle ilgili çalışmalara ve üniversite politikalarında kalıcı sistem değişikliklerine yol açacak bir sürece katkı sağlaması amaçlanıyor. 9

10 PROGRAM 6 November 2014 Thursday Time Sessions Participants Registration Welcoming Remarks Ayşe Yüksel (Sabancı University, on behalf of the Organizing Committee) Sondan Durukanoğlu Feyiz (Sabancı University) Meral Akkent (Istanbul Women s Museum) Hüseyin Kelezoğlu (Merrill Lynch) Opening Speech Şirin Tekeli Commemorating the 100th year of women s acceptance to higher education institutions in Turkey COFFEE BREAK Ilse Bartosch (University of Vienna, Austria) Bridging the Gender Gap by unveiling the myth of masculine physics Panel 1: Women in STEM Moderator: Alev Topuzoğlu (Sabancı University) Katerina Cidlinska (Academy of Sciences, Czech Republic) Mentoring program in technical sciences for secondary school female students Felizitas Sagebiel (University of Wuppertal, Germany) How women in leadership positions in science and technology can contribute to change gendered organizational cultures in universities Angelika Trübswetter (Fraunhofer Society for the Promotion of Applied Research, Germany) Learning from scenarios and role models about career paths in science LUNCH 10

11 Time Sessions Participants Panel 2: Gender in Academic Careers and Institutions I Moderator: Liisa Husu (Hanken School of Economics/ Örebro University) Sarah Barnard (Loughborough University, UK) Academic culture in the UK: working practices and consequences for gender equality Sigrid Metz-Göckel (Technical University of Dortmund, Germany) Gender relations in the German scientific system: participation and exclusion Ayla Satilmis & Henriette Ullmann (University of Bremen, Germany) Equality and precarity in academia Opportunities and barriers in tackling the gender and diversity gap Stefanie Leinfellner (University of Paderborn, Germany) Transforming gender relations at German universities? a case study about dual career families in academia COFFEE BREAK Panel 3: Gender in Academic Careers and Institutions-II Moderator: İlker Birbil (Sabancı University) Margrit Kaufmann (University of Bremen, Germany) Diversity Trouble? The topic of Gender and Diversity in the critical intersectional Studies and science system Mathias Wullum Nielsen (Aarhus University, Denmark) Limits to meritocracy? Gender in academic recruitment and selection processes Chiara Oppi & Emidia Vagnoni (University of Ferrara, Italy) Gender equality in the governance of Italian universities: an explorative study Social Programme Gender and Memory Tour of Beyoğlu (Only in English, registration required.) 11

12 7 November 2014 Friday Time Sessions Participants Panel 1: Policy Making and Implementation-I Moderator: Mine Tan (Istanbul Technical University) Nike Alkema (German Research Foundation DFG, Germany) The DFG-initiative Research-Oriented Standards on Gender Equality Implementation Process and Progress Report Liisa Husu (Hanken School of Economics, Finland / Örebro University, Sweden ) Interrogating gender and gender (in) equalities in academia and research: Nordic approaches Rachel Palmen (Giacomo Brodolini Foundation, Italy) GenPort COFFEE BREAK Panel 2: Policy Making and Implementation II Moderator: Çiler Dursun (Ankara University) Ebru Tepecik (Erlangen University, Germany) Diversity Management - Gender and diversity strategies in academic policy Irene Rehmann (State Secretariat for Education, Research and Innovation, Switzerland) Swiss Policy for promoting gender equality in Higher Education Birgit Sauer (University of Vienna, Austria) The difficulties of gender equality governance at Austrian universities. A problem of competing institutional logics? LUNCH 12

13 Time Sessions Participants Workshop: University ranking on the basis of gender equality indicators Andrea Löther (Leibniz Institute for Social Sciences, Center of Excellence: Women and Science, Germany) COFFEE BREAK Panel 3: Experiences from Turkey Moderator: Deniz Tarba Ceylan (Sabancı University) Mine Tan (Istanbul Technical University, Turkey) Gender and the university career in Turkey: The case of NETFA Çiler Dursun (Ankara University, Turkey) An innovative example of gender equality action plan implementation in Ankara University through Genovate Project Ayşe Yüksel (Sabancı University, Turkey) The Purple Certificate Program COFFEE BREAK Round Up Session Moderator Sibel Irzık (Sabancı University, Turkey) Exhibition Opening at Sismanoglio Megaro 100 Years Women at the University - Women s University

14 8 November 2014 Saturday Time Sessions Participants Roundtable: Policy Making Workshop Moderator: Onur Sazak (Istanbul Policy Center, Sabancı University) Open Forum LUNCH Keynote Speech: The gendering of language in the biological sciences: looking back and looking ahead Emily Martin (New York University, United States of America) Moderator: Gürol Irzık (Sabancı University) 14

15 ABOUT THE SYMPOSIUM In celebration of the centenary of women gaining the right to higher education in Turkey, Sabancı University Gender and Women s Studies Forum in association with the Women s Museum Istanbul will hold the Gender Equality in Academia: International Best Practices Symposium between November 6th and 8th, 2014 at the Karaköy Minerva Palas to discuss policies, programs and best practices for gender equality in universities on an international level. As part of the symposium, an exhibition titled 100 Years Women at the University Women s University will be available for viewing between November 7th and December 21st at the Consulate General of Greece in Istanbul - Sismanoglio Megaro. The symposium is expected to contribute to the processes to establish mechanisms for implementing, institutionalizing and protecting gender equality and diversity in Turkish universities, and towards making permanent, systemic changes in university policies. 15

16 DÜZENLEME KOMİTESİ ORGANIZING COMMITTEE Alev Topuzoğlu Sabancı Üniversitesi, Doğa Bilimleri ve Mühendislik Fakültesi, Matematik Programı Sabancı University Faculty of Natural Sciences and Engineering, Mathemeatics Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Kurucu Üyesi Board Member of the Gender Forum Armanc Yıldız Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Asistanı Assistant of Gender Forum Ayşe Yüksel Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Koordinatörü Coordinator of Gender Forum Gürol Irzık Sabancı Üniversitesi, Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Kültürel Çalışmalar Programı Sabancı University Faculty of Arts and Social Sciences, Cultural Studies Meral Akkent İstanbul Kadın Müzesi Küratörü Curator of Women s Museum Istanbul Olcay Özer Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Koordinatörü Coordinator of Gender Forum Sibel Irzık Sabancı Üniversitesi, Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Kültürel Çalışmalar Programı Sabancı University Faculty of Arts and Social Sciences, Cultural Studies 16

17 DÜZENLEYEN KURUMLAR ORGANIZING PARTNERS İstanbul Kadın Müzesi Türkiye nin ilk, dünyanın üçüncü kent kadın müzesi olan İstanbul Kadın Müzesi (İKM), 25 Eylül 2012 tarihinde sanal ortamda açılmıştır. Unutulan, unutturulan, değiştirilen, reddedilen kadın tarihini görünür kılmak amacıyla nesiller, cinsler ve kültürlerarası bir diyalog projesi olarak tasarlanan İKM, İstanbul kentinin 2672 yılda birçok kültürün katkısı ile zenginleşen kadın tarihine bakış açısıyla, kadın tarihinde kutlama geleneğini oluşturan etkinlik konseptleriyle, müze ötesi sosyal sorumluluk projeleriyle kent kadın belleği konusuna daha fazla ilgi duyulmasını sağlar ve kent kadın tarihi için dinamik bir iletişim ve eylem alanları açar. Kadın tarihini gündemde tutmak ve kadın belleği oluşturmak, müzenin onurlandırma ve bilgilendirme hedefleriyle paralel yürütülür. Türkiye deki diğer kentler için esinlendirici bir model olmak da müzenin amaçları arasındadır. Henüz çalışma mekânını arama sürecinde olan İstanbul Kadın Müzesi (İKM), ziyaretçilerle iletişimini, müzenin Facebook hesabında, sürekli sanal sergideki biyografiler çerçevesinde geliştirilmiş özel konseptli Mini Müze Pedagojisi programını her gün Türkçe, İngilizce ve Almanca dillerinde uygulayarak sağlamaktadır. İstanbul Kadın Müzesi, küçük bir grubun, gönüllülük bazında sürdürdüğü bir projedir ve müzenin fiziki mekânını gerçekleştirmek amacıyla, İstanbul Kadın Kültür Vakfı kurulmuştur. http: // Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Mart 2010 yılında kurulan Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu (Gender Forum), kısaca, toplumsal cinsiyet ve kadın çalışmaları konularına ilgi duyan Sabancı Üniversitesi akademisyenleri, idari çalışanları ve öğrencilerini bu alandaki araştırma ve benzeri faaliyetleri 17

18 paylaşmak, yeni işbirlikleri ve projeler üretmek için bir araraya getirmenin yanı sıra, kampüs içi veya dışında yürüttüğü faaliyetlerle kamuoyunda toplumsal cinsiyet ve cinsellik üzerine yürüyen tartışmalara katkıda bulunmayı amaçlar. Toplumsal cinsiyet ve eğitim, bilimde ve akademide toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve cinsellik,toplumsal cinsiyet temelli şiddet Forum un ana faaliyet alanlarını oluşturur. Women s Museum Istanbul The Women s Museum Istanbul is a city women s museum. It is a community and non-profit organization, the first museum of its kind to be established in Turkey. It opened on September 25, 2012 as a virtual museum with a well-designed website written in Turkish and translated into three other languages: English, German, and Italian. The museum, currently operating on a voluntary basis, is dedicated to the more than 2600 years of women s history in the city of Istanbul and to the role played by women in the vibrant and multi-textured life of the city. The museum project is nowadays in search of a building that would be suitable for the concept it envisages. The aim of the museum is to provide a showcase for the history of women in Turkey, a history which was lost, obscured or disowned all too quickly by the mainstream of opinion, and to share this history as a counterpart to male-dominated historical writing, thus creating an inspiring new cultural model. The memory of the city s women is kept alive through exhibitions that honor, inform and provide role models from women s history. The Women s Museum Istanbul is envisioned as a project to create and encourage understanding and dialogue among the generations, genders and among the different cultural and ethnic groups of the city. 18

19 The Women s Museum Istanbul communicates with visitors via its Facebook and Twitter accounts and offers a Mini Education Program every day using biographies in the permanent (virtual) exhibition in Turkish, English and German languages. Women s Museum Istanbul was founded by Women s Culture Foundation Istanbul Sabancı University Gender and Women s Studies Forum Established in March 2010, Sabancı University Gender and Women s Studies Forum, shortly Gender Forum, brings together faculty, administrators and students interested in gender and women s studies to share research and other related activities on women and gender, to design and carry out new collaborative projects, and to organize public events on and off campus that contribute to key debates on gender and sexuality. Gender and education, gender in science and academia, gender and sexuality, and gender-based violence constitute the core areas of Gender Forum activities. 19

20 DESTEKLEYENLER SPONSORED BY Açık Toplum Vakfı Open Society Foundation Bank of America Merill Lynch Bank of America Merill Lynch Friedrich Ebert Stiftung Friedrich Ebert Stiftung İstanbul Kadın Kültür Vakfı Women s Culture Foundation Istanbul İstanbul Kadın Müzesi Women s Museum Istanbul İstanbul Politikalar Merkezi Istanbul Policy Center Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu Sabancı University Gender and Women s Studies Forum Sabancı Üniversitesi Sabancı University Yunanistan İstanbul Baş Konsolosluğu Consulate General of Greece in Istanbul 20

21 Ilse BARTOSCH Viyana Üniversitesi, Avusturya Eril Fizik Mitosunun Peçesini Kaldırarak Toplumsal Cinsiyet Aralığını Kapamak Uluslararası öğrenci değerlendirmeleri ve genç kadınların yüksek öğrenim ve ikinci öğretime katılımları üzerine yapılan çalışmalar, birçok ülkede bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (BTMM) sahalarında mevcut kayda değer büyüklükteki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini ortaya koyuyor. ROSE çalışması, öğrencilerin BTMM sahasıyla ilgilenip BTMM yi toplumsal gelişme için önemli gördüğüne, ancak kız öğrencilerin bu sahada çalışmak noktasında tereddüte düştüğüne dikkat çekiyor. Birçok hükümetin daha eşitlikçi bir eğitim tesis etmek için giriştiği bilim ve teknolojiyle ilgilenen kızlar ya da kız öğrenci günleri gibi bir dizi etkinliğe rağmen bu durumun değiştiğini söyleyemeyiz. Oysa araştırmalar gösteriyor ki, böylesine müdahaleler, BTMM sahasına kök salan eril kültürle mücadele etmeden durumu değiştirmeye çalıştıkları için başarı kaydedememiştir. Özellikle de fizik alanının kültürü, fizik kuram ve kavramlarına değerler ve inançlardan bağımsız bir mutlaklık atfeden epistemolojik mitin beraberinde getirdiği bir ayrıcalık halesiyle sarılı. Ben de bu çalışmamda fizik alanındaki hâkim kültürün, fizik öğretmenlerinin inançlarını, normlarını ve değerlerini nasıl şekillendirdiğini, alandaki ayrıcalık mitinin öğretmenlerin habituslarında, özgül söylemlerinde ve fizik dersliklerinde kullanılan aletlerde nasıl yer ettiğini tartışacağım. BTMM sahasındaki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini aşmanın yolunun, büyük ölçüde, genç kadınların BTMM nin eril ve ayrıcalıklı görünümüne bakarak yaptıkları seçimlerin maskesini düşüren, yapılandırılmış bir tartışmayı başlatmaktan geçtiğini öne süreceğim. 21

22 Katerina CIDLINSKA Bilimler Akademisi, Çek Cumhuriyeti Orta Öğrenimdeki Kadın Öğrenciler İçin Teknik Bilimler Rehberlik Programı Toplumsal cinsiyet, Çek Cumhuriyeti nde araştırma ve yüksek öğrenim hayatını enine, sertçe kesen bir unsur. Teknik bilimler ise bu durumun aleni biçimde yaşandığı alanlardan birisi. Çek üniversitelerindeki teknik disiplinlerde okuyan öğrencilerin % 32.2 si kadın. Uğruna ülkedeki bütün araştırma harcamalarının % 51.1 inin yapıldığı, bütün araştırmacıların % 39.8 inin çalıştığı teknik bilimler araştırmalarında ise bu oran yalnızca % Kadınlar ve Bilim Ulusal İletişim Merkezi olarak, kadınların teknik bilimler alanında bu kadar zayıf temsil edilmesinin altında yatan temel sebebin, kız öğrencilerin teknik bilim konularındaki özgüvenini zedeleyen ve onları daha geleneksel alanlarda profesyonelleşmeye sevk eden toplumsal cinsiyet basmakalıp rolleri olduğuna inanıyoruz. Dolayısıyla, durumun değiştirilmesi için sadece yüksek öğrenime değil, eğitimin daha aşağı kademelerine, özellikle de çalışma patikalarının belirlenmesinde ve eğitim hayatı ile profesyonel yaşama dair heveslerin gelişiminde hayati önem arz eden orta öğrenim odaklanılmasının elzem olduğunu düşünüyoruz. Kadınlar ve Bilim Ulusal İletişim Merkezi, orta öğretimdeki kız öğrencileri toplumsal cinsiyet açısından geleneksel addedilmeyen üniversite disiplinlerinde teknik bilimler ve doğa bilimleri - okumaya sevk etmek amacıyla, bir rehberlik programı olarak 2009 senesinde kuruldu. Program kadın üniversite öğrencileriyle (rehberlerle) yapılan fikir alışverişleri vasıtasıyla, bir yandan kadın öğrencilerin (rehberlik edilenlerin) kariyer hayallerini olgunlaştırmaya ve onlara özgüven aşılamaya çalışırken, diğer yandan teknik bilimleri tipik bir biçimde erkeklerin faaliyet sahası olarak gören basmakalıp algıyı bertaraf etmeye çalışıyor. Böylece kısa vadede üniversitelerdeki yatay ayrışma zeminlerini, uzun vadede ise bilim sahasındaki dikey ayrışma zeminlerini zayıflatmaya uğraşıyor. Bu sunumda programın kuramsal arka planına, somut tasarılarına, etkilerine ve hedef grupların takip edilen ihtiyaçları hususunda yaşanan gelişmelere dair bir giriş yapmayı ve 5 yılda 7 Çek üniversitesinden 135 orta öğretim öğrencisinin ve 67 rehberin katıldığı program deneyimini sizlerle paylaşmayı amaçlıyorum. 22

23 Felizitas SAGEBIEL Wuppertal Üniversitesi, Almanya Bilim ve Teknolojide Liderlik Pozisyonundaki Kadınlar Üniversitelerin Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Şekillenen Örgütsel Kültürünü Değiştirmek İçin Nasıl Katkılarda Bulunabilirler Konuşmamda, bilim ve teknoloji odaklı yüksek öğrenim kurumlarında, yönetici mevkilerde bulunan kadınların beraberinde getirdikleri dönüşüm potansiyelini sorgulayacağım. İki konuya yoğunlaşacağım: iş bölümü, iletişim, uyuşmazlık yönetimi, rekabet, toplumsal cinsiyet meselelerinin ele alınma şekli ve ağlarla ölçülen örgütsel kültürler ve liderlik tarzı. Doğru yer ve zamanda doğru bilgiye erişmek liderlik pozisyonunun olmazsa olmazlarındandır. Bilginin stratejik bir şekilde işlenmesi ise bilim ve teknoloji sahasında faaliyet gösteren kadın profesörler için en mühim önkoşullardan birisidir. Dolayısıyla proje fikirlerinin, işbirliği ve rekabeti göz önünde bulundurarak, dikkatli bir şekilde aktarılması gerekir. Diğer yandan, örgütsel kültürün dönüşümü için şeffaflık, bilhassa kadınlar için önemli bir odak noktasını teşkil eder. Bilginin alınması ve verilmesi, ağ oluşturmakla ve doğru ağların içine girmekle alakalı bir meseledir, ve liderlik pozisyonlarının önkoşuludur. Peki bu hususta kadınlar ve erkekler arasında herhangi bir fark var mıdır? Mühendislik departmanlarında erkeklerin hakimiyetini kırmak için neler yapılabilir? Akademideki kadın liderler, erkeklerin mevcut ağlarını kullanarak kendi ağlarını nasıl oluşturmaktadırlar? Karşılaştıkları engelleri aşmak için hangi stratejilere sığınırlar? Elimizdeki sonuçları feminist teknoloji çalışmaları, toplumsal cinsiyet temelinde yürütülen örgüt çalışmaları, akademik toplumsal cinsiyet araştırmaları ve eleştirel erkeklik çalışmalarından faydalanan kuramsal perspektiflerden değerlendireceğim. Bu esnada, Almanya üniversitelerindeki bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik öğrencilerine odaklanan bazı inisiyatifleri ve bu sahalardaki kadınları destekleyen programları eleştirel bir bakış açısıyla tartışmaya açacağım. 23

24 Angelika TRÜBSWETTER Fraunhofer Uygulamalı Araştırma Destekleme Topluluğu, Almanya Bilim Sahasındaki Kariyer Patikalarını Senaryolardan ve Rol Modellerden Öğrenmek Bu sunumdaki amacım, erken kariyer basamaklarındaki, özellikle doktora seviyesindeki kadın bilimcilerin kariyerlerini desteklemeyi ve geliştirmeyi hedefleyen, bilimsel kurumların ve araştırma kurumlarının kullanımına yönelik yenilikçi araçların üç farklı kurumdaki (Fraunhofer, ETH Zürih ve Tel Aviv Üniversitesi) dört pilot uygulaması süresince çıkardığımız dersleri ve edindiğimiz deneyimleri sizlere nakletmek. Toplumsal cinsiyete dair önyargıların, bilimsel kariyerin ilk basamağı olan doktora seviyesinden itibaren, değerlendirme ve seçme süreçlerini erkeklerin lehine etkilediği günümüzde böyle bir desteğe gereksinim duyuyoruz. Geliştirdiğimiz yöntem senaryo atölyesi yaklaşımını temel alıyor, zira senaryolar dünya hakkında oluşturduğumuz zihinsel modelleri zorlayan (...) en güçlü araçlar. Senaryo atölyesinin üç temel bileşeni şunlar: 1) Düşünce ve bilgi: Kariyer olanaklarının ve kariyer yapılabilecek bilim sahalarının farklı uzmanlardan öğrenilmesi teşvik ediliyor. 2) Mümkünat Mahalleri: Edinilen bilgiye ilave olarak, muhtemel kariyer patikaları hakkında öngörü sahibi olabilmek için farklı rol modelleri ile etkileşime geçiliyor. 3) Senaryolar: Kariyer üzerine araştırma bulguları gösterilerek ve diğer katılımcılarla etkileşime geçerek kariyer imkanlarının ve algılanan engellerin gerçekçi olup olmadığına haiz olunuyor, mevcut kariyer varsayımları ve önyargılarıyla yüzleşiliyor. Bunların haricinde, atölyeye katılanlardan, edindikleri yeni bilgileri kullanarak, bir gelecek CV si oluşturmaları isteniyor. Bu elbette ki hayali, ancak yine de içinde mevcut bilim sahalarında konumlanan muhtemel kariyer hedeflerinin ve patikalarının gerçekçi bir koleksiyonunu ve farklı kariyer-hayat dengeleme seçeneklerini barındıran bir CV. Dört atölyenin neticesinde, etkinliğin eğlenceli, dinamikleştirici ve hatta bazı kadınlar için dönüştürücü sonuçlar verdiği, genç kadınlardan, uzmanlara ve rol modellerine kadar bütün katılımcılara olumlu bir deneyim yaşattığı açıklığa kavuştu. 24

25 Sarah BARNARD Loughborough Üniversitesi, Birleşik Krallık Birleşik Krallık ta Akademik Kültür: Çalışma Pratikleri ve Çalışma Pratiklerinin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bakımından Sonuçları Kadınlar, yüksek öğrenim alanında yıllardır edindikleri birçok akademik kazanıma rağmen, halen özellikle de hiyerarşinin üst basamaklarına, Profesörlük ve üst düzey üniversite yönetimi kademelerine çıkıldıkça zayıf bir şekilde temsil ediliyorlar ve beklentileri karşılayamıyorlar. Yüksek öğrenimin belirli disiplinlerinde, bilhassa bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik sahalarında kadınların sayıca azlığı vaziyeti daha da kötüleştiriyor. Ben de bu çalışmamda, vaka çalışması yapan bir kurumun düzenlediği eylem araştırmasının sonuçlarından ve mevcut literatürden hareketle İngiltere deki hâkim akademik kültürü tartışmaya açacağım. Mevcut akademik çalışma kültürünün özellikle aile kurmak isteyen kadınlar için sorun teşkil ettiğini öne süreceğim. Bir İngiltere üniversitesinin mühendislik okulunda sürdürülen eylem araştırması projesinin ve üniversite çalışanlarıyla yapılan bir anketin sonuçlarından faydalanarak, akademik çalışma hayatına dair normların kadın ve erkek akademisyenler ve araştırma görevlileri tarafından nasıl deneyimlendiğini serimleyecek; vaka çalışması yürüten kurumun eylemlerinden hareketle bunların geleneksel kadın ve erkek çalışan kimliklerini hangi şekillerde tahkim edebileceği/sarsabileceği hususunda kafa yoracağım. 25

26 Sigrid METZ-GÖCKEL Dortmund Teknik Üniversitesi, Almanya Almanya Bilim Sistemindeki Toplumsal Cinsiyet İlişkileri: Katılım ve Dışlama Son 30 yıldır, kadınların Alman yüksek öğrenim sistemiyle bütünleşmesi sürekli arttı; kadınların oranı toplam öğrenci nüfusunda yarıya ve bilimsel mevkilerin alt basamaklarında üçte bire ulaştı. Yine de kadınların daha yüksek ve mümtaz mevkilere katılımı hususunda büyük bir uçurum mevcut. Kadınların üniversite sistemiyle bütünleşmesi, üniversitenin bir teşkilat olarak kavramsallaştırılmasında yaşanan değişiklikler sebebiyle güvencesiz bir biçimde gerçekleşti. Alman yüksek öğrenim sistemi, kadınların ve erkeklerin eşit katılımını sağlamaktan halen oldukça uzakta. Toplumsal cinsiyetin anaakımlaştırılması, uygulamadan ziyade sözde kalan bir mefhum. Üniversitelerin üst düzey yöneticileri, kadınların ve erkeklerin katılımları arasındaki uçurumun gayet farkında ve toplumsal cinsiyet eşitliğine sıcak yaklaşıyor olabilirler; ancak orta kademelerde, kararların verildiği fakültelerde kadınların ilerleme ve terfi etme şansları oldukça düşük. Kadınlar bilim sahasındaki kariyerlerinde yapısal olduğu gibi kültürel engellerle de karşılaşıyorlar. Hatta kültürel veçhe bazı yapısal unsurlardan daha inatçı gibi görünüyor. Mesela ebeveynlik yeni gündem konularından birisi. Üniversiteler ebeveynlik ve çocuk yetiştirmenin yanı sıra iyi bir araştırmacı olmayı destekleyen programları hayata geçirmek için birbirleriyle yarışıyor. Üniversitelerdeki çocuk bakım programları yirmi, hatta on sene evvel hayal bile edemeyeceğimiz bir nitelik ve niceliğe erişti. Fakat bütün bunlar kadınları dışlayan kültürel ve duygusal unsurları dönüştürmeye yetmiyor. Toplumsal cinsiyet tartışmalarındaki kuramsal gelişmeler müphem bir görünüme sahip. Bu tartışmalar bir yandan toplumsal tabakalar, etnik ve kültürel aidiyet, cinsel yönelim, ebeveynlik, yaş ve benzeri konuları ayrı ayrı ele alan daha gerçekçi bir bakış açısı sunuyorlar. Öte yandan siyasal katılımı es geçiyorlar. Günümüzde toplumsal cinsiyet eşitliği söylemi, giderek yükselen bir çeşitlilik söylemiyle karşı karşıya. Çeşitlilik söylemi de müphem bir zeminde ilerleyerek, bir yandan kadınlara ve erkeklere farklı mevkileri işgal eden heterojen gruplar olarak bakmamıza yardım ediyor, ancak öte yandan toplumsal cinsiyet ilişkilerinin altında yatan eşitsizlikleri görünmez kılıyor. Ben de konuşmamda kuramsal pozisyonları, kavramları ve bazı programları değerlendirmeleriyle birlikte anlatarak, iyi uygulamaların nasıl daha başarılı ve adilane bir şekilde hayata geçirilebileceğini tartışacağım. 26