RASATHANEDE UYULACAK GENEL KURALLAR

Transkript

1 RASATHANEDE UYULACAK GENEL KURALLAR 1. GĐRĐŞ Gözlemevinin düzeni ve gözlemcilerin sağlığı için hizmet konutlarının ve teleskop binalarının temizliğine azami özen gösterilmesi gerekmektedir. Her grup, konutları ve teleskop binalarını terketmeden önce temizlikle ilgili üzerine düşen görevleri yerine getirmelidir. Eğer bu sağlanmazsa haftada yaklaşık 90 kişinin kullandığı hizmet konutları ve teleskop binalarında gözlemcilerin sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebilecek sonuçlar doğabilir. Dolayısıyla Ankara Üniversitesi Gözlemevi nde uyulacak kurallar bir nevi askeri düzen gerektirmektedir. Bu bağlamda hizmet konutlarının ve teleskop binalarının düzeni bakımından uyulması gereken temel kurallar bu konu dahilinde açıklanmıştır. 2. GENEL TEMĐZLĐK VE DÜZENDE DĐKKAT EDĐLMESĐ GEREKEN KURALLAR 2.1 Salon Salonda kullanılan sandalye ve masa gibi gereçler temizliği yapıldıktan sonra düzenli bir şekilde bırakılmalıdır. Bilgisayarların tozları alınarak düzene uygun bir şekilde bırakılmalı, monitörler kesinlikle kapatılmalıdır. Bilgisayarların kullanımında, sorumlular tarafından belirlenen kurallar gözönünde bulundurulmalı ve astronomi dışı amaçlar güden programlar mümkün olduğunca kullanılmamalıdır. Salonda, odalarda ve mutfakta bulunan jaluzilerin kullanımına özen gösterilmeli. Uygun şekilde açılıp kapatılarak, soba ve benzeri ısıtıcılardan zarar görmeyecek şekilde korunmalıdır. Kullanılan elektrikli aletlerin sayıca fazla olmasından dolayı sigortaya aşırı yük binmektedir. Bunu önlemek için, gereksiz elektrikli araçlar kapalı tutulmalıdır. Dışarıda, balkonda vs. içilen sigaraların izmaritleri kesinlikle çöp kutusuna atılmalıdır. Hijyen açısından gözlemci konutlarına kesinlikle ayakkabı ile girilmemelidir. Galoş veya terlik tercih edilmelidir. Hizmet konutlarını terkederken balkon kapıları ve dış kapının kilitli olduğundan emin olunmalıdır.

2 2.2 Mutfak Mutfak temizliğine sağlık açısından azami özen gösterilmeli, Mutfak lavabosu, fayanslar ve ocak; temizlik malzemeleriyle dezenfekte edilmeli, Tüp kullanımına dikkat edilmeli, herhangi bir gaz kaçağı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yıkanan bulaşıklar yerlerine yerleştirilmelidir. Buzdolabında kesinlikle yiyecek içecek bırakılmamalıdır. Mutfakta bulunan çöp kovası gözlemevini terkederken mutlaka boşaltılmalı ve nizamiyenin dışındaki çöp bidonlarına atılmalıdır.

3 2.3 Odalar Yatakların düzeni resimlerde görüldüğü gibi kurallara uygun bir biçimde bırakılmalıdır. Odaların genel düzeni açısından, dolaplar haricindeki herhangi bir yere kesinlikle eşya konmamalıdır. Dolapların içlerine, bozulacak yiyecekler kesinlikle bırakılmamalıdır. 2.4 Tuvalet ve Banyo Hizmet konutlarının tuvalet ve banyo temizliği sağlık açısından son derece önemlidir. Gözlemciler oluşturulan listeye göre düzenli olarak tuvalet ve banyoyu dezenfekte etmelidirler. 3. GÖZLEME GELĐŞ-GĐDĐŞ SAATLERĐ Ankara Üniversitesi Gözlemevi nde yürütülen gözlemlerin ve gözlemci lojmanlarının düzeninin aksamaması bakımından gözlemevine geliş gidiş saatlerine dikkat etmek gerekmektedir. Bu bağlamda özellikle astronomik tan vakitleri gözönünde bulundurulmalı ve gözlemci lojmanlarında asılı olan günlük astronmik tan vakitleri kontrol edilmelidir. Astronomik tan, Güneş diskinin merkezinin ufkun 18º altında olduğunda akşam için biter, sabah için başlar. Dolayısıyla ilgili gün için astronomik tandan en az 2 saat önce gözlemevinde bulunmak gerekmektedir. Bu, gözleme başlamadan önce yapılan hazırlıklar bakımından gereklidir. Bilindiği gibi gözleme başlamadan önce kubbe içinin, dışarısı ile aynı sıcaklıkta olması gerekmektedir. Bunun nedeni özellikle dedektörün sıcaklık bakımından

4 kararlı hale gelmesidir ki bu, sıcaklık farkı bakımından kaynaklanacak yanlış sayım değerlerini engellemek açısından gerek ve şart koşuldur. Bununla birlikte ccd gözlemlerinde indirgeme için kullanılan görüntü türlerinden biri olan flat görüntüsü akşam alaca karanlığında ve / veya sabah alaca karanlığında alınmalıdır. Bu sebepten, özellikle akşam alaca karanlığı olmadan önce, ccd makul bir sıcaklığa soğutulmuş ve ortam kararlı hale gelmiş olmalıdır ki akşam flati zamanında alınabilsin. Gözleme geliş gidiş saatleri lojmanların düzeni ve temizliği bakımından da büyük önem taşımaktadır. Geliş gidiş saatleri gözlem başkanları tarafından, gözlemcilerin lisans/lisansüstü ders programını gözeterek ve teleskop binaları ile lojmanların düzenini aksatmayacak bir şekilde ayarlanması gerekmektedir. Bu bağlamda özellikle gözlem yapılan gecelerde teleskop binalarının ve gözlemci lojmanlarının temizliği aksatılmadan yapılmalıdır. Gözleme geliş gidiş saatlerinde uyulması gereken bir başka önemli kural gözlem başkanlarının gözlemevine gelme ve gözlemevini terk etme zamanlarıdır. Gözlem başkanları mutlaka ya gözlemcilerle birlikte, ya da gözlemcilerden önce gözlemevinde bulunmak zorundadır. Gözlemcilerin gözlem başkanlarından önce gözlemevine gelmesi kesinlikle söz konusu değildir. Gözlem başkanı gözlemevini terk etmeden önce teleskop binalarının ve lojmanların temizlik ve düzeninden emin olmalı, varsa meydana gelen aksaklık veya arızaları arıza defterine kaydederek bir sonraki gözlem grup başkanını haberdar etmelidir. Dolayısıyla gözlemevini terk edecek en son kişi de gözlem başkanı olmalıdır. Bununla birlikte özellikle kış aylarında gecelerin uzaması nedeniyle gözlemler daha erken bir saatte başlamaktadır. Bu durumda lisans / lisansüstü öğrencilerin ders programından dolayı gözleme geç katılmaları söz konusu olabilir. Gözlem başkanları bu durumu gözetmeli ve yukarıda bahsedilen gözleme hazırlık prosedürünü (dedektörün karalık hale gelmesi, flat görüntülerinin alaca karanlıkta alınması gibi) aksatmayacak bir şekilde gözlemevine gelmeleri gerekmektedir.

5 Tablo 1. Her ay için astronomik tan ve gözleme geliş saatleri: YSU Yaz Saati Uygulaması ve KSU Kış Saati Uygulamasının kısaltmasıdır. Aylar Astronomik Tan Gözlemevine Geliş Saati Ocak 18:00 18:30 16:00 16:30 Şubat 18:30 19:00 16:30 17:00 Mart 19:00 19:30 17:00 17:30 Nisan 20:45 21:30 (YSU) 18:45 19:30 Mayıs 21:30 22:00 19:30 20:00 Haziran 22:00 22:30 20:00 20:30 Temmuz 22:20 21:50 20:20 19:50 Ağustos 21:50 21:00 19:50 19:00 Eylül 20:50 20:00 18:50 18:00 Ekim 19:30 18:25 (KSU) 17:30 16:25 Kasım 18:20 18:00 16:20 16:00 Aralık 18:00 18:10 16:00 16:10 4. GÖZLEMDE DĐKKAT EDĐLECEK KURALLAR Gözlemlerin ışık kirliliğinden etkilenmesini minimuma indirmek için gözleme başlamadan önce çevre ışıkları söndürülmelidir. Gözleme başladan yaklaşık yarım saat önce dedektörün sıcaklık bakımından kararlı hale gelebilmesi için kubbenin açılması ve dedektörün eğer fotokatlandırıcı tüp ise sadece açılması, CCD ise uygun sıcaklığa getirilmesi gerekmektedir. Gözleme başlarken, Eğer gözlemler teleskop katında yapılacak ise kararlı hale getirilmiş dedektörün ışıktan etkilenmemesi için hedef cisim bulunana kadar kapatılması gerekmektedir. Saat güncellemesi yapıldıktan sonra bilgisayar açılarak ilgili program çalıştırılmalı ve gözleme ilişkin bilgiler girilmelidir. Hedef cisim yıldız haritaları kullanılarak bulunduktan sonra dedektör açılır. Cismin parlaklığı, Ay ın evresi ve gece kalitesi gözönünde bulundurularak dedektöre ilişkin bazı parametreler (Scale ve Time gibi) girildikten sonra gözleme başlanır. Eğer gözlemler bilgisayar aracılığıyla kontrol odasından yapılacak ise teleskop katı kontrol edilerek bir aksaklık olmaması halinde gözleme başlamak için gereken işlemler kontrol odasından uygulanarak gözleme başlanır. Gözlem tekniklerine ilişkin detaylı bilgiler Gözlem ve Đndirgeme bölümünde anlatılmıştır.

6 4.1 Gözlem Esnasında Gözlemlerin Aksamaması Đçin Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Teleskop katında gözlem verisini etkilememesi bakımından, ısı ve / veya ışık veren herhangi bir eşyanın (kattle, elektrikli ısıtıcı) kesinlikle bulundurulmaması gerekmektedir. Teleskopların arkasında bulunan dedektörler ısıya ve ışığa oldukça duyarlıdır. Özellikle gözlem esnasında tüketilen sıcak içecek ve yiyeceklerin yanısıra kişi sayısının fazlalığı teleskop katındaki ısı dengesini değiştirmekte ve dedektörün de bu durumdan etkilenmesinden dolayı gözlem kalitesini düşürmektedir. Dolayısıyla teleskop katında sigara içilmesi kesinlikle yasak olup yiyecek ve içecekler teleskop katı dışındaki bir odada veya mutfakta tüketilmelidir. Dedektörler, ışığa yüksek derecede duyarlı olduğundan dolayı, açıkken kesinlikle iç aydınlatmanın kapalı olması gerekmektedir. Gözlem esnasında, gözlemcilerin birbirleri ile iletişimini etkilememesi için çok yüksek seste müzik dinlenmemelidir. Teleskoplar ve dedektörlerin kullanımında, ilgili düzenekler üzerinde bazı kritik ayar düğmeleri ve ekipmanlar bulunmaktadır (fotometre başlığı üzerindeki bazı ayar düğmeleri, ccd üzerindeki bazı kablolar ve açma/kapama düğmesi, teleskop kumandası, teleskop kartı üzerindeki bazı düğmeler gibi). Bu düğmeler ve donanımlara gözlem başkanları ve sorumlular dışında kimse müdahele etmemelidir. 5. ÖĞRENCĐLERĐN GÖZLEMLERE KATILIM KRĐTERLERĐ Gözleme katılacak öğrencilerin seçiminde en önemli kriter öğrencilerin astronomiye olan ilgisidir. Bu bağlamda öğrencilerin derslerindeki başarısının yanısıra Astronomi Araştırma Topluluğu-ASART a üye olan lisans / lisansüstü öğrenciler gözlemlere katılmak için öncelikli olarak tercih edilmektedirler. Bununla birlikte gözlemcilerin lisans / lisansüstü ders programları gözlem günlerini belirlemek açısından dikkat edilmesi gereken bir başka kriterdir. Gözlemcinin derslerini etkilemeyecek ve gözlemleri aksatmayacak şekilde en uygun olan gün kişinin gözlem günü olarak belirlenmektedir.

7 6. GÖZLEMLER DIŞINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR Ankara Üniversitesi Gözlemevi nde bir yıl boyunca havanın açık olduğu gün sayısı yaklaşık 160 civarındadır. Geride kalan, havanın kapalı geçtiği günlerde gözlem grupları gözlem gecesini pozitif yönde değerlendirmek amacıyla temel astronomi bilgilerinden lisansüstü derslerde işlenen bazı konuları içinde barındıran bir müfredat programı paralelinde çalışmalarına devam etmektedirler. Gözlemci konutları ve bilgi işlem merkezinde yeterli bilgisayar ve internet altyapısının yanı sıra yansı cihazlarının yardımıyla, gözlemciler araştırmaya yöneltilmekte ve yukarıda bahsedilen program ile ilgili yapılan uygulamalarla konuların daha iyi anlaşılması sağlanmaktadır. Bu bağlamda farklı programlar kullanarak fotometrik ve tayfsal verilerin indirgenmesi, fotometrik ve tayfsal analiz yöntemleri, çift yıldızların dönem analizi, astrofotoğrafçılık teknikleri gibi konuların uygulamaları düzenli olarak her gözlem grubu tarafından yapılarak lisans ve lisansüstü derslerin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunulmaktadır. Bir başka deyişle gözlemevi gerek gözlemsel, gerek yapılan teorik ve uygulamaya yönelik çalışmalarla bir laboratuar gibi kullanılmaktadır.